De victu febricitantium dissertatio auctore Josepho Antonio Pujati ..

101쪽

LXXXIV.

res, solutu , exhalatuque aciliores particulas ab eo pellit. Siccescit hinc sanguis, illiusque particular,

densiores,d duriores fiunt. Sola jugis motus mechanica vis, ab illis viscidulam , blandulam , gelati nosam substantiam, quae Balsamica vulgo dicitur, abradit oleos ita ditatuuntur horum cum terreis, durisque unitas fit; atque ex hisce in unum coactis concrementa exurgunt vix solubilia , crassiora, duriora , irritantia quae universam corporis oeconomiam magis usque, magis que depravant. Ubi sanguini partes istae gelatinosa sitfl

cstae non fuerint, tantam acrimoniam acquirit ut ab asperiore suarum mole cularum in solida attritu, haec omnia vehementer rubescant, inflammenturque nimal, si etiam febre careat, commoda valetudine gaudeat, in rabiem agatur . Quorum primum in brutis fames, consulto, nectis alterum autem in hominibus jejunio , plures dies, maceratis observatum est. Quanto facilius id motu acutae febris urgente , --mnia depascente contingeret Occurrendum igitur est huic maxinio malo, atque operi necessario aqua plurimum pota utilissima est quae et gelatinosas, quae depereunt, substantias, minime restitueret; nihilominus quia calorem compescit sua substantia mistioneaqueum quod perit, reparat is oleo rum extenuationem, italutionemque coercet; Qterrea, ac salina , quae ab ea liquari possunt, liquat ac liquata suo sinu, ut ita dicam, comprehendit, secum v

lii . At sola aqua omnes acute aegrotantes sustineri

non possunt, cibus dandus illis est . Cibus autem non alius esse potest nisi blandus is mollis , qui motus non concitet , quique facillime subigatur , ut

102쪽

pereuntia, Qquae perierunt cito restituat. Cum autem, ex supra positis, jura consumata, succi carnium expressi, restaurantia talia non sint utilissimo operi in acutis praestando, nequaquam conducent.

XX. Post haec generatim de cibis acutis febribus tam incongruis dicta, singillatim de iisdem pauca dicamus . Iura igitur consumata, ut ab iis incipiamus, quae ex majore volumine, calore foci, in arctius contrahuntur, subtiliora volatiliora, ac mobiliora, quariis insunt, deperdunt; remanet vero ex iis, quod lentius, crassiusque est. Sed, acute febricitans male fert, quae dissiculter coquuntur, & subiguntur; neque, vel ex eorum sententia , qui plenioris victus fautores sunt, valentiore materia, quaeque plurimum digesta nutriat, opus habet . Vel iis eget , qua vires prostratas erigant vel quae facile is cito luida consumpta restaurent . Neutrum porro ab hisce juribus praestari potest. Non postremum; quia quo valentior quν que materia est , minus facile coquitur ex iis , quae supra posita sunt a quo difficilius coquitur, eo tardius in chylum, sanguinemque convertitur . Non primum quia mobiliora, Quolatiliora , quorum est illud praestare, longiore decoctione jam evolaverunt. Adeo autem apertum est hujusmodi particulas per ugnis vim evolare , ut id sensibus ipsis pateat in eo

odore, qui dum carnes coquuntur , neque vas quibus incoquuntur exacte clausa sunt, exhalat Jura igitur haec consumata sunt totidem liceat mihi sic loquio damnata, mortua capita, quae solummodo ventriculo onus, liquidis vero circumeuntibus, si ea ingrediantur, viscositatem, atque lentorem asserce

103쪽

LXXXVI.

possunt. Quid, quod jura isthaec, quamvis minime salita, sapida bulliendo fiunt, quando tu nisi

aquae superat fuso ne id neveniatur; salsiora evadunt 8 uod noto , non quia salis usum in aegrotantibus ipse damnem; sed ut significem vim ignis in illa tantum egisse , ut quae salem in illis delitescentem obtundebant , ac ne manifestaretur efficiebant , in fumum Mauras abire coegerit. Sed ne putetis me sine auctore asseruisse, eos etiam , qui victum pleniorem magis tutum acute aegrotantibus putant , validioris nutrimenti materiam reprobare Fernelius , vir jure

magni nominis. sui temporis Medicus nobilissimus, felicissimusque, deceptus tamen a quinti aphori lini, quem explicavimus, apparente sensu; ubi de ratione agit nutriendi febricitantes, ait : omnis autem febricitantium ictus humidus frigidusque habendus es ex mate, ialati s O. XXI. Viderint nunc moniales, apud quas mos o tinet cita saltem apud eas comperi, quibus medicianam facere mihi datum sui in statim a prandio anatellas parare, ignique admovere, quas post multas ebullitionis horas in seram noctem suis aegris porrigere debent viderint, inquam, ut infirmarum rem gant . Non modo e jure , sed e pane quoque juri addito, diutino adeo calore, tantaque, licet leni,

bullitione, quidquid utilius est exhalat. Quod si juri ab assidua ebullitione superitit jus novum, idque iterato, addant, ut ibi et nil aliud proficiunt , nisi

ut ex crassa, crassiorem alimoniam infirmis parent. Sin aquam superastundunt , eo tandem progrediuntur

quod

104쪽

LXXXVII.

quod tamen in morbis acutis non inutile est , ut imbecillioris substantia cibum constituant. XXII. Sed subde quispiam : incommodo evolati,

ni subtiliorum , mobilioruinque e restrictis uribus

partium , occurri posse machina , seu digestor Papiniano, de quo in Actis ipsensibus 4'. De decoctis eo opificio paratis, non habeo quid dicam nondum

etenim illiusmodi decocta vidi, aut gustavi. At Praeclarus Uan-Suiete ait , decocta carnium ad eum modum parata , seponaceum, satisque nauseosum odorem haberes, dum pingue carnibus semper adhaerens, ignis, aquae validissima actione in vase exactissime claus sic attenuatur, ut aquae intime misceatur. Addit praeterea, haec juscula nimis meraca esse, dilutione indigere. XXIII. Supra posuimus carnium extracta, seu restaurantia, non modo acute ebrientibus non convenire , quia valentioris substantiae sunt sed etiam, quia ex Geomo , cum mere volatilibus constent; impetum, motumque sanguinis, si ad eum perveniant, intendunt. Aliis quoque de causis aliena illis aegrotantibus sunt Laudatus Fernelius, ut ut victus plenioris amantior, hanc de hisce eduliis sententiam tulit:

Muaecumque autem crus cuι sunt materiae , ut ea ipse

assa loquutus fuerat de haedinis , vitulinisque carnibus ' perdices, aviculi montanae, lepusculi sis

afrum quorumvis expressus succus, aut qui elicitur e ea ne in diplomate sine aqua elixa s qui rem Pharmaceuticam tractant, diploma seu vas duplex dicunt, cum, quod materiam coquendam continet , in altero vase

aqua

105쪽

LXXXVIII.

aqua serventu pleno, ebullito quod nimium alant, a

gre coquansur, sumque in praecordus excisent, non in acriter febricitantium , sed tu fanorum intuV

XXIV. Praeter igitur ea, qtiae, ut hujusmodi cibaria reprobaremus, adduximus , alia quoque de causa ex Fernelio reprobanda sunt; quia scilicet, aestum in Praecordiis inducunt . Verum enim vero, quoniam verba Fernelii illud mihi suggerunt , alterum argumentum accipit , quo alieniora febrientibus esse i-st haec cibaria noscatis. Dixit Fernelius ea in sanorum cibis numerari . Huic asserto ipse subdam : quod si non alia argumenta ad ea damnanda suppeterent, ideo praecipue ebrientibus noxia censenda orent, quia sanis conveniunt. Propositio est Hippocratis V u. cumque sanis commoda uat, ea etiam aegroti, exbibita jb, Hiora sunt, oe oportet, detructo ipsorum Vrora dare ea; alioquin non feret ipsa corpo Ged magis caunt , quam profunt. Videte ut Hippocratica observatio, sententia iis ad amussim quadret, quae nos de sacultate nimium alimentitia viribus inimica tradidimus. Cum sanorum cibi sortiores sint, alimento nempe plurimo scateant, hoc , quia plurimum , plurimam resistentiam viribus , extra, intra animal, uti ajebat Pitcarnius in viis , scilicet. extra circulationis vias, illud elaboraturis, subacturis objicitri potentiae autem istae in Ngro invalidiores sunt ergo objecta resti 1tentiae pares Nequaquam erunt . Imperfectior itaque QChylificatio, cissimilatio eici ex chylo non bene assimilato, necessario sanguis crassior, vitiosiorque gignetur; qui propterea tantum aberit, ut virium. boni cruoris

106쪽

LXXXIX.

ris materia fiat , ut potius nova morbosa materies futurus sit , quae aegritudini suppetias serat , eamque foveat, gemine , quemadmodum adnotatum fuit ab Hippocrate sed magis udunt, quam profunt. Atque

ob id potissimum alibi a ajebat magnus magister:

impura corpora, quanto magis nutries, tanto magis des.

Itemque : cibus sicuti sano robur , ita febricitanti mombis, b). Non igitur ea cibaria, quae sanis commoda sunt, aegris conveniunt; quin ideo rarii pue aegris nequaquam conveniunt, quia sanis commoda sunt C jusmodi cum sint jura restricta, restaurantia, expressa, carnes contusae: isthaae acute sebrientibus omnino aliena esse dicendum est XXV. Carnes sanis apta alimonia sunt: non ergo, quia sortior, ebrientibus, ex Hippocrate, danda, nisi illius vigore detracto . Dum carnium expretas su cos aegris exhibemus, illarum vigorem non minuimus, sed augemus : eo magis itaque contra ippocratis observata, praecepta peccamus. De conscissis autem carnibus, quid dicendum. Res prosecto admiratione,

ne risu dicam, mili semee digna visa est . Fatentur, carnes acute ebrienti minime convenire, neque eas dant eas tamen conscissas pr*bent. Num cultellus, quo minutim tunduntur, ab iis demit, quod egro alienum erat, vel iis addit, quod egrotanti commodum Num ideo tantum gris non conducunt,

quia integrς non conscisi aliquid laboris dentibus, maxillisque pariunt Num quia putant, conscis,sas facilius , quam commanias, a ventriculo digeri Ad eum modum agere mihi videntur, atque illi, qui

107쪽

verborum perquisitis subtilioribus interpretationibus, atque sugus, leges, earumque vim deludere tentant. Carnes non dant, quia cibus actu humidus , nempe suidus , sebricitantibus , ex Hippocrate a praecipue, convenit. Juribus, aut anatellis minutim conscisias miscendo, ad Hippocratis mentem se conducibilem cibum parasse rentur. XXVI. Neque minorem admirationem meretur uissus, qui adhuc apud quosdam obtinet , dandi aegris in potum stillatitia analeptica e pullis, aut capponibus, quod Arabum inventum fuit, ut audi istis Admirationem, inquam, meretur, in hodierna rerum hemicarum luce, crassas adeo inter tenebras quosdam velle em sari. Sciatis hujusmodi stillatili , nullius omnino utilitatis, aut commodi csse. Celeberrimus Boerhaavius, harum rerum, si quis alius, optimus judex ait b vires analepticas, per distillationem aquae nequaquam communicari, deridetque nauseosam aquam apponis stillatitiam . Meritissimus quoque Nuperus Charteu- se in sua Pharinacologia rem eamdem non unica

vice monet.

XXVII. Quoniam autem in acutis morbis, ovis quoque pullorum quidam facile abutuntur , cum tDmen iis non uterentur veteres, nisi in acutis ex decidentia, quibus plenus convenit victus ab re haud sore arbitror de iis pauca dicere . Celsus docuit e)mollia, .serbilia imbecillissimae materiae esse intelligite in eo genere victus, ad quem spectant, in victu nempe animali . At Hippocrates ait d ea

108쪽

habere robustum quid, atque alere, & inflare. Quae quidem de ovorum inflante facultate sententia , pluribus e populo , qui se id expertos assierunt, teneri scio ; altera vero de vi plurimum alimentitia , ab omnibus . Neque enim noviter nuptis mane sequentie dari selent, nisi, ut labore non improbo consumpta recuperent Clar Lemery a ovis facultatem tribuit augendi semen, eaque oleo plurimo saleque volatili cum mediocri phlegmate scatere docet , iis que potissimum Tabellarii , qui citatis equis Principum Epistolas serunt, vescuntur, quia valentior limonia gentes , ad vires labori pares sustinendas,

ea commodi mima putant festinatio etenim, qua umgentur, non sinit, ut largius edendo, tempus insumant

Avicennas b tradidit ova esse paucae quantitatis, plurimi nutrimenti De recentibus loquendo, pa canaque ignis vim passis , rem ita se habere in animum facile mihi induco. XXVIII. Ex eximio Bellino e ovorum albumina terna siquidem tunicis suis comprehensa quodlibet ovum habet ita respondent subtilioribus nostris liquidis ut crassius ex iis, ejusdem natum, ac fa guinis serum alterum , a lympha ex Thoracico lymphaticisque ductibus tertium tandem vi cicatricula contentum, indolis ejusdem, ac cerebri medu-Ieque spinalis subtilissimus humor esse videantur. Adeo igitur albumina isthaec nutritioni apta sunt, ut jam elaborata nutritionis materia, & succus ipse nutritius sint satisque iis sit sanguinis vasa intrasse, ut m et ch

109쪽

characterem statim animalem assumant Vitellus amtem adeo nutriendo est, ut ex eo corpus pulli co ficiatur, atque increscat . Praeterea ita facile in succum alentem, ipse mutabilis est , ut per imbecillimas exilissimi embryonis in cicatricula contenti vires, in pullum excrescat. Summe igitur nutrientia ova, quae aegris porriguntur, sunt; atque iisdem hoc peculiare cibos inter copiosioris nutrimenti est , ut minumis vitae viribus ad subactionem opus habeant. Ac

quoniam blandissimi saporis sunt, nihilque habent, quod linguam seriat quodque in iis volatile est , quod oppido plurimum est , adeo lymphae animalis volatilibus moleculis nobis tam amicissimis , ut necessariae sint, respondet sequitur ova recentia, optimi succi esse .coctionis ita facilis, ut ea vix indigeant, & celeris distributionis. Iis ergo aegris, qui viribus validioribus opus habent , quam qui morbis

acutioribus, aut simpliciter acutis laborant ova r

centia , sorbilia, paucamque ignis vim passa , alimentum numeris omnibus absolutum praebent. Sed quia, utilissime, multum nutriunt , ideo morbis ac tis aliena sunt; majores etenim sufficiunt vires , quam quibus eget acute laborans . Fertur apud hodiernos Graecos religiosissime ab ovis caveri in ebribus acutis Byzantii, ita mihi reserente Mercatore ibi nato, atque educato , ab ovis Q juribus animalium in vim acutorum cavetur oryza ex aqua co-

Eta, hordeo, aut subtilioribus e pasta cibis aquae incoctis, acute ebrientes alunt. Num ex more Gentis id fiat: num de ovis loquendo, caelum ibi nostro

lidius , febris calor additum illorum vim esticaci

110쪽

XCIII.

rem reddat, aut vorum substantiam vitiet, ut inde mali, qui ab illorum usu contigisse narrantur effectus, exorti sint; asserere ipse non ausim. Sed ad nostra principia redeamus. XXIX. Eadem itaque , principia, quae a salubri viet acute aegrotantium jura ex animalibus consumata, succos e carnibus expretas, restaurantia, atque ova excludunt; cibos e Cerealibus , Triticum si dematis, apprime conducibiles is utilissimos esse ostendunt. Id de tisana solummodo demonstremus, quia eam potissimum veterum observationes probarunt Cum primis, ne in morbis acutis qui a materia auserenda fiunt , viribus in expulsionem supervacuae, morbosae materiae nitentibus , demissa in venas copiosa alimentitia substantia, nova materies opponatur, resistentia augeatur necesse est . Huic intentioni commodissima tisana est , quae glutinosa substantia caret, quaeque respectu ad victum animalem habito, minus valentis alimonia est . Cum vero morbi acuti nil aliud sint , nisi materies morbosa cum impetu acta omnino desiderant, ne cibus illiusmodi sit, qui

turba , tumultusque moveat , motumque concitet.

At talis tisana est: illius enim qualitates ex Galent . . de tisana prope finem , ubi tisinae vires, quas fusius supra descripserat , quadam velut anace- phaleos complectitur imbecillimae sunt . Requirunt praeterea acuti morbi, ne facultas, quae morbo sustinendo,, vincendo est, deficiat. Id vero in morbis acutis a tisana praestari adeo certum est ut quia acutioribus , atque acutissimis nimiam sumceret ab observatione edocti veteres, eam solis acutis simplici