Introductiones ad veram Physicam et veram Astronomiam: quibus accedunt ...

421쪽

vis merrae centra transeunte locatur. Si iliter obsere tu Te in quando Satelles est in medio Eclipsis quam ab umbra Jovis patitur, scit quand est in V, ex quibus

dabitur tempus quo arcum V describit; .cum motus ejus circa Jovem aequabilis sit, exinde habebitur arcus Orinan Circa Iovem revolutionem absolvit hic satelles horis Ua Supponamus tempus quo Satelles ex O ad V movetur esse duodecim horarum. Fiat ut olliora ad horas ait 36O. v. ad quartum qui mentetur 1 gr. min. 44 est ita e arcus V aequalis crassicio min. A. At cst arcuso mensura anguli et V, seu huic aequalis A S, cujus mensura est Parallaxis orbis annui, quae proinde innot stet. In Triangulo igitu datur angulus ad x in praeterea angulus ad A, Elangatio Iovis a Sole ex Terra visa, quem Arionomos tum ex calculo, tum ex observatione cognoscere posse certum est datur praeterea latus Ayd, stantia Terrae a Sole quae ponatur OOCOO, Cum igitur in hoc triangulo dantur omnes anguli, unum latus dabuntur per trigonometriam reliqua latera, hoc est latus S rudistantia Iovis a Sole, & latus A distantia Iovis a derra. Verini ut haec exacte habeantur opus est pluribus accuratisque observationibus, iisque optimo telescopio peractis. Per Stellarum Jovialium Eclipses solvitur Problema toetius Physicae nobilissimum, quo dignitatisin admirationis plurimum in se habet; Num uti Lm aut successivit. Ex his enim Eclipsibus demonstratur lincem non in instanti propagari, motu tamen admodum pedictarnici & celeritate incredunt ab astris adio peronue. --. Nam si Lucis motus instantaneus esset, cum Tellus est si a Jove maxime remota, eodem momento Videretur riclipsis satellitis ac si esset in Jovi proxima nam secum definita propagatur, sin lucis propagatio sensibilem aliquam temporis moram requirat observatora distantia H quae diametro orbis main aequalis est , erit Iovi propior quam observator in T locatus, cithisque Eclipsim videbit, quam qui ex villam Micit, unde ex intervallo temporis, dum hanc hypothesin lux eodem spatia im

422쪽

distantiae o proportionam radiorum, citatem aestimat licebit. Atque ita se res habet, nam quotiescunque Terra Iovi propior accedit, Satellitum Eclipses citius incipiunt, quotiescunque Terra ad T a Iove recedit, Eclipses serius conspiciuntur, quam per computationes lactas fieri debenti Hae quidem anticipationes, prolongationes Eclipsium Ptellitum, per plurimos annos observatae a Domino Romera primum adhibitae fuere ad successivam luci propagationem uatuendam, lucemque eadem ratione qua reliqua omnia codipora mota determinato quodam velocitati gradu propagari

evincunt cui sententiae plerique Astronoen 6 Philosor hiassensum praebuere.

Lucis itaque particulae, etsi indefinite exiguae, motu pringressivo rectilineari feruntur, Sion per undas medii alicujus defunduntur, Lucis velocitatem talem esse statuit Ro- merus, ut a Sole ad nos spatio indecim minutorum perveniat, at distantia illa inter Solem mos quinquaginta Mylies millenis passibus non minor est, quod spatium tantilla, tempore percurrit lux ut ejus velocitatem satis admirari non pommus, quae corporum Velocissimorum Meritates in immensum silerat, quamvis onus celeri admodum motu circa Solem feratur, ejus tamen velocitas ad velocitatem laecis comparata, non majorem habet rationem quam minus testudiis ad illam Terrae velocitatem.

.p. . EXEclipsibus Jovialibus h etiam commodi nobis deriva-

'λm tur, quoa ex iis in diversis Terrae locis observatis, lacin . .' rum langitudines determinantur, sed ut haec methodus do .,- terminandi locorum longitudines clarius vobis elucescat,

Locorum quaedam hic praemittenda sunt.: ' Terrae polos docum quamlibet in ejus superfide

traduci supponatur circulus maximus, hic circulus, ob re volutionem Telluris rimam, circa axem Telluris etiam Vertitur, cumque ejus planum per Solemtransierit, abis

tur, iisque eridiemessicit; ob quam causam, circulus his inridianus dicitur, si autem si alter Meridianus veri cidentem positus, qui cum priore anpisum. Minde duum

425쪽

duum constituat, hic ana horaseriusad Solem appellet, quam prior adeoque cum Incolae, qui sub posteriore Meridiano

gunt, numerant mediam diem, seu noram duodecimam; prioris eridiani incolae horam primam post meridiem iam merabunt. Similiter si meridianorum angulus sit triginta graduum hoc est cum arcu AEquatoris inter Meridianos interceptus sit 3o grad quando sub occidentaliore Meridi no est eri sies, sub orientaliore numerabitur hora secunda

post meridiem. Atque ita pro singulis quindecim gradibus,

quibus Arcus Equatoris intermeridianos interceptus constat, tot numerantur horae quibus incolae sub Meridiano rientaliore anticipant horas, quae sub occidentaliore eridiano numerantur. Et similiter pro singulis gradibus Equare toris numerabuntur quatuor minuta Temporis, proque -- gulis quindecim minutis unum temporis minutum numer latur, v gr. si arcus . at is inter meridianos interceptus

sitas grad. dividendo 83 per i , quotiens : monstrat sub

meridiano orientaliore numerari horam quintam cum qu

diriginta minutis, quando incolis sub occidentaliore fit Meridies; quando remeridies incolis sub Meridiano oriemtadiore degentibus, occidentales numerabunt horam sextam matutinam cum viginti minutis , differentia inter horas in diversis his locis numeratas semper manet si arcus inter meridianos interceptus sit 85 graduum. E contra data differentia horarum , quae in locis pro eo dem temporis momento numerantur, dabitur exinde Arcus Equatoris inter eridianos locorum interceptus qui Arcus

ditarentia Longitudinem locorum dicitur , quando scit Longitudines ab aliquo primo eridiano computantur, hubetur autem arcus ille multiplicando horarum differentiam per is, productus dabit gradus, si minuta quoque temporis multiplicentur per I productus si superet 6o dividatur perio quo sin residuum dabunt gradus πω nuta, qui prioribus additi, conficiunt differentiam Lonphtudinum locorum. Exempli gratia, horarum differentia st

426쪽

3o. min. unde longitudinum ditarentia tota erit 11o grad. m. 3o. His e praemissis. Si in duobus diversis l0cis, observetur initium Eclipseos cujusvis e Jovialibus ' noeentur horae quibus in diversis locis accidit Eclipsis, Horarum differentia, si in raducti minuta AEquatosis vertatur, dabit differentiam langitudi,

si habeantur Ephemerides motuum Eclipsium Iovim lium promeridiano alicuius loci accurate supputatae vice observatoris in uno locorum, Ephemerides sunt consulendae, hora morae scrupula quibus initium vel finis Eclipseos acicidit ex iis sunt eximenda, Ctempus in loco dato comparatum cum hora loci in quo observatur Eclipsis, dabit norarum differentiam , exinde longitudo loci innotescet. Longitudo quoque habetur per observationem Eclipseos Lunaris, aut appulsus Lunae ad aliquam fixam , sed hae Phases rarius conspiciuntur, quam Eclipses Satellitum

Iovis.

In Terra Eolo stabili facile observantur Eclipses &θidem in mari praeuare licuerit, Ars Nautica esset fere pedi secta & nulli fere errori obnoxia verum in mari, intus&Jactationes navis omnem observationem Ecliptam impe diunt. Adeoque si aliquis methodum traderet, qua lanii tudo navis in medio maris quovis tempore inveniri possit, is solveret Problema Nautis exoptarisiuium, & Re blice adeo utile, ut sanctione Senatus nuper facta, Praemia laminventori tribuenda sunt exinde plurimi ingenia sua inso

colendo exercuere torsere. At nemini hactenus mymam in medio positam rapere licuit, etsi varias vias meaeo dosque tentaverunt imposuerunt,is plurimi suarum in ventionum amore capti, rem a se confectam existimantes, praemia postulaVerunt, quorum tamen plerique nesciebam

demum quid sit Lon tuainem invenire.

427쪽

De Cometis. Raeter Planetas ordinarios, qui seni per in inmia nostra di urrunt est aliud quoddam Planetarum Genus, qui te mane appellari merentur, utpote aliquando in nostro cael sunt c spicui, potat aliquod apparitionis tempus rursus a nostro visu se subducunt. Eos in caelesti refgi inae collocabant veteres philosophi Jonge supra I uirum evehebant. Nam testibus Aristotele, Seneca, Phitarcho aliisque Pythagorici dinhoa secta asserebant, Cometam esse unam ex stellis errantibus sed longis post temporum Imtervallis apparere; idem sensit Hippocram Chius, ut ex eo dem Aristotele constat. Idem quoque sensi Democritus ut auctor est Seneca in Naturalium quaestumum lib.VII CV. 3. Sic enim inquit, Democritus subtilissimus antiquorum Grynium, susspicari ait se plures sellas esse qui curruns, inteLligens Cometas. Sed nec numerum illorum posuit, nec ninnina, dum comprehensis quinque siderum cursibus. Et missius Seneca dicit, Apollonium Mnidium peritissimum inspiciendorum naturalium, asserere Cometas in misero Stellarum errantium poni a Chaldaeis, tenerique cursus em n Apollonius ipse ebat, quod proprium Sidus est C metes, licut Solis iume. Caeterum non est illi palam cussus Altiora mundi secat,is tum demum apparet, cum in imum cursus siti venit. Huic sententiae accedit ipse neca Non existimo inquit ille Cometem subitaneum esse nem, sed inter cetem opera Naturae Cometes habet suam sedem, Wideo non cito expellitur, sed emetitur spatium suum, nec extinguitur, sed ex dit. Si erratica, inquit,

Stella esset, in Signifero esset, sed quis unum Stellis sim, rem ponity Quis in angustum divina cis ellit nempe haec si quae la moveri credis, aliosin alios circulos tabent, ergo non aliqua sunt, quae 3 proprium iterin ab Hisimorum secesserint in vero cognoscantur, necessirium

esse dicit, veteres intus Cometarum havere collectos de-2e2

428쪽

potest, ne explorari an vise, se ni, illos adsuumdiem certus ordo producat. . Tandem sic vaticinatur; eruet Tempus, quo ipsa quae nutic latent dies extrahet,' inhgioris aevi diligentia. Ad inquisitionem tantorum aetas non una sussicit Ueniet te us hic, Posteri nostri tam apertanos nescisse mirabuntnr erit qui demonstret aliquando, in quibus cometae partibus errant, cur tam sedu a caeteris eum, uuant qualesque sunt. p. in. Sed ni non obstiuatibus tota Peripateticorum secta me

C , tuens, ne Generationes & corruptiones in caelis admitterem

zz ,. - , Cometas inter sublunaria corpora posuit. Illosque egeor. .a inteorontem contendit. Sed ne hie custi, eone -, repugnant eorum Phaenomena, nam non in aere nostro illos senerari exinde puci, quod lon e supra aerem evehuntur; in m locis enim Telluris maxim. dusitis eodem tempinis minmento videntur; quod ob humilem aeris locum nulli cor Pori aerio contingere potest. ometa At non tantum supra aerem, sed etiam suprae Lunam, a scendere Cometas, exinde constu, quod ex diversis loci visi eandem fere observantur istis distantiam a Stella ad qua vicina Exemplum sit Cometes ille, quem cho PPhue Uranoburgi Mageeius magae in hemia eodem tempore observarunt, quae duo loca Laistudine disserunt sex gradibus,, praeterea lint 're sub eodem Meridiimo. term observabat, quantum Cometa distabat, Stellii γε Vnim appellatur, id est quot Gradibus esset insea eam, erat enim in eodem verticali eum visi iterque repei teandem esse distantiam iis consequenter uterque inspexit illum in eodem cas puncto, quod fieri non oluit, in

Cometa esset supra Lunam. Dem η Circulus ABG exponat orbem reae, in γε sit A vreia, i humum,' oppidum Pragae, D locus Cometae. Sit

utit' ' Vulture erit in; ex Pro autem spectatus meu, in ovidebitur distabitque a ture arcu Rc, qui UMFE erit minor verit kprehensim est Cometam ex duo

429쪽

bus hisce locis visum eandem oblisinisse vi invisibila Stella Vulturis, Marcus proinde FE,FG,suisse aequales Tanta itaque est distantia cometae a Tellure, ut arcus CEevane a At hoc non quidem Lu e continor, adeoquet longior abest a s bis Cometa, qui, Luna. E centro Telluris vi cometa, locus ejus in caelissa G, ιρα

tis. Pris Scitur locus ejus verus, posterior visus, di stare stan qua humilior apparet dicitis parallaxis, ea se per o iri tur Phaenomenon versus horia ratem. Est autem Parallaxis Phaenomeni, ut si aperius dictum fuit de Luna, istam aequalis aurigae sub quo semidiameter Terrae per locum transiens e Phamomeno videturi inod si nulla fueris Parallaxis sensibilis, neque angulus, sis quo semidiametis eiuris e Cometa apparet, enisumsitatis. Adeoque oportet , ut Cometa longinime a Telimo diget. Nempe in diameter Terrae, ut punctum ex combia videatur.

Unico filo, in tantae subtilitatis negotium advocato; Dep Phrallaxis , si modo sit sensibilis, depretandi potest Nam eum Cometa in sine apparitionis adeo lentescit prπr - μὰ tu ut vhc incedere videat. , bisobservandus vit per filum, hoe moa primo cum valde ab homonte sublimis iueris notentur urae stellae ei vici ores, viter quas ipseti colimramus, hi recta linea, quae sit mrisonti parallela,quodpretam indisinum stellis assumptis expositum atque oeulis praetensum experiri oportet. Postea cum occinos pro Hormantem saeris, sturum, tenso .lo, expendendumvit, an in eadem tecta linea cum iissem stellis vineatur; nam Panularis adficis bilis, Maed - sidus, non in eadem recti quae Stesias conjun Livi reui sinsecus,&ineadem positi me, quoad tellas maneat, indisivin est, Cometam tam Mnre Pan otian. longissime inobi distare Neo

'in pumae hic arefactione: tim 'montem soletsidera supraverum norim locum vare, quia

430쪽

positionem non mutabit restactio. ... ObserVari etiam potest Cometa juxta Horizontem' orti ι-a Vum, intra binas Stellas, in circulo Horizonti perpendic Σ Iari, postea inim subsimior evaserit4 non in eodem ver s. a cali cum dictis stellis, si apparuerit in eadem rectitudine nullam patietur parallaxim, proinde in alto caelo ossetur, si vero assumptis stellis fuerit depressω quam in recta linea fieri debet, habet Cometa Parallarim. Quod si inhis observationibus adsit Cometae motus proprius, is detrahemdus erit pro ratione ejus, temporis a prima servatione usque ad secundam elapsi ita in De eius Parallaxis drimae extulit Cometas supra

ι. i. re me Lunares, sic ex Parallaxi orbis annui, evincitustio mi eorum descensus in regiones Planetarum. Nam Cometae, .. a. progrediuntur seeundum ordinem signorum, sunt onmes sub exitu maritionis, aut solito tardiores, aut retro di, Mia is modo Terra istister ipsos Golem: aut jusso celeriores, si Terra.Vergat ad oppontionem, hoc est, si in conjunctione ij et , cum Sole rideantur, uti fieri ur Plmetarum motibus obser Vam contra qui pergunt Cometae contra ordinem smorum, mi justo celeriores in fine apparitionis , si Terra verium inter ipsos & Solem, aut justo tardiores aut re gradi, si terra sita sit ad contrinas partes. Contingit iacmaximε ex motu Terrae in vario ipsius situ perinde ut fit in Planetis, qui pro motu Terrae vel conspirante, Vel comtrario, nunc retrogradi sunt , nunc tardius progredi videmtus, m Vero Aerius stisai,di Si Terra Demat ad eandem partem cum Cometa, Cρm tu angulari tanto celeritas feratur circa Solem , ut recta petaeis Terram cometam perpetuo ducta meruatadpartesubiu/ tra Cometam, CometaiseTerra spectatus ob motumsimnis et tardiorem, apparet esse retrogradus. Sin Terra tardius - Πῖ: meta feratur, illei detracto motu Terrae tardius incedere M i. videbitur. At si Terra pergat incontrarias partes, memur exinde velocior apparebit oriari Idem colligitur ex curvatura via Cometarum tergustiae corpta a Propemodum in circulis maximis, quamsis