장음표시 사용
161쪽
DIC QVART b. Licet etiam voluntate simplicis complacentiae desiderare eiusmodi opus ob bonum aliquem finem. Ratio es. Quia affectus simplicis
complacentiae non sumit suam malitiam ab actu externo, sed amotivo, ut saepe dictum est: Id ergbsi est licitum , etiam deliderium simplicis complacentiae erit licitum. si I cIEs cum Medina Non licet eiusmodi actus procurare: Ergb nec desiderare. Res nisa negando consequentiam. Nam mortem propriam desiderare licet ob bonum aliquem finem, to suo, aestimanda est. Unde si ratio mouens ad delectationem, seu finis malus est delectatio secundum se mala erit; sin ver licitus: bonus, delectatio non erit secundum se malain illicita. Diuersa ratio actuum cxteriorum est, qui si secundum se hoc est, ex obiecto suo mali unt,nullo fine accedente , quantumuis bono, honestari polsunt. Quae omnia exsupri dictis constant.
fine licet. Rario discrim hesi Vualis delueratio re-
Procuratio sumit malitiam suam ab actu externo;q re si hic in lus est , etiam procurare illum malum erit. At verti desiderium simplicis complacentiae , non sumit suam malitiam ab actu externo,sed amotivo, ut dictum est. Oa IIclxx II. Delectari de pollutione secundum se est in
quemcunque finem eiit malum. Nam que secundum senaa sunt, nullo bono fine honestati pos sunt. Res avio. Natura delectationis, ut quae interiori voluntatis actu consummatur , ex motivo seu fin tanquam fori li obie-
cquiratur, ut delectatio morosa , aut qui
cunque motus voluntatis,peccatum morta
Ria praecipue simi,ex θ quibus aestimari malitia motuum voluntatis debet. Desormitas obiecti Consideratio rationis Et conseruias voluntatis.
De primo dictum hactenus est; De duobus reliquis subinde etiam dicenduna est. Et primit m quidem de secundo, qualis videlicet
162쪽
formalis expressa malitiae consideratio antecesserit. Ita docent Alexander pari quaest io 8.memb. . MII. Bonavent in a.diit. 29. Aibertus ead dist.art. Henric quod lib. 6. quaest. 32 Angelus Verb. itatio. num. 2. Syυ uester Verb. Delectatis quaest. I. pari. . Caietan. v. a. quaest. 88 art. t. in summa Verb. Delectatro. Arnulla ibid. n. i. Almayn tract. 3. mores. cap. .D. Thomas 3.de verit. art. ad io Petrus Solus lib.de Institui Sacerdotum, lech. io de discrimine peccatorum. Paludanus in . dist. 3. quaest. 6.ari. num. s. maiij. Probatur ratio egenerali. Nam sine a lucr-tentia rationis peccatum esse nopotest; quae si imperfecta sit, ut si
mens aut vehementi aliqua passione;aut aliis modis ita impediatur distrahatur, ut mor*liter censeri possit caruisse lacuit, te ad rem,de qua delectatur,eiusque malitiam turpitudinem sufficienter cognoscendam motus voluntatis seu delectatio peccatum veniale crit; sit vero persccta sit aduertentia rationis, Ut si
pleiah plane intelligas id,quod
agis, esse malum illicitum; motus voluntatis seu delectatio morosa erit peccatum mortiferum. Ad argumenta prima nicntiae re ondetur. AD RIMvM. Si desit sormalis licet deliberatio ex parte intellectus necessaria sit, ut motus aliquis voluntatis peccatum mor tale sit3Pxi MA SENTENTIA est eorum, qui existimant susticere dci liberationem implicitamin virtualem, quae tunc est, cum ratio actu non considerauit id, de quo
voluntas delectatur, malum cste, poterat tamen& debebat coniderare. Ita Gerson Alphabeto 33.
ra externa sint peccata mortalia,
fatis est consideratio implicita
virtualis; nam si requireretur cxplicita, multi ab innumeris eo Catis, quae sine tali consideratio ne perpetrant,excusarentur Ergo ad interiores etiam motus voluntatis, ut sint peccata morti sera, fatis erit consideratio implicitari virtualis Secundo. Alias quippe mortaliter nemo peccaret, nisi actu consideraret id, quod designat&facit,peccatrimmortale esse. Hoc autem absurdum esse ex eo constat, quod muli pcccent mortaliter , qui quid ii peccatum mortale, aut in quo disterat a veniali prorsus ig
norant. ALTERA COMMvNI ET VERA
sENTENTI A est; Ut delectatio aut motus aliquis voluntatis peccatum mortale sit,necesse cile, vi
163쪽
I 25c explicita aduertentia rationis; neque actus exterior neq; interio peccatum mortale est. Tamet-li artus inconsideratio h ccii caactus ex eriotes,quam circa interiores eueniat. A SEC v Nou M. Vt aliqua operatio peccatum n ortale sit, necesse non est cognoscere discrimen inter mortale , veniale sed fatis est plena persecta animaduertentia rei illicitae iratae. Qui enim cuna hac cogitatione operatur, faltem se exponit pericu o peccandi mortaliter, quod est peccat uinmortes:
Luctatio morosa, aut quicumh motui appetitus peccatum mom
x prcssas, formalis, qtiando scilicet voliuntas ac tu positi uoco sentiti alter tacitus&intei pretativus;quandovoluntas actu quidem nec consentit nec dissentit, censetur tamen c&sentire ideo quia cum delectationem aut morum aliquem, pla-n E ab intellectu animaduersum, sibique proposivum praesentatum ut illicitum, possit reprimere: coercere, non reprimit aut refraenat. n. aeritur ergo , ter ex his consensii bus olim talis ad pcccatum mortale sulliciat, aut necessarius si 'PRlMA SENTENTIA cst: Ad peccatum mortale non sum-cere consensum interpretali-uum, sed necesse esse ut voluntas expicnein positive consciatia , aut laliena sit periculum conssensus expressit positivi. Itaque iuxta hanc sententiam excitata in appetitu delectatione turpi obscoena, si ea voliuatati placeat, crit peccatum mortale si non placeat, tunc aut pcri culum cst consensus in eam ex
delectationem comprimat: repudiet, peccabit mortaliter aut nullum imminet periculum consensus,in si tametsi in ea
mortistii lia docueruiu An tu S. Verbo Cogitatio. u. 2 Syl- uester cib. Dellectatio morosa
164쪽
Matisconsensis voluntatis requiraturisc. . magna tamen Armilla Verb. Cogitatio n. I Nauarr. in lum-
ORI E TENT A est , delectatio aliqua alit mortis appetitus, plene aratione animadue itis' obseruatus , peccatum mortale sit,sulficere consensum voluntatis tacitum, interpretatiuum ita D. Thomas hoc loco. ar 6.Vbi voluntatem duplici modo peccate ait. Vel si illicitas passiones imperet Vel sicasdem,cum potest, non reprimat. Et ali communiter. .itio
es Quia talis motus delecta tio illicita,& contra castitatem est Erco ii voluntaria sit, peccatum mortale est Eo ipso autem qu bd reprimi potest&dcbet, nectatur periculum subesse , ita ut
non te acri vitare aut desercre semctionem suam , nec studiosum studia sua etiamsi inde cveniat,ut eiusmodi motus aut delectationes sentiant Ratio es.Quia huiusmodi motus in iis casibus nec O prcsse nec interpretatiue voliti sunt. cum non teneamur vitare actionem honestam' debitam , unde sequuntur. Vt enim sequantur , non inde prouenit, quia actio honesta legitima sit caussa per se eorum; sed solum ex miseria naturae per peccatum originale contracta, quae non est culpa sed poena. Legi possunt Nauarr loco allegato Caietanus opuscul a L. Dixi: Si absit periculum consensus. Nam si moraliter cense- tamen reprimitur, censetur voluntaria: Ergo Confirmatur. Quia in aliis etiam peccatis lassicit ad mortale consensus interpretatiuus. Ergo etiam in isti S. His COLLIGI TvR. Eum, qui dat operam rei honestae licitae, aut tali ad quam peragendam ex ossicio obligatur, non peccare mortaliter , si sum gentes inde in appetitu sensitivo motus' delectationes non repellat , dummodo absit pericu- uim consensius Ita passim tradunt Doctores , anteirarium non confidat se ore fatis firmum, tenetur potius actionem suam deserere. Non enim licet ob vitam caus an periculo peccandi se exponere, ita ta illudEcclcsiast. 3. 2ui
165쪽
Di ut. I. Vtrum ignorantia νυ spectane rerum, quas quis scire tenetur
peccatum eae A,Ticv GHII. Vtrum Igue tia excuset ex toto apeccato 3CON-cLusio est. Ignorantia comitans, quae non est caus actus, non excusat a peccato; Ignorantia verbantecedens, quae est caussa actus, excusat a peccato. ARTicvL IV. Vtrum ignorantia diminuat peccatum e COACLusio est. Ignorantia vincibi lis affectata non minuit,sed auget peccatum: Ignorantia vero non
assectata, sed crassa& supina mimuit peccatum.
subsequentium controuersiarum explicationem quaedam de acceptione diuisionibus ignorantiae praemittenda sunt. IGNORANTia prim.&late sumitur pro negatione cuiuscunque notitiae,etiam earum rerum.
quae sciri ab aliquo non possvnx. Ita dicere solemus infantes nasci
cum ignorantia. Hanc ignorantiam appellat D. ThomaSart. L.
Nescientiam .Eamq: Dionysius 7.
de coelestiHierarch.siub medium,&6.de Ecclesiast. Hierarci fateturiti Angelis esse qui cum multa ignorent, quae scire non possunt, nescire potius, quam ignorare ea dicuntur. Secundo oc proprie ignorantia dicitur earum rerum esse,quae cum scirici cognosci possimi; reipsa tamen non sciuntutdc cognoscuntur, ut ibidem tradit D. Thomas. Ir accepta Ignorantia varie diuiditur. Pa. t M In ignoranriam prauae dispositionis;&Ignorantiam purae priuationis. Ignorantia prauae dispositionis est error intellectus veritati contrarius. Vt cum quis iudicat rem aliter esse,qu1m est. Ignorantia vero purae priuationis, non est cum iudicio aliquo erroneo;sed est mera ac nuda priuatio scientiae. Vt si quis careat notitia alicuius rei, quam nosse potuit&debuit. Sic o diuiditurIgnorantia in eam, quae dicitur Ignorantia iuris;&eam quae dicitur gnorantia facti. Iuris est, cum ignoratur lex, vel aliquid praeceptum esse aut prohibitum Visi aliquis ineat contractum cum homine prodigo minorenni, aut furioso, ignorans eiusmodi conrractum iure prohiberi. Facti est, cum ignoratur res ipsa, quς legi aut pro-
166쪽
Traritarus L uast. LXXVI. libitioni subiacet. Vt si aliquis
contrahat cum prodigo aut iis i.
trahit, prodigum esse, aut furiosum.Et haec ignorantia aut potest esse facti totius , aut circumstatiae tantum alicuius , vel effectus ex facto subsecuti. Τεκτio diuiditur Ignorantia,
in Antecedentem,COmitantem,&Consequentem De qua diuisione satis actum est supra quae. 6.QV As ro diuiditur ignorantia
in inuincibilem,&Vincibillam. In uincibilis est , quae adhibita pio stigandam . etiam obligatio
esse debet. Et haec: Iureconsultis vocari solet iniusta seu improbabilisci coquod mala fide contrahatur', eamque iura&canones improbent. Vnde fit, ut gnorantia inuincibilis sit inuoluntaria; quoniam deponi aut non potest, aut non debet Vincibilis verbiit Voluntaria quia deponi potest:
Vt in Ignorantia vincibilis sub diuidi ur in Obictatam,& crassiam. Affectata dicitur illa, quam quis directe intendit diligentia vinci depelli non procurat. Vt siquis, ut legem Spotest;aut si potest non tamen debet.Vt si quis contrachum in i tu rus cum alio dubitet an illicitus sit,aut usurarius;&iudicium
de ea re doctorum virorum ex- nolet, data&destinata opera ea nec vult legere, nec audires, nec
quirat, ab iisque responsum ferat, nolumus. Crasta seu stipHIanonisse usurarium, tantet si reue est illa qua qui ob culpabilani&latam negligentiam ignorat ea, quae scire debet. Ita eam definit Nauarr. c. 23. n. . 4 iij inae id
ravistiarius sit is dicitur liabete ignorantiam inuincibilem; quia adhibita diligentia, quam poterat&tenebatur adhibere, eam eb dicitur crassa, quia ex desidia superare repellere non potuit. Et lianc Ignorantiam appellant
Iurisconsulti iustam seu probabilem; quia bon 1 fide absque culpa contrahitur. Vincibilis verbignora i ta est,quae adhibito diligenti studio vinci abiicique potest&debet.Non enim sustacit,ut
superari: repelli aliqua ratione polIit,sed ad eam abiiciendam nascitur; quoniam qui crasti sunt& pingues, solent plerimique esse desides tigri: Dicitur supina, qualis solet esse in iis, qui supine
dormientes nihil curant. Vnde patet ignorantiam affectatam essse directeri expresse voluntariam; Crassam vero indilecte tantum implicite. His praemit s. Dic o I. Ignorantia saepe in caussa
167쪽
Dist. I.Vtrumque ignorantia instes veccatum,oc caussa peccati. Ita docet D. Augustinus in Enchirides cap i. Magistere Scriptura sacra Leuit. . Psil. 7s Actor. . ad Rom. Io. I. ad Timoth I. Ratio est. Nam
es Durandi in . distincti 2 i. quaest.2. Cordub. libri quaest.b liacuti Verbo. goorantia.
saepe euenit, ut aliquis peccet, ebl quaest. 3. Conradiis Caietam quod ignoret id, quod agit, peccatum esse alio criti non peccatu- hoc loco. Q ii docent, Ignorantiam non esse peccatum secun-rus. Quod est ignorantiam eta dum se, sed en ctum' poenam caussam peccati. Non quidem peccati; totum autem peccatrimper se cum it priuatio, sed per accidens tanquina remouens impedimentum peccati nempe scientiam, quae si adesset peccatum impediret c prohiberet. Dico II. Ignorantia est poena peccati. Ita docet D. August. lib. . de lib.arbi t. cap. 8. I9. O. Beda in cap. o. Lucae&alii Ratis es. Quoniam propter peccatum originale homo priuatus est conssistere in negligentia sciendi addiscendi ea, quae quis scire
tenetur. Probant. primo aut horitatem Thomae art. a. huius loci,ubi aptate docet ignorantiam csse peccariim propter negligentiam. Secundo. Peccata non Opponuntur habitibus. sed actibu S.
Nam peccatum consistit in priuatione rectitudinis debitae actui. At ignorantia opponitur scientia inuare cum ignorantia i ientiae, quς est trabitus, non a-siit priuatio scientiae, crit poena peccati
ctus. Ergo ipsa secundum se non est peccatum. Grti . Scientia non est virtus moralis, sed materia virtutis: Eigbnec ignorantia vitium est morale, sed mat cria viiij. Quarto Ignorantia semper est in homine ignorante, ctiam dum dormit; Ergo si seciandum
Vtrum ipsa morantia peccatum, homo seni
ver olism ratione negligentiae ad-
ti priuatio gratiae, quam ignorantia sed priuatio gratiae noncst pcccatum Ergo neque ΓnG
168쪽
I38 Tractatin I. uaest LXMV. tur non tam ad substantiam operis, quod delectat quIm ad motitium,sub quo delectat, respici endum esse, ut rectum de ea feratur iudicium. Porro triplex in actu coniugii praeterito vel futuroratio mouens ad delectationem seu bonitas apprehendi potest. Prim enim considerari potest ut actus matrimoni honestus
Secundb ut caussa alicuius commodi itilitatis Terti ut voluptuarius: a tui conueniens. Dico P LIM b. Dele istatio, quam vidua capit de actu coniugi j praeterito, vel sponsa de futuro ut delcctabili hactui conueniente , quibuscunque circumstantiis vestiatur peccatum mor tale est Ratro est Nam molitium huius desectationis, nempe Ο-liis tas sensualis extia statum ma-itrimonij, ita castitati repugnat,
ut sit obiectum formale peccati mortalis Ergbetiam delectatio, quam invidua& sponsa, utpote extia statum matrimoni constitutis, mouet, ita castitati aduersitur, ut excusaria peccato mortali nequeat.
O ait c iis sibi ectum huius de cetationis non est malum. N.ν praeteritus coniugii actus sui licitus, tuturus erit licitus:
L g ncque delectatio de ij poliest est mala. Respondeo Delcctatio non sumit malitiam suam
ab actu cxterno , sed a motivo sub quo actus exterior delectat; quia motivum istud , soluto aut nondum constante matrimonio, malum est ideo ipsa etiam a clectatio mala est. Dico S xcvNDb. Delectatio de actu coniugi praeterito vel futuro, quatenus in eo apprehenditur aliqua ratio hone isti aut utilis , ut quia caussa fuit vel erit vitandae fornicationis. .
suscipienda prolis c. licita bona est. Ratio est. Quia motiuum huius delectationis licitum
s. Quid sentiendumsiit de delectatione sensuali,quam coniuges constante matrimonio capiunt extra copulam de copuia coniugali cogitata Nauarrus in summa cap. 6. Xistimat non minus illicitam,&peccatum mortale ita , quam in viduam ponsa Communis tamen & vera sententia est, non este peccatum mortale, nisi periculum iit pollutionis Latio
es. Quia nec copula ipsa, quae
delectat, nec motivum sub quo delectat, nempe voluptas sensualis inter coniuges , constante matrimonio, peccatum mortale est Ergo nec delinatio de tali copula Tametsi eam a cul-lpa veniali non excusem quae debito
169쪽
Dist. VIL Vtrum delictatio de opere, quodaliaspec. I 'o debito fine,ad quem actus coni, sentiendum est de eo , qui objgalis a natura ip a dirigitur,ca- sensualitatem delectatur de pol- rear, nempe bono prolis perco j lutione praeterita in bivno Et
pulam coniugalem intento. Legi sic de aliis Ratio es Q ita delec- potest anchez. lib. 9 de Ma- tatio malitiam suam tiabit amo- trimonio disp. 4. num. s. tiuo, ut ex dicti Sconstar. D iae ora Ei v Nid Nori licet velle efficaciter alit procurare elusiilodi actum qui, nisi propter ignorantialia aut defectum libertatis excusaretur, peccatum mortale esset ceu sunt pollutio in somno, homicidium inebrietare, & similes Ratio est. Q ita voluntas etlacax sumit suam malitiam ab actu exierno inlate si hic mortalis eth, tam cili ob Pnorationem aut desectum libertatis excusetur , etiam voluntas eius cili a peccatum clit. Nam
ratio quae cxcusat actum externum a peccato, non excusat vo-uintatem eius ellicacem ut quae
scienter&libere suscipitur. Idein lde procuratione talium actu iam, quae non fit sine voluntate ellicaci, sentiendum est. Dico TtR Tio. Licet delectari de eiusmodi aliquo opere ob bonum aliquem fit rein aut utilitatem ex eo prouenientem. Ratio est. Q ita licet ob bonum finem delectari de aliqua actione. litae reuela pec-
Virum delectatio de opere, quod ab ispeccatum
mortale est, a peccato tamen ob ignorantiam in
uincibilem excusatur, si peccatum mortale p
tio de opere excuset a culpa lethali , si sub motivo peccati mortalis capiatur , peccatum mortala est. Sic is, qui ex displicenti persona delectatur de catum est , ut supra vidimus: homicidio in ebrietate com- Ergi, mulio magis de actione, misso peccat inorta iici. Idem quae exculatur licccato M a Di Co
170쪽
DICO QUART b. Licet etiam voluntate simplicis complacentiae desiderare eiusmodi opus ob bonum aliquem finem. Ratio est. Quia affectus simplicis
complacentiae non sum suam malitiam ab actu externo, sed a motivo, ut saepe dictum est: Id ergbsi est licitum, etiam desii-derium simplicis complacentiae erit licitum. Osi I cIEs cum Medina Non licet eiusmodi actus procurare: Ergb nec desiderare. Resondeo negando consequentiam. Nam cto suo, aestimanda est. Unde si ratio mouens ad delectationem, seu finis malus est,delectario secundum se mala erit; sin ver licitus: bonus, delectatio non erit secundum se malain illicita. Diuersa ratio actuum exteriorum est, qui si secundum se hoc est, ex obiecto suo mali unt,nullo fine accedente , quantumuis bono, honestari possunt. Quae omnia ex supra dictis constant. mortem propriam desiderare revir Ar Im IIII
licet Obbonum aliquem finem, irator' VIII.
cualis deliberatio re-qIuiratur, ut delectatio morosa , aut qui
cunque motus voluntatis,peccatum morta
fine licet Rutio discriminu est. Procuratio sumit malitiam suam ab actu externo, qtrare si hic ira, lus est , etiam procurare illum malum erit. At verti desiderium simplicis complacentiae , non sumit suam malitiam ab actu externo sed motivo, ut dictum
O IIcars II. Delectari de pollutione secundum sie est in lum Eri delectari de ea ob
quemcunque finem eiit maliura. Ri praecipue sunt,ex quibus aestimari ma- a litia motuum voluntatis debet. Defor-Nam qu secundum se malasunt, mitas obiecti Consideratio rati- nullo bono fine honestari pos-ssint. Re 'OM. o. Natura delectationis, ut quae interiori voluntatis actu consummatur , ex motivo seu fin tanquam formali obie-onis Et consensus voluntatis.
De primo dictum hacteous est; De duobus reliquis subindξα- iam dicendum est. Et primum quidem de secundo, qualis vide- licct