장음표시 사용
71쪽
possi esse etiam ultimisinus os
CLusio est. Proprie loquendo vis non est ultimi finis, neque etiam ullius finis,qua finis est. Quia semper est rei utilis, quae appetitur propter aliud, &habet rationem medij. Sic utimur potione propter sanitatem. ARTicvLO IV nu pra- cedat electionem' CONCI Hsa o est. Vsus sequitur electionem. .itio est. Nam usus nunquam sinc exe cutione est satelectio ob aliquod impedimentum potentiae execmtiua potest esse sine executione. Hinc tantum ratione differunt
quiddam ratione est, medium Lie utile adfinem quomodo eius cst electio; quam re ipsa mandari executioni, quomodo eius v-sus est.
stionis huius articuli. RriCvLoci quaerit D. Thomas 'trum disioni, vel voluntatu CONCLusio est. Imperium ex ctus intellectus,supposita motione voluntatis. ArhriCvL II. Vtrum imperare conuenIat brutss' CONCLv-sio est. Clim imperare sit actus rationis, brutis animantibus conuenire non potest. ARTICULO III. Vtrum usus praecedat imperium' CONCLvs Io est. Vsus posterior est imperio, sicut posterior etiam est exec
AxτiCvL IV. Vtrum imperiuc acti imperatussiut actas nin, velaeuersi CONCLusio est Imperium, Machus imperatus, quanquam in genere naturae diuersi, actus sint i m genere moris tamen pro uno actu reputantur. R V. Vtrum act- voluntatu imperetur Cosci usio est. Actus voluntatis potest esse imperatu . Hanc probat D. Thomas. Nam sicutiatio iudicare potest, bonum esse, aliquid velle ita imperare potest,ut homo aliquid
est Actus rationis imperari intest. Vt enim intellectus ordine directo imperare potest aliis facultatibus; ita etiam actu reflexo imperare potest sibi ipsi. Ast a s LM VII. Vtrum a- cI- petit ensitivi imperetur
72쪽
CONCLusio est. Actus appetitus sensitivi irriperantur, prout sunt in nostra potestate non autem impetantur, prout sequuntur dispositionem Oigani corporei. AxτicvL Uli I. Vtrum acIus animae vegetabilis imperentur' CONCLusio cst negans. Hi actus enim non limi in potestate nostra. Imperium autem respectu earum operationum est, quae in nostra potestate sunt. Hinc nemo sibi imperat,vi crescat aut nutria
tur . - vs Do I. Motus exteriorum membrorum, qui fiunt media imagination subduntur imperio rationis Intelligit D. Thomas haud dubie motus facultatis loco motiua CONCLV-sio M. Motus membrorum,qui non fiunt media cognitione, non pendent ab imperio rationis.Huiusmodi sunt motus nutritionis generationis.De quibus arti celo superiori.
DISPUTATIO I. Cuius potentia actus siu
Henrici quod lib. s. quaest. . A maynitia 1.3na orat. cap. 2. Bonavent. In R. dist. I art. l. quae
I. ad . Ioan Medinae Codice de Poenitent tract. 6. cap. 2. aliorum. Qui docent imperium esse actum voluntatis. Praecipuum huius sententiae fundamentu est. Nam intellectus reliquae facultates humanae dicuntur imperio voluntatis subiici earumque actus imperari a voluntate Ilidocent uno consensu Theologi, disertim D. Thomas quaest Io.
liter esse actum intellectusci supponere tamen con notare actum voluntatis. Ita D. Thomas hoc loco, quem sequuntur Caaetanus,&recentioreS. Eandem sententiam tradunt Antoninus I. art. titulo . cap. o. Dominicus Soto lib. I. de iustit quaest. I. art. i. Corduba lib. 2.q. Io .Richar.
in .dismis. t. . q. I.&alij. Probatur haesententia Imperare nihil aliud est, quam voluntatem superioris intimare proponet cin- seriori; hoc est, denuntiare inscri-Ori,quid superior statuerit&velit
73쪽
.ictatus I. uos. XVII. Dis r. II 62ficii Sed intimare seu proponere sormaliter,& quoad substantiam ibam actus intellectus est; sup ponii autem dccon notat voluntatem, quae intimatutin proponitur : Ergo imperium formaliter, dc qiload substantiam suam, actus intellectus est, supposito tamen&con notato actu voluntatis Minor indubitata est. Maior ex ipso imperandi verbo constat
F. is hoc. Ne facias, c. Secundo. Imperare praeitanti Isima facultatis eth sed non est praestantior in homine facultas, quam intellectus: Ergb impcrare intellectus est. Tertio. Philosophi& Patres passim docent, voluntatem dc inferiores facultates parere: Obicin parere rationi Aristoteles i. Et hic. c. vltimo Augustin. 4. de ciuitat. Dei c. l9. Ne melius lib. . de Philosophia cap. 8.& 9. Sed ci tantum parcturin obtemperatur cui imperitum competit Ergbratio est, cui proprie impcrium
At, v ND AMEN TvM prioris sententiae resipondetur. Quando caeterae facultates dicunt ut subdiis coluntatis imperio, earumque actiones imperari a voluntatc;
nomine imperii nihil aliud intelligitur,qilam motio, qua voluntas reliqua potentias ad Operandum applicat Hoc est, volitio. qua doluntas emcaciter vult, taliae potentiaeoperentur quae a
metsi deformali ratione imperi proprie sumpti non sit, quia tamen ab eo supponitur J con notatur, solet imperium appellaria rheologis; praesertim aD Thoma, tum locis sit pra citatis tum
Mr xxii Messe in 'oo di homine respectu al- de terius, ex tr. 1 Omnem controuersiam cst. Sic enim Princeps imperat subditis, iisque leges 'raecepta imponit. Sed peculiaris hoc loco dissicultas occurrit : An in uno
oreadem homine, ferita siui esse
ad executionem selirum operatio-
non consitu debeat imperium tita vi in negotio motali ad ageti dum non sufficiant actus hactentu enumerati videlicet intcntio, consulta tio, iudicium dcele-
74쪽
Di putatio ILctio sed praetet ea noua intimati positionem obiecti. a quo operaone dc imperio opus sit,Vt ad eius, tiones specificantur, quod sulf quod voluntas cflacaciter clegit, cienter praestat iudicio consul cxecutionem caetera facultates
Appi RΜA D. Thomas, IcThom ista hoc loco art. . ad I. tationis antccedet electionem Ergb non eli necessarius nouus aliquis intellectus actus qui sit imperium. Alterar.rtio, ut voluntas
Iuxta quam sententiam,haec crit eo imperio praescriba non tanconstituenda actionum huma thmquid facio opus sit, scd ctiam natum in negotio morali teries: quo modo, quo ordine,&quanoprimo sit tapprehensio sanis Se do illud faciendum siti. Verum
eundo intentio eiusdem . Tertio ' neque hςcratio momentu habet. consultatio de iis, quae sunt ad si Nam per iudicium consultationem. I narro iudicium Sc sentcn nis non tantum proponitur votia de medio assumendo inuinio luntati id, quod cligendum, d Nelectio medii illius . Sexto imperi- isb opere exequendum est , sed rivm quo ratio executionem l modus etiam, ordo, tempus
la est constituendi talis imperij
necellitas. Ergis frustra constituitur Antecedens ostendo. Duplex ratio, cur necessarium existimari exequendi. Haeccnim omnia in consultationem veniunt. Iis igitur semel iudicio defitii iis,&subinde voluntate electis superuacaneus erit alius intellectus actus,
qui ea denub praescribat e denuntiet.
iuxta hanc sententiam ordo dc progressus actuum humanorum in negotio morali. Idem enim pol sit eiusmodi imperium, fingi est, quem constituunt authores potest. Pr ma, vico reliqua: po sententiae prioris; uno tantum ex . tentiae ad operandum mouean- puncto, quod postellus elechio tur Atti .ecratio nulla est. Nam primum mouens quoad cxercitium teste eria in D. Thomaq. 9.art. I. cst voluntas Intellectus c. nim tantum mouet quoad pecificationem , hoc cae,quoad prone faciunt utpote non necessario rationi Sin1- perio.
75쪽
6 actit. I. 22uaegis IIIII. De bonitate es malitia actuum se.
ctis tantum , sed ex circumstantiis etiam bonitatem aliquam Sc malitiam sortiuntur. Vbi obserua: Nomine circumstantiae non intelligi quamcunque conditionem; sed eam, quae attingit aliquomodo actionem. Nam si talis sit,
ut solum comi lctur actum,nec ipsum ullo modo astac rat non potest ad malitiam aut bonitatem actionis pertinere. ARTIC ut o IV. Vtrum actio humana sit bona elmula ex sine' CONCLusio est. Actiones humanae praeter bonitatem , quam ex
obiecto 5 circumstantiis habet, ex fine ei iam bonitatem vel mali- bona. vel aliqua muti l iam suscipiunt. CONCLusio est. Non omnis acti, ARTicvLo V. Virum aliqua
humana est bona , sed aliqua et- cIiosis bona et mala insta oecie Ziam mala deficiens. Quae con CONCL sto est. Bonum ma- clusio ita certa est tacui dens, ut lumem ciunt operationes specie
nemine nisi phanatico negar distinctas. Vnde recte sequitur:
ARTIcvL II. y trum actio hominis habe.it bovitatem vel mali-tIam exule Ioe CONCI usi est. s rimaria bonitas&malitia actuum humanorum sumitur ex obiecto. A Rricut o III Vtrum acti ho minu sit bona vel malae ctrcum- . ntia Corac Lusio est. Quemadi odum res naturales non tan- iram ornax ubstantiales, sed et iam accidentariae perficiunt ita humanae actioncs noli x Obieni actus est bonus, Pe malus
ARTICULO V I. Vtrum actio humana habeat feriem boni vel mali sineὶ CONCLusio I. Actus exterior primariam suam malitiam vel bonitatem sumit ab obiecto, a quo specificatur. CONCLVM II. Actus interior primariam suam bonitatem vel malitiam desumit fine sue is actiis sit intcntio finis, siue electio medio- Ium quae non eli Cunturiusi propter finem.
76쪽
nere,vme conuerso CONCLusio I.
Quando obiectum non est per se ordinatum adfinem disserentia secundum speciem,quae est ex Obiecto, non determinat eam, quae est ex sit nec contra Rat oest. Quia omnin disiparatae diuisae sunt. CouCLusioli. Quando obiectum per se ordinatur ad fine,dinhrentia quae est ex Obiecto, proxime continetur scit, ea, quae est ex fine sicut sub genere. Cuius
expositio legi potest apud Con
ARTICULO IX. Pirum aliquis acri s sit indusexens secundὴmin- diuiduum 3 co MCLusio est
ARTI cvLOX Vtrum aliqua circumstantia consertuat a ctum mo ratem in speciesoni vel mali: Cov-CLvs Iocst. Circumstantia, quaesto est. Non quaevis circumstantia,quae bonitatem vel malitiam actus auget, eidem nouam speci. em tribuit.
DISPUTATIO I. um sit in Actibus u
cunt enim achtim lata manum co- siderati posse vellecundum esse naturale, vel siccundrina cile morale. Quid sit esse naturale satis in aperto est Est enim ipsa ira turali sentitas actus. Sed de cise morali res non adeo manifesta est ad cuius expeditionem. Di, o I. Actum iste moralem, nilail aliud est quam dependere a voluntate libere operante. Probatur. Qu9tiescunque actus habet specialem ordinem con-j humanus habet, ut fiat depcden formitatis aut dii rinitatis ad tera voluntate libere operante, rationem, constituit actum in bonus est vel malus moraliter; specie boni aut mali dignus laude vel vituperio id ve-ARricvLo XI Vtram circum l. si non habet , nec bonus est, antia augens bonitatem elmali nec malus; nec laude dignus nec tiam constituat actum aralem vituperio. Id ergo est, quoa fecieboni aut mali ' CONCLv ctus habet, ut sit moralis. Di Co
77쪽
66Dico II. Esse morale nihil addit reale inhaerens actibus humanis. Probatur. Idem actus potcst esse successive moralis nomOralis, nulla facta in eo mutatione intrinseca reali Exempli gratia. Motumliqui voluntatis pri-mbprimus , qui sita voluntate praeueniente plenum rationis v ium, non est moralis, sed ii dessarius in idem omnino sine ulla sua mutatione, sit continuetur clipteno usurationis, si liber &moralis Ergo esse morale nihil addit reale intrinsecum actibus
voluntate id eb moralis est quia libere elicitura voluntate actus verbimperati aliarum potentiarum ideo morales sunt, quia dependent ab actibus voluntati elici fi . P.rtet ex dic is Es e morale nillil aliud est, qu1m dependereri voluntate libere operante: sed actus eliciti voluntatis debdependent a voluntate libere operante, quia immediate ab castuunt&producuntur actias Vc-rb imperati alia rima porcciarum,
quia fit in mediis actibus elicitis Voluntatis. Eigb. Hinc est quod D. Thomasint dist. o. quaest.
.art. I. doceat, es e morale per se coirilenire actibus voluntatis
ci dunt a voluntate libere perante; actibus autem aliarum potentiarum tantum c aliud; quia i liberi non sunt, nisi per alios actus,nempe peractus a voluntate elicitos. Ex iis COLLi Gi TVR PRIMO,
fallicos qui existimant esse in rate in actibus esse differentiam aliquam essentiale. Nam si essenii aliter actus esset moralis , non posset idem successime ex non
morali fieri moralis. COLLIGITVR sECvNDo. Esse
morale actuum humanorum non esste, nisi denominationem extrinsecam a potentia libere operante quia i fiant atri dependeant a potentia ad operandum S non operadum indifferente. Vnde digni sunt haud aut vitai perio,praemi aut P na. Qua .ra Nara, o du
Iosrsius 4 de dii ii-nis nominibus, bonum morale dc finit esse id, auod est ex iri-tegra carita. Id est quando ea. mnia habet quae habere debet; ut proficiscitur ab homine, quat c-
78쪽
nus is utitur in agendo ratione voluntate. Quaestio est; in quo bo-BIta, haec consistat' Dico I. Bonitas moralis duo
importat, actionem scilicet moralem; cius conformitatem cum recta ratione.Est communis sententiaTheologorum; lui uno
consensu docent, actionem humanam tunc esse bonam moraliter, quando consentanea est inclinationi naturae intellectualis determinatae a recta talione. Dico II Bonitas moralis formaliter significat rationem ali quam positivam nempe clatitatem ipsam actionis moralis,cOn-
notat aute relationem cOformitatis cum recta ratione. Probatur.
Proportionaliter philo ibi handum ei cle bonitate morali , de bonitate incommuni sed bonitas incommuni formaliter stignificat rationem aliquam positiva; nempe ipsam rei entitate, ion-n Olat relationem rationis ut ostendimus in Metaphystica Ergbd bonitas moralis. Dico III. Haec relatio consormitatis cum recta ratione ex eo consui git,quod actio moralis Omnibus iis constet, quae ci deben tu secundum praescripturi Icchaei attonis Asterii haec clara lina Ocnim moralis, cui nulla deest perfectio, quae ei expiae cripto rectae rationis debetur, non
potest non esseconformis rectae rationi Huic manat definitio illa
integra causa. Ostici Ε S. I. Idem omnino actus, sine sui mutatione, potest successiiue fieri ex bono malus:
Atqui id fieri non possiet, si bonitas moralis formaliter stet aliquid reale. Ergo Respondeo Bonum etiamsi sit aliquid reale vitamen bonurn morale sit, necessario con notat aliquas circuni- stantias;quae si desint, iam non erit ex integra caussa ac proinde nec conforme rectae rationii
OIiici Es II .Habitu S non eget aliqua relatione, ut denominentur boni Elgo nec actus. Respondeo. Disiparem esse rationem. Quia habitus non sunt moraliter boni, ni si quia caussant actus moraliter bonos; sicuti medicina noaliter sana est, nisi quia ca ira est sanitatis in corpore humano.Quod non laabent ab alii: relatione. sed a propria natura. At vero actus morales primariem sormaliter boni sunt Vnde sine respectu consormitatis cum recta ratione intelligi
79쪽
6s Tractatus I. Di p. III.ii sit ratio mores se.
num morale est id, quod est consorine rectae ration, id est. quod habet omnia, quae habere debet ex praescripto rcctae rationis ita malum ex oppositio est, quod est distbrme rectae rationi; quia aliquid ei deest, quod ex praescripto rectae rationis habete deberet. Hinc quaeritur, quid sit
malitia moralis' Dico I. Malitia moralis non
est ratio aliqua positi uain calis. Ita contra Caietanum medinam docent Theologi omnes. Et ratio est. Q ma DE vs est author de caussa omnis entitatis postiuae , creatis: Sed non est authorvi cauilla malitiae moralis: quia esseta ut horci causa peccati, quod at seri non debet Ergb malitia mora iis non est aliqua entitas positi
t uitatem illam , quae est malitia moralis , non habere rationem peccati, ' est a Deo ciliciente sed ut est caussa creata deficiente; non tollis distacultatem. Quia cntitas illa positiva, quae iuxta sciatem iam Caietani Medinae, est malitia moralis, per se intrins cecst peccatum Ergo si eius author caussa est Eus iecessarib erit author caussa pec
Dico II Malitia moralis nihil aliud est, qua in carentia seu priuatio rectitudinis debitae actui
morali. Ita D. Thomas quaest. t. art. i. Magisterino dist. s. scholastici communiter. λολ- tur ramo aut horitate S. 'atrum Dionysii cap. . de diuini nomini biis . pari. . circa finem ubi inquit Relinquitur ergolum prauationem boni esse. Et pax llo post Esti ἰIur malum pG IM . Augustinian Enchirid cap . uid Dudes muriam , quam
uatio boni Deinde ratione Acti tunc moraliter bonus cst quando constat integritate omni talo eorum, quae ipsi ex praescripto rectae rationis debentus; unde Ori-tiu ,ut sit consorini d consent neusiccts rationi. Ergo ec atra actustuc censendus est mora litor malus, quando caret aliquo corvi,
quς ipsi ex pr scripto rectae lationis debentur; unde fit ut distormis siti dis entaneus rectae rationi ac proinde malitia moralis formaliter erit carentia isti inuatio integritatis illius,quae a ui
humano secundum rectae rationis
80쪽
nis praescriptum debetur, quam vocamus rectitudinem debitam actu morali. Hucipe iat illud Dionisiij. Bonum est ex integra causia,m elum ex quolibet me tu.
Contra iramque conclusionem nonnulla obiici possunt, breuiter diluenda. Osii CiES I. Datur actus aliquis moralis, qui naalus est, Ut est huius& determinatae speciei. Exempli gratia; odium DLi c. Sed est liuius& determinatae specie perdimerentiam positiva Ergo malitia moralis erit differetia aliqua politii a Res yndeo. Maiore in non ita intelligendam eis quasi actus sormaliter malus sit per differentia, qui constituitur in hac determinata specie sed quia disterentiam illam consequitur priuatio debitae rectitudinis , aqua habet,ut formaliter malus sit.
Oaiici Esll. Aristoteles in cap.
de oppositis , docet bonum&malum opponi contrarie taed
ua sunt: Ergi, malum est aliquid possitiuui .Respondeo Aristotelem
loqui de malo non forinaliter, sed materialiter sumpto; nempede actu malo, qui contrariCOpponitur actui bono. Nam sit de ipsa malitia loquamur, intepillam& bonitatem non es oppositio contraria,sed priuatilla. Oaii CIEs III. Sunt quidam 69actus humani ita mali, ut nullius rectitudinis sint capaces. Cuiusmodi sint odium Dei blasphemia,
litia non est aliqua priuatio, quae esse non potest, nisi in subiecto capaci, ikhabili ad suscipiendam formam oppositam. Resondeo.
Actus illos non esse capaces rectitudinis, ut mali ini,d huius determinataespeciei esse . nacca paces,Vt morales d humani sunt. Homo enim quoties moraliter&libere operatur, tenetur bene Operari seu operationem suam collocare in specie aliqua boni moralis&honesti. Quod si non facit, priuat operationem suam debita rectitudine in qua priuatione consistit malitia moralis. Vndeco go, subiectum istius priuationis, non esse totum actum malum; quia totus non est capax rectitudinis, ut capax est e debet subiectum priuationis sedeatenti Stantum, Ut actus quidam humanus est , qui sicuti productus huius speciei est, ex qua sequitur priuatio rectitudinis; ita produci potuit debuit, cum debita rectitudine quod fatis est ad malitiam moralem.
Oari Ciss IV. Unius virtutis Una tantum est priuatio Erg si malitia moralis consistit in priuatione; uni vittiati non oppone