Initia disciplinae pathologicae auditorum in usum edita

201쪽

MOTUS E Τ QUIES. 189mine augentur, ex communi Vitae lege, qua i ars quo magis exercetur, eo majus incrementum cupit. Ea quidem musculorum lacertis, nec minora inde universo corpori nascuntur commoda. Primo Saninguis velociori motu Va Soram ViaS permeanS cordi que advectus huius contractioneS a CCelerat, quo circulatio motusque humorum incitatur. Tum, aucta circulatione, sanguis pulmonum etiam Va Sa praeterlabiturivelocius Sicque et respiratio increscit quique ab hoc sonte inprimiS manat, Calor animalis. Porro motus intestinorum peristallicus aliique automatici interni, externorum muSculorum motu concitantur, impelluntur. Tandem plureS COrporis functioneS motu mu Sculorum, tanquam vi Succedanea, egentes: digestio, nutritio, Secretio, exiscretio melius absolvuntur. Atque haec sunt pa-blica exercitationis modicae emolumenta. 489. Unde ellicitur, quaenam immodica importet incommoda tum muSculis ipSi S, tum oeconomiae universae. In musculis primum vitae incitatio,

augmentum, inde lassitudo, debilitas, tremor, dolor, Spa8mu8, Convulsio, motus Scilicet irregulares incompositi, quibus medetur quies. Nec facile tamen medetur rigiditati, qua qui lab0re improbo victum sibi suisque quaerunt, ante diem

senescunt. Re Spirationem praeterea Sanguinisque circuitum acc0lerat, cruoris sibi aeque Claborationem nimis properat, calorem auget, Sanguiuem

202쪽

190MOTUS ET QUIES. in partes dispositas majori impetu pellit, sudores Prosusos , congestiones , haemorrhagias , Sanguinis dVscrasiam concitat animique deliquia. Nec

rarum est vehementi nixa musculos tendinesque avelli, ossa frangi, Vasa rumpi, alias continui solutiones fieri. Denique virtuS uervea a Sensoriis nervis ad motorioS musculorum maximam partem derivata sensuum Cerebrique vitae, sensis

bus igitur animoque insigne detrimentum affert. 490. Neglecto motu longaque quiete musculorum lacerti non exercitati gracilescunt, articuli, ligamenta rigescunt, torpent nervi motorii ac systema Spinate. Languent similiter, quae a mota Pendent corporis actiones: re'piratio, circulatio, digestio, secretio, excretio, nutritio; unde Venarum in omne corpus dominium, vitae plasticuetorpor, nervorumque ata tu, mula Valetudo, actio

POSITUS MOTU SOLE SINGULARES, QUI DIUTIUS PROTRAC ΤΙ ΟΙ -

FICI U Τ.491. Quam in plerisque rebus suis allectat amat

que nutura Varieta S, in partium corporis motione

ac positu quoque juvat. Etenim ad formosum

corporis habitum , dexteritatem et 8 initatis Con-otantium multum confert aequale Omnium muscu-

203쪽

POSITUS MOTUSQUE SINGULARES. si Iorum exercitium; quamobrem peculiaris corporis positus Situsque ultra modum protracti valetudini osseudunt. 492. Status erectus magnam requirit musculorum dorsi, lumbalium, artuum inferiorum contentionem et propter perpetuam Columnarum ossium

articularium vacillationem, ob parvam mobilemque, cui innituntur, basin, ingens Virtutis muscularis dispendium. Iste igitur positus musculos artuum inseriorum et dorsi eorumque nervos fatigat. Sanguinis per

venas ex imis partibus reditum impediens crurum Varices, oedemata, ulcera, in feminis fluxum menstruum uberiorem, fluorem album, uteri vaginae inque prolapsum creat ac Sanguine a Capite pectoreque revulso, Sync0pen, cordis polypOS similiaque. 493. Diuturna sessione plurimi musculi quies cunt quique trunco corporis inclinato Sedent mulistumque flexis genu bus, et Spinae cruribu Sque, et pectoris atque abdominis Visceribus graviter no-Cent, ut minime mirum Sit, ex vita sedenturia pleo thoram abdominis venaeque portarum, Vi8Cerum obdominalium tumores, digestionis turbas, alvi obstructiones, haemorrhoideS na Sci. Haec Communia Sartorum, Sutorum, eruditorum infortunia; nec leviora puellarum, operibus muliebribus diest noctesque incumbentium: menStruorum aberrati

neb, chlorosis, passio hysterica, vitaeque anima'

204쪽

192 POSITUS MOTUSQUE SINGULARES,

lis turbata symmetria, obliquitas spinae, Crurum Stupor, ischias, claudicatio. 494. Decubitus renibus pariter et capiti nocivus

pulsioni, excretioni urinarum ObStat, unde mucus, Sal, aliam, calculuS horumque sequelae. Caput humoribu8 replet, Cephalalgiam, Sensuum hebetudinem , SOPOrem , VertΙginem facit, febricitantibus vero delirium, cui HS in Situ erecto medela. 495. Vehemens corporis nixus, spiritu cohibito, mu Scul IS, tendIDIbus, ligamentis, OSSIbu S, ari Iculis vasisque magnam vim inseres S SpaSmOS, rupturas, distorsiones, fracturas, tu Xationes, hei nias, prolapsus, haemorrhagias efficere poterit, et sanguinis Simul per pulmones trajectum suspendit. 496. Sunt praeterea nonnulla motuum genera, tum activorum, Ut ilacessus, Cursus, Saltu8, lucta, aut Singula Spirandi, Vocis, deglutitionis instrumenis torum, Ut tu SSi S, riSUS, Sternutatio, oScitatio, pandi illatio,vociferatio, tubarum inflatio, tum passivorum: gestutio, equitatio, a Ut CUI TU, navibuS Vectorum, quorum UOXas commemorare et a partium ipsarum agentium, Vicinarum, ConSentientium, ConSPI-rantium StruCturae muneriamque Cognitione repetere

oportet; quo facto artificum valetudo ac morbi sat

sucile intelligi poterunt et explicari atque hominum

in societate degentium comparari historia medica, cuius interpretandae summum principium ab ea

205쪽

p0SITIIS MOTUSQUE SINGULARES. 193 vita o logo clueit ir: nullam partem prae Caeteris ex. orcori, nisi in detrimentum reliquarum ac pro uti praeter naturae modum in uno organo actio et eneris sola vitalis increscant, pro ea ratione decrescere in aliis, ita ut homo civis ab homine inculto barbaro hoc nomine discrepet aliaque Sit perfectio artis, alia naturae et quemadmodum nullum magnum ost ingenium sine quadam dementiae specie, Sion ullus magnus artis eX Sine quodam Corporis vilio

497. Sicuti communis hominum mater tellus, ita et hominum vita suum habet diem et noctem, ilivigiliarum somnique tempora partitas. Dies vitae

externae animali S vigenti S temPUS QSt, CuiuS orga na nocturno Somno quieScunt ac reficiuntur. I ocnb externis partibus ad interna Vitae vegetati vae organa revocat energeiam Vitalem, a Cerebro Spinaeque medulla quique hi Sce reguntur, Sen Sibus, DerVis, mu8Culis, ad nervi Sympathici corporis nutriendi ossicinae prospicientis Sed QS reconditas. Itaque quod diurno sensuum motuumque CXercitio virium sentientium motriciumque factum est dis pendium, id nocturna intermission o laborum Com-25

206쪽

194 SOMNUS E Τ VIGILIAE. Pensatur. Inde naturalis somni necessitas et con- Sentaneus sanitati tuendae modus.

498. Tametsi igitur et somni et Vigiliarum in

Iongum tempus perductarum exempla seruntur, utriusque nimium et ultra debitum naturae contrarium e8t, nec impune toleratur. Non duratura Vita e8t, quae alterna requie caret, nec nisi umbra Vitae perpetuuS Somnu S.

499. Magnopere tamen hoc debito ab hominibus homines distant. Dormitans vitam ingreditur in- 'fans, dormitan8 e Vita excedit grandaevuS SeneX, infanti similis , quodque interponitur temporis spatium, eo magis dormiendo transigitur, quo pro pius ab origine abest homo. Exinde increscit Semper tempu8 Vigilandi, quod florente atque adu

ta aetate longi Ssimum, obrepente senectute in hy mem inclinat ac tristem noctem. Differunt praeterea Somni nece88itate SeXus, temperies hominum eamque Vel augent, Vel minuunt natura locorum, anni tempora, mores, Cora Suetudo, Vitae genus, ut

suum cuique debitum praefinire, nisi harum rerum ratione habita, non liceat.

est. Diurnis Stimulis patent Sensus, pul Santur iisdem, agitantur, cerebrum continua actione eXcitant, ab hoc ad musculos arbitrio movendos deflectunt incitamenta latque in motu 3 cientur, numero et varietate infinitos. Somnus horum omnium quies

207쪽

sOMNUS ET VIGILIAE. 195 est, qua Vis nervea a C mu SculariS exhausta recreatur, Vitaque a Superficie corporis ad interna viscerum penetralia replicata, Corpori nova Subministratur materieS, et nervorum et musculorumnus post nocturnam quietem, ad laborem diurnum, pristino recUperato Vigore et alaCritate, revertitUr. 501. Idcirco quicunque vocibus naturae ad Somnum componenti8 reSiStunt, aetatem praecipitant.

Nam protractae vigiliae primum nimis eXcitabunt Vires nervorum: hinc inquietudo, sensuum hallucinationes, doloreS, convulsiones, Somni optati fuga, Visiones, vertigines, deliria, insania. Nervi excitati vasorum quoque eXcitabunt Vitam, prae- Sertim nervis Sen Suum, motuum, Inu Sculisque prospicientium, quo sanguiniS in Cerebrum CongeStiones, Phlogo Ses, Oculorum rubore8, Capiti S Cum dolore pulsatio, artuum gravatorum laSSitudines ipsoque corde irritato, motus febriles. 'Pandem huic legi viventibus positae qui obtemperare TeCu-Sent, Vires nervea S Sibi exhauriri animumque perturbari sentient. Neque horum organorum sinibus continebitur vigiliarum nimiarum pernicies, Verum ad Vitae conformatricis parteS SeSe extendet, quod laesa digestio ciborum, habitus macilentuS,maru Smus, ac febri S nervo Sa, Corpus lente de-Pa Scens manis Stabunt. Sic ordo ac ratio utriuS-

208쪽

496S0M IJS ET VIGILIAE. Ilue Vitae lauribit a uiue Una Cum litSce Oeconomiae liuinonae integrita 8.

502. Et erunt haec quidem graviora, sicubi lucubratione8, Studia, nimia menti S Contentio, Curaec luce S, Vehemen S animi motus Vigiliis accesserintariam ut labor corporis Somnum invitat, Sic fugat uti, lurimum labor menti S. 503. Nimium dormientibus nervorum, muSCUlOxum, totiuS Vitae animalis et menti S ip Siu S torpor, hebetudo, signities, vitae pla Sticae eXuberantia, telae cellulosae, adiposae luxuries; languenS deinde, ob languentem nervorum, Inu Sculorum a Cti O-1iem et deficientem legitimam a rebus externi S incitationem Vitalem , circulatio, respiratio, calor ,

hinc pallor, frigus, leucophlegmatia, hydrops.504. Denique etiam tempora vigilandi dormiendique, naturae lege Statuta, religio Se Servanda. Tempe interdiu vigilandum, noctu dormiendum, quam qui invertunt legem, male sibi consulunt. ec vigiliarum somnique ratio, aut gradu S uegligendus. Quae quiete et otio torpent Vigiliae, ner

Voriam Vitam non Sati S eXCitabunt; nec reficiot somnus lenis nimium, aut turbatuS In Somnii8, non plenam asserens Vitae animali Vacationem laboris. Nec repentina dormientis ex somno excitatio sine periculo est, nervo S terrori S in Star percutietis fraViter.

z0o. Ex quibus ellicitur, praccipua, quae QS hoc

209쪽

ossicinam potissimum, vitamque animulem SpeCturect ab huius maxime ratione pendere. Cur junio Tibus, feminis, nervosae temperiei hominibus, litteratis maxime noceant vigiliae 3 Cur corporis labor somnum invitet , fugiat labor mentis Quod si tandem inter duo tantum extrema eligendi optio daretur, quid praeponendum Z Unde illud Catonis, viro sapiente perdignum: Plus vigila semper, nec somno deditus CSto. Nam diuturna quies vitiis alimenta miniStrat.

506. Mens sana in Sano Corpore perfectae exhibet sanitatis humanae exemplar. Haec quidem rura inter homines felicitas, quorum animu3 φιλαυτια deperiens, multis perpetuo affectibus com motioniblisque perturbatus, etiam corporeae Vitae harmoniam turbare con Suevit. Ut adeo, qua ecti Utrurnque hominis principium arctissima societatuconjunctum, non mirum Sit, a mente totieS COrporis labefactari valetudinem. 507. In psychen intuentes tres inprimis discerni mus, quibus praecellit dote S: Sensum, Sive animum, mentem, Voluntatena, quuΓum qua Cui I Uu-

210쪽

198 ANIMI PER ΤΠRBATIONES.letudinis praesidia quum esse debeant firmissima, Eaepe hominum perverSitate pesSimae fiunt cauS

Bae morborum.

508. Animus quando sui conscius sibique imperans pulcri, Veri, boni Sensu movetur Sanus, quando pravis rerum turpium, falsarum, inhonestarum cupiditatibus abripitur in Sanus, aeger Tecte et habetur et dicitur. Talis animi commotio Vehemen S, eius tranquillitatem turban S, quae Opinione magis, quam ratione regitur Sensuque gratiet ingrati, quam aut pulcri, aut veri, aut honesti, ipsius adpellatur perturbatio.

509. Quae a corpore Sen Suque Corporeo non mI nus, quam a rebuS externis proficiscitur et mo horum Corporeorum Uberrimu S sons est.

510 Et primo quidem hic notanduS Sen SUS Comis munis, Cuius ut levior excitatio sanitati prosicua, ita torpor, anae8the8ia non minuS Ob Sunt, quam ocuties nimia, hyperaesthesis, dolor. Illa vitae taedium, actionum organicarum laΠguorem, C chexiam, hydropem, infarctus, multiplicem nerVO- Tum organicorum, Vasorum omnisque vitae plasti cae Valetudinem, haec instinctus corporei in animum dominium, passionem hypochondriacam dolores, Spasmos, pervigilium, cerebri morbos concitabit.

511. Animi torpore, apathia, hic et cor et corpus universum frigescere primum, dein languere, tandem solvi; contra animi nimia incitatione ipse