장음표시 사용
111쪽
ter assignarent. Atque haec, si proposita principia se-lummodo respiciamus , atque ad ea tantum relate, Ptisanam consideremus . Quod si praeterea alias exHippocrate Galeno tisanae dotes pendere velinius propter illas etiam videbimus, eam acutis summopere convenire . Sitim enim sedat . magis, quamsbia aqua: facile coquitur is in universum corpus cito distribuitur ad alvum non imprompte descendit lubrica est abstergente virtute pollet. Quantum vero abstcrgentia acutorum densitati selvendae
apta sint, inde facile colligi potest, quod haec densioris sanguinis crassamenta me motus , calorisque i tensione distatuant. XXX. Quamquam frequentissimae veterum observationes is quotidiana experimenta de hordeo ab iis in Praxi capta, satis esse possent ad veras illius vires determinandas neque enim ad facultates remediorum ciborumque detegendas, quicquam plus alet, quam effectuum ab iis proditorum diligens, saepiusque repetita observatio nihilominus ne putetis, facultatibus de tisana ab Hippocrate , Galeno, aliisque veteribus traditis , recentis sanioris hemiae approbationes deesse meritissimus Charteuser, cujus industria scientiae, & diligentiae par, quique medicinalem materiam Chemica quidem opera , sed summo cum judicio examinavit in Fundamentis materiae Medicae Cayd cuit, hordeo vulgari , avenaeque albae inesse subtile, ac subdulce principium mucilagineum, tenerrimo cuidam , ac refrigeranti sal nitros embγγonato Ieruinque permistum. In mucilagine, videtis delicatissimam
112쪽
nutrientem substantiam, quae in virium materiam e- Iaborari potest, & sanguini, ne febrili motu sua mu-cilagine spolietur, suppetias serre. In subtilitate mu-cilaginosi principii, clare perspicere potestis, ut illud a paucis vitae viribus subigi ,- assimilari queat. Ex sapore subdulci, noscitur acrimoniae carentia. In sale
autem tenerrimo nitrosa nature nondum perfecto, neque
ad duritiem , rigiditatemque , qua salina moleculae maturae instruuntur, adhucdum perducto ineptitudo ad irritandum cernitur aptitudo ad blandae solvendum visitur facultasque ad sitim tollendam, ad abvum aperiendam, Quis blande abstergendi, manife
XXXI. Hic ternas mihi quaestiones a vobis proponi sentio . Prima est cur hordei usus apud nos in acute aegrotantium victu serme obsoleverit . Altera: quid , eduliis ex Ptisana rationabiliter substitui possit. Tertia tandem, qui fiat , ut cum cibi a me reprobati acute aegrotantibus alieni adeo sint nihilominus mali, quos edere deberent, essectus, neque a medicis, neque ab aliis, qui aegris assident, observentur . Ini, atque alteri ex propositis quaestionibus mox faciam satis ciertiam commodiorem in locum reservabo. XXXII. Manardus a pluribus de causis ait a medicis tisanae usum jam suo tempore intermissum fuisse . Primum, quia, cum in aegris alendis consuetudini respectus habendus sit , suis autem temporibus, Ptisana, quae apud superiores in cibum quoque san rum veniebat, in desuetudinem abiisset insueto cibo aegri nequaquam alendi erant. Secundo, quia morbi
113쪽
contingunt , quibus nec Hippocratis judicio ea esset
danda . Tertio, quia , eo sic reserentes, suo temporc non ad hominum, sed ad brutorum potius escam hordeum seminaretur; propterea, neque grana ad sementem seligerentur is incuriosius ager praepararetur ;neque a pravis herbis mundaretur neque collectum hordeum diligenter in arca , aut horreo custodiretur factum hinc , ut sui am hordeum a persecti hordei qualitatibus longius abesset. Quarto, quia coqui eam parare nescirent. Tandem vero, quia si probum quoque hordeum astuisset, & coqui tisanam ex arte parare scivi en ; tempus pro ea acute febricitanti coquenda, paranda defuturum plerumque fuisset.
XXXIII. Nullus dubito , qui quicumque haec legat, aut audiat, statim horum infirmitatem non se i-tiat, utque minimum succi , sanguinisque habeant. Si tempus tisanam acute aegrotanti coquendi, ia-randi ut ab hoc incipiam Manardi tempore deeratri iisdem temporum angustiis premi quoque debuerant veteres medici , cujusce tamen dissicultatis non meminere , neque de ea conquesti sunt . Quid vero dicendum de actura subtilissimi , dissicillimique artificii tisanam praeparandia Nonne id ridiculum, ei praesertim, videri debet , qui sciat , anardum Latinum secisse Galeni librum de tisana , quo tam mirificum, ac singulare artificium edocetur At adeo selix anardus esse non potuit , ut quamvis id docendo laborasset, rite, recteque paratam eam videre potuerit . Porro de boni hordei penuria , qua suo tempore laborabatur , deque illius frumenti apud s nos insuetudine, non habeo quid dicam . Nostris certe
114쪽
temporibus, neque proba hordea desunt , neque in
cibum umentorum tantum seruntur sed non modo populo , verum nobilibus quoque hordeum, ac praecipue , quod Germanicum dicitur , in pulmentum haud raro coquitur. Sed satis fuerit occasionem laudatae Manardi Epistolae referre, ut quanti illius ratiunculae aestimandae sint plane noscatur Manardo, Budae tunc commoranti, Gillinus Comaclens Episcopus
stripserat, post illius e Ferraria discessum, apud clariores illius Regionis medicos consuetudinem invaluis. se, ut omnes ferme aegrotantes hordeo , hordentis nutrirent . Mirabatur iraque doctus Episcopus , cur Praxim diversam in alendis aegris servare suevisset Manardus hinc conjicere oportet , hanc victus Diioneni elicius prae ex qua utebatur Manardus, es.sisse neque enim si aliter res contigisset , de diversitate methodi a nardum , sed alios medicos compellasset atque ab eo causam sciscitabatur, cur una cum illis medicis nequaquam sentiret . Cui respondens a nardus, non alias rationes consilii sui, quam supra positas affert. Videtis, itaque factis ipsis, omnes,
praeter unam , adductas a Manardo argutatiunculas
convelli . Sive enim tunc suevissent illarum Regionum incolae hordeo uti, sive non parata ex hordeo alimonia tunc recte in cibum aegrotantium cedebat. Dicendum ergo est , neque tunc tempus parandae Ptisanae defuisse neque summam artem eam coquem di ignoratam fuisse neque tunc errarienses, a Cinmacientes bono hordeo caruisse. XXXIV. Firmius nequaquam argumentum est , quod
in causae suae patrocinium ab Hippocratis , male
115쪽
ni tioque auctoritate sumit Manardus Verissimum est docuisse Hippocratem, acutioribus morbis, ubi sicciores fuerint, Ptisanam alienam fore. Sed cur Quia
solus tisanae cremor , non vero tisana integra iis conveniret. Nimiam alimoniam , ex Hippocrate , tota tisana iis morbis sufficit, ideoque iis nequaquam commoda est. Eam igitur non adhibendam tunc censuit non quia cibi ex hordeo inutiles iis morbis so-rent; sed quia, si hordeo integro alerentur aegri vis alimoniae major erat , quam quae illis conveniret. Num id Manardi sententiae faveat , cuicumque judicandum relinquo. Sed proposita quaestioni respondeo Plisiana non utimur , quia aegri scientes medicos indulgentiores redditos , gratiores, sapidioresque cibos facile concedere; ab ea tamquam ab ingrato, nauseos edulio abhorrere jam diu caeperunt . Unde vero nimia medicorum indulgentia originem traxerit, jam supra a nobis positum est . Inde mos alia cibaria itisanae loco, dandi fluxit, ac mori, quem omnium regem jure Pindarus dixit , hodie quoque paremus. XXXV. Venio nunc ad alteram quaestionem, quae erat qui cibi tisanae, aliisque ex hordeo paratis, aliqua cum ratione substitui possint . Clariss Hippocratis Interpres allesius a putat, Ptisanae integrae, illiusque remori substitui ad acute febrientes posse
coctam a tucam, Betam, Cremorem amygdalarum,
recentium pullorum carnes, Gallinae jura Deinde ubi Hippocrates in t acuta b Ptisanae virtutes extollit, ait, eam utique ab illo praeserri reliquis frumentaceis eduliis , non tamen omnibus cibis de que
116쪽
que illius loco aeque bene dari posse Gallinae, aut pulli jura, ova sorbilia, piscesque saxatiles. Neque Vistum febricitantium una aliqua materia definiri sed quod senuis si umidus, concoctu facilis , oeboni sucei . Concludit tandem , antiquissimos , qui a primis hominibus victu vegetabili utentibus non longe aberant, leguminibus, fructibus, oleribusque magis , quam carnibus vesci suevisses; proinde quoque
medicos tisanis magis , quam carnibus acute aegrotantes alere instituisse . Sed subsequutis temporibus homines carnivoros adeo facto , ut non immerito hujusce consuetudinis ratione ad carnes tenues, frumentaceis dimissis, medici in acutorum victu deflexerint. Et meterem in limo ranae cecinere querelam.
XXXVI. Plura hic sunt, quae aliquam animadve sonem desiderant . Mitto cum primis, doctrinam ne necessariis discriminibus traditam : mitto victum antiquissimorum , quo de animus loqui refugit: at ex eo deduci haud posse , quod Vallesius deducit, comtendo. Si carnium frequentior usus in causa fuit, ut medici in acutis ad animalem victum deflecterent; jam ab usque ippocraticis temporibus oportuerat, victum hunc ad acute aegrotantes in usum receptum fuisse . Hippocratis enim temporibus adeo carnibus utebantur homines istebantur etenim , c equinis, asininis .caninis a ac de copiosiore carnium es noxio verba fecit . de vim acut ut non solum ex iis simplices , simpliciterque paratos cibos sumerent, sed iis quoque delectarentur , quos sum- a tuo-
117쪽
ptuosa coquorum industria nostris temp'ribus invenis se putatur Textu enim I p. l. a. de diaeta, obsbni rum meminit ex variis intritis praeparatorum. In hisce videre mihi videor compositillima illa cibaria, quae Passicci vocamus . Si ergo consuetudini animalis cibi parentes medici, victum ex animalibus acute aegrotantibus concessiere Peccur idem non praestitit Hi
pocrates , qui de vi consuetudinis plura disputat in libro de victu in acutisse Eccur id a Medicis praestitum non fuit temporibus Celsi, maleni, qui pluribus saeculis , quam Hippocrates , ab iis distabant, qui sub Rege Saturno, ut ait Satyricus, glandem ructabanta Sed quid Celsi, aut Galeni tempora iaces Oribasius quarto sarculo Erae Christianae floruit Trallianus, quinto gineta autem septimo . Quis quaelin, asserat, carnium sum tunc nondum invalui ea Nihilo tamen minus Oribasius ardenti febre laboram. te sola mulsa, quidem diluta, nutrit,is in sola potione Ci continendos docet. Esineta k ad eas dem ardentes sebres , ex sola potione victum insti- ruit, atque Peripneumonicos es selo Cremore tisanae, aut alicae , aut amygdalarum amararum nutriendos docet Trallianus la aliquanto liberalior, in causone, scilicet in ardenti sebre, dat Cremorem tisanae , oleraque praeterea refrigerantia, Cova. Ad Pleuritidem autem, libro sexto, quem unicum caput implet , victum instituit ex tisanae succo . Si vires imbecillae fuerint, panis micas ex liquore mellito dat si imbecilliores , taculum ex sola Gallina sine oleo
118쪽
paratum usculis tunc , in illorum consectione 'leum addi suevisse dicendum est paucas panis
micas Piscem quoque turdum , virium ratione abita, quem Ptisanam marinam dici posse sine errore autumat. Saxatilis iste piscis est , eumque ex pluribus auctoribus laudat Salvianus de aquatilibus a ubi miror, eum Tralliani non meminisse . Non igitur consuetudine usti medici prisci, in morbis acutis, ad animalem victum deflexerunt. Quo ustu id secerint, nunc non disquiro , cum praesertim hac de re a me simpra dilputatum sit. Satis est mihi demonstrasse, Milonem a Vallesio adductam , esse falsitate ipsa fau
XXXVII. Ait Vallesius , prae ceteris quidem frumentaceis tisanam ad acutos morbos ab Hippocrate laudatam fuisse; non alia tamen a victu acutorum cibaria exclusisse. Quod sic ab eo profertur, ut innuere velle videatur, cibos ex animalibus in acutis morbis Coum admisisse putatque carnium decocta ex iis esse, quae victum tenuem constituere possunt . At id falsissimum cile , ac carnium juscula , non modo a tenui , sed a pleno quoque, aegiotantium victu per veteres exclusa fuisse ex iis, quae ex Galeno, atque aliis, super hoc victu tradita sunt , satis intelligere potuistis . Porro Hippocratem , non modo reliquis frumentaceis, sed quibuscumque cibis, in acutis, hordeum praetulisse , ut ut illud textu quinto reliquis blummodo frumentaceis praeserat adeo aperta res est , ut ad eam ostendendam non alio teste, auctoreve uti velim , quam ipsonae Vallesio. Narrans Hippocrates,
119쪽
textu septimo de victu acutorum, eorum commoda,
qui integra tisana utuntur, ait: ρο purgationes multo pefectiores sunt, oe suppurati minus funi, quam si aliter quis istam insituat Hic apertissime reliquis omnibus aliis cibis tisanam anteponit . Ad haec amtem , qui Vallesus Cumque dicit, qui utuntur totis Pt uni, non id dicit tota ptisanas opponens Cremori; sed Hionum omnino reliquis cibis mi sponte fatetur, qua alibi, per vim a se sibi factam, negaverat. XXXVIII. Sed ut alteri petitioni vestrae ad satisfaciendum accedam, vestrum interesse puto noscere, num quae indiscriminatim Vallesius cibaria supra recensuit, indiscriminatim tum tisanae, tum illius Cremori substitui possint numve sorte alia cibaria eduliis ex tisana substitui queant. Rem medicinalem praecisionem nunquam recipere posse , ut dolendum ita ingenue fatendum est . Propterea medicinalis ars conjecturas inter perpetuo natabit ac propterea difficillimum erit , non jam ut plures, sed ut inici, lummodo medici, quamvis finem eumdem respiciant, iisdem, omnino mediis, illud assequi tentent. Conj Eturales facultates, quae actione perficiuntur , quamdam latitudinem non habere non possunt, qua artifices varia tantur in agendo necesse est . Nihilominu curandum summopere medico est , ut, si conjectando punstum attingere nequaquam possit, nitatur tamen, ut ab eo, quam minimum queat, longe M at mobis igitur ad propositum argumentum debitam diligentiam praestituris , prae oculis cum primis habenda sunt principia, quae ad victum acutorum regendum proposuimus tum veterum observationes
120쪽
perpetua longissimaque experimentorum serie confirmatae, principiisque positis ad amussim respondentes: deinde , quae ex institutis recentiorum experimentis circa vim. qualitates ciborum, nobis nota esse putantur postremo autem, hisce deficientibus, quae de cibis iisdem , Principes e veteribus tradidere. Hisce praepositis regulis, quid sentiam vobis aperio. XXXIX. Loco Melicrati , Oxi crati, aut Cremoris Ptisanae , quae dabantur morbis non exquisite acutissimis, aut etiam acuti isimis exquisite, ubi aeger abstinentia premi non possetis olera excipiatis, de quibus mox, nulla e cibariis a Uallesio recensitis dari debent. Non ova: quia quamvis optimi omnino succi sint, nimias vires, quibus aeger non eget, sussiciunt impetus enim, quo auferenda morbosa materies movetur, est infringendus non concitandus. Non Gallinae jura, ob gelatinosam substantiam , quam continent, quae alimentitia vis ex
Celso a ut in reliquis animalibus, quo magis abortu distant , ita in pullis coortalibus major est, quo minus teneri sunt. Non pullorum carnes & ob eamdem rationem is quia cibus fluidus non sunt, eoque viribus stomachi eget, ut e solido fluidus fiat. Non amygdalarum cremor, quia ex Hippocrate b)amygdalae aestuosae sunt, plurimum nutriunt montandem pisces saxatiles , quia horum vis tisanae integrae vim aequat, non modo ex Tralliano, qui, ut audistis, Turdum saxatilem , tisanam marinam vocari posse docuit; sed ex Galeno e etiam, qui loco tisanae aegro eam fastidienti pisces saxatiles dam