Caroli Boucheroni De Thoma Valperga Calusio

71쪽

I. XII

continet humanae mentis inVenta, eo etiam Praestantiora , quod nisi a doctissimis re-Cte nequeant acstimari pSed ex quatuor matheseos aetatibus , quae ab eruditis numerantur, multo illustrior ea esse Videtur , quae a reperta

infiniti doctrina ad hanc diem effluxit; quo nimirum tempore antiquos fines egressa, inusitatas vias potuit obire. Quod cum in aliis eiusdem partibus conspicitur, tum vero in analysi, uti Vocant, quae paulo superiore memoria, a Dalamberto, Leonardo Eulero , et Lagrangio , ne singulos nominem, itcratis tentaminibus exculta , atque ad physicas quaestiones soliciter traducta, eos auetus cepit, quos Vel ipsi Cartesio aut Leibnitio vix sperare licuisset. Et priorum quidem aequalis suerat Calusius, ut mirum non sit, si recem tibus eorum investigationibus doctior in

72쪽

dies tactus, proVectae artis notam scriptis impresserit. Hinc illa in solvendis problematis dexteritas, et elegantia mathematicorum propria, quae in celeri necdum animadverso principiorum Contactu Praesertim clucet. Addebat vires studium in veteribus positum, quibus non minus quam Galileius aut Newtonus tribuebat. Eumenim persectum fore mathematicum putabat , qui sapiens Graecorum acumen et cautam in adstruendis theorematis diligentiam , cum expeditissimis recentiorum rationibus coniungeret. Nullus idcirco locus ab eisdem fuerat pertractatus , quem non Versaret aSsidue. Nec solum , si quacerant Archimedis aut Apollonii reliquiae, cas graece perlegerat, Sed Serenum, Pappum, Eutocium, aliosque Alexandrinos enarratorcs, in quibus simul comparandis

eximie curiosum Se Praebuit.

73쪽

LXI V

Sed de mathematicis Calusii operibus

immensa sol et oratio, cum per quiriquaginta et amplius annos, haud exiguum mortalis aevi spatium , totum sere Scientiae ambitum exhauserit. Ex multis vero scriptionem tu primiS scligam, qua dive fas calculi rationes expendit, quem alii adisserentiis , alii a fluxionibus appellant. De suti lamentis ibi agit novae analyseos; supererat quippe obscuritas quaedam et contentio inter viros doctos, Cum Para Leibnitium , multi Newtonum Sequerentur : Donnulli etiam utriusque Principiis, uti paruin exploratis , non Satis aCquiescerctit. Ab his cxorsus Calusius, unive sam suxiouum doctrinam primo exponit, ut ostendat nihil ea vcrius esse, nihil evidentius ; mox ad Loibnitium progressus , docui quemadmodum , sublata quadam Vocum ambiguitate , quac ex malo intcI

74쪽

lectis Cavalicrii scriptis irrcpserat, ipsius principia eodem plane redeant, quo Newtoniana. Inde aditum sibi munit ad declarandam matheSeos naturam, Cuius theor

malum evidentiam salso plerique ad methodum reserunt. Si, inquit, tanta in methodo vis est, ut per se aSSenSum pariat, cur ad alias disciplinas translata idem non officit Z Cur tot in philosophia contrOVe siae multo ante Socratem agitari coeptae, atque a mathematicis Plus semel Tetractatae , ingenia recentiorum adhuc exercent Z ΑΠ graccis Sophistis subtilitas desuit, aut solertia Platoni, qui per omnes argumentationis sexus easdem deduxit Θ Cur igitur Tantaleus hic labor impositus momtalibus cst, ut innumerae quaestiones iam Paene a superioribus exhaustae, quasi per manus traditae, in orbem iterum redeant;

aut cur de philosophorum placitis inici

75쪽

dum dubitamus, de mathematicorum pronuntiatis non item P Atqui si parumper attendimus , haud aliam discriminis causam reperiemus, quam ipSam notionum naturam utrinque prorsus distinctam. Illi enim res plerumque obscuras et infinitas considerant , hi maximo perspicuas ct undique circumscriptas ; illi sua extrinsecus

sumunt, hi cx intima intelligentia ideas hauriunt, in quibus versentur. Quid aliud

Clementa matheSeos sunt, quam ideae omnium simplicissimae , quas menS CX Sese gignit, generatas Vero ita numeris ac

lineis concludit, ut nemo de illis possit ambigere 3 Hinc ipsius evidentia, et adeo cX-

pressa mathematicorum lingua, quae nunquam anceps, nec ullis mutationibus obnoxia, rerum pictura disertissimum quemque Sermonem exsuperat. Fac enim aliquem in geometricis haud omnino rudem,

76쪽

in eas figuras incidere , quas Chrysippus in Iulodio litore sertur invenisse ; an in mutis illis charactoribus vel tantisper haerebit Θ Fac rursus eundem, ut est in Platonis dialogis, Τrasymacho ct Gorgiac do

pulchro et honesto cum Socrate Concortantibus adesse; per quot verborum anfractus illi orit cundum, ut aliquid certi ex eorum disputationibus eliciati Nec mirum, Cum in philosophia res agantur extra mentis Conceptus positae, nec rebus definitioncs Planc respondeant, quae contra in mathesi unum idemque sunt; unde officitur multa quidem philosophos posse inVenire, neUtiquam Vero de perspicuitate cum mathcmaticis contendere. Haec autem tantum abest, ut methodo debeatur, ut geometricae veritates in vitiosis etiam demonstrationibus eluceant; at si quid vitii in notionibus sit, id nulla ratione queat

77쪽

emendari. Hisce insistit Calusius , ut geometras moneat, ne se abstrusioribus di quisitionibus permittant, neve aliena disciplinae admisceant. Suis enim principiis

singulas artes constare, quae Pura Semam da sunt, ut in maius provehantur. Quincirca eas puncti, lineae et superficiei d sinitiones inculcat, quae ab omni corporea consideratione remotae, nullum imperitis cavillandi locum relinquant. Haec parce admodum ex egregio opere excerpsi, ubi rcs tam apte inter se cohac-rent, ut earum nexUm Paene oculis cernas.

Atque id recte quispiam cum Euleri introductione ad penitiorem mathesin compa-TaVerit, quam saepissime videtur respexisse, ut expositas ibi doctrinas passim com sirmaret. Sed cum alias vias quaereret, ad bipartitam illam idearum divisionem ultro deVenit, quam cum Kanto nondum sibi

78쪽

cognito , communem habuit, ac postea iam senex uberius explicaVit. Haec commentatio ipsius in Vranum animadversiones paululum praecessit. Recens tunc erat Herscholii inventum , et variae adhuc serebantur de novo planeta sententiae, qui in illa patentium camporum magnitudine

Chaldaeis invisus, Aegyptiis et Graecis

ignoratus, immensos propemodum cursus ultra Saturni limites circa Solem obiret. Interea a Bodio, BerotinenSi aStronomo , Tenuntiatum est, Uranum eam ipsam stellam esse, quam Gottingae Tobias Μayorusan. ΜDCCLVI kal. octobr. in Zodiacicis , Geervici Flamesteedius an. MDCxC idib. decemb. in Tauro observaverat: ambo autem fixis adnumeraverant; quod si ad utrumque temporis punctum retrogradas supputationes viri docti referrent, qua Silam planetae orbitam iri facilius inve

79쪽

tam. Ea spe ductus Fiximili nerus, Crenas-munsteri in Germania astronomus, Urani tabulas summo studio lucubravit, quac secunda fama statim exceptac, deinde mOncnto Lalandio , ad Calculum reVocatae , cum Keplerianis Iogibus parum congruere visae sunt. Tunc Calusius, qui Vranianacollipseos clementa Primus omnium tradiderat, cundem Iaborem iterum ingressus, multo cmcndatiores digessit, quas cxhibens Academiac sodalibus , . Si ver ra , inquit, assero, id tempori, non mihi tribuendum Sentio, cum Serius quam ceteri operi manum admoverim. In iis enim, quae

ab observatione pendent, longior dies plus quam ingenium proficit. Ceterum, ni fallit animuS, Persectiora propediem in lucem Prodibunt s. Quac postrema Calusii vcrbacventus Comprobavit. Biennio cnim post clarissimus vir, Baritiabas orianius, Pla-

80쪽

nctae oppositione denuo observata , item perlectis, Ut ipsc ait, nuperrimis Lagrangit de secularibus Variationibus , et Laplacii de Iove et Saturno commentariis , ubSΟ-lutissimam illam Vrani doctrinam propo- Suit, quac scientiorum iudicio cumulatissime sati Ssaceret.

Astronomicis praecipue delectabatur Calusius , quod in iis potissimum artis Praescientia phaenomenorum Observatione confirmatur. Divinum autem hoc esse aiebat, ea posse radio in arena describere, quae postea in coelo Sic Peragantur, ut spatia spatiis, tempora temporibuS apprime respondeant. Quam quidem voluptatem cxcultissimae tunC scientiae incrementa mirum in modum augebant. Multa enim

cadumquc insignia doctritiac capita in illustri posita suerant: Lunae librationem

uterque Cassinius demonstraVerat: tcree