Aromatum, et simplicium aliquot medicamentorum apud Indos nascentium historia : ante biennium quidem Lusitanica lingua per dialogos conscripta

51쪽

adiicerem eum breui quadam descriptione. Cuius sane, Fasaraeq;,de qua postea, Sycomori cognitionem Cose tussi acceptam fero.

R et ver Bdellii fructus iuglandis nueis magnitu Bdellium. dine, aut etiam amplior, triangulari fere forma, oblon flore

52쪽

giore tamen & adficiam quodammodo accedente, o ratus colore subcinereo, durissim putantine, quod pro gnans ei et nucleum conrmere videtur. B Dis CL 11 historia apud A vicennam cap. liri valde

mutila di confula est Dioscorides alij que Graeci gummi Bdellii duntaxat meminerunt. Plinius tamen lib. ia .caD. 9.arboris etiamidelli meminit in hunc modum. Vicinaeir Bactriana n qua Bdelliti nominatissimum Arbor nigra est, magnitudine oleae folio roboris, fructu caprifici

naturaque.

SERA pio Ni descriptionem prudens omitto. Si quis tamen eam cupit, aut ipsum Serapionem consulat, aut doctissimos Matthioli commentarios.

De Caphura CAP. IX.

Nim dubium est quin multum Arabibus debea

mus quibusdam in medicamentis etenim aliquando eo ram meminerunt, quae veteritus Gracis neglecta, tignotas uere. Quodsi interdum plenam descriptionem non reliqueruntia eo accidit quod illi taregiones ignota essent. Nam exego qui multo iam tem pore in hac regione habitaui, summa cum disscultatereram ct genuipam Aromatum notitiam consequi

ptisum partiin quoniam nostri Lusitani, tames magnam partem orbis nauigant, sollam soliciti sunt quas

merces quibis3 ex regionabus maiori cum quastu inteueauxi, quasve inuecturi;νt ei osciant qua in ingulis quas adeunt regionibuό, qua forma arbores nasi cantur,ctium fructifera int necne se intne cu nostratium quibusidam comparari,iniuime curiosii tum etiam quὸd propter ingrauescentem aetatem ingulas regiones missi adire non licet, nec etiamsi velim concedatur ab harum Prouinciarumpraefectis o Guber

53쪽

r. 49 natoribus,qui mea propter senectutem rerum emperientiam, Pti Marint, quam aliorum Medicorum opera, tametsi eruditi viri non desint syrmobre cuia pandiu non sum sinterdum nonnusta cum dubitatione profero.

CETERUM ta iustitutum reuertamur, C S: Ry, 'puro Casu omnibus Arabibu dicitur, quoniam apud eos literae fct', magnam interse habent 4

nitatem . Quod si a quibusdam illi alia induntur nomina, aut exemptarium deprauatorum vitio id accidit,aut ipseos auctores deceptos esse credendum est. Esa ver Caphara nobile medicamentum c

ius nec Galenus, nec qui siquam veterum Graecorum meminit praeter Aetium e recentioribus, tametsi Serapionis vulgata exeplaria Dioscoridis auctoritatem citent, fesho tamen id illi accesti duorum generum,

Caphurapidelicet e Burneo, ct quae ex China adue Caphurishitur. Caphura de Burneo snquam v j ad nostras μψῖςRς , regiones penetrauit saltem cum istic est in rideremo contigit:.nec id mirum quandoqtude huius ubra tanti emitur quanti cente M librae eius qua ex China Ophura d. adfertur quae secundum genus est, eui in Europa de 'μfertur, in panes orbiculares coacta quinor digitorum diametri. Et quoniam ita coacta est,compositum medicamentum videtur, non implex.

E A Caphura de Burneo qua magnitu me est 314 Caphura dolij,aut paul maior,maxima ex parte vilior est. Consi 4 μς

ciunt enim Gentiles, Baneanes, ct Arabes qui eam μ nunt eius genera quatuor, Nam se diu dunt in caput,

inpectas, in crura ct inpedes. Eius qua ex capite est

54쪽

libra, peditpardans octoginta est ver Pardan nisnetae aurea apud Indos genin quod conscit decem rogales castellanos qua expectore, aureis viginti quae ex cruribus, odecim: quae expedibin, quatuor,aut ad summum quinque. Curiosiores nonnulli quatuor instrumenta cuprea uniant inaequalibus foraminibus pertus qualia qui uniones vendunt habere soler per qua Caphuram transiritiunt . Ea qua per instrumentum maiuscula foramina continens transtini saest, certum habetprecium quaepe instrumetum mediocre, aliud quae per instrumentum minoribusforaminibus pertustum transimissa est, aliud etia pendit pressa anum cimi. In ea vero disternenda adeosunt experti Danea

nes isti ut Caphuram Caphura permixta dextre dia tinguere norint rectum 1 iustum imponere, nemo hst,qui eosfastere positi. C phvr bi va nasicitur hac Caphura in Burneo, Bairros, Samatra, ct Pacen. Nomina autem locorum iu

quibus Serapio ct Avicenna nasii tradunt, magna ex parteseunt corrupta. Nam qua Serapio bib. mpi cap. 34 . de Panser vocat, est de Pacen in Samatra instula: o Iam uicennalib. 2. cap. II . Astur, appellat. de Sunda esse potest, qua instula est Malaca vicina: uram vero Serapio ex regione Calca aduehi tradit, corri tum est vocabulum, bebat Malaca dicere, quandoquidem in Bairros loco Malaca vicino nascitur. E M alitem Caphura gummi, non medulla,aut cor, Pt Avicennadoco βpra citato, ali quidam putarunt quo in medituitam ligni cadens, deinde extrahitur,

55쪽

trahitlir, aut per rimas exudat. Id vidi in mensa ex Caphura arbore constructa apud Pharmacopolaqueu dum deinde in ligno quodam femoris cra fite donato Gubernatori Domino Ioanni de Crasto denique in tabella palmum lata apud quendam Mercatorem. Νon tamen negaverim, quin interdum in arboris concatisi decidat. Principio veris exudat admodum candida*xe id rubentibus aut nigricantibus maculis mon autem organis eluitur, veluti quidam scripserrent, neque ad candorem conciliandum decoquitur . ut falsio Aui-cennae lib. 2. cap. I, et Serapioni ob mpl. cap. 34

per uasium est.

P, o certo mihi relatum est silere aliquem pro C ph r s, idire huius colligenda gratia, qua bi cucurbitam im tio. pleuerit , A quis eo validior eam cum cucuibita viderit lico eum impune occidit, quoniam id illis 'Laiut)fortuna telar ita.

V AE ex Burneo ad ertur plerunque admista C-'huma habet minutissima lapidumJragmenta, aut gum Imquoddam Chamdereos illis vocatam Succino crudo Chamderrosper umis,aut Mnt cuiusdamscobe n. Se acile ma SR leficium deprehenditur . Nullam straeter hanc adulterandi rationem sicio. Nams interdum rubentibus aut nigricantibM maculis re stersa con*icitur, id vinu ex. sordidarum ct impurarum manui contrectatione aut madefactione contrahi a Irmant. Sed acile a sanea hibui Itanibus id pitium emendatur: Siqhide in panno lineo coli o. Datam in calidam aquam clam demittunt additos-poneo Limonumsucco, deinde probe elotam in m

56쪽

s AROMATVM HIS T. depondere decedente. Id ab amico quodam sane feri vidi,qui hoc siecretum mihi credidit. UT RI VI Q vin generis meminisse videtur Serapio, loco sup citato sed obscure admodum, cum ait maiorem quantitatem ellesie ariet, ,minorem tamen esse quam qua a Sim adfertur uvo intestigenduputo,inatorem quantitatem ex hinceo adferri, maiori forma esse, quam qua ex Burneo aduehitur: quandoquidem eius quantita drachma maior no inuenitur panes πὸ ue orbiculi ex Chince allati, quatuorsiuntinciarum,aut eo ampliores. Fotii histo VI dedignis mihi relatum est, Arbona rem esse ci iuglandi milem oli1stamen candicantibM salignis milibus, fluctum aut orem haudquaquamsesidio eri tamenposse ut virumseserat Illud autem certosito materiam esse cinerei coloris faginaferesimilem, interdum nigriorem, nec eam quidem leuem autfungosam, ut retulit sulcenna libr. a. cap. I 3 ni orte aetate iam caducam ct emortua

viderit sed mediocritersolidam. Addunt plerii vastam ct pnealtam esse arborem lati Omessesundentem stas'ectu perpulchram.

FABULos VM 'quod adesus umbram omne animantium genus confugere aiunt,νtferociora animaliaeuitent. Serapionis si minus fabulosium est, quod quidam Sera

lapsius pionem bib. mp. cap. 3 sequutifcribunt, huisu largioris prouentus augurium 6se,cum equentibus1 uia tu' Η'' genis crium coruscat, aut crebro tonitru constrepit Taproba . Nam cum instula amatra quam nonniai Taproba-

57쪽

Mmfaciunt θ ct circumiacentia loca Linea Equinoctiali picinasint,multis tonitribuuesiubiectasiit necfse est, anil ob causamsingulis diebus imbres aut leues pluuias habent. Singulis itassi annis Caphura abundare debebat. Ex quibuspares,tonitru largioris Caphu prouentus causam aut indicium non esse. Nonnulli Caphura de China coposta videtur ex eius par Caphum d. reqra ex Burneo aduehitur. Urmarunt praterea h mihi, panes illos orbiculares qui ex China aduehuntur, compositos esse, quoniam Caphara de Burneo in Chince deferatur, ideo eius incolis expetita, ut eam alteri viliori permisseant. Cui opinionis ragantur Baneanes de Cab a,qui pro arcano dicant, deficiente Caphura de Burneo, oleres eius exiguam quantitatem cum multa hinensi commisicere, eam1fallio de Burneo nuncupare. Addunt ite isti Baneanes, Chinensem Caphuram compositum esse medicamentum, quod temporis lapsiu evaporeto corrupatur Caphura vero de Burneo minime. M ima sane compositum medicamentum non videtur,tametsi Manurdus in Comp. Mescist. 8. contrasentire videatur. Sin verosit, ex duobus Caphura

generibus constari necesse est. Nam tametsi uaporet, non est tamen admodum corruptioni obnoxia, quod indicium est minime compositam autfactitiam e sse, quandoquidem composta corruptioni magis obnoxia 6psoleant. Italium Rhabarbarum vix quadrime

re istud,quo in hac regione pluit ferre possit, multu sane est Chinensem Caphuram incorruptam his in

India manere.

58쪽

Auenrois lapsus. Bellunensis lapsus. Caphura

Riachma nulla.

Caphura sticita est.

3 AROMATVM mari T. A VI Q. Cossisset. cap. 16. aliud Caphura genvisacit longe superioribus diuersium,scribit Ambarum etin Caphura genus esse. Cum autem eius opinionem Cap. de Ambaro satis abunde confutaueri vivi plura de his agere superuacaneum esse iudico. 5 cma B L Andreas bellanens instio Dictionariosecundum Arabes aquam Caphurapam ex arbore Caphuraestillare, eam, cum arbore calidam e sesertio ordine De hac aqua a multis cum Aledicis una Mercatoribus sciscitatissium, neminem tamen inuenire licuit qui eam se vidisse assereret. Osarefactis adducor ut credam Bessunensem cum in hac aqua describenda uni in eius temperamento lapsium esse. Cina B UM uellius,lib. r. cap. 21 ct hunc per omniafequuti Matthiolus n libr. I. Diosc. cap. II. xterse Pero ex Serapione, hanc Caphuram ceteris bonitate praestare qua a Rege quodam Etham qui primus dealbanda Caphura rationem a inuenit)Riachinast denqminata. Ego verio ut id credam adduci non possum, quandoquidem India Reges potentiores sint quampi tali mangonio operam dare opus habeant. RH Asas de re med. lib. 3. cap. Q. eam igida ct humidum,Avicenna lib. 2. cap. I sq. ero, quem plerisesequuntur frigidam orsiccam tertio ordine constituti. I ea aliquando opinione cum multu recentiori-btusui, Caphuram calidam esse, ob illum odorem partirum tenuitate quibus praedita est . . Sedpostea-

59쪽

in timinationibQ, tum etiam adustis impo tam n uiuestigiditatem retusisse uicosententita mutaui. ALde quὸd omnes apud quos nascitur)rigidam a serunt. Nessi vero obest qliis odoratas , quandoquidem obpamum tenuitatemfacile evaporato exhalatstii insuperficie est odor, contra quam in Santakosost, qua obsuam adstrictionem odorem in se retinent. REFER Avicenna lib. 2. cap. L .vigilia excitare Caphuram uviferi autem idpotest, quando

quidem ipsius testimoniofrigida est soleanthfrigida

seninum conciliare ' Somnu quidem inducitfom aut

intu exigua quantitate usurpata Si quis ver sapim

Odoreturo naribus adhibeat, cerebrum ex ccat vigilias creat Magnus eisι usus est his in regionibus, multis iurebus,tum etiam in cibu.

Perdan monetae aurea Indicar genus Ludovicus Ro- pM, man.lib. q. nauig. cap. q. describit rorma angustiore contractioreq; quam sint Saraphi Babylonici, sed longe crassiore cui ab altera parte pro superscriptione bini sint insculpti daemones, ab altera vero inescio quid literis exaratum cernitur Mendosius tamen est codex, dc Perdaypro Perdan legit. Postremae aeditionis exemplariamo meminerunt ALsur,sed Alliansuri duntaxat, Mariagie,deinde alcgeid, alesiceli. Consulendus in hanc rem Matthiol.commentariis in Diosc.lib. I .cap.7S

o res alionem Indi medicvinento ex Betre, Areca,

60쪽

s6 AROMATVM N Us T. batae posteriore videlicet Cate, me mento clim maritudine adstringente, hoc loco agenim de obruprioribus uo ordine acturi. L ij nata P LvRI, Vi nascitur in ambasti, praestr- irim Bacaim, Manora, ct Daman, urbibus Lusit iargiparentibus. Prouenit etiam in continenti Goa, a- ljsi plurimis locis sed non tam abundanter visupraenum ratis, quibus mercimoni gratia exportatur magna quantitate in Chinarum regionem in Arabia verὸ, Persam ct Coracone,medicamenti causa , .paaca quantitate Magna autem copia in Chinarum regionem Malacam deportatur, quoniam in ma-

sicatorijs plurimus eius cum Betre est, .

UI nomen apud omnes enumeratas nationes sate,eato est Cate in Malaca Cato.QVit ver hoc nomen Cate, aut paulatu immutatum,apud Arabes, Persas reliquas huius Asiae nationes obtinuerit; in causa esse puto, qu)d maxima pars eius in Malacae regno abstumitur,ubi idem nomen obtinet: qnemadmodum in Costi vocabulo accidit, loti quod icet plo ea prouincia, ubi plurimum gigni-Pueho. rur: dicatur lab omnibus tamensere Indis Puch olimgua Prouincia Malaca vocatur,quὸdistic multus elua

Lyeii histo CETERvM arbor ex qua hic succus extrahitur, magnitudine est Fraxini, folio minuto Erica vel Tamarici Umilimo, perpetuo virente florere aiunt, sed ructumferre negant: multis stinΠ, horren materies ligni robusta,durauedens, ponderosa, ne ut aiat,

putredini obaoxia, uehubvi exponatur, siue aquis