장음표시 사용
101쪽
D Lib. I. de generationcs cor .
meras calculationes .de sophismata. quae spatium, in quod agere potest agens dicineoteriti hic accumularunt. Dabimus ta tur sphaera suae activitatis. ita,ut nisi pas-men opeia, Dco fauente ut in tanta mul sum sit applicatum intra hanc sphaeram, tiplicitate.de obscuritate veritatem hanc non posssit agere ages in ipsum:Variatur e saei lem.& breuem, dilucidamque pro autem haec sphaera, quia modo maior,&pO namus,& ostendari us modo minor est. e maioria.minori age-Primo igitur quae dii ficultatem laci ut, iis virtute.
dicemus. Secundo communiores . N potiores mentias cum si is sum amentis adducemus . Tertio quid mihi probabilius uideatur, aperiam . Tand in quarto di issicultates propositas.& Rcudum aliorum , de secundum nostram sententiam soluam. Ante omnia tamen titulus quaestionis a nobis explicadus est. I ii primis de actione, quae secundum qualitates sensibiles est, praecipue loquimur. Vocamus autem agcns agendo pati, cuPotest igitur esse. quod sit aliquod ages sorti statu in habens magnam sphaeram, d sit passum debile breuem habens sphsram; tunc poterit applicari tale debile sphaere sortioris. ita, ut sortius sit extra illius sphaeia in quo easu sortius aget absque repassone ab illo passo. Et hoc notum est tignis enim agit in distantia: a
quibus non repatitur, quia horum actiuitas non ita se extendit, ut ignem pollit pei ting re. Et ob hoc, quamuis Sol esset eiusdem
.ieri, iri agit in palluin, ut passum in iam agat materie cum terra, ageret in ipsam absq;.cedo ν. in ipsum : re hac pasti actio reactio est repastione ab ipsa, quia terrae activitatis V .g.aquam calefacit manus calida i a. ut sphaera attingere Solem non potest. nisticuli aη igitui consistit .cum agens quidem est eiusdem mamiς cum paseo. dc trurnquees1 debite appl caium , ita .rit utrumque contineat alteiu intra sphsiam sue a ct ivitatis.
Aduerte ulterius, quod actio, dc reactio possunt intelligi dupliciter . Uno modo
secundum diu cisas conuarietates. v.2. vi unum agat secsidum calorem, S repatiatur secundum humiditatem. l. quod i gefaciat, de repatiatur sce usum siccitatem, de si e non negatur reactio ab ulla sciat cir-tia: potest enim ignis agere in aquam secundum calorem dc aqua in ignem secudum humiditatem: similiter aer in terra
secundum calorem, de repatia teria tecuta. V. g.aquam cateiacit manus calida i a. ut aqua, quae patitur . frigefaciat manum; tunc manu, agens repatitur. No: Sunt igitur notada quatuor vocabula ,
cibistis 5 puta Actio, lassio, Reactio. Repassio. otii s. Actio est ipsus principalis agemis. SAA. maioris virtutis, qua in pallum agit. Quid pas Passo vero est ipsius palli ope iatio , o a si patitur At actio, qua pastum agitiatio I. in ges tori ius,ta principalius reactio di-
repas,io. citur;&passio,qua agens tale patitur,rma. NOt .in pallio.
Et igitur dissicultas: an agens secundu qualitates sensibiles in pastum topatiatur ab co . Adueite secundo,quod in duobus easibus omnes conueniunt, quod a*ens no ...tii. repatitur. Vnus est, qui habetur ab Aiis . dum siccitatuni. h. in .sia in hoc loco tex. 3 4. cum agens,au t no laarem no bet maici iam, aut si habet,est alici tu, gehabe ma neris a materia pass. Unde res spirituales viiii.ti. gente in ista inferiora, non repat tutui: senetis. qu: a materiam non habent: similiter coea. No fit ii non rcpatiuntur, quia materia habent actio ex alterius rationis. a i Alter casus est: cu agens est extra sphaeuitati, . ra acti ultatis palli. Attende enim , quodi; omne agens cum sit finitae virtutis, non DT aa. si uitatis Qua sit
tri in haeqone. Nota .sibus coueniant
apit nisi per spatium determinatum, divique ad certum terminu: imo nec in illo spatio toto squaliter agit, sed debilius
Altero modo secundum eandem contrarie late,ut asens calefaciat,dc frigefiata passo de de isto est tota dissicultas. Collige igitur ex his hunc sensum quε-stionis. an agens, quod est ciusdem materiae cum passo, repatiatur secundum illam contrarietatis speciem . secundum quam agit, ut loque cxistente dcbite applicato,ita, ut calcfaciens calefaciendo frigefiat. Sc frigefacies calefiat per repassimnem. Hic est igitur sensus, de nota in quo difficultas consistat.
Quae igitur rem hane difficile faciunt,
semper in partes distantiores a se: dc hoc sunt quinque argumenta Primum est Burici.
102쪽
Burtei 3.phys. pertex. t 7.sit agens. 8c patiens tunc.l ista sunt virtutis aequalis,l, in equalis.Si equalis, ne ut tu aget in alterum, quia a S portione aequalitatis non est actio. Si inaequalis tunc unum scilicet maius aget in asserum tantum δε non repat ictur, quia a/portione ma*oris actio est. quod si minus reagerct, iam profecto esset actio a proportionc minoris, nam re actio .actio qnaedam est. Secundum c st Cal. ulatoris in trait. 7.de r actione . quod si esset i e actio. tunc idem simul moueretur motibus contrariis. quod est impollibile. Sequela autem Probatur Sit agens A. dc si patiens B. illud calidum. hoc vero frigidum , si aute
quam cius particulam. puta quartam, dc uocetur.C. tunc sequitur, quod talis ca- leti et . de frigefiet sint ut Probat. Si illa re patitur a. b.notum est, quod frigefit, ulterius ei iam calcfit a tribus reliquis. quartis ipsius A. Quod sic ostedo Q habet suffuleicin cotraiietatem cum reliquis partibus A. quae vocentur D ut possit pati. quia C est paruuin frigidum D , autem, ruta , tres quartae sunt multum calidae, quia pono, quod sunt in gradu summo , cigo calcfaciet ipsum C.vides LUO, quomodo si est lepallio in C. tunc simul calefiet. de s rige fiet 35 MMQq Dices non fit simul. sed modo frigesit, pii . te alcfit. Hoc non valet propter duo
sellit i. primo,quia si postea calefit c.etiam tunca. no repatitur, iani illo lcmpore crit actio ab A. in P. sine icpallione. Secundo, quia
sumo i lud tempus, in quo frigefactio sit
sine cales actione. 5c argumentor . In medio temporis illius erat frigiditas in C .ergo habuit contrarietatem cum D,calido Potuit ergo iam calcfieii, noe vitemus e pectarem ita dicam in quacunque data frigefactione, est enim semper quecun q, data diuisibilis seco dum Arist Hoc algu- mcntum ab omnibus summae difficulta
. TCitium argumentum idem colligit, scilicet, quod idem simul contrariis moueatur motibus, tamen o parte medii. Si igit A. agit in B. dc B. reagit in A. sit hoc per aliquod medium puta c. suppono autem quod non agit in passum agens,
quin agat in medium , cum illud distans
est; tunc A. agit calefaciendo B. ergo medium calcfit, iterum B. re agit simul per idem medium in frigidando Α. ergo medium C.frigesit.Simul ergo idem calest. de frigefit,intenditurq; moribus contra riis, hoc aute uidetur esse non posse. Nee est minoris difficultatis hoc argumentu. quam praecedens, imo clarius ducit ad im trossibile.
Qua itum argumentum est. Sequere-
tur, quod nihil suu simile induceret, nec summus gradus qualitatis educi posset. Probo.Sit A .summe calidum agens in B. frigidum de nitens ipsum sibi a stimilare, ec suppono. qS nihil agit ultra sua virtutem dc activitatem, tunc si A. agens in B. re pallatur , ergo minuitur in actione . eius uirtus. st que remissius, dum magis agit .ergo in fine actionis no erit summe calidum , sed aliquos stradus caloris amittet, non ergo inducet sumnium calorem in B. quod uidetur a
surdum. Qi intum argumetum sumitur Ex mo . tu locali.Non enina Omne, quod mouet, nccc ssario mouetur secundum locum, ergo nec quod agit,dc alterat . necesse est, pati, Fc alterari. Haec sunt argumenta 3 praecipua.dc difficilia in hac materia, in quibus laborant authores maxime, quo rum sententiae praecipuae sunt prius expo
Prima sententia cst Calculatoris.Suic t sentetiset, tract. 7.de reactione. q ae breuiter co tia Cilis sistit in hoc . Est enim duplex agen , seu cui pati cns alterum unifornie, alterum dii. Duplς io me. 'nitor me est, quod si cudum om εῖ nes suas parto aequalcm participat i Orme gradum, ut si esset bipedale calidum ut quatuor ita, ut secundum omncs suas partes, quibus agit, ut patitur ,haberet calorem ut quatuor. Disso inae uero est , cum non aequalem pradum. so imae participat. ut si bipedale quasdam partes haberet calidas ut qua uor, quasdam ut duo, quasdam magi, . quasdam uero minus. vi acti. Aduerte ulterius secundum Calculato- ut lecti nrem, quod qualitas activa talum tesstii dum Calsu Ocontrario,quantum agi , ut sin ultii Q i x n
agium ultum resistatues parum agit parum resistra est autem ictistet c. se a cot- ruis, Tolet. de Uca di Cor. L rupti
103쪽
In Lib. I. de generatione, o Corrup.
ruptione defendere,& conseruare a contrario conante corrumpere illam quali
His suppositis Dicit Calculator primo :
Agens difforme repatitur secundum candem contrarietatem, sed non secundum eandem partem; sed secudum aliam agit secundum aliam patitu Hagit quidem secundum fortiores partes, repatitur secundum debiliores. U. g. sit pedale calidum habens partes calidas, ut sex, aliquas ut
duo: sit aliud pedale frigidum habens par
tes frigida s. quasdam ut sex, quasdam, ut duo; sit illud Α .hoc autem B. tunc A.secudum partes calidas ut sex agit in b.secundum partes frigidas ut duo B. autem reagit secudum partes frigidas ut sex in A. secundum partes calidas ut duo: agit ergo ΑΔ repatituri inuiter B. secundum diuersas partes. Debet autem obseruari, ut partes, quae agunt.l.rcagunt. in dissormi sint fortiores partibus passis, ut sit semper actio a proportione maioris. Dicit secundo: Agens uniformensi rein patitur,dum agit, nec secundum diuersas
partes.U.δ.sit A. uniformiter calidum ut quatuor:lit R. uniformiter frigidii ut tria tunc ,Α .aget .in B.nec repatietur, quia sc-
eundii quamlibet partem excedit in actiuitate ipsum B. 6c ita in resistentia. Ex quo colligitur, quod iuxta Calculatorem nihil potest agere, di repati secunduidem Jc eandem partem eandem contra
rietate nihil enim simul caleiam frigefacit Lecotta: solum ergo reactio ista eii in partibus diuersis. Obiicies Calculatori,Sit, Α uniformi ter calidii ut quatuor:sit, B dissor me habens frigidas partes quasdam , ut quinq;
quasdam ut duo .luc, α uniforme aget in B ratione partium frigidarum,ut duo: dcrepatietur ab ipso. B. ratione partium ut quinque,ergo idem siccundum idem agi, dc repatietur.
Respondebit calculator, quod id non potest csse: hoc cnim pendet ex applicatione agentium: nam d. t applicatur secundum debili Orcs palles. l. secundum sortiores lingulis pat tibus istius A Si lecundum debiliores: tunc '. aget in B. secundum illas, bc non lepatietur ab ipsis: si vero secundum tortiores , tunc b. agri
sed secundum diuersas. Haec est opinio Calculatoris,quam placuit ita exponere, quia obscure ab ipso traditur, & a paucis exponitur, dc a quibusdam no est satis intellecta. Secuda opinio est Hentisberi celebris a. min. Sophistae in sitorum sophismatum librosophis ultimo in quasi eadem videtur cu 'Calculatore: conuenit enim in suppositis de in modo reactionis: sed differt: nam ad In quo mittit etiam inter uniformia esse reactio differatanem,atque hoc modo dicit, Sit Α. uni sor Calcula me calidum, ut quatuor: sit B.frigidu ut 3ψ ς tria;dicit quod A.agit in totu B. quia est fortius illo: at b. reagit in particulam linsius A. quia sortius est totum frigida ut tria simul ob multitudinem materiae, quam sit una particula ipsius A. agit ergo. Α secundum totum, repatiatur secundum partem. Haee sentetia si intim E aspiciatur,pro- Nota. secto non potest cuadere, quin idem secudum idem agat δε repatiatur; nam si t tum A. agit in B ergo secundum ea partem etiam qua repatitur: ergo iam illa etiam pars aget δε repatietur. Ulterius B. agit secundum totum in partem A. & re patitur secudum totum ab A. ergo idern secundum idem aget δε repatietur. Ex quo collige cutra aliquos, quod est Nota namulto diuersa ista sententia a Calculauiicenim nullo modo admittit, secundu ide Caieul esse actionem δε repallionem; ille uero , semetia. id admittit solumque dat modum, quo
modo id possit esse, cum hoc quod a proportione maioris sempcr sit actio : dc ita
ipse docet. quod cu, A.agit in totum B.est a maiori actio: inuiter reactio , quia Ragit in partem A.co uenit ergo cuin Calculatore in t unda meto, quod qualitas tatum est activa. quatum resistitiua: differt tamen prorsus in sententia. Haec sententia fuit Mataliani, contra Autores quem scripsit tractatum Caietanus Thie istius imnens. Et nota hoc, quia ex utri ulb; sententia agit aliquid,& rc patitur, sed no secundum totum id,secundum quod agri l. si
secundum totum repatitur . non tamen
ab illo solum rcpatitur, in quod agit,
104쪽
nem δε reactionem inter aliqua tota costituunt δε secundi easdem partes, at noin eadcin cotrarietate per se. sed in diuersa. in cadem vero per accidens.
Dupliei Notant lii, quod qualitas aliqua prima
ex i qu dupliciter potest corrumpi. Vno modoptiuis po per se a suo contrario, ut calor a frie id ita test eor- tem siccitas ab humiditate , & E contra. rumpi, P Altero modo per accidens, puta ad corrutheid II pyio Πςm alterius qualitatis , cum qua in illo subiecto naturaliter est coluncta, verbi gratia calor ignis corrumpitur per accidens ab humido destruente siccitatem ipsius ianis δε sic humidum aeris destruitur a fagido corrumpete ipsius calorem
Dicut igitur,quod actio δε reactio per
se fiunt inter alli qua agentia, ct patientia secudum duas contrarietates,ut ignis per se agit secundum calorem, repatitur secundum siccitatem ab aqua,hic autem patitur secundum frigiditatem,rcagit secundum humiditatem. At quia corrupta siccitate ignis. etiam calor minuitur; fit, ut ignis repatiatur secundum calorem,secundum quem agit,per accidens tamen.
Similiter aqua patitur ae se in frigiditate, at quia per hanc deperdit etiam in humiditate,per accidens fit, ut reagat aqua secundum id, secundum quod patitur, ut a secundum humiditatem. Ita autemoc fit, ut nisi essent haec gemina contraria in utroque agente' patiente, noesset reactio , unde calidum , de siccumagens in frigidum , 5c siccum non repatitur, hunc igitur modum reactionis isti
. Senten Quyrta sentetia est communis, quam
ctatum alii multi . Quae,quia malis inter omnes rationabilior apparet m ni, magisq; ad mentem Aristotelis;ob id est explicanda latius.
x Suppo. Supponunt unum contrarium opinio situm.no nibus praecedentibus , nempe qualitates eaς qu primas non esse tantum activas, quantu
te qua oppositam esse latitudilitatu no nem activitatis resistenti ut si activi-
resisten- tas consideret ur, calor est maxime acti-xit . uus . in secundo aradu frigiditas in tertio humiditas, in ultimo siccitas, haec
enim parum activa est. At si resistentis Iatitudo pensetur oppositus est ordo,siccutas enim est maxime omnium res stili uac5trario,post hanc humiditas teitium locu obtinet frigiditas,ultimii calor. Quod est dicere, Dii sicillimὸ siccitas expellitur de humiditas dissicilius,qua reliqua duo, facillime calor, semper tamen in eodem gradu δε potentia considerare debes. Supponunt siccundo, quod actio prouenit ex uictoria uirtutis achinae alicuius quo pio. supra alterius resistentiam. Verbi gratia, ueniat a-tuc calidum agit in frigidum .eum calidi sti . activitas uincit resistentiam frigidi,sim, liter e contra, tunc frigidum in calidum , cum frigidi activitas huius uincit resistentiam. His suppositis,dicunt primo, m actio. 1. P.M. de reactio est per se in eadem contrarietate, di secundum idem totum. Explico. Sit calidum ut quatuor, sit aliud frigidu ut quatuor,tunc calidum agit in frigidum. quia calidi activitas, quae summa est, uincit frigidi resistetiam, qua uis sit eiusdem gradus, at repatitur tale calidum a stigido, quia frigidi activitas uincit resisten. tiam caloris,quae minima est. sic fit re- passion reactio non solum inter contraria aequalia gradu, sed etiam inter aequalia,quia minor frigiditas aliqua maiore habet activitate, quam sit resistentia maioris caloris δε ita potest reagere. Dicunt secundo quod non est reactio a. Diata nisi cum maior est activitas passi, quam sit resistentia agentis,unde si sit summus calor, de frigidum ut unum. l. duo, tunc rit actio absque reactione. Ex his patet, quomodo sit actio, de reactio secundum idem δε eandem contrarietatem ridi quomodo semper actio, dc reactio euenianta proportione maioris , semper enim activitas agentis est maior resistentia passi, di activitas passi in reactione maior est, quam agentis resistentia, aliter non
fieret reacti O. Haec est communis sentetia, nec u lo a. ias sententias citare, quia parum ab
dis differunt, nec aliquid utilitatis ex eis percipere possumus. Auctoria super est,ut quid senti edum dehoemi ς' es: hi uideatur;hoc loco tertio aperiam. ἰ ψς Sit i itur prima condusio. Reactio, ni ii ita. de repallio sunt. Haec conclusio probatur uioae
105쪽
In Lb. I. re Generatione, o corrup.
autoritate experientia,& ratione. In primis , quod agens agendo repatiatur. est et testi. Attitotelis. Physic tex. 8. dc ι 6. & lib. i. Ailao si gQnz-x ex xu ,3 -& 87.& 89. multum ex aliolum . presse habet hoc li. . degeneratione animabuiri. cap. 3. dc alibi apud Aristotelem. est etiam communis Philosophorum sententia. qui omnes in re conueniunt, quaquam in modo differant. mi Eii. Experientia etiam hoc colligitur . Primo, quia aqua calida vehementer infusa frigid .e ipsam temperat,& ab ipsa temperatur: quod non esset, nisi effet reactio. Similiter ferrum ignitum aquae frigidae infusum ipsa in calefacit. de ab ipsa frige-fit: & manus comprimens stelii . lique facit ipsum calefaciendo. ab ipsoque frigefit: cibus comestus alterat animal. &alteratur ab ipso: etiam duo vasa limul concussa se inuicem frangunt. Sc duo cultri se hebetant: sunt profecto innumere dc manifest.e omnibus ex perentiae de
3. RHR At ratio alijs praetermisi, una est, qu
ex mixtione sumitur. Cum enim mixtio fiat ex multis agentibus alteratis Omni . bus,de ad concordiam, Jc temperiem redactis . profecto non videtur fieri posse talis omnium alteratio, nisi clementa ab his , in quae agunt simul etiam paterentur : ob quam rationem Aristoteles, ut paulo inferius dicemus, coactus fuit
ponere, dc admittere reactionem, de re pallionein agentium communicantium
Q π Dices,te desiderare intelligere,quae sit
hi bi ras occausa a priori, ob quam agens re
qua ages patiatur Respondeo, ut expectus parum MPatitui usque ad coclusionem tert tam: illic enim cam aperiam,in ipsa enim opinio nostra consistit. a.Coclu- Secunda coclusio Repallio est.de secuso tripat eandem contrarietatem , dc secunsiuiee . dum idem, S eandem partem , dc per se. oosiona Haec conclusio est contra tres priores senieci sium tentias, quae prosecto no sunt in philosoτ14ς n recipierid. c. multoque minus in do-
ετ οπε ctrina Aristote.sunt igitur tria proba da,
culis de quae in hac coclusione proponuntur Pridi eadem murex est quod si reactio secundum ean-P Πεν α deni contrarietatem. Alterum, qu bd se i eii, eo cundum ide contra Calcula. dc Heluisb. cla . Teicium, quod Per se, dc no per accidens contra tertiam opinionem. Primum autoritate experientia, dc ra probaturtione probatur, Autoritas est expressa Arist. degeneratione animalium. capi.3.ubi dicit .esse necessiarium, quod calcia dem quacit frigefieri. quod premit premi. Prael: litatem.
rea Thein ist. super 3 Phyli. tex. g. inquit, i. Autonignis calefacit, de frigefit simul ab ea re, M ς. quam calefacit ipse: idem etiam ibidem Simpli.
Experientia autem hoc satis compro- 2. EVe-bat. puta ex aqua vehemeter calida in sua centia.
sa frigidae fit loca tepida, quod non esset, nisi calida calefaceret de infrigidaretur de frigida instigidaret de calefieret: sent etia dein de hoc experientiae superius posite.& aliae multae.
Ratio autem huic fauet:aliter enim in . Rone. mixtione esumetorum oporteret saltem duas qualitates manerei summo gradu:qr repuenat mixtioni: Frigiditas enim dc calor u ita se haberent, ut calor ageret tantum,dc non repateretur a frigiditate. maneret in summo: nam non potest ab alio pati .nisi a contrario: idem etiam enset de siccitate. de humiditate. Colligitur creto,esse repassionem secudum eandem contrarietate: nec de hoc adhuc est disticultas apud Doctores, sed de aliis duabus partibus. Ob id probatur altera pars, quod idem a. pars es quod agit, patiatur: quod negabat Calcu clusio. la Probatur au e ri hoc similiter autorii a
te experientia.& ratione: haec enim iunt esse iista poliis uia media in phylosophia natura- dum ice. Ii. Autoritas est expressa Aristotelis. . r. A uoti Physic.textu. g. quam in conclusione sequenti latius declarabimus inquit igitur Arist.qubd idem esse actu, dc potentia respectu eiusdem fieri non potest at respictu diuersorum. potest fieri. idem enim est calidum actu , frigidum potentia : echinc fit, ut agens repatiatur: agit enim qua parte est actu, patitur , qua parte est
Adde tu Idem de secundum eandem Partem quantitatiua in potest esse simul actu, 3c potentia, ut id prorsus sit pote ita frigidum, quod actu est calidum ergo idem mei reparitur, quod agit, quod etia egregie explicat Simpli. N Themist. in illo loco. Vide ergo es at E incnie Arist. cotra Calculatorem, dc non solum Arist.
106쪽
Artorita sed etiam Graecorum omnium talem lo- e GrRςQ cum exponentium; de aliorum illustrium
Interpretum a. Expe. Nec deest huic experientia:si enim surientia. matur aqua multum calida uniformis,de aqua multum stigida uniformis simulque coniungantur: quis negabit totam aqua suturam tepidam 8 idem ergo,quod agit, repatitur secundum idem aliter enim noesse tota aqua tepida.
quia sequeretur,ss non posset esse mixtio clemetorum. Quod probatur. Si enim non est repalso in agente clemento, nisi secundum aliam partem, ita , ut secundum quasdam tantum agat, secundum alias tantum repatiatur: illa: erso partes
agentes non repatientur. dc lic movebunt in suo vigore: nec ad mixtionem venient.Ulterius repassa destruetur ab aliis agentibus partibus,quae non poterii t repati: non ergo erit mixtio . sed partialis generatio,eo,quod partes fortiores in se conuertent debiliores absque repassione illarum. Nota. Ex stimo hoc argumentum esse sortissimum contra Calculatore, nec solui posse, nisi finsendo modos mixtionum pro
libito, de imaginatione propria, sed non
Ide alte. Praeterea sequeretur quod una eleme iliave tum non ageret in alterum cum repassio AER - ne:quod-contra Aristo. cxpresse,& cotra sensum . Probatur ; quia elementum
aquae est uniformiter frigidum secudum se: ignis etiam uniformiter calidus: si ergo aqua igni infunderet ut tunc no esset repastio, quia solum inter difformia constituitum a Calculatore: quod quidem Fratis .ec absque ratione a armatur.Concludamus ergo esse reactionem,& repassionem secundum idem, dc secundum canin
cuc tur contra tertiam opinionem, quam ipprobatur se sola experientia repellit. Nam aqua camo 'Rt Iida de aqua frigida simul iuncta mutuo
in eadem' agunt,dc patiuntur, & se dii in eandem contrarie contrarietatem . nam humidum non patit te iecu tur, utraque enim est humida: quod ii alii 'L - qua est siccitas in calida , ea est per acci-rieatia. dens,dc parua ita, ut non possit dici quod ad coiruptionem illius patitui calor.
Hoe idem expetimur in pomo frigido compresso a manu calida, ubi repasso est
secundum eandem contrarietatem.
Quis enim dicet, quod pomum destruit calorem manus,quia destruit humiditatem , de manus destruit frigiditatem p mi,quia destruit siccitatem ipsius 'pros cto hoc vanum effet, di abs que funda
Praeterea est ratio,Demus, quod Unis id agat in aquam secundum calorem: si cam batili ra. lor ignis repatitur per accidens, tunc re- tione. pateretur ab humido aqui agente per se .
in ipsum sita cum ignis, ut ipsi dicunt: si ergo hoc ita esset, sequitur, quod ignis non reciperet frigiditatem; sed solam ha
nuditatem: nam humidum non producit, nisi humidum. Cum ergo hoc faI- sum sit, ignis enim repatiens frigiditatem habet, alias calor esset in summo. crgo repastio est secundum eandem con atrarietatemadem de aere,dc terra: dc hoc argumentum nostrum profecto sorte est contra istos. Praeterea sequitur ex ista sententia , P Lelementum symbolum, ut ignis , de aer, aqua,& terra ageret absq; reactione: gallaec non habent nisi unicam contrarietatem: hoc autem est contra Arist. & gratis dictum .Quod enim agant inter se symbola,docet Ai illo. 1 gene. tex. 23.quod vero repatiantur, cet. .gene. tex. 34. ubi di- , cit ca, quae in matcria comunicant,agendo repati. At talia in materia communicare certum erit ergo repallio, dc non nisi secundum unam contrarietatem , dc
ideo per se. Pluribus posset hoc confirmati sed ista sussiciant: quia res manifesta est. Ex his manet integra. i. concluso probata. Tertia conclusio. Agens communicas , C5s in materia cum passo . repatitur ab Co, sio. dummodo si intra sphaeram activitatis Qua re ipsi M.quamuis passum sit multo minoris virtutis,dc resistentiae, qua agens. Haec conclusio est cotra quartam opinioncm, cultatem in qua consistit modus,dc causa reactio- quali.
nis: ob id prius est explica nda, deinde probanda.
Sensus igitur est;cu aliquod contrariuagit in aliud contrarium repatitur ab eo secundu illas pario quae in iphaera activitatis illius cadui: α hoc qua uis contrariureagea
107쪽
In Lib. I. de generatione se corru .
reagens si minoris virtutis, quam si resistentia agetis .verbi gratia calidii ut octo agit in frigidum ut unum: repatietur calidum a frigido,si fuerit intra spheram talis si igidi. Verii quide est, quod crit multo minor huius sphaera, tame si utcumque
intra eam contineatur,rcpatietur quantum ad illam saltem partem , quae intra sphaeram continetur.
5 r ut dilonem unum est sit pronen eiusioni, dum fundamentum omnibus opinioni.
collatia bus coimmine:puta, contraria in codem
se eompa subiecto se compati secundum remi Litu lux in sutri Hi ad uita, quod sic debet intelli ei: biecto se ringamus,tota in latitudinem caloris es eundu te se octo gradus intcnsionis, totidem au- 'illum. tem latitudinem frigiditatis,fieti non poita ux iit test, in gladiis contrari j ita in uno sint suFleta io. biecto, i hunc numerum excedant l. di-ia latitu. minuatit: unde quinque caloris, & quin-do inten que si iijiditatis iton possint esse. ut tressio. via us, tres alterius . Vnde etiam aequales esse non possunt, nec inaequales, ita , ut excedant latitudinem unius.Si ergo sunt quinque caloris, erunt tres frigiditatis,ti septem illius , unus erit huius : itaque quantum deest unius contrari j, tantum suppletur ex altero usque ad totam unius latitudinem : nec amplius csse potest. Hoc postea a nobis osten
tobatio Probatur igitur, quod quicunque fraco vlutio ' diis ad sensum expolitum rcagat in sum
mum , dc primum argumentum sunt itur ex causa , dc natura reactionis, quae prius a nobis est explicanda. vidi, ea Aduerte igitur multum, quod eadem qua otii est radix, dc causa palsonis, S re passio-l cti. . nis;actionis, S reactionis. Patitur enim s tantum,qua parte est in potentia fini pa . ad tormam aliquam, non autem qua partim in a. te est actu: unde frigefit, quo non est friou par gidum actu, sed potentia, magis frigefit, minus frigidum actu, sed potentia est magis frigidum. Actio autem est econtra secundum id, quod est actu, unde frigefacit, quod actu est frigidia sue sor- maliter, siue uirtualiter. Hoc docet egreste Aristo. nserius in Gelibr.tex. 7. Ita similiter repassio est secundum id, quod est potentia, repatitur ergo secundum frigiditatem, quod sic est calido,ut in potenita sit frigidum. Reactio uero est secun cum id, quod actu est. Ilaee doctrina est
Aristotelis. 3. rhysic. tex. 8.&cst notanda. Dicit ibi, quod pallio est secundum p tentiam actio secundum actum,cumque idem possit esse actu, A potetia respectud ludis tum, ut actu calidum potentia frigidum. Hinc fit, ut agens repatiatur. Constituit cigo radicem repassionis in hoc, quod agens sit in potentia respectu fornix. quae in passo cst in actu, quod egrente notauerunt illic Themist. dc Simpli. Et ex hoe colliges, radicem repassionis esse materiam eiusdem rationis, nam Peam afficitur agens in potentia, ut possit repati. Ex hoc obseruanda doctrina sumo aro.
gumentum primum Si calidum, ui octo ;j:: ' ,
agens in frigidum ut duo, ita , ut sit salte alens . t siccundum aliquas partes applicatu sphae pissum rae ipsius frigidi piobo , quod repatiatur calidum hoc est potentia frigidum, illud autem est actu frigidum;erso hoc Icoget i air ρο in ipsum, quod enim illud sit calidun. , ni- coci 'hil iacit ad ipsius passonem , dummodo δες sit in potentia frigidum. Dices, Quamuis illud sit in potetia si igidum, no infrigidabitur, quia calor sum imus, resistit frigiditati passi.Cotra hoc ar ili istiugum clor,quia illa resistentia, no est alia , tetici; a quam corrumpere ipsum frigidum; non enim actio frigiditatis illius impediri potest.Sed sic est, quod non in instanti corrumpet tota illam frigiditatem, quin aliqua per aliquod tempus duret,ergo per illud tempus ab illa repatietur,dcperdet
que tantum caloris, quantum acquiret
frigiditatis. Attende ergo vcram philoso . phiam. quod non stat eu e agens actu ali- : iquod applicatum passo in potentia, tuin sequatur actio , de in loco fundatur re- se appli
Dices, Quomodo parua frigiditas in-,
ducetur cum tanto calore. Dico ex sun δbi Ddamento , quod illa non repugnat esse cum multo calore,non tamen in summo dc Ita parum remittetur calor in repasso,
quod si multa fuerit frigiditas, multum remittetur calor. Idemque dico de alijs
Est secundum argumentum,quod din i vita clarat, & corroborat primum, Demus calidu ut octo , cuius actio sit imperdita per
108쪽
ter diuinam potentiam; appliceturq; et rigidum ut duo: quis negabit frigidum
acturum in calidum .cum sit unum actu . alterum potentia, in quo actio consistit Si ergo tunc agerct ergo modo quan uis
calidum ageret in frigidum: modo enim non impedit totalem actionem frigiditatis. sed partem,dum ipsam paulatim corrumpit: tamen frigiditas , quae est , dum
est,aset, qua nuis minus dc minus, quia vincitur asottiori cotrario, quousque totaliter destrua tu riI n telligo, manen te agere in activitatis sphaera. Sie igitur aliquid agens repatitur timui, quia agit secundu quod est actu. patitur secudum quod est
potentia: nec implicat, simul habere una formam δε aliam recipere contrariam in diuerso tamen Fradu.3. Atem Probo tertio idem,supposita quadam - experientia, quod minima gutta aqus iniecta serro candentissmo, aliquam particulam remittit.Uerum est. quod a qui frigiditas intensor est, quam calor ferri: tamen fit argumentum hoc. Potentior est unus gradus frigiditatis respectu materiae calidae, ut octo no densae. sed rarae: 5eequalis. qua sit aquq illius frigiditas respectu caloris ferri, si ob densitate materiae sortissimus est,at aqua agit in illud ,ergo etia gradus frigiditatis in calore,ut octo. Dubium, Dubitabis Sit agens calidum, ut octo,
de sit A. Similiter lit stigidum ut duo, desit, B. iuxta suppositum prius B. habebit sex gradus caloris, si igitur reagit B. in A. quare agit potius si igiditas, quam calor, qui in b.maior est'
olatio. Dico, quod agens non agit ultra pro 'priam potentiam,ut d ctum est, cum autem reactio sit quaedam actio, lue. no aget in A secundum calorcm quia A. calidius
est age igitur tantum secundum frigiditatem, quia A. est in potentia frigidum Nora. Et attende,quod non cessabit reagere B. in A. quousque cesset actio ipsius A. in B. cessat autem, cum nulla est si igiditas in b.q reagat, quia iam totus calor est introductus.
vota. Hoc intellige dummodo sit semper A. in sphera ipsius B.quod fiet,si ei fuerit imi ric dratum, cum enim distat, prius cessat rectio ipsius B. quam dum multum
minuitur frigiditas minore, habet sphaeram adeo, ut non attingat ipsum A. tunc erit actio sine reactione B. erit tamen reactio ab immediato,ut dicitur in conclusione quarta Hunc esse modii reactionis, puto, o doq; esse verum , de nisi decipior, omnisi prodabilissimii, saltem est secundum Atistotelem dc antiquos Philosophos Ne terici enim qu frentes excessum virtutis reagentis supra cotrariu agens in varias detrus sunt opiniones. q1 exacte magis declarabimus i solutioe argumeti primi. Sit iam quarta conclusio. Agens com Coelu. municans in materia, semper repatit ab immediato passo Hsc conclusio est, qua Agens cointendit Aristoteles dum reactione sat municis tur, quae ipsa explicatione nota est ex se- ζ'.quetibus. Uoco passum immediatum id, tepatitur cui agens secundum tactum coniungit, ab inuncqΤ deesse non potest. vi probatum est in dra Physicis . Itaque non negamus repati
aliquando a passo distanti: sed hoc viai uersaliter non est . nisi cum agens est intra passi sphaeram . At ab immediato repati, id uniuersaliter est, iuxta expositum modum. Caetera, quae de haereactione dicenda restant, in solutione argumentorum dicentur, ob id iam ea aggrcdiamur,
Ad primum igitur argumentu quisqI Ad iiuxta suam opinionem respondet , at solutio nos solam solutionem quartae opinio- eo nis, quae communis est, examinabimus . nior
Dicunt igitur hi, quod 'ualitas non est a
tantum activa,quam resistiua, imo dum magis agit, minus resistit, tum igitur bui.&re actio, quam reactio fiunt a proportio- tistentiis ne maioris , sed excessus non cst activitatis supra activitatem , sed supra resistentiam, ita, quod potest esse calidum , quod vincat frigidi resistentiam ob id azet in pisum , de si igidum hoc sit acti-uius, de sortius resistentia calidi, desierea get. semper igitur fiet actio. dcreactio a proportione maioris vir: utis acti eis intauae super resistentiam , unde cum passi i rini et
activitas non uincit res item iam agen- da disti αtis,non cit re actio. ctione in
Isti inuenciunt hane distinctionem
actiu tatis, Si resisten tiae unius qu.ilita- 'hiiste iis,quia existimabam contrarium nullo itas.
109쪽
In Lib. I. de Generatione, se Corrup.
modo aget in aliud nisi sit illo forti .is:cu autem viderent aliquado no esse fortius, nec superare illud in activitate, inuene
runt aliud. puta, in rc sistentia. x.Art ad Ostendere autem coantur hoc , ruta, pio bidu qualitates no esse tantum activas,quam
.dui El resistitiuas. Primo, quia aliter sequeretur
adi vita. quod facilius cssct aquam exsiccare.quates resiste calciacei C: qci Est maniuste falsum. pio bat sequela: Frigiditas aquae magis agit quam humiditas.vt cxpetieria docet: rardi ilima enim humiditas est . si erno frixiditas est ina' is activa, ctia humiditas: sc-quit, quod sit magis rei sti: tua: quia quatum agit: tantum resisti 15c sic dissicilius
Cilet calefacere, quia magis rcsistit Idem etiam probaretur de siccitate, lesset magis activa calore: qs salsum est. non erso est tantum activa, quatum resistitia .l e contra. Praeterea secundo, quia aliter non posset csse mixtio , nec reactio .l. repasso : si enim qualitas activior magis resistit, nopoterit a contraria pati, dc mancbit tota,nce mixtioni utilis erit. Praeterea tertio experientia: quia constat frigiditatem activiore humidii alciat hec magis resiliti quod experimur in difficultate, qua hunaidum exsiccatur, His rationibus luem probant sentetiam isti do. ctores, Et sane haec sententia facilis, ac di eutidu': lucida videtur;at solui tame aliter.potest
licis,g pu primum illud argumentum cu aliis om-talq-l- nibus opinionibus, quae putant P quali- η ς qu ' icis quantum agit,tantum rcsistit. atum is Apparebit aut Cm hoc, si explicemus ,
cistele . quid sit in his qualitatibus iesistere, de
quae dicatur resistetia. Resistere pros et onon aliud videtur esse, quam se conseruare illa stim , vel defendere ab alterius actione. Sed hoc contingit tribus modis. Primo, s sed cfendat tantum ab actione alterius,non tamen agendo et remittendo actionem alterius; ut cum aurum in igne, uel adamus non cosumitur, S cum quis impelleret columnam firmam ipsa immobili pei manente, resistit impulsiori. Sc cundo modo, si sc dcfendat, tamen impedicndo actionem alterius omnino, ne agat quinqua .ut si quis manum vulnerare volentis tenori, ne percuteret, neue eam moueret, sicut eum dicunt
piscem, quedam remorari In eursu nauri inde dictu remotam. Tcrtio modo actionem cotrarii. ipsumque ex parte tantum diminuendo. dc remittendo:& per hac resisteni iam .atque impedimentum qualitas se conseruat in suo sit biecto: tib c enim construatur haec in sit biccto cum impeditur contraria, quo minus producat sibi similem in illo subiccho.Vcibi gratia .calorrcsistit stigiditati,dum impedit, quo mi nus agat trigiditas, dc producat tantam uel similcm tibi: tunc enim corrumper tur calor, S. ita per resistentiam agendo, de diminuendo contrarium,se conseruat calor, ipsa mino frigiditatem remit tedo. Na quo idem rennuius est debilius operatur , calor ergo corrumpere conatur contrarii in de quo magis corrumpit, eo
magis eius actionem diminuit; de eo magis dicitur resistere, seque conseruare, dc quo magis in contrarium agit, eo magis resistit. At quia non ita agit, dum agit, ut simul totum contrarium dc struat, scd sue ec stive. fit,ut non tantum res stat per sua actionena,quin alteil contrario vacet reagere , sibiq; , simile in subiecto contrarii agentis producere dc sic etiam, si qualitates tantum resisterent quantum agerent
fieri potest ic passo. Ex quo fit, quod quandiu tardat age
in corrumpendo contrarium, tandiu ro,
patiatur,si sit in eius activitatis sphaera de quo fortius est,minus repatiatur, quia magis ac citius suum d struit coimari v. Ita mihi dicendum videtur de resistentia ista. Causae autem resistentiae sunt diuerse, tu ipsam et natura δε essentia qualitatis, tum eiusdem sorme gradu multitudo de intensio, tum densitas subiccti seu materiae in qua est maior vel minor; thim conuenientia naturalis eius qualitatis,ec coniunctio cum fornia substantiali cuius est propria qualitas , ut plus resistct aequalis
calor in rc naturaliter calida ut igne,qua in te violenter calida,ut aqua,cat Cris paribus Et causa est,quia coscruatura sua
forma substantiali propria. ab alicra potius expellitur cum alias qualitatibus, ut calor cum siccitate magis agit, di magis etiam resistit, quam cum humiditate, unet id si
semper rapatiunt. Causa telistentia quinque
110쪽
de eatote siccitate accuitur, ab humiditate uero hebetatum tum etia ratione alterius extrinseei conseruantis auget resistetiam uel alterius suae partis fortioris alteram partem debiliorem conseruantis,ut, si calidum ut duo conseruetur a calido ut
octo ad aliquam distantiam. Ad , eu. lam ergo qui substinerent hae aequali
Dup. po D tatem activitatis, dc rcs stetiae possent adiunt com illa argum et a facta alterius opin. respode r. i 'a re argumenta opposita procedere ex fali , so intellectu . Aliud enim est comparare δ. Modo. activitatem absolute, di in communi: aliud comparare singulas particulariter respectu contrari j.Si enim absolute actiuitas consideretur, tunc omnium maxima est caloris, post hanc fisistiditatis, statim humiditas. siccitasque sequuntur: shoc in aequali gradu & materia .facta co- paratione non tamen ob hoc sequitur.
quod sit dissicilius frigefacere, quam humectare, ut dic mus.
Si uero consideretur activitas uniustu 'μψ'iusque propoli ionaliter respectu sui contrarii, tunc existimo, quod proportionaliter tantum excedit activitas humiditatis activitatem siccitatis, quantum ca loris activitas frigiditatis activitate: unde tantum resistii siccum liuinido,quantum frigidum calido. Si sit sernio de resistentia ex parte qualitatum in eadem, &aequali matcria. Tamen non ob id sequitur, quod ita facile sit humectare, sicut cales accre, in quo consistit uis argu mcntorum nam retardatio qualitatis in Cur δ' troducendae non solum prouenit coniti si a traxit resisteria, sed ex debilitate actionis
motui ct agentis,quod etiam contrario non relicEt ma- sistente no potest totum essectum simulio si x ις aut tam cito producere : ac ob id diffici-
tile idii. . lius eri exsiccare,quia minus agit. tis quam Unde activitas maior .l.minor non sonu di - lum ex contrari j resistentia, sed ex maio- ' M. . , ri.l, ninoria, tu fornaae , dc ex ipsius pro- uel mi . uenit natura, loquedo in qualitata b.altenot acti. ratiuis. uuas i. 6 Aliter creto ad argumentum respon-
2 deo qnod illa propositio. Aproportione
maiora maioris est actio: est intelligenda in eadeuel mino species: ut sit sensus. Maius, dc sortius cari iesiste- Eduin agit in minus I in non calidum, Asia sola non tamen nauius calidum calcfacit ma sis ale. ius calidum . Et ita hoc etia in reactione
obseruatur, nam si frigidu ut duo,reaetitin calidum ut octo, profecto etiam in minus frigidu rogit. Et haec est solutio optima,& notada, quam tradit Buricus philosophus in his cane egregius. 3. Phy. tex.i6. ubi sententiam hanc candem de reactione docet. quan uis breuiter.
Quod si uelis de illam propositionem
etiam intelligere in contrari is diuersae speciei ut minus nil quam agat in maius sed semper sit a proportione maioris:tuc intelliges.talem proportionem de actione uictoriae.n. nunquam minus cotraria
ita in sortius aget,ut ipsum vincat,penit usq; ad se conuertat. Non tame negare oportet, quin aliquo modo agat quod fit in reactione, S sic manet soluti i algum
tum etia si uniuscuiusque qualitatis actiuitas ess t aequalis resistentiae eiusdem Spriae nec in eo inanet dissicultas. Ad secudum uariis modis responderi solet, qui mihi non multum placent Dicam quod mihi uidetur melius Dico igitur, quod aliquod agens repatitur secundum totum,ut in mixtione fit quod inferius declarabitur: de se nulla est dii scultas. Aliquando patitur secundum plures partes, quod saepe accidit. sic etiam non est difficultas quia non est sortius agensa quo impediatur illa repasso. At disti cultas tantum est in casu argumenti, cum patitur una particula uidetenim quod reliquum debeat conuertere illam statim S simul cum sit repasso. dc tunc duo motus contrariis simul erunt. Dicit igitur Paulus Vene i talis patricula repasta non simul repatietur a frigido. U.g. dc calefit a parte altera calida sed per aliquod tempus repatietur a frigi, do,in quo nondum catenet: quia non poterit calcfieri , donec sit inirigi data per
Sed obiicitur sic Sumo illud tepus in
quo tantu dicitur infrigidari s repassione,& no c..tefieri a reliqua partecit illud sit diuisibile, sequitur, q, in illius medio fuit pars i iigida,ec si e potuit calefieri. Respondent aliqui .l quavis fuerit in medio itirida, tamen non incepit illud calefieri statim, Ouin prius repallio continuaretur per aliquod breue tempus: tum quia ista altera pars propter cotinuitem non ita bene est applicata ad age Tolet. de Gen. dc Cor. H dum. Quo I tel
actio Secudus lentu, e luida propositiois. Ad a prinei palc.