장음표시 사용
91쪽
In I l. I. de generasone, o Corrv.
per exemplum , quod aliquis calor plus, minusve calcfaciat non indicat ipsum intensorem. t rem illio reui scia per. . Hoc probo aut Oritate,& operientia. Autoritas est Aristo. S. Physi. text. so. bidicit, quod in maiore magnitudine inaior uirtus Existit. Verbi gratia, sit unum pedale calidum, ut quatuor sit aliud su mas bipedale calida ut quatuor maior in eo cit activitas δε potantiam si tripedale adhuc cit maior, A tamen intensio cadcm est.
Ex quo loco sie coli go: Si tripedale
aeque intcnium cupeciali cst maioris activitatis: ergo in codem tempore plures gradus caioris inducci,di magis cale- aciut tam uri non ob maiorem intestonem lomax.
Probatur etiam operientia: quia serrum candens magis calcfacit, qua lignuaeque intcsi caloris, imo quam stupa intcnsa,in qua cum sit ignis,conflat calorem intensiorem csse . Constat ergo, a maior activitas no sumitur a malo. re intes one scin pcr,sed etiam a multitudinc maiore formae, que est secundu plures partes mat criar, di subiecti ; ut id etiam magis calciaciat, quod secundum plures partes cxtesionis di quatitatis calidum Lit: unde plus tripedale qua bipcdale agit. . .
Erit ergo regula,quod ubi plures gra
dus forma cog regatur clica pallum liue sint secundum intensionum siue secunia sortior est. Ratio autem est optima ex uno supposito puta, quanto agens est propinquior pallo, tanto magis agit in ipsum; quod experientia patet. Cum igitur partes densi minus distent ab uno puncto medii signato qua in partes rari positi in codem loco, ut parum aduertenti iacile est intestigere prosecto magis desu in calefaciet.
Unde duplici ex causa densius sque in
tensum magis calcfaciet de aget. Uno modo, quia plures materiae partes habebit calidas . ct tune activius erit iuxta primum standamentum. Altero modo. dato quod tot sint partes, quia magis sunt omne, par approximatae.
Et haec est causa quare si summato lidum ratum.& partes ipsius comprimatur magis calefaciet, quam prius qua re etia per ocularia litetie uisae maiores appareant quia in uitro densiore species magis congregatae agunt sortius. Sed tam n nota . quod densum non agit ultra gradum intensionis, nisi plures gradus formae in materia habuerit, ut dicitur ad primum. Sed dicetur magis agere, quam rarum, uel quia citius agit, uel quia sibi simile producet. quod non aget rarum, quia non est bene applica
Sit totium funda metum, quod ex his sequitur . e cst notandu : quod iaci sol uni probatur
forma aeque in Ieia pius a. M in tu
tas U.g.lii calidum pcdala,ut quatuor intensum .sit tripedale, ut duo secitdu suas omnes partes ita, ut in passum dubitamnabcant approximavonem, magis calfacit tripcdale. Sit secundu fundamentum, quod idecalor receptus i subiecto denso plus agit qua in rato existes .ldest. sit forina equalis intensionis recepta in aliquo subiecto laro in in alio denso alia squalis: hsc plus aget. activior erit. Hoc de automate. & ratione proba tur autoritas est Arist. i. Metheor. dicit , qa uirtus vesta sortior est se ipsa dispersa ubi nota duo,dc quod est aequalis uirtus,seu aeque in i cnsa sorma quae est conden lata ec quaeest dispersa per rarefactionem aliquando; ec sinitano, quod ii gradu sed etiam in potentia, ita ut sicut potest esse. q duo sint in qualitate simiulia sed non in gradu, ita etiam in gradu, sed no in potentia. ut sit calidum, ut quatuor densius, sit aliud rarius est quidem similitudo in gradu. quae cosilit in equali intensione, sed non est similitudo in potentia, quia activius est , quod est densius imo potest esse . quod sit unu minus in gradu, at sit maius in potentiam actiuitate. Non enim,ut ostensum est. mesuratur activitas solum penes i ntensione. Hoc ctiam experientia patet nam aer calidius esse habet, quam terra calcfacta a Sole, at terra activior est, de in potentia uincat, magisque calefacit.
His suppositis, sit prima conclusio. bimile
92쪽
sim Ile in tradu agit in simile in gradu
lta,ut calidum ut quatuor possit agere in aliud calidum ut quatuor. r. Ho. Haec conclusio probatur contra PauluVene. de Albertum Sexo. Primo: quod activius est, potest agere in minus : sed calidum ut quatuor in materia desa acti-uius est, quam calidia ut quatuor in materia rara ergo potest agere in ipsum , &ipsum intendere Non enim potest intelligi quo modo sit unum. maioris poten- tiae quam aliud, & non vincat ipsum , in
idque agat. Non enim alia ratio est . quare dicamus, quod calidum ut octo, asit in calidum ut duo, nisi quia illud sortius est,&activius. Matio. Ad hoe respondent Paul. de Alb. quod calidum ut quatuor in densiori materia fortius est,ec magis asit, Sed lisc maior activitas non consistit in hoc, quod producat calorem,ultra quatuor, sed quod calorem ut quatuor sibi similem cuius producet, quam aliud calidum ut quatuor in materia rara. Sed hoc reprobatur argumento secun
isti cilii do,quod concludit. Sit serrum candens. tio eonta cui apponatur stupa. ad sensum patet, friatur. eomburetur stupa,fietq; ignis' at tunc inferto,cum no sit ignis forma, ut videtur, non potest esse calor in summo in tesus. Et ponatur. quod summa intensio sit,ut octo erit ergo in seno calor ut sex. Ult riu ,in igne facto ex stupa , cu sit sorma ignis, necessario erit calor ut octo: non enim inducitur forma, nis cum ultima dispositione. Tunc sorina argumentum; Ferru cali, dum ut sex induxit totam dispositionem ignis in materia stupae induxit ergo octo gradus caloris vltra suam intensionem, quae erat ut sex:s ergo induxit octo,cum hoc fuerit per motum, suit succcssiue stura calcfacta:cumque peruenit ad sex gradus, adhuc ulterius calcfiebat: ergo tunc
simile in pradu agebat i simile in gradu.obiectio Quod si dicaturon potis ipsius sori igniti esse ignem vere,oc formam ignis qua. uis substantia ipsa ferri non sit ignis, a . que ideo combur . Hoc non tollit dissicultatem. Nam stv g. tota ignita. c. uae polos non habet,
Deinde ridiculum est dicere. poros ser Rri comburere stupam. & non potius ipsas partes solidas ferri cadentis, cum sint,
Et tertio, quia quo res sit densior.& mi
npres,& pauciores habeat poros, eo magis comburet:& quo rarior, & plures, ac maiores habeat poros, eo minus comburet,cum deberet ine contrarium, si por . igniti comburunt. Confirmatur rursus experietia luminis
nam si duo luminosia apponatur in eodE '' emedio lumen inteditur: & si addatur tertium,adhuc magis,de si quartu. ci quintum sextu,&caemper magis intena itur, quare si luminosa sint omnia v. g.ut quatuor,fieri potest, ut in medio producant plus luminis,quam si nauta, na pluribus additis aequalibus luminosis cum singula in medio illo tantundem producat. tadem augebitur lumen ibi ultra quator.
Imo vero multa numero lumina. si in s. φ . idem concurrant .igne genera ut, ni patet
in reflexione speculi, cum singula seorsum sumina non id possunt, nec tantum calefaciendi habeant virtutem. Idemque
omnino videtur de pluribus calidis ς qualibus eidem medio applicatis, nam plus
producent caloris, di intensorem calore,
Praeterea iterum hac ratione confirma
tur.Si unumquodque stoisum in illo me dio producat ad certam distantiam suae .
activitatis.v.g.duo; di altera luminosum ad eandem distantiam collocatum: augetur lumen iam. Hinc fit,quod intra illum terminii sphaerae suae activitatis ultra gradum,quem alias posset,augo lumen. Eadem autem est ratio de quouis termino,& quavis parte spherae activitatis,dc quouis alio agente,& rauo: is itur,dcc. Temo piobatur Sit iterum, alidum i .Rauo. ut quatuor densius: sit alterum rarius, di apponatur sinule passum raro: tunc raruin tale passum iducet calore ut quatuor in aliquo tempore. Ex quo sumo argu mentum: Rarum in hoc tepore induxit in passum calorem,ut quatuo Tergo den. sum.quod sortius est,in codem tempore in simile passum induco uitia quatuor, Haec enim est regula maioris potentia
93쪽
In Lib. I. de ceraratione, o Cois .
soli aequali in intensione, sed excedenti gnum, vel aer intensem quoque vi s de
in multitudine graduum. Quarto probatur etiam experientia: nam in hyeme aer sua frigiditate congelat flumina, de tamen renuisior est frigiditas aeris, quam amiae; si enim essui intensior:v tiq, conisensaretur, aquaque fieret,
ut accidit in pluvia. obi aio. Di in t illi, quod non solus aer, sed influentia coelestis congelat. Sed hoc nil obstat: nam influentia cc solutio. lesiis adhuc non i riges acit terram l. aqua alia frigiditate, qua illa, quae est in aere: no ergo prouenit, nisi ex trigiditate multa proueniente secundum partes multas aeris, & ita fit congelatio cu flant venti,
di nouae ac nouae luccedunt aeris partcs, di accumulantur. Hic ergo mani se iste pater, p simile in gradu potest agere in sibi simile in gradu, S aliquid ultra gradum
proprie intensionis ag re. ς ς' Secunda conclusio. Maior in gradu potest agere in minus , dc minus etiam in maius. Explico, calidum ut octo agit aliquando in calidum ut duo, ta aliquado etiam calidia .ri ut quatuor agit in cal:duvi quinque. De primo no est dissicultas: secundum autem ex dictis colligitum. Napotest minus intestim maioris elle potet tae. quam magis in te sum propter maiorem graduum multitudinem in materiaci sic aget in ipsum magis intensum. Hinc sequitur unum notandum , quod a proportione minoris, S aequalis proportionis secundii gradus prouenit actio aliquando. Dicitur tunc actio prouenire a proportione maioris, cu maius agit in
minus tunc autem a Proportione mino
ris,cu minus agit in maius, a proportione uero aequalitatis,cum εquale agit me quale si igitur maius, minus,& aequale tatum secudum gi adus intentionis mensiarentur. His tri Sus modis contingit actione prouenire,ut patet cx omni b us, quae dicta sunt. inbie. item icqueretur. quod duo agentia i nulla, sibi applicata se inuicem intenderent usque ad summum: quod est absurdum , dc contra experientias . Sequcla probatur. Sint, verbi gratia, calidum unum densum puta ferrum, intentum ut . di alterum calidum ratum, puta li-Nota. applicent simul; tunc dentius pollet agere in rarius & ita interideret,ucibi gratia usq; ad 6. rursus illud ratu intensu ut 6. ' i intenderet densus. ut 6. nam vitiiquodlpotest producere formas eque intensas, atque ipsum habet:& rursus densius ealidius factum ut o. intenderet iteru rarius verbi gratia usque ad I .dc ita consequinter quare se inuice intenderent usque ad summum duo agentia remissa inuicem applicata: quod est salsum ,de cotra oportellas.Vnde rursus sequerctur,l Omnia calida seipsa inuicem comburetcnt,cums .ita paulatim seipsa perducant ad summum caloris.
Item,si quod est maioris actuitatis,pu- L obidita densius potest non solum celerius, scd ino. intensius agere ultra suci gradum; sicqueretur,quod si calidum in summo esset desius, verbi gratia serrum ignitum,intestorem caloic in posset producere ignis, uerbi gratia rarus etiam intestis in summo: imo dc quod posset intedere calorem iditius ignis rari. At hoe est absurdum .dc ut videtur impostibile, cum no pollit calor
intendi ultra summum: ergo non .dcc
Ad primum respon. hoc argumentum cimagnam habere vim contra hac opinio ditioni, nem: nihilominus dici porcst, id quidem biecti . aliquando posse contingere sed no semper. Et contingere id 'didem aliquando
posse docet experientia, ut in furno qua-doque qui sponte comburitur, in fornariis, cum partes undequaque se inuicem calcfaciunt, cum non lit respiratio acris refrigerantis, de in tritico idem uidetur, sponte nimirum calefieri in horreis , nisi aere res rigeretur: d de carbonibus ctiam seu prunis accensis. qus sponte se inuicEaccendunt. cia a se inuiccm separate Extinguantur. Non tamen id semper c6tingit, sed raro,dc in paucis Spter varia dc multiplicabilia impedimenta uci aeris, vel Milarum rerum,uel propriae etiam resistenti x,vel propriae formae lubstantialis non admittentis, uel rcpellentis a se calorem.
Ad secundum respon.* si uti unque sit in summo intcnsum, non polcm haud dubiae intensionem qualitatem producere videlicet ultra summused tamen po crit in minori lepore producere in sum
94쪽
mo qualitatem. & ad maiorem distatia,
qua alterum rarius, de prima. superabit passum sortius: quod alterum no posset. 5e poterit alios effectus ignis facere in aliquod passum, puta liciti efacere, verbi gratia metallum aliquod, S separare etero enea. dc rarefacere de adur re, quos
eiactus non poterit ignis rarior facere in idem passum ob nimia passi resistentia dc duritie. uel alia impedimenta, quae ab eo superari non poterunt,quae tamen densior ignis superabit. Neq; uero dcnsior ignis rationem in ledet in calore: sed tamen roborabit,dc conseruabit sortius. de defendet a corrumpentibus,cum ergo ventum est ad summam intensione.iam non crescet intentio cx maiori activitate.sed tamen ercscctactivitas. 5: alii effectus dicti augebuntur.&c. Tertia conclu sio. Simile in potentia
ις' '' non potest agere in simile in potentia, oc
a stiuitat e. Haec conclusio est notan da, quia ea cst.quam Aristot .intendit, cum' dicit.Simile non agit: in omnino simile. Non frustra dixit illud verbum omnino: ut indicaret simile posse agere in simile, puta qualitate,de gladii, quia ista adhue dissimilia sunt. seu esse possunt: at cum sunt. similia in potentia. secundum qua actio attenditui, non in actio. Ratio. Probatur conclusio. Actio consurgit ex victoria seu excessu potentiae, de uirtutis supra uirtutem: at ubi non est dissimilitudo potent iae, no n est talis excessus, noest ergo actio. Nota. Aduerte maximὸ , quod similitudo. l. diis militudo intensionis per accidens se habet ad actionem: sed attendi debet disis militudo potetiarii, dcx irtutum cunq;
fuerit unum tantae potentiae sciri alterum, tunc non est actio, nec simile minoris potentiae agit in id , quod est maioris , sed semper maius in minus. In quo sensu est intelliseda communis Philosophorum p opolitio a proportione maioris inaequalitatis semper actio prouenit:
non autem a pi oportione minoris, seu . aequalis.
sis.' Quarta conclusio. Actio est proxime, ct immediate inter aequalitates primas,
voco qualitates primas,quae no ex aliarucomixtione procedunt,quales sunt quatuor clementaretici si quae sunt aliae, ut
iume: hoc enim alterat .sicut calor. Voco agere immediate.id est secundum se ageremam reliquae qualitates secundae a gutquidem .sed po primas. Hinc fit, ut non quaecunq; eo Maria in Not , nose inuicem agant, ut bene notat Philop.
sed quae immediata habet contrarietate. in se a. Dices. An quaecunque agunt .sunt con in gunt.
traria λ Respon. quod sic tamen aliquando formaliter,ut sunt illa. quae mutuo inter se agunt. Aliquado unum saltem vi tu aliter,sicut lunae . de frigiditas: Est. n. lume virtualiter contrarium frigiditati. cum sit caloris productivum .sed no io maliter: nam ε contra frigiditas no agit in lumen .
Per haec ad proposita argumenta respo Ad rideri potest. Ad primum, si solum contenderet de simili in gradu, facili conceder mus totu .simile. n.agit in simile.At quia argumentu, dc procedere videtur etia desimi li in potentia: ideo respodetur, quod ubi minor est resistentia, ibi magis est actio dummodo tamen sit resistentia aliqua. Na actio non consurgit inter omni no similia: at cum peruenit ut ad simile in potentia tunc no est actio sicut prius:
quia cessat tota rcs stentia dc totus excessus. Haec enim natura agentis.vt no agat
vitta id, quod potest: ageret autem ultra
id, quod potest,si in simile in potetia ageret;dc piet eica, ut dicit Arist.quia non est ratio. 'uare unum agat potius, quam Pa iatiatur inter similia in potentia. Preterea.
quia posset idem in se ipsum agerc, ut intextu Expositum est.
I ices,Quare nil agit ultra iis,quod po- Dubiitia testi Resp. quia nil agit nisi secundum. q, sotisum est actu: no enim dat quod non habet. Si igitur ultra quod potest .agit,iam ager secundu id, quod non habet: nam potentia est in agente iuxta id, quod actu hςx obi ais At contra hoc potest esse dubium . nam
tune sequitur, in remissus calor non ageret calore intensorem, quia ageret ultra o
proprium actu mi Respo. quod remissus sio. ealor agit quidem aliquado calorem intensorem se, sed tune habet in extensi ne actu, quod deest intesioni. Explico Calor intensus ut quatuor, agit in calorem ut octo intόsum: sed tuc in in teso, ut quatuor sunt tot gradus secudum partes materie, ut i excedat octo,aut salte ad squet.
95쪽
In Lib. I. de Generatione, o Corrag.
c sic operatur secundum quod est actu. Ex quo collige unum notandum, quod nisi numerus fradus . siue intensionis, siue exie.isionis adaequet effectum. l. -- cedat,non potest perueniri ad ipsum essectum. v. g. nunquam fit calidum ut sex, nisi ab ha sente tot l. Diu res gradus, siue intensiue,siue extensive. Ad secundu, id mitto magis calidum apere in minus calidum , sed non agit in Ipsum ratione caloris. sed ratione frigiditatis , cum qua est minus calidum: curus
signum est quod non quodcunq; magis calidum a git in minus , nisi illud , quod vincat frigiditatem ipsius, minus calidi. Vnde si sit calidum ut duo. N stinui friai
dum ut sex, hoc no patietur a calido triti graduum: quia calor ut tria, non vincet frigiditatem ut sex.
Potest etiam dici, quod calor sub haeratione, qua minor est contrariatur calori,ut maior est, unde in te in , di remissu aliquo modo formaliter opponuntur. Ad tertium, quanuis ex professo non intendimus hic de duobus luminibus quicquam determinare, quia alibi late di inus: tamen interim dico, quod unum non intendit alterum, nisi sit illo maius, di differant secundum intensum , Sr In istiam, qua nuis medium pol sint illuminere intensius duo luminosa, quam alierum solum.
Ad quartum dico, quod Aristiloquitur
de his, quae mutuo agunt,& patiuntur:&haec debent materiam ciuiae genetis habere:at CSlum agit in inseriora, sed non mutuo patitur,ob id non est opus, quod materiam habeant eandem. Et nota, quod eam vocat materia elusidem generis , quae immediate transu ab una i orma in alteram,ut a calido in frigi
Ad quintum patet responsio ex conis
traria sunt immediate activa , di pallitia: sed qu.e prima contraria sunt, uta diximus .
Haee autem omnia dicta sunt probabiliter, quan uis illa alia quoque opinio
Pauli Veneti,de Alberit,in eo quod assu-riint,minus intensum no posse agere in maius intensum , sit quoque pro ab iis. Ita dicetur densius mag is agc re, A sor-
tius, quia ecterius aget,de quia vincet parium, quod non posset vinci ab altero.
facilem determinationes bene co P ροιτο sideranti ob id circa ipsam argumenta aliquot proponemus, ut veritas taclucescat ac probatur. quod non possit mis. idem in se ipsum agere. Priino quidem i.T iii autoritate Aristo t. nam in hoc libro tex. 8 dicit, si sintile ageret in omnino simile, tunc idem in se ipsum axcrct, quod deducit tanquam impos libile.
Praeloca. s. Meia. tex. 7. dclinit poten- itiam activa, dicitqi esse principium transmutandi alterum in quantum ait crum Praeterea. 8. Physi. tex. o ostendat, nul- 3. tum agere in se totum secundum totum:
sed oportere assignare id, quod mouet, N agit,distinct um ab eo, quod mouetur, ct quod patitur. 6. Praeterea tertio,de anima text. 17. quia oportet diuersum esse agens a patiente. Docet in anima esse S intellectum agentem,&intellectum patietem, seu postibilem diuersos, ut illius sit agerc, huius vcro pati. Ex his, Ν multis alus testimoniis, quae adduci poterant, colligitur secundu
Arist. nihil in scipsum agere posse. Secundo est argumentu. Quod arii. - ' est actu; quod patitur, est potentia. ut notum est: at idem esse actu,& simul potentia re ectu eiusdem , cst ina possibile ergo paritcr est impolii bile, quod idem in
se ipsum a3at. Hoc argumento utitur Aristo. g. Physi tex. . o. ad hoc idem Probandum . Tertio. Si admitteretur idem in seip- 3. ira polluagcre,nulla esset uia Arist. per quam immaterialitatem piami motoris, ostenderet: nam per hoc Ostendit, primum motorem esse separabile, quid id, quod mouet,non cst idem cum eo quod movet: ac ita primus motor crit in mobilis, N. in materialis . Apparot crgo illud esse principium cottian, nihil agere in spissum. Quarto. Sequitur,quod non ego si
96쪽
quod remissum sed quaelibet qualitas es
set in summo gradu l. non esset: quia quilibet in t ederet se, si posse in se agere, nec cessaret usque ad summum gradu m: hoc autem falsum esse experientia Ostedit: nihil ergo in se agit. Modu di Hane dissicultatem se reliqui determi,. ha,m' nant, cic Distinguunt duplicem a. Duplo ctionem, quandam perfectivam quanda
actio cor corruptiuam. Vocant perscctivam eam. rupx μ' quae non ducit rem S subiectum in eor- ruptione, uales sunt actiones immanentes. ut intellectiones, uolitiones, sensationes N motiones sectin dum locii.Vocant
corrupti iam eam, quae ducit subiectum ad corruptionem,eo quod sit se uda qualitates corruptiuas;qtiales sunt omnes alterationes sed quas primae qualitates aliquo modo conueniunt.
Actio eoi His etiam addunt aliam distinctione, rupta ua quod actio corruptiua est duplex. Altera Duple , directa, altera reflexa. Di recta est, cum κ' alit aliquid in aliud per sed . per medium aliquod tantum , ut eum ignis calefacit aquam l. lignum. Reflexa,cum agens agit in aliquod passum, quia agit in aliud, ut Sol illuminans terram sibi obiecta directe. illuminat per illos radios ea quae sibi obiecta non sunt, S sic reflexe agit: si-ntiliter etiam iet nis aliquando calefacit
t. Dictu His suppositis dicut quatuor Primum illotum est:actione persectiva immanente, qualis est uolitiis. Fc intellec io, R sentatio. ali- ad agit in se primo, di per se intellectus enim in se intelligit,de volutas in se amat& sensus sentit nee actioncs cxtra potentias a quibus procedunt . fluunt, sed in ipsis manent.
i. Alteria est; actio nersectiva.qualis est motio localis aliquid agit in se,sed per accidens, S per aliud per accides, ut anim se mouet; dii mouet corpus per aliud, ut mouetur ferria a uir rutea magnete impressa:at ta ferria, qua anima se mouent. Tertium est actione coiruptiua dire:
ia nihil in se agit per se, nisi pcr accides nihil enim se ipsum calcfacit pcr se, aut altera. nisi per accidens : sicut cum aqua reducit se ad frigiditate,aut cum aliquid dicitur in se agere, quia una pals agit in
Quartum est: actione corruptiua reflexa aliquid in se agit: quod dicunt fieri in
antiret istasi;ut cum uigoratur unum c5 rarium ex alterius praesentia. l exrcsistetia extrinseca . ut frigidiores sunt fontes subterranei tempore aestatis.
Quod si petas, A quo ista aqua magis infrigidatur 3 Dicunt, quod a se ipsa: hoc modo. quod diffundi r species intentionales per medium; quae cit occurrunt cal ri exi stenti in partibus terrae uicinoribus superficiei, redeunt ad subiectum , a quo processerunt, ipsumq; infrigidant. Simili ctiam cause tempore hyemis sunt sontes calidores . Dicunt etiam . quod hac eadem causa magis calefit medium ab igne cum ponitur igni aliquod obstaculum. Nam sicut hae species possunt agere in summet subiectum, ipsumq; Intcnde re; sie etiam in aliud subiectum. quan uis
si simile , S eiusdem intensionis na per has species simile etiam agit in simile
gradu.Haec est Neotericorum doctrina ex dictis uaris ipsorum collecta Huius sententiae est Paulus in summa c. a Marsq. t r. N i 8.& Alber. Saxo. q. t s. di Caici. Thien tract. de reactione c. .& aliorum
Et quan uis aliqua hora uera sint, non tamen omnia profecto,& ea no satis perpensa.& enodata: In primis ipsorum dictu primu aequivocum est ualde nec qu sitionis respondent Aliud enim est agere in aliquo , ut in subiecto, aliud agere. in aliquod ut in obiectu. Et qua uis in actionibus trascuntibus idem fere sit; tamen in immanentibus aliud est. Nam Intullectus semper agit in se, ut in subiectu. a a inteni ctio in ipso recipitur,no tame iam per in se, ut Obicctuna, quia alia intelligit a se: similiter sensus alia se sentis, S uoluatas amat.
Quastio igitur, si de quacuq; actione intelligatur. ut ipsi uolum, non soluit ex illa parte.oportebat Enim ostendere, qIIntillectus non solum in ie,scd se intelli-pit S sensus se senili A uolutas se vult: ita enim per se agerent in se. At hoc non ita est D O. n.tales operationes in simi nisi Angulis: quod ossedere no cst praesinti specula ironis, libi, Deo dante, dicemus Κ a Secuu-
Nota de Anti petist: fi . se indu quos
97쪽
' - In M. I. M Generatione, o Corru .
De Ddi- Secundum dictum ueritaten trabet. o Q Tertium dictum abunde tractauiniusti 1. Physic.dc ibi hanc reiecimus sentetia dc oppositu ostendinius probabili , qd ab alio reduceretur aqua ad frigiditate
De. te. Quartum horia dictum , iudicio in eo, Probat ut est intOlcrabile. dc ab omni philosophiadu inia absonum: quod facile ostenditur. Primo My communi sententia PQ ipatetica, qa
accidentia no migrant de subiecto in subiectu musti autum .dicunt, quod Caedein species re ut per idem medium ad suusubieci uiri. Et praeterea fecitdo , quia talis reditus effet motus at omnis philosopitia docet, accidens Omne per se esset immob. te, nec
moueri nisi cuin ipso subiccio. , Tertio , quia species intentionalis no producit accidens ipsum reale, cuius est species ut enim species coloris no producunt colorem, nec species soni sonum,ita nec species caloris suu frigiditatis calore aut frigiditatem alias enim pollent in ipso organo sensitivo producere tales qualitates quod sal sunt ea . Tunc enim sensus non sentiret nam secundum Aristo t. sensus debet denudari ab eo, quod percipit ut si percipit colorem, no debet esse coloratus. Excludenda igitur cst ista sen
, Aliter igitur existimo esse dicendum.
Aut horis Et ut in particulari etiam haec veritas pasen ς lefiat distingitamus actiones, ut singulas Misit; examinemus. Silat E uocabulum exten-plex peia damu , multis modis contingit agere: nus auio Agit enim, quod localit cr mouet, dc qit generat, quod corrumpit,quod alterat secudum qualitates sensibiles, siue primas siue secudas, quod auget, dc similiter qS cladum animam operatur, ut quod sentit, intelligit, appetit, uult. Ex quo patet esse has act iones puta motioncm locale,
gencratione, corruptionem, est cratione
secundum sensibiles qualitates, augmcntationem, di animae acto es sensiti uas,dcappetitioncs,dc intellectiones: S de omnibus his dubium esse potest non facile,
De muta an idem agat in se ipsum, ut in obiectum tione to subiectum.
id I .., incipiamus a motione locali. de quaiieip:um diximus multa s. Pli sic. At modo mul. tum adii erte, tripliciter posse aliquid mouere, S moueri, ut ex Aristo habetur. Physi. t . i. Primo per accidens, id dicitur per accidens mouere, quod est colunctam accidentaliter cum eo, quod per se mouet , ut calidia aedificat quia enim aedificator, qui per se aedificat,calidum est. dicitur per accides calidum aedificare id et I accides moueri dicitur, quod cit in eo. quod per se mouetur ut mouetur homo ad motum nauison qua est. Secundo Dicitur aliquid mouere, uino ueri secundum partem. d mouet si
cundum par ze, cuius aliqua pals mouci, ut homo mouet librum. quia manus mouet,cuius uero pals ino iactui tatu. .d secundum parte moueri dicitur, ut mouCri dicitiai homo, quan uis bi ac trium sola
Tertio Aliquid secundum totum seu priirio mouet. l. moliet:de hoc, est quod non secundum partem suam .vel pei accidens, sed secundum seipsum totum in uct , uel mouctur ut lapis cadens dicitur secundum totum moueri, similiter
manus moues secundum totam moud edicitur.
Est etiam haec diuisio communis, a Uu lain motu locali, scd cita aliis. ut dicetur postea. Si igitur tripliciter contii sit mouere, di moueri. cu aliquod sic ipsum mouere dicitur, ut iam iii pliciter intelligi polost. t 'rimo. quod se ipsunt moueat per accident: quod tunc siet,cum aliquid sec. d. se quidem mouet aliud, ad cuius motum mouet ut A ipium di hoc pacto non di bium est, aliquid se ipsum mouere, ut anima in animalibus ipsis: haec enim
mouet, A dum ipsa mouet corpus, per accidens ad motum corpus mom
Vbi nota, qt anima se ipsam mouet,
id est,& mouet, dc mouutur. mouci R de per se corpus mouetur quide per accides ad motu corporis: Ob id se ipsam mou rc per accidens dicitur.
Et nota, quod hoc nulli alteri sormae substantiali incii nisi animae. Secu do. Aliquid se ipsum mouere dicitur Per partem , co quod secundum una Patiemino aet Acudum alteram mou Triplici. ter pote ali ad mo
98쪽
. ' tura, se: dc hoc modo animalia se movete dicuntur: mouent quidem ratione ani
mae. mouentur ratione corpus. Daco au
tum per se: na P accidens si nihil etia in ouetur anima ad motum corporis; δέ sic torum animal mouetur secundum tolla, sed secundum corpus per se, secundum , animam per accidens. At ratione animae mouet. ut patct in motu iactui. quamuis vi diximus libr. g. Ph)lic. in toto an mali sit pars corporis per sv mouens . N. pars corporis per se mota.
Tertio aliquid mouere se,intelligi po
test secudu totum per se ut idem mut adaequa te moueat Δ lde adaequat C moueatum ut idem omnino, quod motum facit, motum patiatur. Et hoc reputat ipse Aristo. i inpossibile. s. I'hysico . t cxl O. A shquentibus , ut ibi expositum est, coquod una eademque substantia non potest esse eiusdem motus esse activum, Npassi uu principium . ne sit simul actu. Npotentia Notauat Fatuor boc unu ira de in eam proferam de an ali- ignotantiam. quod no uideo ,quare hoc
quid pos non pollit fieri. Na sicut intcilectio actioiit move est quae procedit ab eo, qa estium.' actu, dc recipitur in eo,quod est potetia, di tamen unia di idem se lintelligit ut patet iii angclis: qua ieci iam unum, de ides cundum totum non sc moxicbit in corporibus Nili l cnim prohibet, q3 simul
sit actu. . potcntia sucu dum motum localem nam ut moucat .debet cile ac ii,id est .exist cie; ut in ea ur. debet cite potentia, id cst, capax motus. Simul ergo potest unum existere. & csse eris actitec motus csse capax. Rec piamus igitur, nihil se ipsum mouere secuin dum lotum, tanquam probabili iliniurii. piori cr tenteni iam Aristote. A aborti Gn, Ouin, stanc, ut d in Onstraturai. 1 t sane de actitanc
perlectiva concedendu est, aliquid posse aetere in scipium,quicquid sit d. aliis.
ModUs Pixi ei hos modos unus alius uidetur super esse, puta cum iurium se in Ouct ovirtutem a magnete mapressam dc cibus ad paries nutriendas, dc etiam clementa ad ioca naturalia, dc pioiecta per nis silicostat in cni. quod in ius cst uirius ac tua mouens,cum non ab alio extrinseco proxime di immediate ierantur. In quibus maxime aduerte , quod nomouentur rationc partis nee moti Ciat, ut animalia: quia eorum substantia non estachmum illo in motuum principi ius edmoueatur secundum lotum .ptua ratione materiae, de fornax per i . mouetur tamen latione illius impressae uirtutis a liuae. At quia accidens non habet inoli cre, nisi ut alicuius subst .antiae uirtus ocinstrumentum cst, talis motus datur substatiae illi,cuius est illa uirtuς.de a tali substatia moueri dicitur,cumque ista iaci sit ea, quae mouetur: nam haec tantum patitur, S: ito moliet,ob id ab extrinseco ista pri-
tiro uacaucri dicunt: ut a generante,a in
bro, a magnetc. de reliquis : proxii ne tamen ab illa ini picisa virtute, sed no a substant a nequc a parte substantiali. Hta multum considera , quod ex hoc soluitur diffleuitas notanda .Solent enim aliqui dicere, quod c um po cst moueri a se sicut lapis: dc tunc non oportet disti tigucie,mouens motum, sed tot uinccxlia mouctur a uirtute motiua in ipso.
Sed ex hoe soluituris enim coelum rationc substantiae mouetur tantum, ration cuirtutis mouet, ut lapis: utique Oportet aliud principium cxtrinsecum pone C,cuius sita illa ilirius instrumcliti im : quod si substantiam ac tuam, de palli uana ponas, iam oportet distinguere id quod movet, dc id quod mouetur. Et id quod movet cst pii multa mouens, quod, quia semper dc sine d fatigatione mouci secundum Aristoteleni ob id uirtus incorporea est. Et hoc consit icta nam c x his notii fit quomodo aliquid in se agat in nio tu locali. De generatione substantiu dico, quod ex illis tribus mod spositis; qui commu-ncs crant,sccundus loliis postibilis est .a iduo impostibiles. Secundus quidem est, quod aliquid se generei secudum par te,
ruta ut una pars generet alterani: d. hoc contingit lii nutrit ione. qux genu ai: O quedalia est .ldum enim se nutrirc diciturco,i una pars substantialiter couertit alteram, dc potest in aliquo toto una parsaliam mutare,de totu illud se mutare dica potest.qua uis hoc improprie ualde. Nacum mutatio fit, totum illud non d a cit, nili id, quod mutat. dc periuraucum autet cit am
ii a magnete depi lecto ru,aliis. Nota
99쪽
In Lb. I. de Generatione se Corru
totum est . ia peneratio irsius no est:ob
id non dicitur se mu tare,seu generare Sprie. . di . At primus modus,puta, quod aliquid
gci ci ci po accidens; ci tertius. qnou letolum pCncret, impollibiles sunt. Ratio est quia ut ςcncro, dcbct csse: ut gener tui .dcbct non cilcioi malueCat simucile dc non cilcide sol mali tur cit impoli bitu. De com uptione uero secudus modus oecorru cuni generatione:pariter utia in. 'ius uio primus,d citius in substantiis, ut notuueat seip cli. At in accidentibus instantia in pati iam, tur nam potcst aliquid tu totum corruinpere per accidui F, puta. dum coirumpit
id,ad cuius corruptioncm corrumpit; visi supponainus,accidciaria manc si in coinposito tu iri lcbris dcstruit homine, quo destructo,sini ut ipsa petat. Dices. Homo se occidit ergo substalia se corrumpa.Dico, P non proxime, scd quia indicit id quod corrumpit. Superest ut dicamus de alterat ioni-
αι bus sensibilibus: de his enim Ari stod tur. Ide tris in praesenti crat precipuanici sputatio. Dico igitur primo , ut eodem Oidine
des se ipsum alterare. puta, sia aliciat id, cuius ait cratione ipsummet ait cratur. Et huius exemplum est de anima,quam nodubito secundum uarios cinctius cor. pus alterare, puta calcfacere inirigidare, quibus tamen ipsa per acciduns alterais
Dico secundo: quod contingit etiam, aliquid se aliciate secundum part Em, puta, quia secundum unam partem aliciat. secundum alteram alteratur, ut notu cit. vi homo se alterare dicitur,cum cor alias corporis partes alterat. Dico tertio:qiuod idem secundum totum non alterar se ipsum id est .vnu non se calefacit,ita,ut idem pioisus calcfaciat ec calcitat per surci hoc ui agis not a cis quam in motu locali. Quod enim alturat dubet habere tormam actu: quod alteratucio carere illa. At no stant innui in uno eodeque adaequat e habere actu lorariam di non habere motus uero localis, cu nos i secundum formam,magis videtur a se posse cile.
Fateor tamen quod non dest monstat Nota. adhuc quia ut aliquid calefaciat, sat est
habere calore uiri ualiter. aut cita in per propriam lorm. in substat talem te pei ficere, reducundu se ad suum naturale sta. tum cur crgu idem non potetit cise actu calidum uirinale. potetia uero fini malo, S ita se calci a cerc t Sit ergo dictum hoc probabit illimum, sed non demonstratur S hoc est quod intendit Aristotc.tex. shuius libit.
Dico quarto quod aliquid se alterat se
cundum anti perilla si in id est conuersi nem, de reflexionum, quamuis non proprie a se, quin potius ab altero alteraturi quo autem fiat modo, explicadum est ul. le cnim modus quorunda superius positus non milii placet.
Aduel te igitur,quod duplicitcr fit ista sis , tianii paristasis. Vno modo ex eo, qd duo antimi. agentia nulltiplicantur circa ide pallum. stas. g i. ignis, cui apponatur aqua vasi in Mod lula: l. lianum aliquod , S poli lignum.l. aquam sit lain. na icrreMtunc solatus cobuletur lignum. dc aqua, quam si lio esset terrum, post lignum: calefit cigo pio pter anti peristatini.
Sed hoc non est cx eo. quod reuertantur spcci cs iguis. l. caloris Ex imo ad Il- iusmodi.
gnum, scd quod ignis calefaci. t ipsum
terrum, di aerem illi coiri inuum . quae
calcfacta ipsum lignum iterum cale-- faciunt : ex lic sunt plura agentia: dc quia lurium calitavit pcr calorem ab igne ruceptum, dicitur, quod calor con- NOra. i.
ucstituta sed ta in cn re vera idem non est.
Cuius lignum est: quod ut tale medium fortius alteretur, opus cst quod app onatur aliquid receptiuii multi calo iis, quo pollit agere puta densum aliquod . Et hic cli unus modus, qui dici potest
pcr rcflexion citi, nec proprie anti per ista
iis cst. Alter modus est pro cuius declaratio- Nota 1. ne aulicite, quod unum S idem potest: dupl. citer inagis agere in aliquod. Uno 2 modo quia ui propinquius cst:α hoc no Dupi citum cst Alicio modo, quia meliori mo . t ca aladdo dc lucundum maiorem dispositione φί
se habct ad ipsium. V. g. ignis calciacit uno dc quaque secundum sphaeram luς acti uitatis , apponitur aliquid ei ex una parte actionem unpediens tunc in alias partessoria us
100쪽
sortius agit, di intensius. Je haec dicunt antiperistasiis, S conuersio. sola eur Partes ergo terrae frigidae impeditae a st ye pi' calore extrinseco tempore caeliis, fortausi inites agunt in interiores, ad quas se conuerta panes, tunt, A sic infrigidant magis aquas. Et hoc admodum est notandum : est enim penerale in multis, ut dicetur in libris
Metheolorum . Nec oportet admittere illam specierum conuersitonem, quae absona est a recta philosophia naturali, dc Metaphysica Allera ea Ala a Praeterea ratio probabilior & v npeti tior anti per ista sis istius proprie dicts est
quod in initio actio ius,antequa in su peret ur unum contrarium ab altero fortiori, per aliquam particulam temporis sedes endit S suam ad se virtutem activam conuectit,sic unlens di suam virtutem ad sui defensionem, nec pereat aut laedatur ab altero;& ita in seipsu in couettit actionem se sortificans ex naturali, inquam, appetitu suae conseruationis: & ita aquas rigida apposita Soli in aestate per aliquam temporis part cm antequam a Sole superetur, frigefit magis. Posset etiam haec actio aliquando durare per maius, aut minus tLmpus,pro ratione & virtute agentium. Et hoc sit fatis quantum ad hanc actionem. De augmentatione vero, di nutritione
's dico: quod idem se auget secundum par
uis uri sorm Nec hoc est inco ueniens: quia fit
nutritio,& augmentatio, accedente aliquo extrinseco,quod mutatum in vivetis sebstantia, ipsam dicitur nutrire.& augere proprie: at quia c6uersio: S unio fit per formam S animam,actio forme tribuitur,& ipsa etiam augere primum, di nutrio dicitur misera De animae aliis operationibus nihil in praesenti dico: quia non est huius loci id hi dis discutere dc maiorem habet hoc dii lieul uid mo talein, quam ut breuibus dici posset: re-
vetat stip seruetur in libros de anima. Patet igitur,
quid in hac quaestione sit senti cndum: oportet tamen argumenta in ri incipio posita soluerc. Mi. Ad primum, quod ex autoritate procedit, dico, quod Iolum ostendunt illa lo- IX.
ca nihil agere in se primo, de secundum idem prorsus , dc per se,non tamen aliis modis qui dicti sunt. Et per hoc etiam respondetur ad secun Ad t.
dum argumentum:quantiis vcllem,te aduertere sensum illiu .Quod agit est actu.
A ens enim tripliciter est actu. Primo in ' 'e
actu sormali, puta. cum similc est specie liquid es passo mutato;vt calidum respectu calidi. se in actu. Altero modo in actu eminetiae, puta, cupotest illud facere, quan uis no sit simile: di sie Sol est actu, cum facit herba. Alius est tactus virtualis .cum aliquid in virtute alterius agit:& sie agit virtus semina
lis. Cum ergo dicitur. Nil agit, nisi quod est actu:intellige.quod est actu i formali.
Et propter hane doctrinam dixi supe- Nota.
Dus, quod argumentum non est demonstratio ad probandum dem no agere in se primo, di per se: quia non repugnat, Paliquid sit potentia calidii, de actu simul:
sed actu continentiae , seu eminentiae, vel virtuali , potentia vero ad alium calorem formalem. Et hoc patet Potest enim esse piper Ac Ratio vinum actu calidum eminetia scit virtute,at in potentia calidum formaliter. Noergo illa ratio demonstrat,quod ob id nihi in se agat. Ad tertium eodem modo patet solutio. Ad MTamen nota, quod no ob id quod distinctum est, mouens a moto colligitur separabilitas primi moto iis,sed quia mouere potest tempore infinito. & sne defatigatione. quod no esset, si esset virtus in corpore.ut diximus bene in lib.Physic. g. Ad quartum solutio cade est,non enim Madmittimus,l alteratione sensibili idem
agat in se ipsum primo,& per se. V AE S T I O XV, An omne agens, dum agit re- patiatur . Vistio ista de re actione V ldς ubi, Mdifficilis ab Oibus iudicatur, dc fieulia E Qie vera est.cu res varias senten qonis.
tias Doctorii, tu propter a Issu
mentoria difficultate.q pro qualibet silia videtur facere,ium etiam propter innu