장음표시 사용
131쪽
MORBI COMPOSITI. nishi inter se, aut Sen8us cum vitae plasticae morbis, aut motus cum iisdem jungantur, sacto morbi dynamici atque organici connubio. Posset et qua tum genus addi, nimirum morbi ex laeso sensu, motu, nutritione compositi. In quam distinctionem tamen animadvertendum est idem, quod in antiquiorem illam, morborum solidorum, fluidorum, secum invicem diversimode copulatorum, iam a ratione magis, quam a natura petitam esse, quae nullos ferme profert morbos, quin habeant aliquam trium vitiorum miXturam. 318. Forsitan magis fructuosa, et ad usum a commodata foret ea morborum compositorum distinctio , quae ab organis organorumque System
tibus aegris petitur. Haec, ut ipsa compluribus
elementis componuntur: cellulosa, membrani S, ne
vis, glandulis, humoribus, diverSimode intertextis, mixtis, sic organismos efficiunt minores, ex quibus demum conjunctis magnus ille corporis organismus con Stat. Η aec prima compositionis morborum origo. Altera Sympatheia eSt, qua ar tiori cognatione elementa organica, organa ipsa,
eorumque CompleXUS, Sive SyStemata inter se conistinentur. Utriusque originis eX acutorum genere febris, ex chronicorum phthisis exempla praebent. Gastricae febres, biliosae, mucosae, ex morbo gas trico, bilioso, mucoso, cum morbo vasculoso existunt; nervosae, intermittentes ex hoc et morbo
132쪽
nervoso. In phthisi quacunque et partis aegrae morbus est, et atrophia corporis , inprimis cellii Iosae et dyscrasia sanguinis et hisce adjungi solot sobricula hectica, id est morbus va8culo8us. Sic,
morbo adolescente, increScit Vulgo morbi compositio, cuius notas ac characteres dabunt munera partium laeSa, quorum auctuS numeruS RUCtam indicabit morborum compo8itionem, quorum num merus decrescens eorum testabitur increscentem
simplicitatem. 319. Oportet eum, qui in hisce dignoscendis se-- liciter versari cupiat, simplices primum discere assectiones, cauteque, hiSce probe perspectis, ad
compositarum adscendere notitiam, ideoque mini
me Supervacanea Cenctenda est Simpliciorum contemplatio, quae compositorum scientiam parit. Id quo plenius cogno Scatur, agite, qua Venimus, Viam repetamuS, transeUntes ac perStringentes leviter summa morborum Simpliciorum genera. 320. Itaque phlogosis mucosae intestinatis, cum, motu Sanguini S aucto, febrim pituitosam Vernalem creat, quam, si et musculi1 S intestinatis convellatur atque uberior sit muci Secretio, Vomitus, diar- Thoea muCOSa Comitabuntur. Mucosa pulmonali similiter assecta, cum febre et laesa cutis functione ,
. Catarrhali S nervosa est. Ex arteriarum cum febre
phlogosi et plethora biliosa febris ardens veterum, sive causus biliosus nascitur, qui, non incitata
133쪽
hepatis actione, alteram ardentis Speciem, etiam a veteribus animadversam , facit. 321. Erethisinius nervorum cum febre nervosam versatilem, narcosis febrili S nervosam lentam profert, cui, quum a principio contagioso nascitur, typhi tribuitur nomen. Utramque, assecto etiam Systemate Spinali, conVul Siones, Spa8mi, Paralyses domitantur: tremor linguae, Vocis, subsultus tendinum , dysuria, i Schuria, alvus, urinae involuntariae, deglutitio, respiratio laesa, quam mors brevi Sequetur. 322. Morborum chronicorum organicorum haud minor complicatio. vitia congenita plura saepenumero in uno Corpore juncta, plures etiam Valetudines aetatis cur8u producentia, aliorum organorum hyper trophia aliorum atrophiam faciens rem probant. In Scrofulosi impedita generis artoriosi ac spirandi organorum eVolutio eSt, ge nore lymphatico eminente ; hinc impersecta haema tosis, nutritio, Secretio, unde pleth Ora SerO8a, congestio, phlogosis lymphaticorum , metamor t phosis tuberculosa, aut, assectis ossibus, rhachi itis, Spina Ventosa, arthroeaee, trunCi, artuum, pelvis prava conformatio, asthma, phthisis, par ius dissicilis. Aegrotante systemate uropoletico,i Calculi1S renum, VeSi Cae, nephritis calculosa, cysi titis chronica, ischuria, arthritis, an Cylosis. Do-
134쪽
122 MORBI COMPOSITI.rtileus, morbus niger, icterus, clitorosis, hydrops prout i aliam aliamque huiu8 Systemati S provinciam, aliaque Viscera tenuerit morbuS: Cor, Venistriculum, intestina, hepar, lienem, genitalia. Ρariter Scorbutu S, ex Sanguini S, Va Sorum, muSCulo Tum morbo Compo Sitia S, plurima Corpori S munera laedit; et scirrhus, carcinoma, fungus multu S mul et dissita loca OCCUPδnt.
eiusmodi analyticae morborum interpretationis uti litas, quae, ubi exposita fuerint morborum a suis cuiusque CauSSi 8 natalia et morborum tam propria, quam 8ympathica Signa, magis usque adparebit. Quamobrem ad haec tran Seundum, et primo quidem ad caussas, eX quibu8 morbi na Scuntur.
324. Analyticam morborum Simplicium exposi-sitionem, ab analysi corporis humani organica p titam, nune Synthetica Sequatur, qua Caus Si S, quae morbos creant indagati S, enarretur morborum ex remotis principiis origo. 325. Remota ista morborum principia duo sunt: alterum Cau8Sam Praedisponentem , Se minium, opportunitatem adpellaVere, alteram causissam OCC3Sionalem, προκαταρκτικὴν , potentiam n
135쪽
centem. Illud, quod aegrotandi facultatem quandam, Communem, Propriam, aut etiam a naturae modo recedentem Significat, nonnulli recentiores fo-mineum dixere; hoc, quod priori acceden8, morbum generat, Virils in morbo procreando principium, ducta a generationis negotio Comparatione. 326. Qua certe comparatione nulla est magis ad rem obscuram illustrandam idonea. Ut vita sic morbus oritur, duplicis generi S principiorum CongreSSu, quem Sequitur Con Ceptio, generationis modo Sive Spontaneae, Seu Similaris; huius morbi contagione nati, illius caeteri quicunque exemplo
c88e POSSunt. 327. Latent namque in corpore quam plurima morborum Seminia, nec pauCioreS praeSto Sunt Te rum ambientium, admotarum, inge8tarum potentiae nocente S, quarum Cum Seminii S Copula, mOT-bosa proles gignitur. 328. Morbum quam prim Um Con Ceperit COPPIIS, spontanea illius sit evolutio, ad quam perinde est,
utrum CauSSae, quae SVSCita Verant eX ternae persi Stant, an evaneSCant. Inflammatio ab aura frigida corpore calente Suscepta, hac licet remota, per'
329. Evolvitur, ut foetus in corpore matris; cum eo Cohaeret, eo nutritur, inque eo vitam degit foeta terra, ab organismo materno perfectione d olans plurimum.16 Α
136쪽
12 LETIOLOGIA.330. Ponit igitur seminium potestatem in Cor pore procreandi vitae formam morbosam eamque evolvendi, ubi potentia nocens huic evolvendae
331. Utrisque opus est concurrentibuS, Ut morbus nascatur. Neque enim potentia esilea X eSt, nisi in corpus inciderit ei recipiendae aptum, neC seminium in morbum increscit, nisi vi quadani propria excitetur. Distinctionem docuit observatio, non omnes ab ii8dem rebus aequa ratione at fici, et valetudinarios idoneo regimine Servari in
332. Mutua insuper amborum requiritur affinitas, ut junctim in eundem essectum ConSpirent, nec alterum alteri ossiciat. Non quaevis potentia cuivis seminio evolvendo par est, nec praedis positio datur universalis ad omne morborum genu S, uti nec perfectis strua Sanitas aequa vi sese ab omnibus et singulis insulabribus tuetur. Hinc eadem diathesis alias favet, alias obstat pro diversa potentiae nocentis indole et versa vice, quod uni morbum infert, non item infert aliis et ne illi quidem alio tempore, Si di atheSi S mutata e St. 333. Itaque recte Celsus, haec animadvertens :non sequitur, inquit, ut quod alium non asscit, aut eundem alias, id ne alteri quidem, aut eidem tempore alio noceat. Po88unt enim quaedum Suh- esse Corpori, quae Vel tu alio non sunt, Vel in
137쪽
LETIOLOGIA. 25laoc alias non fuerunt, eaque per Se non tanta, ut concitent morbum; tamen obnoxium magis aliis
injuriis corpus esticiant. Etiam illud sciendum , nihil omnino ob unam caussam fieri, sed id pro caussa adprehendi, quod plurimum contulisse vi
334. Haec seminiorum potentiarumque noeentium doctrina, tam late patens ad omnem omnino pathogenesin deque morborum originibus locum, o multis hodie perperam neglegia, innumeri S erroribus, qui medicorum mentes obsident, tollendis aptissima, eo8 a multis opinionibus pravis liberare magnasque lites componere POSSet. 335. Character formaque morbi, assinium principiorum congressu procreati, interdum Seminio, interdum potentia nocente magis definietur, interis dum utrisque aequabiliter mixtis et temperatis, nun aliter ac proles alterutrum parentum, aut
utrumque reseret. 326. Et si universum corpus morborum CauSSis
pateat, sunt tamen quaedam illius partes, quae
s ante ullas rerum externarum vim noxium eXperiunt tur. Haec atria morborum, quorum praecipua Sunt membranae muco Sae internae, externae, Sim Ve cutis utraque; quod meminis8e summae est in
i prophylactica medicina adhibenda utilitatis.
33 . Praecipue vero attendenda Statio eSt, quaml in regno organic O universe, inque organismo quo
138쪽
q26 ET IOLOGIA. Vi S tenent corpora partesque singulae. Illa quo altior, eo plurium morborum CupaX Vel corpuS, vel pars est. Te Stantur Collatae Cum animalibus perfectioribus plantae, Cuti Sque a CCC8Soria Orga na: epidermi8, Ungues, pili, Cum Sen Suum ostic, ni S. 338. Croscit scilicet cum organorum Π Umero, numeruS morborum, Ut ex ii8dem, eX corporis partiumque Stru Ctura magi S minuS Compositu, ex
vitae ipsius ratione probabiliter hic possit computari.
339. Quot igitur elementa organica, tot Seminia morborum, ac quo tu pleX Vivendi, tot uplex aegrotandi in corpore modus ; quamobrem homo et Perfectissimum animalium et, nisi Sapiens, maxime valetudinarium. 340. Istis caussis remotis CaUSSa morbi proXima nititur, quam utriusque generis principiorum Congre8Su8 foecundus continet. Ulterius hado ex plicaverit nemo' nam, ut Vitae CAUSSAE PI OXima, latet, ac quaecunque de ea disputare Solent pari thologi , minus ipsam, quam morbi naturam SpeC-tant. Haec privatio jure dici, aut sanitatis desectu S nequit, Verum conditio Vitae aliena, organismi sinibus opposita, nataque hinc Vita duplex, aut multiplex in uno eodem qiue Corpore, qua eiuS harmmonia, aequabilitas , integritas tollitur, ita ut in omni valetudine adversa, facta discordi' 'itae,
139쪽
imperium in imperio exoriatur ac tamdiu de principatu Certetur, donec Vel morbus eae tinctuS sit, vel corpus ipSum.
341. Quum vero pluribus conditionibus vita Constet, plures etiam in morbo iungi solent, qua
Tum CreSCente numero CresCit, decrescente decli nat, quibusque mutatis mutatur et ipse.
342. Hoc posito principio, intelliguntur morborum origines lentae, Subitae, incrementa, paro' Xysmi, remi 8SioneS, periodi, mutatione S, perfectae, imperfectae Sanationes, Statu S denique Con Valescentiae, aut neuter, in limine prosperae ad-Versaeque Valetudinis ambiguu8 haerens. 343. Quare, ut morbi natura et genesis indagetur, oportet eum resolvere in Simplices, unde natus e St, Conditiones easque quid seorsum, quid unita se Valeant eXaminare. Quae rect ardua quidem, sed cum perutilis, tum medico dogmatico pernecessaria. 344. Itaque cognoscenda e St OmniS aegrotantium historia vitae Summaque religione quaeVis perquirenda, quae Vel in aegro, Vel circa aegrum accide.
rint, ut ideo Celsus, cum par sit scientia, utiliorem
tamen esse medicum amicum, quam eAtraneum recole arbitratu S Sit.
345. Ea propter plenior requiritur naturae istorum principiorum Cum Seminiorum, tum potentiarum cognitio, ut mutuae ipSorum a iunitates, repugnantiae, actiones, assectiones perspiciantur.
140쪽
128 LETIOLOGIA.346. Atqiue sic demum methodo synthetica po venitur ad morbi originem atque naturam Cognoscendam, ut eadem per methodum analyticam inventa comprobari, aut error in alterutro argumentandi genere admissus detegi ac corrigi possit. Ilia lud contemplationis est, hoc Ob Servationis opus, quae amico foedere junctae Veritatem et scientiam pariunt. 347. Quodsi jam pridem animadversum est, nihil omnino ob unam caussam fieri, sed physicas essec tuum quorumVi S Corporeorum CauSSa S in universum nunquam aliter, quam Concursu duplicis gen ris principiorum existere idque praecipue in seminibus plantarum ovisque animantium manifestissimum e8se, ecquis mirabitur, nos auctorem gravissimum Gaubium in hisce principiis denomi nandis explicandisque ducem SeCutOS eSSe, quandoquidem tanta est origine tenus naturaque plan tarum et animantium cum morbis similitudo.
348. Ob rei igitur dignitatem paullo diutius in utriusque principii generibus explicandis Versari liceat, seminiis primum, tum potentiis nocentibus.