Initia disciplinae pathologicae auditorum in usum edita

161쪽

DE NOCIVIS ΑΤMOSPHAERAE POΤESTATIBUS. 349399. Huius etiam loci est aer multorum hominum exhalutionibus inquinatus, nec probe renovatus, aut VentilatuS in theatris, navibuS, Carceribus angustisque habitationibus, unde febres putridae, nervosae, Carcerum, ΠOSOdOChiorum, gangraena nΟSocomiali S, cuius tamen indoles chemica hactenu8 latet. 400. Magis evicta est et nota aeris acidi carbonici, stomacho amica, pulmonibus inimica potes tas, quam teStantur prunarum vapore S conclavibus inclusi, a Sphyxia et morte Subitanea ex veneno necante8, nec non rupis prope Neapolin, quaegrotta dei cane dicitur, cellaeque vinariae, aliae, ubicunque locorum sermentatione Vinosa ga S i5-tud copiosum exspirat Seseque per aerem Stagnam

tem diffundit.

401. Rursus obscurior longe Vi S no Xia aquarum Stagnantium, Unde aer exhalatur palustris,miasmate paludoso gravis, quod alii plantarum et animalium cadaveribus putrescentibus, alii proprio Vegetantium generi tribuunt, febrium intermittentium perniciosarum, Comitatarum, larva' turum, a dynamicarum foecunda funestaque progenie famosum, quales in Italia, prope urbem Romam, in India utraque maximeque Iuva insula inque terris alluvione natis post inundationes, in putria denique nostra, poSt Solis aeStivi ardoreS, praecipue autumno primo visuntur, quarumque ab

162쪽

150 DE NOCIVIS ATMOSPHAERAE POTESΤΑΤΙBUS. Antiquo inde tempore crebra sub nomine pestis, aut febrium pestilentium facta est mentio a I ei epidemicae isturum regionum SCriptoribus. Na-Tum et plenior nun C, quam uti tea cognitio et Certior post advectum atque ad lubitum corticem Americanum Sanatio.

402. Denique in metallorum fodinis aliisve locis metallorum venenatorum vapore S, aeri in liue Tentes, hydrogenium e Crateribu S montium vul- Canicorum evomitum, aut UbiCunque aqua Sub metallorum o XV latione decomponitur, aut putre Scunt materie S Vegetabiles, animules, eX tricatum gravissima pulmonum incommoda et ipsius vitae pericula elliciunt. Neque minuS VBriorum CΟΓΡΟ-rum pulvis per cierem diSSipatu S DOCet, aut mu-

403. Quodsi certum Sit ratumque, ut eSSe Videtur, compositum illud, quod vocumus atmoSphoeram, praeter VAPOreS Aqueo S plurimum variantes, ex atmosphaeri S ConStare tribu S: OXVgenii, AZoti, carbonii, non Chemica, Verum mechanica ratione eaque constante et aequabili ubivis locorum mixtis, peregrina multa Sinu recipientibus, iisque multum dilutis ac chemicorum analyse S Subterfugien tibus, neque Strata e S Se aeria Super Strata poSita, ut gas acidum carbonicum fundum petat, hydrogenium in alta evolet, quemadmodum anti-

163쪽

DE NOCIVIS ATMOSΡΗΑpRAE POTESTATIBiis. quior opinio ferebat, Sed misceri, ut in oceano, intelligitur, ab oxygenio aut Carbonio in atmoSphaera Sive abundante, Sive deficiente morborum communium Cau8838 et populorum valetudinem perperam repeti et proinde multas multorum in huius rei' interpretationem sacta S Conjectura S Cadere, ut inconcussa Stat magni Sydetiliami, Occultas aeris

dotes accuctantis Sententia.

404. Vis aeris electrica, maior Coelo Sereno, minor coelo humido, Cra88o, Sua non destitui in corpora hominum estica citate, docent malu nervorum, quae debiliores, sensiliores adpropinquante tempeState experiuntur, quamquam et horum non minima pars ab animi commotione proficiscitur. Neo dubium quoque, electricum aerem incitamenti instaro gere, quod tamen utrum tanti faciendum, ut constitutionem phlogisticam et febres populares, inflammatorias excitet, quemadmodum quibusdam placuit, extra omnem dubitationem positum non est, quandoquidem hac de re adhuc lum non satis liquot. Similiter a fluido electrico repetendum. 8Se ignem e Corpore homini8 fulguranti ictu pro deuntem, nec non quaedam e Spontaneis hominum in Cendiis, quae memoriae prodita Sunt, nonnulli viri docti contenderunt. 405. Corpora coelestia, meteora, climata, anni tempestates, soli diver8itas, montes, mare, la Cus, paludes, sumina, vegetantia, animalia, Subter-

164쪽

432 DE NOCIUS ATMOSPHAERAE POTESTATIBUS ranea, homines, Suam quaeque eo symbolam eo

serunt.

406. Quocirca dissicillimum fuerit, plenam

hibere aeris historiam pathologicam, quum tanta sit multitudo ac frequentia occasionum, quibus et dole' eius et ei admixta peregrina nece8Sario permutari debeant, ut pauci tantummodo huius historiae loci rite sint hactenus explicati. 407. E corporum coelestium numero sol et luna

sunt, quorum in atmo Sphaeram mutandam minime dubiis obnoxia potestas. Ab illius luce aucta, imminuta vegetabilium effluvia varia, homi numque valetudines, in Solatio, cutis vitia, ephelides, lichen tropicus, morbi oculorum, leucophlegmatia, cach exta, hydrops, ab huius febrium accessiones in terris tropicis, ConvulsioneS, Catame nia mulierum partim ob Servata sunt, partim Observata serUntur.

408. Ε meteoris, ventorum praecipue insignes sunt in mutanda S aeris dotes hominumque Valetudinem vires. Undas aerius Submovendo, agitando, mi SCeH-do, vario impetu ac celeritate in corpiis impingunt, pulmone S offendunt, urgent permuntque fortius, ac si pondu8 aeris increvisset, maiorem dein aeris copiam corpori admovendo, virium dotum lite ipsius efficacitatem augent. Benovant quoque, nec quiete vitiari sinunt tum aerem, tum aqua S. Agitando praeterea mi Scent inter sese varium Varia

165쪽

,E N0CIVIS ATMOSPHAERAE POTESTAT IBUS. 153rum regionum aerem, quo doteS Commutant, admixta diluunt, diffundunt, distribuunt aequabiliter ac diversimode componunt. VaporeS Praeterea, naiasmata, contagia de locis in loca transserunt, sic purgant, aut inquinant. Nec alia ferme natu .rae potentia datur aut Vi essicacior, aut effectu muῶtabilior, aut celeritate mutandi fluidi aerii promptior

409. Ex his quidem satis liquet, ventis boni malique plurimum adflari hominibus posse. Ut autem cogno Scatur, quid singuli valeant, haud susticit, communibu8 inhaerere, Si quidem alio tempore, loco idem salubris et insalubris esse potest. Dist runt pro locorum natura unde Spirant, per quae feruntur, quo tendunt Venti, quarum conditionum computatione demum ipsorum Vires, ex vero' dijudicari po8Sunt. 410. Venti sublatum ponenteS atmo Sphaerae aequilibrium et temperaturam inaequalem , flumi-l na aeria dicenda, alia in superiori ulmosphae rae regione, alia in inferiori; nunc constantes sunt, quorum Superiora flumina a calida regione,' ab aequatore ad polos, inferiora a frigida, a polisl od aequatorem mota, ingenio Sa eaque domesticui observatioue illustrantur; nunc inconstantes in regionibus temperatis, aut frigidis. Habet adr uti mare, Suum fluxum, ressu Xum, motum, aeStum, qui legibus nondum Satis detectis reguntur. In Euros

166쪽

154 DE NOCIVIS ATMOSPHAERAE POTESTATIBUS.pa hyeme fluit aer Versus meridiem, Vere versus Orientem, aeState VerS IS OCCidentem, autumno iterum versus meridiem, duobu8 ventis praevalentibus reliquis, africo et borea, qui disserunt pro locorum, quae per3grunt natura. In no Stris terris auster calidus est et udus, a terris calidis oriundus. Boreas a locis natalibus frigus adfert, cum quo convenit eurus. Zephyrus pluvius est nebulo Sus, maris vaporibus gravis. Pluvius itidem calidus que africus. Caurus Vero procellosus, littoribus nostris funestus, levis, humili statione ba- rometri. Horum ventorum longe maximam anni portem occupant, qui ab occidente flant Zephyrus caurus, afriCUS. Vere borea S, aestate Zephyrus,

autumno au Ster, hyeme euru S ma Xime regnant.

411. Pluvia se in aliis regionibus crebrae, in aliis rarae, aut Certi' temporibus factae, in tropicis ducis anni partes discernunt Siccam et humidam, suis luamque morbis notabilem. Etiam in Europae regionibus maritimis depressis, aut altioribus amari remotis magna diver Sita S est, tum respectu copiae pluViarum, tum temporum, quibuS cadunt, indeque diversa salubritatis ratio. 412. Anni tempora quod attinet, in regionibus temperatis, qualis nostra e8t, Si constantes sint tempestatum Vices ac quaeque nomini suo reSpondeant, frigidum siccum hyemale phlogos in inducet, aucto si brarum tono et vita maiori energeta in po-

167쪽

DE NOCIVIS ATMOSPHAERAE POTESTATIBUS.155 tentias irritantes agente. Vernali calore augebitur uSque nervorum imperium, celerior siet hii morum CurSus, qui ad superficiem feruntur; hinc aucta cuti S actio et aucta pariter eiu S aegrotandi facultas, unde multiplex es lorescentiae genus, quin et criticae evacuationeS, quae plerumque frigida tempestate per intestina et renes fieri Solent, jam cutis viam legunt. Calidum siccum aestivitemporis febrem biliosam gastricam, affectiones generis nervosi ac morboS CutaneoS profert. Calori vero humiditas si jungatur, pessimum invadet epidemiarum genus putridum, pernicio Si SSimum, ivitae omnium infestissimum. Humidum frigidum

autumnale Coelum et catarrhalis febris et lentae nervosae, muCOSae, VerminoSae paren S pertina CiS-que quartanae et chronicorum, indolis refracta

riae.

413. Itaque unumquodque anni tempuS eiu SmOdi profert morbi genus, quod cum morbi S cuiuS-que coeli plagae conveniat: hyeinale mori, OS TC-gionum borealium, aestivum regionum tropicarum Cael. , praeludente corporaque ad mutatam anni conStitutionem praeparante intermittentium, Cum Vernalium, tum autumnalium motu, quae aut in Phlogisticam, aut in nervosam magis inclinant indolem ac corporis diti thesin ad mutatam aeris temperiem adcommodant. 414. in nostris terris longe maximam anni par-

168쪽

456 DE NOCIMIS ATMOSPHAERAE POTESTATIBUS. tem tenet humidum frigidum ptque autumnalis constitutio, ac dominantur proinde morbi autumnaleS gastri Ct, muco Si, Cotarrhale S, rheumatici. Crebris anni tempestatum vicissitudinibus adsueta nostrorum hominum corpora, hisce minu8 laeduntur, quam magnis ac diuturnis Solis aestivi ardore Tibu S, a Stagnante mi asmate palud OSO male adseC-to aere, id quod in regione ulluvione nata mari quo sinitima ac solo depresso, humido, aquarum multitudine abundante, sub coelo nebuloso ita

fieri oportet. Quapropter pluviis nobis opus e8t et imbribus procellisque, mi asina praecipitantibus, dispellentibus, aerem purgantibu S, I OV Um Perpetuo adserentibus, nec mirum tunc inprimis, ab omni memoria, gravissimas hic saeviis se febrium perniciosarum epidemias, Summamque hominum stragem edidisse, ubi aestates fervidae maxime diuturnaeque inciderunt; annos humidos vero pluviosos, imbrosos hisce longe fuisse salubriores, ita ut Hippocratis siccitates laudantis encoismia in nostram patriam conveniant neutiquam. 415 Nec praetereunda est diei noctisque vicissitudo, a telluri S circum a Xem Con VerSione oriun

da, Varia lucis, Caloris, aeris otiarumque virium ratione insignis, quae diversum essicit Vitae statum,

Vespertinam morborum exacerbationem, oliorum parOXy8mos matutinoS , meridian OS, Docturno S,

pro partium a nectarum discrepantia.

169쪽

DE NOCIVIS ATM0SPHAERAE POTESTATIBIIS. 457416. Circa Clima notandum est, nasci illud a situ locorum, altitudine supra mari S Supersiciem, natura Soli, SiVe areno Sa, Calcarea, argilla Cea, sive ex humo, Seu mixta, ab aquarum provincia, vegetatione, Vicinia maris, lacuum, SJlvarum,

montium, deSertorum. Haec Cuncta Cuiu Sque Orbis telluris regioni peculiarem imprimunt Cha racterem physiologicum et pathologicum, quo ut sora uniuscuiusque ac fauna destinguitur, Sic propria cuivis dignoscitur valetudinum proles,nuius a geographia medica cognitio petenda.

417. Sic locorum natura, coelo, incoli S, In Orbis disserunt clima tropicum, potare, Climata Tegionum Septentrionalium, meridionalium, clima maritimum, continentale. Sic distoriant mundi partes, harum partium regione S Singulaeque regionum provinciae, ut alia sint clinliata Europae, Asiae, Africae, Americae, alia Europae Septentrionalis et mediae, alia in Sularum atque orarum maritimarum, alia terrae continentis, alia in montibus, alia in planitie hisque respondeant incolae:

plantae, animalia, homine S, quorum CorporiS ha bitus, natura, temperies huic naturae locorum et climati ita Congruenter consormatae Sunt atqueBptae, ut temperamento proprio id quod noxium

regiones habeant utcunque mitigetur, et ubique et Ii Omines vivere et Sanitate frui et vel sub j0ve malo etiam longaevitatis haberi exempla valc tuis

170쪽

158 DE NOCIVIS ATMOSPHAERAE POTESTATIBUS.dinisque in senium usque protraCtae observentur. Eimirum nativitate et Consuetudine durantur Corpora, ut malignum aera non modo innoxie ferant,

sed semel adsuefacta Vel facilius quoque, quam mitiorem, insolitum. Accessit hominum ipsorum

diversa loca incolentium, mutantium, emendantium industria, quibus corporis mentisque dotibuS Omni animantium generi superiorem hominem totiusque mundi civem fecit natura. 418. Inest etiam, tam in anni tempeStatum vicibus, quam in ipsius climatis conditionibus plurimum, quod Singularum Vim noxiam temperet. Tam aestivos morbos Succedens bruma Solvit et brumales advenien S aestas dimovet Zonaeque torridae nociva potestas per Situm locorum altiorem et maris Viciniam lenitur ac maritimis locis et depres. 5is, qualis nostra eSt patria, pro Sunt imbres vernales, hybernum gelu atque procellae autumnales, nec non crebra aeris temperiei permutatio, quibus notante Coo Sene corporibus robur animisque

sortitudo ingeneratur, atque purus, quo flagrant Batavorum pectora, libertatiS amor.

419 Alimenta corpori et materiem subministrant quotidianae jacturae reparandae idoneam et gruto