장음표시 사용
51쪽
Ioram conuersione, ' ut ignis, aer, o caetera huiusmodu vel non agia P ης ς' ς' ralterius o fessione, impulsionem arborum frondes, similia ventorum concu et impetu. Pocirca, cum ab animantibus moueri lac piant, finem aliquem omnium suorum motuum habeant,necesse est.Et nim animantium etiam motus aliquo semperterminantur ine. Omnia enim animalia alicuius adipiscendi gratia, quod vel bonum, νelan rens bonum sit, O ad sejpsa, O ad aliquid aliud mouendum excita tur . Quare illud, cuius gratia mouent, oipsa mouentur, niti oeterminus es cuiusque illorum motus .
Videmus autem etiam mouentia animal,
rationem stensum, s phantasiam, s ele
ctionem, s toluntatem, tes iram, s cupiditatem. Haec autem omnia ad intellifctum, appetitum referuntur. Nam Osphantasia,ta' senses eNndem obtinent locum, quem mi elkctus, omnia enim ti iudicandi valent; dis runt autem secundum eas, qua inaltys dicita sunt disserentia. Volunos autem, s ira, scupiditris, omnia sunt appetitus: electio autem commune rationis, s appetitus: quapropter etiam eligibile. Non omne autem rationabile
es eligibile, sed, quod sagibilis nis V re
huiusimodi e numero bonorum en mouens, sed non omne honestum. si tenus. n. huius causa
aliud, s quatenus is in aliorum, qua fiunt
52쪽
alicuius causa, eatenus mouet. Ostortis autemnerin iucundum, enenim apparens bonum.
si mobrem patet, quod en,quatenus smilia
liter mouetur a semper mouente sZquodpem per mouetur,s anImalium unumquodq; , eniautem, quatenus aliter. Vuapropter V illud quidem semper mouetur, an malium autem motus terminum habet. nestum autem aeter num,s verum, sprius bonum,s non modo bonum, modo autem non bonum, diuinius, s
honoratius en,quam visi aliud prius d
igitur primum H, mouet,s non mouetur,appetitus autem,s id, quod vi appetendi prae
tum ent, mouet, s mouetur, ultimum autem eorum,qua mouentur,non necesse est,ti moueat
aliquid Persticuum autem o his, etiam quod motus per locum iure in js, qua sunt, ponr mus ent omnium, quae sunt, mouetur enim,s graditur animal appetitu Helecitione, pon-
quam per sesium, aut per phantasiam ν
E c P Η Srs XII LQuod bonum, aut apparens bonum alliciendo, O excitando animam
53쪽
38' n ' ANIMAL vM moueri animal, exbis,quar modo exposuimus, coni icim ni fallor, Qua vero ratione ab eo bono,seu apparente bono excitetur anima, d inceps considerare oportet . Oamobrem,cum bonu,aut appares bonum nullo modosuscitare anima ad mouendum posset,nisi ct cognitione quadam esset perceptum,ct appetitu aliquo concupitum,necesse est,νtaniam proprias viresdwn cognostentes Uud bonum . tum appetentes in monendo adhibeat. Ex quo GDt videamus atmna nonsolam ab aliquo bono,aut apparente bono, sed etiam i ratione, siensu, phantasia,electione, voluntate, et ira, cupiditate,moueri.Haec autem omnia sunt aut in-α. de anima telligendi, cognoscendi,aut appetendi, O concupiscendi animae aculi bido cim. enim, R qua est motio existens Esensu,qui in esse litiniis e. i. Osensus, qui' est facultas species rerum sensibilis recipiens, in eo: d. iiiiii ς quo ratio,seu in esiectus,locantur ordine. Haec enim Muta pa-t iii. riter ad cognostendum, ad iudicandum d natura tributa sunt; dia
3 d,ς δ'' δ' tamen inter se, atq; discrepant 's different Aquae in libris de an E ma sunt expositae. 2 iam ratio in solistantum hominibus est, ct vera, η. RRi R esse potes ,sensus autem ct in omnibus inest animalibus, ct in ἡ ' propri spercipiendis sensibilibus nunquam falsus inuenitur. Phantasia νires tanquam media interiecta esi,dissert
quidem a sensu,quia motus quidam est,qui a sensu in sentiendo paritur,
Ut modo eti dixisus , ratione autem facta quoque distinguitur, quoniam phanta iis itariuno Ira potestate es, νt, quotiescunque ad alia quid in nobis fingenium, quod aliquando sensu cognitum fuerit, ea uti Nelimus,quemadmodum pleriq; recordandi,ac reminiscendi gratia faciunt, facere licea atque vera tunc, perfectaq; phantasia sit,iratio au- , f;E 'expotestate nostra,sed eX rebus ipsi,,ut vera sit, pendeat. ς si, i enim cogno cendo cum rebus congruit, atque consentit, vera,sin autem, ἡόά, - dissentit,ac discrepa falsa est,neq; vlla nostra ta cultate ad veritatem i. ij. traduci potes: Voluntas autem, ira, cupiditas seres sunt species
Τίς δ'/ appetitu quorum omnium nobilistimus cum voluntas sit,in homine tane ' ti modo est, o cum ratione semper conuenit, ac consentit, ira vero . ', '' nonnunquam h praecurrere rationem, cupiditas autem plerunque exuuii tans deserere, atque negligere sentitur. Itaque,cum ratio, ct voluntas ι ''' iunguntur,oe copulantur, 3'νt uni quiddam esciatur,illud νnumi electio appellari solet, O propterea O rationis, O voluntatis electio
3 ξ h communis est, ex quo istud, quod electioni tractandum, O agendum' 6. Eth. Nic subiicitur, commune militer raditonis, vobitatis 81se oportet,vi r ' tione cognosci, lutate aut vineti rectepositi. c vero omne,quod
54쪽
rationi subiicitur atque ad considerandam proponitur, ad electinem
pertinere putandum est . uuod enim d ratione, νt duntaxat noscatur, comprchenditur, id nussu tractationis Uum electioni praebet,quod νει- ro non solum, ut noscatur,sed magis etiam,vt aliqua ' tractetur actio- ane,rationi ob citur, eorum,quae aguntur, sinis est,hoc electionis Ma '' t si
xime proprium haberi debet. O r ter suiusmodi de bonorum num ro est, quod,dum noscitur, simul appetitu in excitanda anima mo-
in anima non autem honestum omne,quodgraeci καλ.ὸ; an lia quod,
mentis solam contemplatione attingi sine actione Vlla potest. Hoc enim ita mentis sagacitate seorsum, O per se in contemplatrice scientia in
quiritur,atque consideratur, ut in eo inquirendo, ct considerando nuialum aliud illiusgratia aut fiat,aut sit,in quo actio aliqua, motus a pareat , aut ad ipsum, tanquam ad finem referatur, atque dirigatur, sillud autem,quod bonummocamus,tametsi etiam ipsum mili modo com 3 siderari potest,tamen,quiaplerungis tanquam aliorummisab eletreio ne tractatur,ideo quatenus illius caWa tuncquippiam aliud est,s quatenus ipsum existit nis aliorum, quae alicuius gratia sunt, oe volunt te Gyetitum , ratione cognitum, mouet ad agendium animale sed cum ς veritas multis obstructa di cultatibus in occulto lateat, homi- enisq; mens ad eam peisiciendam' admodum hebes, si,ut pleriquebo mines fassia ducti opinione rem aliquammis iam pro bona habere, eamdemque studiose appetere, iccirco ad agendum excitari,atq; moueri soleant. Quare non solum a Nero bonosed etiam' ab apparente bono, do discundo,quod maximam inpraesentiasimilitudinem,acθeciem x iri bonipraeseser moueri animaistatuere oportet.Quamobrem haec om- 2.ph. t. Irnia bene intuenti licet facile intestigere,corpus coeleste, quod sempite
na conuersione ab aeterno motore cietur, est νnumquodq; anima dum dse mouetur, tum simili, tum disimili quadam ratione moueri. Corpus enim coeleste per propriam intestigentem animam semper appetendo, est
intelligendo id, quod verissimum ,simplici inum, summum bonum es ccum tamen ' in diuinis idem sit appetere, or intelligere, aeterno mο ι ' i''cetur tempore. Cum igitur animal veri boni cognitione, O appetitione ad agendum ducitur, tum simili quidem modo, ut cetlese corpus, cum autem vel apparentis boni, Nel iucundi cognitione O appetitione , tum certe disimili mouetur modo; quia fines,quorum gratia utramque mo-tietur,nulla tunc inter sesi litudineiunguntur. uocirca coelum,quod sumGum istud optimum,quod nulla unquam mutatione variatur,eodem semper modo intelligit, oe appetit,aetemo etiam versatur motu: an Maliaru
55쪽
malium, quae modo unum,modo aliud, vel bonumvel apparens bonum, vel iucundum cognoscendo, appetendo perstquuntur, motus omnes, qui perpetuari non possunt, 'nem aliquem habeant,necesse est ; istud a tem aeternum bonestum, O verisiimum, atque supremum bonum, quod idem siemper est, ita diuinum,atque honoratum existit, H,cumsemel cognitum vere est,nequaquam illius cognitio,atque appetitio,quo alia rei potioris,ac praestatioris,quae nulla pacto dari potest,habeatur, ressu aerepudiari queat. Constat igitur primum mouens animal, quod est aut bonum,aut apparens bonum, aut iucundum, cum ab animali seiunctum sit,sic, dum cognoscitur,ct expetitur,mouere animal, - minime a moueatur; appetitus autem, qui es praecipua animae ad mouendum appetendo motio quaedam sit, ingenitus etiam spi-b ritus, in quo νiget appetitus,mouendo mouentur; ultimum vero eorum ι,2 q'moMelitμ Pod est animat,ita mouetur,non necessario mouet aliud, sed tamen mouere potest. .atq; ex bis palam est, quod motus per locum e rem in js,quagenerantur, uni, postremus eorum est,quaesiuii est ' ph '' generantur. 2 manimal vel appetitu aliquo,vel electione excitatura lib. de me mouetur quidem, graditur,si tamen in ipso prius aliquid per sensus , minia.. i. species recipiuntur sensibiles,aut per phantasiam, dum eaedem m i. senses communi formantur, qaut informata per memoriam,tanquamT nouantur. imGutatum, aliqua assectione variatam fuerit AE S. D O T E L E G
Vmmodo autem intele quanris agit,
quandoque autem non agit: moueritur,quan-
euenire, atque ise, qui de immobi bus confideranto ratiocinantur Z Sedi ic quidem contemplatio sinis en , cum enim duas propositiones intellexerit, conclusionem integexit, composuit. Hic autem ex duabus propositionibus conclusio se actis,ut cum intel xeris,quo om
56쪽
m homini ambulandum H, ipse autem est homo, ambulat Inarim ; si autem, quod nusii ho , mini nunc ambulandum est, ipse autem est homo , conse Iim quiescit, s hac ambo agit, nisi quidprohibea aut cogat. Faciendum en mihi homu,do us aἄt bonum effatim es it domu Tegumento indigeo, vestimentu es tegumentu, et imento indigeo. Vm indigeo faciedum est, et imento indigeo', estimentu edi faciendum, conclusio, vestimentum faciendum,actboe', it aut a principio vestimentum eris,ne
cesse est esse,quod est primum si aut hoc, hoc ,σ
hoc agit Liatim. Umdigitum conclusio est actis patet. Propositiones aut ad monem attinentes per duas funissecies, o per bonum, sperpo bile. V gemadmodum autem interrogantium quidam,sic altera ropositiovem notam neque ratio in flens aliquo modo considerat: ti
si ambulare bonum est homi quod si homo,in
eo non immoratur. Vuare s quacum e alia agimus nulti adhibita ratiocinatione,celeriter agimus. Cum enim vel sensius, velphantasii mel intesiectus actione ad Madmouerit, quod
et inius gratia, statim, quod appe is, Mycis pro
57쪽
interrogatione enim, aut intesiectione opus ap
petitus e citur. Bibendum mihi en cupiditas ait, 'huc autem aptum ese ad bibendum sensius dixit, vel phantasia, vel intel ectus, illico b his. Sic igitur ad se mouendum,mad agen
Hum citantur animalia, cum extrema quiadem causea, qua mouentur, sit appetitus,is autem vel per siensum , vel per phantasiam , vel
per intellecitionem lat.Cupientium autem agere alia propter cupiditatam, aut iram,alia propter appetitum, vel voluntatem quadam quidem faciunt,qtradam autem agunt .
et C. T M S I S . XIIII. m modo aut d bono,aut ab apparente bono , aut i iucundo quorum causis motus animalis incipit, desini animaconcitetur admouendum, positum iam est. Cum autem homo unam,eamdemq; intelligen-lao rem modo moueri, agerepsit,ct re ipsa moueatur, aga modo autem neque agat, neq; moueatur, sed militer se habere νideatur,atq;. ij, quorum contemplatio in mathematicis, R quae ab omnitum motu,tum 3, p. phiae. acitione liberasunt, versatur, nequaquam talis disserentiae, atque dia ι ν his, friminis ausa bos loco tacitam esse praetereundamputamus. Cum ib. 3 3 p. phiae, tur homo ad me,sed queret turamsolumcognossiendam rati ne separatim bomni appetitu interdum Ῥtatur, interdum autem ad illam ipsam adipiscendam adhibeat coniunctim rationem, appetiatum dis tin una eademis consideranda aliquando neque agat,neq; moueatur,dliquarii utem Oagat,&moueatur. 2 smillhic bi solaph. t. 11. πei cognitis quantur,contemplatio, hquae, quantum fieripotest omnem motum, nis est. Cim enim duas ratiocinando 1 erit propo
58쪽
necessario illas sequetur propositiones. Hic vero, Mi ad cognitionem actio quaedam propter appetitum adiungenda est, ex duabus pariter propositionibus colligitur ex necesitate quidem conclusio sed, quae totatu actione aliqua consistat,ut ex pli gratia cum qui piamintellexerie omni homini ambulandum e , O se esse hominem , confestim se L. tur conclusio , siue nisi istius ratiocinationis, ut ei ambulandum sit quod actio,ct motus quidam est; sin autem nulli homini hunc ambula dum Dum vero esse hominem, statimsit,ut ei quiescendum sit, qui
scit.Haec autem ambo,quae sunt nes,qui ex rationis agitatione expetendi esse videnturibomos alim persequetur,nisi aliquo modo prohibeatur, . aut aliter facere cogatur Similiteretiam eueniet,quando conclusio non
actis,sed effectio quaedam erit,ut si quis domum sibi aedificandam esse ex
tali ratiocinatione con intueris Dbonum mihi esciendum est, domus estbonum,ergo domum illico Oeere aggreditur.uuὰd si alicuius ratiocinationis conclusio non esset actio,aut efectis,sed tamen ad actionem, aut effectionem Jectaret, talis ratiocinatio, quae prosyllogimus graece appellari sole alia sibi consequentem ratiocinationem, cuius conclusis sit actio, aut essectio asciscere omnino debet,ut si dicerem. Tegumento indigeritegumentum es vestimentum bergo vestimento indigeo culave ro vestimentum arciendum,atque conficiendum est, altera continens in conclusione vestimenti confectionemannectenda erit Euiusi di . suo indigeo conficiendumst, id , quo in geon, es vestimentum, ergo vest mentum conficiendum est. cones o, quod vestimentum est facie dum,operatio est; cuius quidem operationis ,siue actionis initium βω- per ab eo,quod primum est, fieri oporterim si vestimentum est, prius esse pannum necesse est autempannus,primum lanam in silum contortam, ct Eunc escere orditur statim. . Quod igitur conclusiones,qua ex taliabus eliciuntur connexis pro ositionilius, actiones fuit , possimum est . . In quo neque id nos fugere debet, propositiones,quae actionem, testi monem aliqvam in conclusionepariunt,ex duobus rerumgeneribus,ctex eo videlicet, quod bonum est, ct ex eo, quod fieri potes, fumendas, atque constituendas esse . . Nam res ipsas vel bonas, vel parentes bonas esse,ut earum appetitione animal ad agatam excitetur, moueatur,oede hs existere,quae possuntfieri,ut actis, Oefectio tum inclitui, tum perfici queat, necesse est. Cum autem commemorata conclusiones, qu e in aliqua penitus implicatae, aut actione,aut effectione insident, ex perfectis ratiocinationibus existant, nequaquam ignorandum est, νqaeci iam ex impersectis mens nostra conclusiones similes iis sepenumero F a colligem
59쪽
aosistere let. Namque,ν quidam in di putando inter antes omissama propo sitione nota, ex altera solum ent me iste conclusionem inferunt,sic ratio nullam adhibens,atque ponensconsiderationem in a tera propositione, quae per se conspicua jo,ex altera tantum conclusionem eliciens continuo se ad actiqntam confert ; ut si homini bonum esset arabulare, nihil ineo,quῖd ipse homosi commoratur,ac retinetur, sed statim ex illa Dia priore propositione conclusionem arripiens ambulat. uuapropter quaecunque alia sine aliqua rationisagitatione facimus, meriter,ac nulla interpositamora facimus. Cam primum enim Nebo su sentiendo,uelphantasia cogitando,uel inteste tu,seu ratione intellia gendo perceperit illud,cuius gratia ictio est suscipienda,stium operam dativi id, quod per illam expetit cognitionem,ssciat, a sequatur. Cum enim nulli neque percunctationi, neq; cognitioni amplius locussit, opus tantummodo ipsius petitus persequitur. suod quidem,νt planius intelligatur,tali sit ilius ratum exemplo. Instat cupiditas i bibam mulsum,ex sensu autem, aut ex phantasia, aut ex ratione hoc esse mu sum, Oudoneumad bibendum nouis termissa igitur omni inquisition atque sciscitatione de ipso mulso,quod iam mihi notum est,satim in seruiens cupiditati bibo. Hoc igitur modo viribus ani semis cognosce'ιibus , tum appetratibus aliquid Oad se uendum, ct ad agendum. excitantur animalia , in quibri proxima , ct extrema cqvi, qua,
uouet, .mul mouetur, appetitus est in spiritu ingenito defixus, νομpra diximus, ct aliquanto post fumus denuo dicturi,qui, quia nihil peti potestaquis prius cognitum habeatur,necessario vel per sensus,
vetperphantasia,vel per rationis evinitionem suscitatur, δ constituia r. Atqui animalium,quae ipso appetitu ad aliquid, aut endum,aut faciendum ducuntur, alia solum cupiditate, Nelira, ut bellua, alia, ut homines interdum ijdem, quibus etiam belua, appetitibus, interdum voluntate, qua semper rationi iuncta est, ad quippiamNe etendum, selfaciendum concitarisolent .
bestio, Hrumhomo natura ita liber sit, Narsitrio suo bonum, O malum deligere,acpersequiposiit. FIr bis,qua ραδε ante, quae proxime declarata Acognouimus, quod animalium gnoscendo, tum simul in primis appetendo ad aliquid agendum mouetur; in quo si moluntas, qua es nobisistimus an
60쪽
homo est perfectus homo,O ad agendum suo iuditio, atq; consilio aptus e i. ' constituitur. Es enim electio' vel intellectus appetitium, Oel appetitus :intellectivus, vel,υt plenius dicamus, μ appetitus consultatililis eorum, e .ri
quae in nostrasunt sita potestate. Ex quo eatat, apparet, electionem ς liberam atque sui iuris Uye,etpropterea sequituriri etiamhomo ad de . c.s.ligendum suo arbitrio, ct per sequendum vel bonum, vel malum Iblutus, ac libersit Verimtamen, quia inter homines versatur opinio,quae huic sententia plane repugna ct aduersatur,nobis in praesentia faciundum eduximus, ut ea de re in contrarias partes peripatetice sic dissut mus,ut ab utra parte veritas stet, nobis compertumsit . uuaeremus igitur,an homo per electionem ita liberiac sui iuris sit,ut arbitrio suo xolhonum repudiato malo,vel malum praetermisso bono sine Ma nec it
te deligere, quantum in se est, persequiposit. Primum igitur,quδd per electionem neque liberineque sui iuris si talibus rationibus probari posse videtur. Quod potest esse in alterius potestate, non es natura liberum, neque sui iuris, electio, in qua ratio continetur, potest esse in cupiditatis potestate,ergo electio,sive bomo per electionem neq; libor m rura,neque sui iuris est; quia electio, eius principium in potestate piditatis, qAae non hominis propria, sed'communis cum belluis est, in da ratione deficit, esse potest, plerunque est. Quod autem iis,quod potest in alterius potestate esse, neque licum natura, neque sevi iuris sit, 3 deat r. εcum per see pateat,s philosophi authoritate comprobetur,nequa quam declaratione, aut probatione egere videtur. Quod vero electio J' 'saepe in cupiditatis potestate repugnanter teneatur,illiusq; arbitrio re gatur, quisq; tum in se experiri, tumcrebroinali san aduertere, ii auctore sphilosopho ratum babere potest. Quare altera talis affertur cratio. uuod potest ab aliquo contrario, aduersetrio vincidui iuris na- 7. Eth. Nic. tura non est, sed potes ad aliquid cotra propriam naturam cogi,electio , de inima potest i cupiditate, contrario appetitu vinci,ergo electio natura fui i Q I- 37.ris non est, sed potest contra propriam natura cogi. Quod aut illud,quod a contrario νincitur,ab eodemquoq; cogatur,planii quidem est quia ducitur,g asscitur natura ct arbitrio contrari'. dite electio,in qua stes voluntas, vincatur interdum, o subigatur ac piditate, testatu, ut ante diximus, reliquit pbilosophus, coe Uti nobis sepe venire senti- tion e ct ciumus.Ex quo tertia ite additur ratio huiusmodi. Si electio natura esset li bera,Osui iuris,semper esset talis,quia vero,Msupra docuimus, n3 est semper talis,ideo dici posse naturaliter libera non videtur, sui iuris. 'e