장음표시 사용
151쪽
371. Multae praeter isthaec temperamenta, quorum diversae pluresque Vorietates notantur, CO poris conditioneS Sunt peculiares, Sive ex prava sa-bricatione, Sive ex Vivendi genere, Con8uetudine, idiosyncrasia, morbis Praegre6SiS Oriundae, quibus ad alios alios lite prae reliquis morbos disponitur, cuius generis Sunt habitus phthisicus, apo- plecticus, haemorrhoidarius, arthriticu S, Scorbuticus, cachecticus, hecticu S, aliu8. Haec Sunt, quae Seminia praeter naturam dicuntur, rectius morbos in parvitate, morborum rudimenta dixeris, quorsum diatheses occultas, affectiones medias, Vitia manis Sta revocant quorumque notitia ab iis, quae de morbis simplicioribus antea dicta Sunt,s petatur. Nec praetereundum tamen hoc loco, horum seminiorum non insimam partem SeSe eX-j terno corporis habitu et forma medico observatorii prodere. Qui locus de habitu corporis, Seminio- rum in ipso latentium et occultorum interprete, I quamvis omnium medicinae cultorum investigatio-l ne perdignus , nondum tamen rite pertractatu S eSSua videtur.
152쪽
372. Morborum Seminia, Ut morbos pariant, vi polentiarum nocentium genetrice OPUS CSt, quae Singulae exponi debent, ut quam ellicere quaelibet mutationem POSSit, OStendatur.3 3. Earum, ut vitae Sanitatisque, triplex quidem fons e8t: men S, COI PUS, res CX ternae, flucte, quoniam corpus Vita praeditum uiliciunt, pracsortim dynamicam jure suo postulant interpretandi
374. Initium fiet a rebus CX ternis, fluctrum a Clio sensibus magis manifesta, hinc minus dubia et intellectu facilior.
DE REBUS EXI ERNIS . MORBORUM CAUSSIS.
3 5. Perpetuo virium OPPOSitarum Conflictu or ganismi vita constat, quae incrS quiete torperet, immo brevi disilueret omnis, nisi externis rebus adsidue conCitaretur.3 6. Quod eas aequabiliter componat Continuo ac temperet, laten S in COII Ore vi S CSt, quae in si in Ctu quod illa Dio tu i Ie Spontaneo ad cui tus sines
153쪽
DE REBUS EXTERNIS, MORBORUM CAUSSIS. 14sagi ducique, omnem vero mentis aCiem refugere videtur.3 T. 1sthoc virium externarum internarumque aequilibrio sublato, morbis aditus januaque pat facta est, sive fracto robore Corpori S , Sive exter narum rerum viribus nimio impetu in illud irruentibus. λ378. Rerum externarum potentiis prae aliis pamtibus patent: spirandi organa, Canalis cibarius, cutis, genitalia, Sen Su8 tum externi, tum interni,
quarum partium sui singulis stimuli ab aure, alimentis, venenis, contagiis; in quibus dijudicandis Semper corporis Viventis ratio habenda est, ita Ut, quod caeteroquin minus noceat, immo prosit Vitaeque Su Stentandae neces Sarium recte eXistimetur, ex seminio proprio corporict in potentiam nocen-lem Commutetur et Contra, quod prospere valentibus malo foret, valetudinarios juvet. 379. Agunt hae res externae sive mechanicis doctibus, sive chemicis, Sive dynamicis, Sive psy'chicis, sive pluribus junctis, quod universis quidem accidit, cum nulla potentia mechanica, aut chemica agat, nisi vitae viribus et actionibus simul assectis, nec irritamentum pSychicum CorpuS mOVeat, quin huius quoque physica cluaedam fiat mutatio. Quo propter nec Sullicit mero mechaniCa,chemica, psychicu earum interpretatio, nisi quam tenus vitae et organilini iugibuου congruat,
154쪽
4 2 DE NOCIVIS ATMOSPHAERAE POTESΤΑTIBUS.
380. Oceanus aerius, in quo Vivimus, quo cir-CUmfundimur , cuius aura Vitali vescimur, unde danguis vim ac potestatem trahit omnia animandi, formandi, alendi, multis magnisque vicissitudini bus obnoxius: caloris, frigoris, humoris, pon-. deris, mixtionis, dotibus Variu8 ac mutabilis, plurium graviumque valetudinum caussa nunc elipli
381. Nistoria atmosphaerae physica, chemica, Organica inchoata, neque ob rei magnitudinem facile perficienda, parvam spem facit illius historino pathologicae plene cognoscendae jubetque, quod
cxperiundo non licet, ob Servando eXplorare. 382. Calor atmosphaerae plantarum animalium que Vitae amicus, si quadam mediocritate contineatur, incrementum PromoVet, nervorum Sen Stam acuit, vitam plasticam blande incitat, cutis hepatisque actionem praesertim auget, si nimius nocet, corpUS esseminat, nervos emollit, Stomachum Golvit, coctionem prohibet, Somnum aufert, Sudorem movet, hepar incendit, mentem hebetat, et ut anima deficiat, ut stinguis prorumpat, ut obnoxiuIn denique morbis pestilentibus stat corpus, essicit.
155쪽
vaporis aquei copia auctum et hinc minus vigentem respirationis atque oXydationis processum, pulmonum denique hepatisque antagonismum interpretantur. Nimii caloris incommoda arcet vitae efficacitate servatus aequabilis et constanct calor internus, graduum circiter 96 thermometri Fahron Leitiani scuius tamen quaedam, a gr. 9S-ΙΟO intra minimum et maximum, latitudo e8t) 8udoribus ma
tibus, ut aliquamdiu ingentem graduum 24o-26opertulisse corpuS Ob Servatum Sit. Mediua caloris gradus aliquis inter punctum congelationis et propriam Corpori S tempaturam prae aliis salubrior; minus tolerabilis, qui hanc aequat, aut Superat, in quibus dijudicandis noxis aetatum, naturarum , Vitae generum, Consuetudinis habenda ratio est, uti et partium, quas ante alias asscit. 384. Nempe non universis hi Sce par a Calore noxa . Humorum in ParteS CX ternas CongeStio, a partibus internis reces Sus, aucta cutis functio, perspiratio, Sudor; minor adpetitus, digestio, TeSpiratio, alvi, urinarum eXCretio, perspiratio ii
terna. NerVOrum a Cutior Sen Sus, mu8Culorum imis minutus tonu S, et robur, Vitae major incitatio, minor energeta, genere ner Vorum Va Sorum generi praeceuente. En caloris in corpus essectus l
156쪽
ιι DE N0CIVIS ATM0SpII ERAE P0TESTATIBUS. 385. Itaque in regionibus et tempestatibus calia dis morbi cutanei, biliosi, nervosi, phlegmasiae cutis acutae, chr0Πicae, lepra, elephantiasis, hepatitides, maniae, morborum, ut vitae, Celer decur Sus, saepe cita pernicies, mors ex a Sphyxia, aut re80lutione nervorum, quae cuncta partim ab impedito processu Phlogistico, partim ab irritato nimium genere nervorum inprimis pendent. 386. In 'parte singula Sensum CXCitat, Sanguianem allicit, congestionem, instammationem, crysipelas, gangraenam insert. 387. Hinc sequitur, prodesse Calorem corpori
hiis senilibus, torpidis, inanitis, infirmis, ac quibuscunque virium opuS est incitatione: at vehementer nocere Plethoricis, obesis, gravidis, b liosis , in haemorrhagias pronis, cibo animali potui que spirituoso deditis, Praeeipue autem generi nervoso, primis Vii , Pulmonibus, systemati bilioso
in sestum eSSe, Utque Sensum nervoram et vitam plasticam incitat calor, Sic musculorum vim insit Imare et debilitare motum.
obtundit, musculorum partiumque robur, tonum, vim cori tractilem auget. Incitanti caloris virtuti contraria eius Vis tollica, adstringens , roborans, ipsa vitae, cordis Poti'simum, arteriarum, pulm numque actione desinitur. Decrescit perspiratio externa, increscit Vero interna ct urinarum alvia
157쪽
DE NOCIVIS ATMOSPHAERAE POTESTATIBUS. 443que excretio et secretio muci et digestio et rcspi ratio et circulatio et calor internus. Hinc hvemu
Ventres Calidiores et appetitus vegetus et alimenti
multi, solidi, animalis necos sitas; hinc diathesis inflammatoria, hinc morbi phlogistici, rheumatici,
catarrhales. Ex nimio frigore, cui vitae vis impar, humorum sanguinis lite ab externis partibus repulsio, in partibus internis accumulatio, cuti S,mUSCulorum rigor, tetanus, immobilitas, cordis qui e S, Somnolentia, lethargu Θ, mors a poplectica, aut in parte singula, sussi cato humorum motu, pallor, livor, gangraena, Sphaeelus. 380. Ex dietis intelligitur: cur robu8lis, Sanguineis, musculosis, juvenilibu 3 corporibu8, mo tu valido utentibus prosit, cur infirmis, eXsan guibus, senilibus contra noceat frigus, cur inere mento corpori', sciecunditati, re productioni par tium adver8etur, cur denique subitae caloris a frigoris permutationes insuetis incautisque adeo obsint et quae mala ossiciant. 390. Aer humidus, multu gravidus aqua, pon 'dere et eloterd suo minus efficax, cellulosae tonum laxat, musculorum robur frangit, Cutis nervorum qu e vitam infirmat.
Humido frigido pulmonum et cutis perspiratis
cohibetur, increscit secretio muci, laeditur ab sorbilo, torpent sen Sus, languet virtus muSculo,
Tum, quare in locis depressis, ad littora maris
158쪽
146 DE NOCIVIS ATMOSPHAERAE POTESTATIBΓ8.eatarrhi, rheumata, febres nervosae lentae, mO LUS mucosus, VerminosuS, Tna Chitis, Scrofulosis, o trophia, phthisis, ScorbutuS SuCCΓeSCunt, tan quam propria endemia istis loci S genera malorum. Rognante hiamido calido Solidorum, Inu Sculorum
jungitur, unde habitus externi distentio, Sudatio enormis , humorum motuS incompositus, Vitiata haemato Sis, virium lapsus, nisus in dissolutionem, morbi putridi, contagiosi, peStilenteS. 391. N aoc ut intelligantur, notandum e St, ni mosphaeram hurni lana elatere et pondere minui, ONygenio, propter humorem interpocti tum, minus abundare, calorem, Si frigida simul attrahere, si calida repellere, humore denique bonum fieri electrici sui di conductorem. 392. Quapropter aer humidus aetati tenerae, seXui fomin eo, corporibus laxis, humidis, phleg maticis inimicu S. 393. Universo longo salubrior Siceitas, maXime si caloris excessus abfuerit; humidis praesertim corporibu S, minime vero Strictis, rigidis, torosis,
quibus sanguinem exagitat ac Creat inflammationes. Quamobrem etiam Ventorum quorumdam
Siccitas, praecipue aquilonis et Sub Solani maximopere e8t pertimescenda.
394. Pressio atmosphaerae, licet ingens, ab omni tamen parte aequabilis , quaeque interni
159쪽
tua oscillatione varians ac diversa pro locorum situ alto, depreSSO, tempestate Sicca, hiumida, ratione ventorum, indice barometro, aucta humores interiora VerSUS repellit , minuta exteriora VerSUS reVocat, unde ple thora ad volumen, Sanguinis profluVia, anhelitus, dyspnoeae, molestior
aeris tenuioris inspiratio, languor, laS8itudo, Sen Suum torpor , Vertigo, quod in montium cacuminibus altisque atmo Sphaerae regionibu S eXperiuntur peregrinatores; idemque ad superficiem telluris, ingruente tempeState, a Sthmatici. In Singulum partem directa, perflatum Vocant, Spa SmΟS movet, congeStione3 et allectus Sympathicos in partibus consentientibus. 395. Exinde medicorum observationeS interpretandae: Docere aerem levem pulmonici S at pie asthmaticiS, Vulnerum Cicatrice S, sonti Calo S, Cla vos instante tempeStatis vice dolere, arthriticorum dolores eXa Sperari, homine8 nervo SOS futuram
tempestati S mutationem pro es entire, humilem ba- rometri Stationem, diu perStantem, nervo8am Sequidi athesin, altam Vero, phlogi Sticaria, nunquam se licius restitui aegrotantes, quam Sudo eirulgente coelo alteque in baros copio Stante mel Curio, lentis Sime Contra Convalescere, dum nubilus perflui
160쪽
opoplex ias saetas suisse epidemicas et quae Sunt id generis alin. 396. Etiam chemicis dotibus nocere aer potest;
qua de re tamen hucusque parum Cognitum eSt. Principum enim virorum Observatione ConStan Subique locorum inventa est ratio Oxygenii ad uZ0ioli, Vel in locis hominum respirantium multitudine res et tis quodque de arctiori laxiori ve principiorum atmosphaerae vinculo alii subulantur, eo magis dubium est, quia non chemica , Sed mechanicuratione haec principia juncta e 8Se, recentior Che mi a docuit. Magis vero variabilis gas acidi carbonici copia et in aere rariori gas Oxygenium magis diffusum, aut, multo Vapore interPOSito, dilutum. 397. Aer purus, qualis est in locis altis, mon-tOSi S, caeteris Saluber, phthisicis et haemoptoicis pernicio Sus, congestione S pectoris, haem OptySin,
Pleurae, pulmonum inflammationeS acutaS, Chronicas et tabem creat pulmonalem.
398. Aer impurus, Vaporis aquei plenus, in locis depressis, maritimis ipsoque mari his longe falubrior, contra corporibus laxis, debilibus,
nervosiS minus prolicuu8 mala nervorum et dia-theSin Scorbuticam provocat. In Cloacis Vetustis impuria S aer inspiratus temulentiam capiti S, Suffocationem morti8que periculum intulisse legitur,