장음표시 사용
111쪽
Tractat. Laeuaest. XIX. reipsa tamen non suscipit quia suscipiendi occassione caret. Hoc euentu, non eosdem habet ess
ctus quos habet sacramentum re- deprehenderetur. Err Ros Arva ratione. Quia
eadem est bonitas I malitia actus interiori sin exterioris abj- ipsa susceptum; quomodo con no in alterum derivata. Ergo cae fert gratia ex opere operato , qua teris paribus, hoc est, post ea- sola suscipiendi voluntas confer dem efficacitate , intensione re non potest. Sic etiam exteriori duratione voluntatis, quae obi
&cola Sumato opere contrahun ta occasione in opus exit,&eius,
turicen ciuiles: canonic qu quae parata quidcmin prompta
non contrahuntur sola operandi est, ut exeat, exire tamen impedi- volutate; quia leges factis poenas ta aut carens Opportunitate non irrogat, novolutatibus. Sic obli potest, tanta crit bonitas vel magatio restitutionis ex facto sequi litia unius, quanta est alterius; actitri non aut ex voluntate; quia proinde opus externum non au non volarniat sed facio danum et, aut maiore messicit bonita- alii Sinsertur, aut aes alienum con tem vel malitiam actus interio
trahitur: unde oritur obligatio ad ris;nisi fieri possie, ut idem seipso
restituendum. II sp tu. maius sit, aliquis existimet Dico Actus exterior per se argumenta primae sententia re- non auget bonitate vel malitiam lonHtur. actus interioris. Sensus es Assir- An,ihi Mu M. Augustinus debctus volutatis emcax, si sit cius de affirmat magis miserum cis ea, intensionis durationis, eande qui propositum suum opere exe- omnino bonitatem vel malitiam inuitur quam qui in sola mente obtinet, siue opere externo com livoluntate illi: retiliet quia pleatur uiue progredi ad opus, plerumque eitcnit, ut voluntasO- obstante aliquo impedimento, per coniuncta intensior sit, aut
aut negata occasione, nequeat. diuitiis perseverans. In quo euen-
Est expressa sententia D. Augustiatu non negamus atlgeri bonitani lib. i. deliber arbitrio cap. . ubi sic inquit etiam non contingat faculta concubandi
cum coniuge aliena,planum tamen
aliquo modost id eum cupere, si rectas detur, facturum se, non minus reus est,quam Mn ipse a
tem imam iam actus interioris , non ideo quidem praeci se, iubde actus exterior accedat, sed quia occasione illius, prout iucundus aut molestus est, volutas affectuna sunm intendit, aut remittit; unde prior fit aut melior
112쪽
aes. Lormem quae confquuntur actius . Io Ilior,iuxti id quod secundo loco
A Sεcv NovM. Eadem bonitas vel malitia ex obiecto circumstantiis, quae primariecit in actu exteriori derivatur secundarie in interiorem lac proinde actu Sexterior non auget bonitatem vel malitiam interioris, sed unii eadem est in utroque.
di esticax,ad opus tamen ob defectum occasionis non progressia, sit
sit aeque intens, perieueranS,ac
esset,sicu ipso oper. coniungeretur non minus mala est, quam sit furtum reipsa perpetratum. Verunt quidem et quaedam nocumenta inconio da sequi ex actu exteriori quae non sequuntur ex interiori sed piaesens controuersia non clide cirectu actuum bonorum aut malorum, sed bipsa bonitate oc malitia morali.
O IV. Actus exterior exprimendus est in confestione, quia in eo malitia ex obiecto circu- stantiis primari e reperitur; labeo in ahum interiorem aquam
a fonte secundarie derivatur. Anu ViNTvM. Negatur sequela Tum quia opera externa praecepta domeritoria sinu. Tum quia voluntas, nisi oblata Occasione ad opera externa progrediariar, non est esticax, nec ad alutis inocutionem sussiciens. An sΕxτvM. Is qui pro Christo martyrium reipsa subit,iqn est melior eo,qui subeundi voluntatem efficacem habet eiusdem in tensionis&durationis tametsi illud, quia occasio non datur, reipsa non subeat inde nec maius praemiuesssientiale quod bonitati actus respodeat, meretur. Accipit tamen praemiu accidentariu Aureolae siue Laureolae; quodio accipit ille qui sola volutate martyrcst. Sed praesens cotrouersia est de bonitate operis, non de effectu,
iuxta tertiam notationem. AD SE ντ i Mi M. Patet ex
iisdem, quae supri tertio loco no
An OCTA vvM. Error Aballardi fuit, nullum opus hominis siue externum siue internum, eme peccatum. lui merito ab Ecclesia damnaturi quia omnia peccata medio tollit. Vide Gregorium. Arimin. ina dist. 42.quae. I. conclus.s. ω7.
actus humanos ratione bonitatis et malitia stude merito in niuers m.
113쪽
quaestionis huius articuli. RTICvLod quaerit D. Thomas. Vtrum actus humanus,m quantum es bonus vel malus habeat rationem recIIIudinu, vel peccati CoNC Lusio est anirmanS. ARTICvLori. Vtrum acrus
humanus, in quantum si bonus vel malus h.ileat rationem Ludab IuvolculpabiIul CONCLVsio est. Bonum Sc malim in solis actionibus humanis costituit rationem laudis, vel culpae. ARTICvLoli I. Vtrum actus humanus, in quantum estbonus vel
malus,habeat rationem merati, vel
Ameritat Cosc Lusio est Actio bona vel mala habc rationem rectitudinis&peccati,secundum ordinem ad finem; rationem laudabilis vel culpabilis, secundum quod elli potestat voluntatis; rationem veto meriti semeriti secundum retributionem iustitia . ARTICvLO IV. Vtrum actus humanere,in quantum es bonus vel malus, habeat rariorum merui vel ementi apud Deum Co 'C LV LOestahirmans.
hac quaestione us que ad quaestionem o disputat S. Thomas de passionibus annuae; in deisque ad 71. de habitibus: virtutibus. In quibus quia nihil occurrit, quod scholastica
commentatione magnopere egeat tum quia singula fatis perspicue D. Thoma pertracian tur; tum quia pleraque omnia ad
quia plurima lini,de quibus alibi ex prosen agendum erit; non est ut in iis vel dispendio temporis,
vel taedio auditorum haereamuS.
onis huius articuli. R Tic 'Lo I. quan it D. Thomas I ru vitium contrarietur virtuti ' Covc Lusio est. VitiuContrarium cst virtuti Virtus enim est dispositio perrecti ad Optimia. r. Physic.text i5.4 8. Cui opponitur prava dupositio, quae est vitium Vnde sicuti virtus. 2. Eili
114쪽
De vitys peccat . Eth. cadis definitur Habitus electilius in mediocritate consitastens ita vitium definiri potest. Habitus electivus in extremitate consistens per excessum aut defectu iani a mediocritate rivi ob erua. Differre haec tria inter se, Malitiam, Peccatum, Vitium Malitia est priuatio rectitudmis. Peccatum est actus priuatus rectitudine. Vitium vero ciliabitus ab eiusmodi actibus generatus ocsignificat prauam rei di sipositionem, ut notat D. Augustinus. 3.dehb arbit cap. is Qxtanquam confundi interdum haec tria soleant, inum pro alio sumi. ARTiCVLo I. Vtrum vitium sit contra naturam' CONCLUSIO est. Vitium cst contra naturam rationalem , qua rationalis est. Nam ilicum mnis virtus siue na- turalis,la acquisita, siue superna turalis&infusa consentanea est naturae rationali, eamque perfici, ita vitium omne dilientane uni est naturae rationali, qua rationaliscit, eamque inficit deprauat. Vbi obserua.Quaedam peccata esse, quae peculiari ratione dicuntur esse contra naturam; adeb quippe enormia&detonan. da,ut non solum repugnent rectς rationi , sed etiam institutioni naturae cuiusmodi sunt Sodo-
mia, Sc crudelitas in eo, qui sibi ipsi mortem consciscit. Repugnant enim naturali inclinationi hominis, non solum ut homo est, sed etiam ut est animal. ARTicvLOQII. I tra itisistρ
rus quam actus vitio 3 CONCLv-sio est. Actus vitiosus peior est vitio.Nain actu vitioso reperitur ratio mali moralis formaliter vinhabitu verbion nisi cauiraliter.
tum simul possit esse cum virtute'
tale non potest simul esse cum virtutibus, prout informatur a cha ritate, hominem ordinant ad finem supernaturalem potest tamen cum iis esse peccatum veniale Ratio est Mortale cnim peccatum, non autem veniale tollit charitatem a qua caeterae vir u-tes informatur, labent ut hominem ad finem supernaturalem prouehant. A, T I CV L V. Vtrum in quolibet peccatost aliqua saritus CoNcLV-sio est. Omissio non semper con iuncta est cum actu, qui sit expressa intentio omittendi opus praeceptum semper tamen coniuncta est cum actu, qui sit caussa vel occasio omissionis.
nienter definiatu peccarum, esse dictum vel cum vel concupitum contra legem aeternam Ο - v sam cst aifirmans Ita definit peccatum Augustinus lib.
115쪽
lo 22 contra Faustum cap. 7. Vbi obserua definitionem hanc tametsi proprie tantum videatur conuenire peccato actuali commissilonis, quod mortale est; posse tamen caeteris ctiam accommodari. Primo quidem peccato
originali; quia est factu seu concupitum saltem voluntate aliena primi hominis Deinde peccato omissionis,quod est no dictu, factu aut concupitu,&reducitur ad factu dictu, aut cocupitu ut notat hoc loco D Thomas, quia negationes reduci solent ad actus Demum peccato etia veniali, quod licet praeterlagem potius esse videatur; quia tamen deuiatio quς-dam est a lege potest etiam dici
contra legena , quanquim non contri finem legis, qui est charitas, ut ex infra dicendis consta-
ad quod faciendum L , obligat ut non
audire lacrum die festo non elicere actum contritionis aut dilectionis, quando cius exercendi obligatio instat. De hac omissio ne quaeritur, an semper coniuncta sit cum aliqtio actu positivo; non quidem qui ad essentiam e ius pertineat nam cum omissio formaliter sit priuatio actus,non potest formaliter includere actu sed qui sit c ussa vel occasio eius an vero fieri possit , ut aliquis peccet omittendo id,quod facere tenebatur poterat, absque eo, bd exerceat aliquem actum, qui sit caussa vel occasio talis missionis3
qui existimant, non posse esse omissionem quae sit peccarum absque aliquo actu qui sit caussa vel occasio illius. Probatur haec sim
tenti, primo authoritatem. Augustini lib. 83.quaest. . ubi negat
posse aliquem peccare, qui nihil
propria voluntate facit decundo.
Non potest esse peccatum nisi sit
voluntarium; at voluntarium eo
se non potest sine actu positivo
116쪽
Disputato. III. to omissionis non solum est auersio a Dεα, sed etiam couerso ad creaturas, ideo non blum punitur poena damni,sed etiam poena sensus At conuersio ad creatu- . quaest. 3. de Eucharist.&c qui docent omissionem reperiri pos se sine actu,qui sit vel occasio, vel caussa illius. Probant sententi.rmscimprimo omissito potest esseras intelligi non potest sine actu: voluntaria sine ullo actu uia quia Ere b. art. Quicquid indiise scri potest, ut cum quis teneturrens est ad agendum&nonagen lada liquid agendum nihil de eo
dum,caussam laabere debet cura i cogitet;tum quia, etiamsi de eo gat, aut non agat, 8 phys. t. 7. Sed cogitet, potest suspendete omnevoliuitas est indisserens ad exercendam aut non exercendam actionem AErgo caussam habere debet suae omitationis , quae non potest esse nisi actus aliquis positivus. uinto. Formalis ratio peccati, nempe priuatio debi rectitudinis fundatur in aliquo actu,tanquam in proprio stio subiecto Erg ubi nullus est actus, nulla potest esse priuatio debitae actum voluntatis, cum haec a cognitione non necessitetur, nisi citca D xv clare visum Ergbpotest etiam esse culpabilis , dc peccatum sine ullo actu. SECUNDO Si peccatum omissionis non potest esse abique -ctu, qui sit caulia, vel occasio illius; aut is erit in potestate voluntatis, aut non: Si primum ergis poterit suspendi a voluntate, ac rectitudinis; ac proinde nec pec proinde poterii omissio esse sine catum ut quod concipi sine formali sua ratione non potest. P premo.Non potest esse meritu sine aliquo actu: Ergo nec demerit una, cum sit eadem ratio oppositorum Atqui per omismonem demeremur; Ergbomissio non potest esse sine aliquo actit.
SEcvNDA SENTEMTi cst Richardi in a. dist. s. art. I. quaest. I. illo Si secundum omissio non erit peccatum quia chimachus, ex
quo sequitur, non sit in potestate operantis nec ipsa omissio erit in potestate illius ac proinde nec peccatum Tertio Actus ille ex quo sequitur omissio, aut est malus,aut bonus aut indisserens. lSi malus:qui peccat peccato omissionis, duplici se peccato obstrin
quod lib. i. quaest. 22. Durandi get, uno comissionis,altero omi Lead .dist qu. E. Occam in . quae sonis: Si bonus, vel ex eo necessa-IO. ad I . dubit. Marsil. in a. quaest. Dic sequitur onaissio,vel no; si pria I art. a. conclus . . Almayni tra- mum , non poterit esse bonus; ctat. 3. Moral cap. 23 Adriani in quia id ex quo necessarie sequi.
117쪽
tur peccatum , non potest esse bonum si secundum, poterit Omissio esse sine actu illo. Nec denique dici potest indifferens eo haec essetialiter sit priuatio actus; Ergb tota ratio peccati omissiqnis cocipi potest absq; ullo actu.
Dico II. Omissio actus exteipso enim, qub caussa malae o Arioris,ut culpabilis sitin peccatii, missionis est, malus erit . Pro restatione controuer . NOTAMDv est I. Duplicem esse omissionem. Vna est actus
exterioris, ut si quis omittat audire Sacrum, visitare aegrotos &c. Altera est actus interioris,
ut si quis omittat actum fidei, non potest esse sine aliquo actu, qui sit caussa , vel occasio illius.
Probatur. Nunquam aliquis, imittit praeceptum, quin vel expressam habeat intentionem omittendi illud, vel aliquid aliud
agat, quo impediatur ab executione praecepti. Exempli Vatia. spei,contritionis,&c. Potissima Qui non audit rem diuinam die dissicultas est de omissione actus esto, necesse est, ut vel expres,aexterioris an videlicet semper intentione nolit audire, vel alia habeat aliquem actum sibi con quada occupatione,ut lusu, stui unctum, qui sit cauila vel occa dio,somno, ambulatione, si-sio illiust milibus, dei incatur, quae illum Nor AKnu est. II. Nominea ab auditione rei diuinae impedictu exterioris hoc loco non in ant. Quicquid autem tale est intelligi solum operationem ali nomen&appellationem extermcuius facultatis; ceu sunt, ambu actus hoc loco venit Argumentare,videre, audirein similes; sed a primae sententiae , quia nobis quicquid moraliter censeri potest non aduersantur, non indigent pro actu externo, quia praecepto solutione. Ad ir umenta secunda aliquo potest imperari aut pro sentcntiare ''ndetur. hiberi; cuiusniodi sunt. exempli Ao RiMVM. Negatur antece- caussa, armatum ess esse in tali dens. Vel enim omissio actus ex- loco, quiescere Haec enim si- terioris voluntaria est in sed di milia, si fiant libere, possunt eis rei te,&sic non est sine actu,nem materia virtutis: viiij. ibi pes ne expressi a intentione omit-psitu. tendici vel indirect in alio,
Dico I. Tota ratio peccati quod sit catissa aut occasio ominomissionis concipi potest absq; sionis, illud vocamus hoc
ullo actu.Pro itur. Actus no est de co actum,iuxta secundam nota- extrinseca ratione omissionis, cui ionem.
118쪽
Io IlAD Sacv Noum in potestate voluntatis est, suspendere hunc
aut illum actum, non tamen cohibere se ab omni actu , qui sit
caussa,vel occasio omissionis. AD TE R. TIVM. Patebit disputatione subsequenti.
EG A Durandus in L. distinct. 33. quaest a. num. 6. Caeteri ietius assirmant. Ad cuiuspententia explicationem. NOTA Noviest Actum dici causistam omissionis , vel qui est expressa voluntas,icu proposit tum omittendi, ut cum aliquis deliberate statuit non audire Sacrum Miisae eo tempore quoad audiendum obligaturi Vel qui post expressam volutatem omittendi primo eligitur,' consist re simul cum obseruatione praecepti non potest; ut cum quis
constituta iam voluntate non audiendi Sacrum domi manet, scdet, iacet, aut aliud cxternula
mur primarie eligit,quod simul cum obseruatione praecepti esse non potest. Vel isdenique cuius intentiones desiderio opus illud eligitur;vicum aliquis pomquam semel statuit non audire Sacrum Missς, ideo domi manet,
sedet,aut iacet, viliteris operam nauet, aut aliam operationem exerceat, quae impediat praecepti obseruationem. Hi omnes actus
dictitur esse caussa peccati omis sionis,&innuere in ipsam omis sionem. Iratios Quia per se impediunt obseruationem praecepti, ex vi illorum sequitur omissio praecepti.Caeteri verb, qui nec expressa sunt intello omissionis, nec primarie eligiatur,tepore impled praecepti. cuius obseruatione impedisti; nec ut caussa finalis mouent ad omissione, no dicuntur caussa omissionis, sed tantum comitari illam. Ut si quis tempore audiendi Sacri iter iaciat, non eo quidem an consilio, ut
horas canonicas recitet aut eleemosynam largiatur; veruntamen ne in itinere otiosus sit recitat onem horarum suscipiat, aut eleemosynam distribuat in hoc casu opus iter faciendi erit caussa omissionis; opus vero recitandi horas vel erogad eleemosynam nequaqua Deliis actibus,qui nosiit caussa ullo modo omissionis,
lanam si comitentur omissione,
119쪽
docent uno consensu Theologi, peccatum quod tum euenit, nisi aliunde, vel ex obiecto, vel quando duo praecepta simul oc- aliis circumstantiis mali sint, currunt, quorum , cuna ambo nullam contrahere malitiam exes seruari nequeant, num sortius omissione.Controuersia tantum ' Obligat,quam alterum tunc si1l- est de actibus, qui sent caussa o lud observetur, cuius arctior est missionis,d in illam innuunt. Ad obligatio omissio alterius, quod cultu restationem minus urget nullo modo culpa Dico I. Actus, qui est caussa bilis. aut peccatum est. Sic quia peccati omissionis, semper pec praeceptum subueniendi consti
Catum est. Ratio st. Quia omnis actus liber, qui est cauilla alicuius peccati, est peccatum,sed omissio ut supponimus est culpabilis' peccatum Ergbactus liber, qui illius caussa est, culpabilis d pec
catum est. Sic multae actiones, ex se alioqui bonae claudabiles, ratione scandali fiunt malae vitiosae, non ob aliam caussam, quam tuto in extrema necessitate magis obligat, quam praeceptum audiendi Sacrum, is qui tempore audiendi Sacri sibuenit alicui,inextrema necellitate posito, ncquaquam peccat omissione Sacri audiendi. DICO II. Actus ex eo, ut, dcausta estonii stionis non habet aliam ni alii iam ab ea quae est ip- quia caussa sunt peccati ut colli ius omisitionis; sicut actio que cilgittirex D. Paulo ad Rom. i . S i l causa homicidis, no habet aliam
ad Corinthi. Io. Consirmatur Eue malitiam, quam homicidi . Vntus seu essectus, qui sequitur ex actione humana , est una ex circumstantiis ipsus sed qualido circumstantia actionis mala est, mala etiam est actio, ut supra vicinius: Ergbsi omissi cst mala, etiam actio illa, quae causa est omissionis,erit mala. Id verbintelligendum est de actione illa, quae
ita caussa est omiisionis , ut non to lateius malitiam fit enim interdum, ut caussa omissionis it 1 praecipiatur, ut propter illam omittere praeceptum , nullum sit de unum idcin peccat una cum
omissione constituit, ac proinde in consessione actamentali latis est lateriis iam omissionem c liam si actus ille qui caussa missionis est nisi ex alio capite a lius sit non caprimatur. Ex Di Cris guvi Tu R. Clericum nauigantem qui deliberate statuit non recitare hora canonicas, ix illa voluntate Breuia. rium in mare abiicit peccare abiici edo; quia id prim eligit,&facit, quod per se impedit Oblema
120쪽
uo tempore censeatur atiques,peccare peccato omission tostitionem prςcepti,di ex cuius vi sequitur omissio praecepti. Quod peccatu eb grauius est,&pluribus aequi ualens quo plurium omissionum caussa cit; sicut grauius peccat, qui uno ictu plures, quam
IFFicvLTA cst de ea omissione , quae ex anteced ciue aliqua caussa sequitur quaeritur, an ca qui Onaittit opus aliquod praeccptum, orarissio ad culi Mia imputetur, eo tempore, quo dat caulliam futurae omastioni an veto postea, quando re ipsa precepti omissio si quiluit EAVn; porratia Petrus omittit audire Sacrii in die esto quia omnoinquieti se dare voluit; quaeritur, an omiuio illa Sacri audiendi tunc sta trina culpam ei impuletur, quando somnum voluntarie iniit;an verti postea, clina eo dormiente res diuina, quam ex pra cepto audire tenebatur, peracta
Doc To Ru Minutramque par item in t sententiae quibus Omis lsis praesentem controuersiam ltribus assertionibus resoluo. Di C o I. Peccatum omissionis tunc vere imputatur, cum
quis voluntarie dat caussam omissioni. Ita docent Alexand. 2. pari. quaest. Is m.7. Maior ire . dist. 9. quaest.2. conclust . Hist. IT. quaest.8. conclus . Adrianus in quaest 3 de Eucharistia, quae incipit Vlterius. m sol tu septimi. Probatur haec stertio. Quia omnis culpa proprie est in voluntate; ac 'proinde culpa etiam omissionis' tunc contrahitur, quand quis liabet voluntatem omittendi. Hanc autem censetur habere, 'quando voluntarie dat caussant Oimissioni Ergo tunc contrahit
culpam omissionis. Con' u. II. r.
Quandocunque aliquis, si a direcic, siue indirecte vult ni alum. tunc contrahit culpam illius mali; idque verum est tam in peccatis omissioni, quam commissionis; quicunque cnim vuli furari,
siuE direct b, quia expres a intentione velit, siue indirecte, quia a lliquid velit, ex quo verisimile est
furtum secuturum tunc contrahit culpam farti. Ergo quando
quis vult omittere, id quod ex
praecepto tenetur facere, siue directe dc expressa intentione velit omittere siue indirecte, quia ali