장음표시 사용
191쪽
quod actus de quo e cogitatio sit mortalis. Secudo, quod etsaduertat de quo cogitat. Tettio , ouis i consentiat In talem delectationem approbando, cum deliberata ratione, & ple- ena nam si incoeperit aduertere, & pi ualeat impetus passi Dis,non plene aduertit. Quarto,quod postiue consentiat ut illam,quia si discentit, non est mortale,si uero non consen iit positive .neque discentit,tamen uoluntarie in illa delecta- . tione perseuerat conuincitur consentire, quia potest, & d bet expellere. Si autem aduertit,& non expellit,credens se esse firmum , nec dubitans casurum , non peccat mortaliter. Item si moueatur ad talem cogitationem, non ex nouitate , uel mirabilitate rei,sed uel ex opere malo, uel ex delectatio inne,morialiter agit,secundum Cate uer. delectatio. Consenis istis uero in delectationem cogitationis ut obiecti, ut cum quis delectatur non de re cogitata , sed de ipsa cogitatione, non est mortale peccat um,lecundum Tho ubi supra. Vide
in quaestionibus de uerita. q.xv. articillo quarto.
4 Cogitatio morosa non solum est in peccato ramis, sed etiaintelligitur de Oibus alijs peccatis, ita quod cosenties in delectatione cogitaticiis sint,vel homicidij,mortaliter peccat,ea- de rone sectandu Tho. prima se dar,supra navi de veri. supra. Disseretia in est inter delectatione sequente ad apprehen ione peccati camis,dc ad alia premta,qa in apphensione peccati carnis coiter seutur subito delectatio,ita quod est difficile cogitare de peccato hoc,& no sequatur motus delectatio-Mis,& no prorupat in alique actum inordinatu,quod in alijs e
dulentam conuentionem,ut cum quis cum suo aduersa
rio mediante pecunia, uel gratia, paciscitur,ut pro se in causa uel iudicio permittat sententiali de col. p. i.& se do.Est enim hoc manifeste peccatu ii, utroque,secudum Cai.ibi, &mortale,qa uterque fraudi consentit,& contra debitam iusticia tendit. Sic enim interdum delicta impunita remanent aut de nouo patrantur,secundum Hostien. in summa.
COLUMBARIUM. Columbaria ut uulgo dicitur & columbi, secundum Are. 4 fior A, par. ti. h. cap. i. post Petrum de palude cum bo- Α
192쪽
hac onscientia non possunt teneri,nisi lassicienter pascantur ne i nferunt danna seminibus,uel fructibus, quando tenens rum habet tantum teritorium cir circa, quod in eo uerisimiliter pascantur.Cai.ibi dicit, quod habere huiusmodi columbam contra statuta municipalia disponentia, quod qui uult tenere columbarium habeat tantam terrae qualitatem uel ubi statutum nullum est,contra quaerelas eoru, qui dan arincantu peccatum est,nisi ex consuetudine,uel pi escriptione legitima ius hoc habeat. Et si notabile dannum inserant
alteri, non excusantur a mortali. Credo tamen licitum esse
columbaria habere ubi est consiletudo, dc statuta non pro- timent,& ubi patronus habet magnum terrae circuitum,ubi pasti possitnt,quia si non essent columbaria,essent columbi
etia uagantes, licui sunt nunc,& sunt aliae aues, ut anseres,
grues , ct huiusmodi,quae agros eodem modo uastant,sic de columbi Dccient,sicut in aliquibus locis ubi no sunt colum Daria,& tamen in magnis turmis uolant coloenbi,itaque no eclo tales tenentes columbaria,etiam quod non habeant tantam terrae quantitatem, te mortali esse dannandos, cum etiam ab ecclesia,& principibus tolerentur.Nihilominus patrona, tempore quo pollunt dannificare agros,benefacerent D pascerent eos,& clauderent, non tamen credo eos ad hoc teneri,quia non sunt animalia domestica,sicut gallinae,cum possint capi,& interfici ubicunque reperiatur. Haec sunt quae aucticio meo dc rationabilitea uidentur tenenda. Non est e go precipitanda sententia de mortali.
-- , COMMENDA.Coimnerula est duplex scilicet ecclesiae curatae,& non curatae,& duplici ex causa ecclesia consueuit commendari rationabiliter. Primo,ad utilitatem ecclesiae commendatae. S
nclo,ad honestam subuentionem commendataris,quia libcet.c.nemo,de elec.li.o dicat, quod non fiat nisi ex euidenti necessitate ipsius ecclesiae, tamen loquitur de curata. Quomodo autem fienda sit commenda ecclesiae curat uel ro Ialatis,uide in. ac.nemo. Vbi dicitur quod non commendeturnali constituto in aetate i itima, di a Commendatarius talis ecclesiae curatae,non est praelatus,sed Loriator secundum Io. an.habet tame ligituriam administrationem.12.2. . relatio , quando debite fit, nec de iure iacit
193쪽
fructus suos,secundum eundem Io. an. dc Bariquia custos estia ius in ecclesia non habet in fructibus, nisi ad colligendis, gubernandum,& prouidendum sibi,& ministris, residuum
conuertendiun in ecclesiae utilitatem, sicut de uisitatore, ut in c.obitum,d. vi & hoc tenet Host. licet de facto contrariufiat,quia ecclesiae commendatae sunditias ruunt. 3 De beneficio non curato licet subuenire clerico si indiget,ad necessitatem,aut decetiain,unum si abbatia habet superflua, ct aliquis cardinatis,ues episcopus,uel alius clericus indigeat potest fieri laaec commenda, & maxime quado non possunt inueniri regulares monachi numero pari redditibus. Et eo casu secun ituri Pa.m c. te monachis,de praebe.tenetur Lom anendatarii ecclesias in solito statu coseruare,& de superfluo Possunt sibi prou idere ad necessitatem ,& decentiam sui status.Contingit tamen circa hoc mortaliter pecCire . Primo si in ueritate no indigent,sed solum ad pompam, uel ad suam concupiscentiam, uelauaritiam, hoc faciunt, quia sanguine Pauperum sibi usurpant. Secundo,si notabiliter cultum diuinum minuunt,ut si ibi. ro .consueuerant ossiciare,& propter
hoc,ViX. x. ossiciant ex avaritia eorum,sic enim honore Dei
Iaedunt,& damnum desunctis iniuste inserunt.Tento,si ducti auaritia opponunt se reformationi dictarum abbatiam eadem ratione. Qnario, sorte propter scandalum seculariti, ob hoc blasphemantium, & tepescentium in fide , prout in diebus no stiis fieri videmus,ita ut quod ad necessitatem cocessum erat,ad luxuriam,& in scandalum fiat.Talis namque commeda est ac si oves lupo quis commendet. Videant igitur hi, quomodo absolui queant.
COMMISSIO.3 Commissio facta alicui per Papam ,expraesso dignitatis no. anme,& facta mentione quod residet in alio loco, operatur quod talis possit cognoscere in loco residentiae,secudum Io.an. in Q exhibita, te re. permutat. Si autem de residentia nosat mentio, tunc commissio intelligitur secta in loco dignitatis expresse: nec ultra illam diocesim poterit;cognoscere de illa. . statum. .in nullo, tescr. in.vi.& quod ibi no . a Quando eligitur industria personae,quod fit, quando nomi Matur per na,tunc non potest committere: secus quando elisitur m lustria,& nominatur dignitas puta dicendo, priores
194쪽
vel praelati,c. s. de osor.& c. is cui de M. dele. in.vi. 3 Commissio Papae,siue res riptum, lebet interpraetari secundum ius commune,& conformari aequitati secundum iustitiam,& saluo iure alterius,etiam si materiaverborum non patiatur,nisi expresse hoc exprimat,ut dicendo non Obstante,&c. vel ex ceria scientia,vel lunilia,secundu in sedean Ccausam, de rescii. .interpraetatio. Et licet priuilegii verba debeant esse quid operari, intelligitur,tamen ii ius hoc patiatur,nec praesumitur derogare,nisi exprimat.
COMMODATUM. Commodati contractus est alicuius rei ad aliquem specialem vim gratuita fusta concessio,secundum glo. in c. Unico, te contino.& Hos . Nam si gratis non feret, sed merces pecuniae interueniret,vel rei alterius gratia fieret non posset dici commodatum,sed locatio, vel aliquid aliud. a Res mobiles,& immobiles,quae usu non consumuntur, loca.ri possunt,ex finito tena pore. Et si ante tempus reuocantur,tenetur reuocans de damno,in de. Unico. u. comino. l. in rebus,msi commodans damnum simile erat passurus, & commodatarius,non poterat sibi aliunde prouidere, in conscien '' tia non tenetur si reuocat secus si poterat a principio sibi aliqter prouidere,quia tenetur.3 Quicunque potest contrahere,potest commodare:ar. .l. Iulianus.1Lde eni p. venit.& ac.& est de iure naturali,ut res commodata restituatur. c.ius aut e naturale. d.j.& dominium rei non transit in recipientem, secundum glo .in. d. Vnico, nec commodatarius tenet ui domino de re commodata si perit sine eius culpa t in. l. Cunico: quia res si perit, perit illi cuius est.Nec etiam si deterio retur viedo ad illum ulum, ad quem accepit,& sine culpa. si commo. l.eturi qui rem,nec potest retineri ratione recompensationis,praetextu alicuius debiti, etialiquidi. l. VI. si. . quamuis Pa. contrarium teneat. c. bona fi des, te depo.& glo .in. d. l. s. ubi. s. debitum est liquiduni Et si commodatarius facit aliquam expent uti notabilem necessariam,Vt in medicinis, potest repetere a domino misi hoc sit ex eius culpa secus si expensa est modica. Teo.l. in rebus possent. 4 Si commodatarius non potuit uti re commodata infra prae-Gum lcmpus , etiam sine culpa tua. non poterit ultra illud
195쪽
tempus uti sine licentia commodantis , secundum Panor. inaci unico. Commodans alicui rem uitiosam scienter, & non dicens ei uitium, tenetur de damno secuto propter hoc commodata-xio,secundum glo. in. Aci unico. non autem si dixit uitium, uel ignoranter fecit: in. Ll .in rebus. 6 Si commodator rem extimari secit,nil aliud dicens,non propter hoc tollitur ,quin si pereat, duo pereat, sed certificatur de precto,si ex culpa accipientis periret, secundum D. & Ioa. m. in. st unico,quia pactum generale non obligat ad casus
fortuitor,supra casus fortuitus. β.Iui.
et Cominodatarius non tenetur de Cisu fortuito, nisi in tribus casibus. Pruno,si culpa sua accidit. Secundo, si interuenit pactum , quia commodans non uult stare sub aliquo casu sortuito.Tertio, si fuit in mora restituendi. ut m. d. unico. Aduerte tamen quod in conscientia,si eodem modo apud dominii erat peritura res,non tenetur,nisi de interesse,quod dominus passus est propter rei suae absentia, supra casus fortuitus. .ui. a Recipiens rem commodatam si recipit gratia sui tantum, ut communiter accidit,scires deterioretur,uel pereat, tenetur de dolo & culpa lata,leui,& leuissima, .d.c. unico,quia in tali bus debuit adhibere talem curam qualem & in rebus suis,
nec hoc susticit si res potuit diligentius custodiri. K de act.dcobliga. lib.1. de casu autem fortuito,quem etiam diligens ,&fideli, homo praeuidere non potuit,non tenetur, ut est dictu supra. . vij. Si uero recipit gratia dantis tantum, ut si commmodaui tibi uestes pulchras , ut ornatior ad me uenires , ad me honorandum, recipiens tenetur de dolo tantum.l.si ut certo. V eodeni: Hostien. uero addit, quod etiam tenetur de lata culpa,& h tenet,quia lata culpa squiparatur dolo.Lquod nerua. Edepos. ubi dicitur, quod lata culpa est, si misnor cura alienis rebus adhibeatur,quam propriis. Si uero re cepit gratia uti iusque,tenetur de dolo,dc de culpa lata, & Ierii, secl non leuissima,secundum glo. .ael .si ut certo. santer dum,& Hostim. notat autem Pan. in. d.c.unico,hoc non esse speciale in commodato, sed generale in omnibus contractibus. Ede regul. iur. l.contractus. Fallit tamen in praecario, ubi
quis non tenetur nisi de dolo,quia praecarium potest semper
reuocari,non autem commodatum. . .
196쪽
COMPENSATIO Is si comodatarius rem comodatam ia nuntiu remissit idoneu, ct casu fortuito res peri t, non tenetur comodatarivis in. l. argentu. ii comoda. ct ibi gl. Bar. in. Leu .is eo.& ide de deposito, ut in. Clignare, de pigno. secus qh nuntius non est ido Deus iecundum Barisupra, dc ex culpa nuntii perit. Si et fuit infidelis,& tamen reputabatur fidelis cominuitate non tenebitur,quia non suit in culpa: in. d. l.argentum. to Si commodatarius utitur re commodata ad alium usum , qacceperit,contra voluntatem domini,surtum committit ,contractando rem alienam inuito domino,& si esset de re importanti mortaliter peccaret, ut si ex hoc multum dominus rei damnificaretur.&. tenetur de damno,& si res pereat,vel damnificetur,tenetur,ut in d. l.ut si certo, ff. de fur. l. qui i limenta. Secus quando existimabat dominum sore contentum, &liabebat veram causam hoc extimandi, quia non tenebitur , . qui xe.ff. de si . supra,casus fortuitus. .u.
commodatas,potest praeserre suas,etiam viliores,accommodatis praeciosioribus, quando accommodatum fuit fictum malia accommodatis. in. Ll. si ut certo. fi eo. Si res erant elusiclem pri iositatis, & commodatum fuit factum gratia reciarientis,no potest praeserre suas .l. in rebus. Teo. Si est factum gratia utriusque potest caeteris paribus suas praeponere, quia Plus sua,quam aliena diligere debet. Quado vero fit tantum gratia commodatari; potest praeponere res suas digniores, alijs minus dignis accommodatis, quia quilibet diligens, dc diligentissimus,hoc saceret,& ipse recipiens ad plus non tenetur,ut supra dictum est.
vide Pacin.c. bona fides, te depo.& Bar. .l.si quis ex argentariis. si de eden. quomodo autem probabicidic quod si sunt casus aperti,ut incendium,bellum,tempestas,&c.aperte probabitur. Si vero casus sunt occulti probabitur per coniecturas, habito respectu ad qualitatem personae,& similium. Si Vero ex aduerso dolus,vel culpa allegetur,probabitur ex casu non
facili sine culpa.Vide Syl. ibi,inf. COMPENSATIO.ι Compensatio importat debiti & crediti inter se contribu- . tion .L .is de compensa. quae admittitur in omnib9s
197쪽
quae in suo genere recipiunt functionem. i. quando una res V potest fungi vice alterius,sicut sunt ea,quae consistunt in ta mero,pondere,& mensura,secundum m.in.c. bona fides, de depo In aliis autem cessat compensatio. Et requiritur debituesse liquidum,uel in proximo diquidandum, ut in. l. finac. de compen . An quis aequivalens retinere possit si ad manus hius uenit, uel accipere,quando suum habere non potest8infra, furtu,', . g. v. Vide Inno in. c.cum olim causam,de resti.spo.& in .c.dominus.xxiij q i). In deposito tamen non potest fiericompetitatio,ut stipra,cor, inlodatum. .ii'.
Compositio amicabilis potest interuenire etiam in spiritim libus contractibus,ut dicit glo.in.c. statuimus, de transae.&.C.nuper, te deci. ita tamen,quod nullum temporale pro spirituali detur,quia simoniacum est. Si fiat compositio inter clericos super decimis in futurum soluendis,non excedet ui tam transigentium.c. ueniens.de transac. & potest fieri etiam sine authoritate superioris.
Compromittere potest res quilibet, quas potest alienare, seu libere disponere,quas autem sine lemnitate non potest disponere,etiam sine tali solemnitate de illis non potest
conlpromittere. Facit. c.cuin tempore,de arbi.& Pan. ibidem.
Vide in ueri Arbiter β.xiii.xiiii. Vnde praelati possunt de fiuctibus beneficiorum compromittere, lisut libere disponere, ut
Conimunio qua sacramentum eucharistite sumitur, ex par Le sumentis quatuor requirit. Primo,ut praemissa diligenti examinatione,& contritione , credat se mundum a peccato mortali,& sine peccatis mortalis cogniti cotritione commu- Mimns,mortaliter peccat,quia indisne sumit, & sic reus corporis, & sanguinis Christi, secundiun Apostolum essicitur:
bine consessione autem,si rationabilis cause est non confitedi, cusatur communicans, quia praeceptum de consessione praemittenda communioni non est de iure diuino,nec positiuo,cum nullibi inueniatur,nisi semel in anno. Si autem co
noditas confitendi adest, habens conscientia peccati mr-
198쪽
talis differre uult consessionem , & communicare cum alijs,
uel celebrare,peccare indetur ualde grauiter, quia minus digne uoluntarius accedit,citra tamen mortale, propter ratio nem tactam,secundum Cale. ibi. Alij autem uidentur tenere
oppositum quasi omnes,& praecipue.Tho.dii. sen. dist.xvi q. iii. ani ql. iiii.& haec opinio est securior. Secundo,requiritur quod communicans sit ieiunus, ieiunio non ecclesiae tantum,sed naturae,uidelicet quod a media nocte nihil sumpserit per modum cibi, uel potus , & ab omni bus,quae per os sumuntur,etiam medicinalibus,rea quod sciεter, & aduertenter, non ieiunus, hoc modo communicans excepto mortis articulo mortaliter peccat, ut communiter tenetur fecundum Caie.ibi,& in.c.liquido,de conse. dis .ii. Tettio,requiritur tempus.In paschate omnes tenentur eomini munione luminere,ut in.Comnis, de poe.& re. per octo dies
ante,& per octo post secundum determinationem Euge.iiii. aliter mortaliter peccant, nisi rationabiliter differatur de consilio sacerdotis. Requiritur & debita aetas In communicance, it in. l.c.omnis,uidelicet anni discretionis,quet tamen discis istio maior uidetur debere esse in communione, quam in confessione,& quia cosuetudo est optima legum interpres,ideo cum sit consuetum quod pueri,uel puellae non communicat nisi quando parentes eorum ad hoc illos inducunt uel conis sessores,ideo etiam quod ad annos discretionis peruenerint,
ct non communicant,quia eorum parentes tardant ob maierem reuerentiam communionis, non peccant, & paretes etia cusantur a uiolatione praecepti,secundum Cale. 4 In mortis etiam articulo tenetur homo communicare, quia
sic habet usus ecclesiae,& dimittens peccat quidem,non tamadimittens ob negligentiam uidetur mortaliter peccare, quia . . viaticum ut sisino est sacramentum necessitatis, dummodo
communicauerit qui in paschate , secundum Cale. ibi, cometemptusque absit .s Quarto,requiritur reuerentia, & deuotio, ita quod pollutus in nocte,& qui rem habuit,etiam matrimonialem ollo die comunionem sumere non deberet,nisi ex rationabili causa, ta- imen si est contritus, ct communicet, lummodo absit conte Ptus,non peccat mortaliter,sed uenialiter tantum,quia debitam reuerentiam omnimodam non adhabet tanto sacram,
199쪽
m.Tamen qnando ex reuerentia dimittit cessante scandalo, bene facit, quia hoc sacramentum requirit actualem deuotionem. Posset etiam tantam habere contritionem, & deuotio- Dena,quΘd communicando mereretur, etiam sine necessitate celebrando,quia nulla est ecclesiae prohibitio. Cale. infra,pollutio. s. secundo. o Qui non communicauit in pasiliate ex negligentia, uel quia noluit,licet mortaliter peccauerit,non tamen tenetur de prς-cepto communicam ante aliud pascha, quamuis sit horta lusquod communicet,qui uero distillit de consilio propiti sacercotis,uel ex alia causa legitima,tenetur, quia talis adhuc potest implere praeceptum, secundum Arch. fio. secunda parte,
Sacerdos celebrans debet sub praecepto sub utraque specie se
communicare: de co. chi;.c. prclatum,nisi in die Parasceves,ua tunc non consecrat,tamen quado ipse celebrat, & confeci at, debet in utraque specie sumet e.Tho.iiij. sen. dist.xh. aliter es.set sacrilegii reus: de con se. d. ii .c.comperimus. a Non licet sacerdoti extra missam seipsum communicare regularite tamen Cale. dicit se credere,quod in necessitatis aniculo,ut cum peste laborat, si quis deberret sibi corpus Christi,
posset seipsum communicare. s Communicans aliquem ubi non est cosiletudo sub utraque specie,mortaliter peccat. secundiun Cale. ibi,propter praesumptionem. Similiter si communicat indignos, ut pueros, ante annos discretionis,natos amentes,excommunicatos, interdictos, publicos peccatores, & publicas meretrices, lenones, &huiusmodi,si scienter hoc facit, si dat communionem in loco interdicto contra prohibitionem ecclesiae. Cale. ibi. 30 Quandocunque,ubicunque,& quibuscunque potest dari sacramentum poenitentiae,potest etiam dati si est in mortis articulo,uiaticum,quia pro eodem computat ius, de poe. S re. c. quod in te,tamen prius debet prouideri scandalo, ut stilicet publicetur peccatum remissum, & ab excommunicatione rabsolutum,& nuiusmodi,secundum Caie ibi. 3.Communicare etiam eos,qui irreuerentiam exhiberent sacramento huic,ut sunt phrenetici,expuentes,& huiusmodi,sci ter mortaliter peccatu secundum Cale. ibi. Similiter peccato negligentiae inuoluuntur, qui infirmis uiaticum ni strat φ
200쪽
negligunt,fecundima eundem. a Si nostia appareat caro, uel sanguis, no debet summi ab eo, cui sic apparet, secundum Thom iij. parte q. lxxxij.ar.iiij.nec propter hoc sacerdos essicitur legis transgressor. Consulendutamen esset sacerdoti,ut iterato corpus, ct languinem consecraret, & summeret,secuitu Tho. ibi ,ex quo apparet quod notenetur ex praecepto. Idem dic de sanguine,& si perseuerat in tali specie,ponendum est cum reliquijs , secundum Tho. iiij.sen. dist. X.ar. iii . 13 Monachi tenentur omni mense summere communione, sicut seculares omni anno.tex.in cle. t . de statu mon. . sane.Ibi
etiam glo. Videtur etiam hoc ad caeteros religiosos pertinere,quia gl. dicit hoc satis honestum esse, ut dilatetur ad alios religiosos.Idem Pa. in. aec. omnis. Credo tamen quod sit religionis seruanda consuetudo cuiuscunque. 14 Sacerdos non itastinae impeditus, tenetur celebrare saltem in praecipuis festis,in quibus fideles devoti celebrare consue-
iij. ar. it. l.3. nisi ex instinctu spiritu sancti quis abstineret. Et Pe. de patu. in .lib. sen. dis eadem,hoc idem dicit,& in.c.doletes, te ce. mis repraehenduntur, qui uix quater in anno celebrant,an autem mortaliter peccent nolo sententitan praecipitar tamen rationes S.Tho. ubi supra,videntur rtes. is Non debet quis pluries in die se communicare, secundum Tho.ui3.sen. dist. xi . q. iij.ar.j.ql.ul. sacerdos tamen, qui non selum pro se,sed etiam pro aliis celebrat, necessitate coget potest in uno die pluries celebrare,concordat Pet. de paIuli. lin. de ea. q. j. insta. Missa. .XXV. M Communi is in peccato mortali sine contritione, mortaliter peccat, secundum Tho. iij. par. q. lxxx. ar. iiij. & incurrit seis erilegium,tanquam uiolator sacramenti. Intellige si scienter cum conscientia mortalis peccati hoc secit. Similiter si habet mortale , & negligentia discutiendi conscientiam non rem datur de illo,peccat mortalite quia huiusmodi omissio uidetur uoluntaria, ex quo non fecit quod debuit sicere probando se ipsum,ut dicit Apostolus. Veniale autem peccatum no impedit, quia non aufert charitatem.
D Immunditia corporalis,sive sit perpetua, siue ad tempus, de necesi te non impedit communionem , in itae noua, nisi