장음표시 사용
791쪽
P ER IVRIVM. m,uel persuasiones, uel commoditates, uel huiusmodi.
Non enim hoc ex suo genere mortale est,quia nunquam ho mo cogitur ad premium mortale, sed ex conditione perλ-nae,quae scit se fragilem, & dubitat cadere: eo maxime si per experientiam nouit se pro talibus cecidisse,quia scriptii est,si oculus tuus scandalizat te, &c. Si uero constantem se credit, di necessitas illuc eundi urget, non peccat mortaliter: secus autem non urgente necessitate, secundum Cale. ibi. Exponere autem se corporali periculo, ad uitandum animae periculum,& propter Dei honorem, laudabile est.
t D Eriurium quod proprie est salsum iuramentum,mortese peccatum est, quia Deo fit iniuria, & contra illud praece-Ptum Leui. xix. Non periurabis in nomine meo. Ad disternendum autem quando est mortat attende quando est formale periurum,ut cum quis aduertit se falsum iurare,& uult iurare. Sic enim semper est mortale. Si autem non intendit iurare salsum, & tamen iurat, dicitur periurium materiale. Quando autem homo prudens , & sciens periurat, semper mortaliter agit. Si uero periurat ex lapsu linguae, aut inaduertenter, uel ignoranter, non erit mortale, quia actus non
est persectus, sed tantum periurium materialiter. Si tamen iste actus rediret in naturam suae formae, ut cum quis non intendit falsum iurare,tamen iurat salsum,non curans adhi- bere curam ne falsum iuret, tunc esset mortale: quia conuin tur potius uelle periurare, quam distulere ne salsum iuret, secundum Cale. ibi. Parum enim de periurio uidetur cur re,de quo multum curandum est. a Omne periurium,siue in assi ado,siue in negado, in quacunque materia fiat,uel quibustunque uerbis,& quacunque coactione, metu, ioco, leuitat confitetudine, utilitate, uel excusatione fiat,peccatum mortale est, quia contra Dei praeceptum : nisi ex imperfectione actus, ut dictum est supra
3 Omne periurium promissorium de praesenti,dum promittitur aliquod bonum,uel malum,sine animo seruadi, aut animo obligandi se,aut animo non iurandi, semper est morimie, quia deest praesens ueritas. Si quis autem iurauit animo
792쪽
uero Acere aliquod malitin, quod est mortale, ut occidere hominem,incurrit periurium, fuia iuramentum applicatur ad materiam,quam oportet falsificare,& sic est mortiae peccatum t etiam quia firmatur uoluntas ad aliquod mortale. Si uero tale malum est ueniale, tunc iurans animo faciendi
peccat tantum uenialiter,ut si iuret non mutuare sorti extra casum extremae necessitatis.De futuro autem tempore iuramentum promissorium,si non adimpletu incuriitur periurium quando est obligatiuum, & est mortale, nisi quando
materia non est capax uinculi obligatorij, ut quando est de malo,siue ueniali,siue mortali,uel de omissione alicuius super errogationis boni, uel de actu indifferenti ad bonum, vel malum,ut si iurauit ire ad campum,uel leuare festucam ubi nullum reperitur bonum utile, uel honestum: in his
non tenetur quis seruare iuramentum,sed sine mortali potest contrauenire,quia non sunt materia obligatoria, & ita
non est simpliciter periurus , sicut si esset materia obligatoria .
4 Item ex aliquo euentu non tenetur seruare, ut si iurauit rex facere gratiam quamcunque,& petatur aliquod malum , ut fecit Herodias,non tenetur seruare ruel si euentus esset impeditiuus maioris boni, ut si iuraui contrahere cum berta, &postmodum uolo religionem intrare,non teneor seruare iuramentum.Item ex modo iurandi,ut si quis iuret non sedere in prima sede,uel huiusmodi,ad honorandum alterum:&tamen precibus coactus sedet,non est periurus, quia intelligendum est quantum ad ipsiim nolebat sedere : & in multis Limilibus. Sic Petrus dixit,non lavabis mihi pedes in aeternum. Item quando quis iurauit ui,uel metu cadente in constantem uirum. Tutius tamen est in his iurametis sectis me. tu,a superiori relaxationem habere.Item ex relaxatioe facta, uel ab eo cui secta est promissio,vel a superiori,non tenetur sub peccato mortali seruare, & contraueniendo non fit
Periurium comminatorium de piiti, ut cum quis iurat anismo mendaci,semper est mortale in quacunque materia fiat,
quia fit Deo iniuria,& deest prisens ueritas,ut supra dictum est. Si fiat animo ueraci super re,quae de se mortalis sit, ut qaiurauit dissimar uel surari,&c.mortale est:& no tenetur imm
793쪽
plere,immo adimplendo mortaliter peccaret. Si uero iuraula punire,& hoc est secundum iustitiam δε ex punitione maius bonum oritur, debet seruari secus si non oritur, sed maius malum,uel quando is cui comminatus est ueniam petit, &corrigitur, in his autem discretione opus est , & recti iudicij consideratione, quid magis expediat. An peccet morialiter exigens iuramentum ab aliquo quem scit selle iuraturum,siima,iuramentura . .xxxiij. & alia quae ad hanc materiam spectant uide ibi iuramentum per totum. An sit peccatum mortale sine necessitate iurare, supra. Uer. iuramentum. s. h.
PERMISSIO.P Ermissio peccatorum sine rationabili causa, peccatum 6 est. Rationabilis autem causa est,uel uitatio maioris i Ii, sicut lex, lupanaria permittit uel inductio maioris boni, Unde praelati,uel patres permittentes aliqua mala propter tenendam pacem δε huiusmodi,non peccant. Si autem saceret propter aliquod commodum proprium , ut quia lucrantur aliquod munus,uel seuorem,& huiusmodi, grauiter peccarent. Quando autem sit mortale,uel ueniale, in casibus particularibus matura consideratione indiget. Vide Thom. iiij.
P Emiutatio rei ciun re,siue sit eiusdem speciei , siue non, multipliciter est iniusta. Primo,si non seruatur qualitas, ut si do tibi unum equum bonum,& tu das mihi unum debilem. Secundo,si interuenit fraus,ex una uel ambabus partibus,tunc ultra peccatum mortale, tenetiar defraudator de damno des audati,etiam si sitit scienter defraudatus licet rio proprie possit dici defraudatus sed propter necessitate permisit se destat: lari. Iustitia enim in huiusmodi,contractibus seruari debet.Tertio,ii peri utantur spiritualia quali precio
extimata aliquo, te quo uide infra Her.simonia. . ij. Quarto,
quodo huiusmodi rei muratio prohibita est lege , vel statu. to icut permutatio servorti P suo .C. ad. l. fal. te pla. l.in
fuga.& l renesciori m ecclesiastico ib, qtiae non commutatur communiter,sne authoritate superiorum,supra,Ner. beneficium. Ixij iisque ad. xvi .lbi enim sussicienter de tali permutataene dictum est.De hac materia tractans Tede. Senen
794쪽
ponit quasdam conclusiones, quas recitat Arch. so. iij. parte. ti.xv.circa finem. Vide it i s expedit,ct placet. Has etiam Sil. uer. permutatio. .XIlI. dictusae recitat,quas non pono breuitatis gratia.
PERTINAX. P Ertinax dicitur qui in propria sententia perseuerat plusqopoletet,secundum Isido. lib. v .erhymo. Et si quis si pertinax circa materiam non perniciossim,neque sibi. neqDe alteri,non est peccarum mortale,nis sorte ratione se indas. Si autem sit pernitiose, ut cu quis est pertinax in his quae sunt fidei,uel in aliis,ex quo aetii ali er sequitur damnum notabile sibi uel aliis,in anima,uel in cordore,uel in rebus,morta te est, si autem in solo intellectu sistit pertinacia, tum modo recte credat, diligat,& oreretur secundum communem ecclesiae traditionem,no uideo peccatum mortale, nisi exsupe bia,quae esset mortalis, procederet mam ex inani gloria oritur, secun in m Tho. secunda secundae. q. cxxxviij. Ari st. uero in.Vij.ethy.l L pertinacem appellat ichiponomene. idest r. tem sententiar.
PIETA s. P Ietas .varentum non potest tenere sitos quin eis inuitis ingrediantur religionem , dummodo parentes habeant unde uiuere possint,& sustentari sine illis , uel quando ipsi
traherent filios ad peccatum:& sic ministrando parentibus, abstraherentur a diuino cultu. Secus quando non abstrali rentur a Dei cultu propter hoc, di aliter non possent sustentari,quia tunc non possitnt eos deserere, secundum Tho. secunda secundae. q.cj.ar. ulti. Si quis autem iam est prosemus religionem,non potest exire,ut ministret parentibus constitutis in necessitate non extrema,quia iam mortuus est mundo potest tamen , immo tenetur quantum potest salua sui praelati obedientia,' suae religionis statu, studium adhiberemi parentibus subueniatur. Intellige omnia extra extrema necessitateni quia in extrema necessitate,non solum Propter parentes, sed etiam propter alios tenetur exire , quia hoc est de iure naturae, contra quod, uotum non potuit obligare. Subuenire enim proximo in extrema necessitate, diuini i iis est,contra quod hominis praeceptum non tenet.
795쪽
' transeuntis in creditor ,hypotrea uero rei immobilis non transeuntis in creditorem. Insti. de actio.ob. . inter Pisgnas sed quantum ad actionem non differunt. a Haec sunt quae pignorari possunt,uidelicet res tam praesentes quam futurae,secundum Host. ut si stus pendentes , partus ancillarum,suetus pecorum,& huiusmodi.geo l.& qui nondum. Item res corporales,& incorporales,ut cautiones,& nomina debitorum.ffeod.l.cum conuenit. Item ususructus.Teo l. si is.Item seruitutes rusticanae, ubi supra. Rilaedam pignorari non possunt,ut res ecclesiae,uidelicet res sacrae,uasa,& ornamenta ecclesiae.C.de satasan.eccle.l.sancimus: nisi ecclesia superflua habeat,& necessitas urgeat,& aliunde prout deri non possit ex rebus mobilibus.x.q.h.Chocius. &.xij. q. ij.c.aurum.Item liberi homines obligari non possunt, secundum doc.& qui hominem liberum in pignus accipit creditu perdit,& aliam tantundem quantitatem tenetur soluere: in aucten. ut nailli iussi. . quia uero. tenet tamen in redempto ab hostibus.Qde cap.& postli re.l.f.tamen propter necessistatem famis,pater potest obligare filium, & non econtra. C. de patri. qui Di. dist.per totum. Magis enim filius obligatur patri,quam pater filio. 3 Pignus accipere est illicitum tribus modis. Primo,si accipitur ad lucrum, quod non computetur in sortem, quia hoc est contra naturalem iustitiam. Secundo,si accipiatur in pignus, uod impignorari non potest, ut res ecclesiae, & quae dicta unt. Tertio,si apponantur pacta prohibita a iure, ut si fiat pactum, quod si debitor certo die non soluat,pignus traseat in seudum .Ede. lu.l.calopodius no ualet hoc pactum, quia fit fraus legi ualet autem pactum,quod amissio pignoris quocunque C sit liberet debitorem.C.de pig.nc.l. quae sortuitis. Item si debitor obligatur ad non redimendum pignus absolute,uel usque ad certum tempus sibi praes xum:aLin.c. Pr carium, te prς .Item si creditor obligatur ad no uende- dum pignus post legitima interpellationem debitoris .Pr di igitur inquatum vergunt in damnum creditoris, uel debitoris,sunt contra iustitiam,& intantiim peccata,inquantu
Proximum damnificant, di iustitiam laedunt, di secundum
796쪽
quantitatem laesionis,pensenda sunt gracia,quia propter laesionem peccata dicuntur,& sunt. 4 Si creditor bona fide vendat pignus minus quam sit credis tum,residuuin a debitore repetet: si plus, quod superest dabit debito M.f. C. de i .dot. Sic entin iustitiae seruari uidetur aequitas.s Pignus per creditorem receptum potest alteri pignorari, ut est tex. in. l. j.C.si pignus pig. da. sit.& ultra tres uices,ut tenet Ang.in.LI. .contra Spe.& bene,potest unpignorari, di dum alteri impignoratur,non debet impignorare quis pro maiori quantitate,quam receperit,aliter contra iustitiam tacitio Creditor tenetur fructus pignoris computare in sortem, nosolum quos recepit,sed etia quos potuit percipere, si ex sinnegligentia non percepit,& quod superest restituere debito
dos. Uerius tamen uidetur,quod dicit Cal. uidelicet, quod si satis Actum est soni,tenetur etiam de percipiendis, quia est possessor malae fidei,in non restituendo rem . Si uero non est sitis tactum,non tenetur,nisi sit in dolo, uel lata culpa:de sic limita,& Concor.l.j. S. ij C. de pikac.& do
PIGRITIA. PIgritia qua homo redditur tardus alexequendὰ ea,quae
debet,uel metu laboris,uel dissicultatis,peccatum est rationi repugnans : aliquando moreale,quando,scilicet est circa materiam necessariam iuxta notata supra,negligemia,Per totum.Concor. i. in summa, uer. pigritia. Si uero non sit de necessariis ad tautem animae uel corporis ueniale erit,iri .
si aliquid aliud adtingatur,ut praeceptum, uel contemptus, ct huiusmodi.
omnes excommunicati,ex processu curiae, supra.eo communicatio.xiij. & omnes sunt in danationis sta- tu,quia contra iustitiam tale opus exercent,eorum etiam receptores, auxiliatores,consiliatores,& Autores sunt excommunicata, secundum Ioaman. in cap. excommunicationen , de rap.
797쪽
PISCATIO. PLACERE. p OLLvTIO. PISCATIO.
Iscatio,venatio,aucupium, omnibus ex se sunt Iici l ta: redduntur autein ilicita in maioribus solemnitata tibus,ut est dies paschae.& huiusino di in aliis autem minoribus,& in dominicis sunt licita,si sit cauta vigens, ut indigentia, uel quia alio tempore pisces, uel animalia haberi non possunt,quia non comparent, & cum licentia saltem parochialis,& quod pars una detur pauperibus. c. licet, te seriis. Haec intellige quando principaliter sit caula lucri, si autein fiat causa recreationis,praedicta non requiruntur , sed absolute licet. a Piscari 1n fluminibus publicis,& perpetuis, omnibus licet, nec poteit rette prohiber fecundum Io. de pla. Initi. de rerudiui s. flamina . Similiter applicare naues ad portum,& eas ad laxa uel arbores ligare,quq in ripa existunt,licet & li proprietas talium sit aliquorum lingularinin, quorum lunt pre-dia, ulus tamen communis est. Et si dominus tandi, & nauta concurrunt,praesertur dominus nautae,alias prςfertur,qui I rim occupat,nisi aliquis eorum prς tenderet publicam uti itatem de es: has priuatam,quia tunc praesertur, quia praetendit publicam:lecunduin Butri. uide aliquid, insta , uenatio,
. LACERE.ΡL cere hominibus tunc moriale peccatum est, cum Propter lioc Dei praecepta,uel hominum quis trans. greditur,& magis uult Deo displicere quam homini, secandum illud Apostoli: Si hominibus placer eruus Christi non et sem. De hoc Arch. fio. i'. parte ti. x.c. h.& Tho. secunda secundae.q. cxv.ar.j. supra,adulatio. . h. Et secundum fine, media,& cucunstantias iudica de mortali,uel ueniali.
'D Ollutio cauae solitariae senae humanum estunditur exisa tra uas demtum,iiue in somno,siue in uigilia accidat, si non est uoluntaria,peccatum non est, si autem sit uoluntaria est peccatum mortale,quia contra inaturam : & dicitur mollities. Est autem uoluntaria quando est procurata, uel lienienti ex se consentire:& qn quis potest,& debet prohibere,& non prohibet, licitur in directe uolita. Si autem no potest prohibere, quia natura facit opus suma non tenetur. Et
798쪽
s potuit impedire tollendo occasiones , & tamen non tenebatur tollere,ut quia dabat operam rei licitae,ςquitando,uel dormiendo, uel audiendo confessionem:& huiusmodi,non est in culpa,etiam quod non impedierit. Quando autem no habet rationabilem causam commorandi/n cogitationibus turpibus,uel non dat operam rei licirae, secus est, quia non
potest licitae a peccato excusari,secundum Cai.in summa.ibi di quot. j. Pollutio quae suit peccatum moltate , impedit sumptionem
communionis,& quia in peccato mortali non est 1 umenda,& quia usque ad. xxiiij.horas, natura hominis sic remanet deordinata,secundum Tho. iij. parte. q. lxxx. ar.vij.&. iiij.sen.
dist.imar. iiij.si tamen quis post talem pollutionum, quς fuit
mortalis,consessus,& contritus,celebret ante.xxiiij.horas, deuotione,etiam cessante magna necessitate,no peccat mortaliter , nec est aliquod praeceptum ecclesiae hoc prohibens,& iura antiqua,ut.c. qui nocturno. dist.vi. non amplius obligant,sed est de consilio quod expectet per.xxiiij. horas:quod patet per Tho.iiij. sen. list. xvi.in expositione literae. Pollutio quae inuolutarie accidit,si complaceat in ipse actu, uel post,propter delectationem, etiam quod causa illius nosit mortalis,est peccatum mortale ex ipsa complacentia. Si autem complaceat propter naturς alleuationem,& exonerationem,non est mortalis,secudum Tho.iiij.sen. supra, & Pride pal. Similiter appetens pollutionem propter eandem causam,no peccat mortaliter, nisi ex tali appetitu fieret sussicies causa uoluntaria ipsius pollutionis,secundum quadam opi Dionem,quam recitat Pet. de pal.ibi, & hoc rationabile est, quia appetere quod non est mortale,non est peccatum mortale,& quia pollutio,quae fit a natura sine causa praecedenta uoluntaria non est mortalis,ideo nec eius appetitus, supra, Communio. .v.Eodem modo si fiat in uigilia iudicanaum est,sicut in sumnis.
ΡOPULUS. P Opulus ex. uiris fieri potest, unde ad hoc quod aliquis
dicatur populum sca&I1Zare,sussicit quod.x. uiri graues, honesti de populo scintili etur licet in populo sint mil te uiri,sci undum Io.in siminia conses Quocl.x.ut i faciant P pulum est. unio.x. iiij.in gi. congregationem autem Ea
799쪽
ciunt duo.c.j.de elec.& tres collegium.gde uerb.Q.l. ne in tius.Ius autem collegij,potest in uno seruari, omnibus aliis mortuis,uel priuatis,fecundum gl.in.c.j. de postu. prael. Iicet non remaneat collegium,quia uocis significatum deficit.
POSTULATIO. E postulatione praelatorum,quia magis ad iudices, qua se ad consessores spectat,remitto studentes ad ius canon cum extra de postu.& ad ea quς supra dicta sunt,de electione,supra,electio,per totum,& quomodo peccant postulantes indignos,sicut eligentes. Satis ibi dictum est.Nam nec climinosi nec no professi,tacite,uel expresse,nec epilentici, nec mutilati,nec bigami,nec qui de iure non pollunt eligi, sunt postulandi Vide Sil. uer. postulati q. ii . .
PRAEBENDA.D Raebenda proprie consistit in perceptione fructuum: canonica uero in iure eius,qui receptus est in canonicum,
ad quod ius postea pertinet, Praebenda, stallus in choro, &locus in capitulo,siue uox,ut in.c.relatum, te prςben.de costi. c. cum M.Et quamuis prςbenda sit quoddam temporale, Zia tamen est annexam spirituali, ideo uendi non potest ne simoniaei. q.iij.c.si quis obiecerit,nec promissio de Pra benda uacatura ualet, secundum Inn.d.zrelatum. In receptione canonicorum,& collatione prςbendarum,absentes canonici sunt uocandi, si commode fieri potest, nisi conluetudo obstet in contrarium: alias quod in eorum absentia fieret,deberet irritari eis instantibus: le prςben.c.cum
in ecclellis,lib.Q. Quid sit dignitas, & qui habere possunt, uide aliquid,supia beneficium,dignitas. .d. PRECARIVM.
P Recarium secundum Pa.c.j.ij.&.iij.eod. titu. dicitur,quoo- prccibus petentibus conceditur,tadiu durans, quamdiuis,qui concessit patitur,& est contractus gratuitus, differens tamen a donatione,& commodato : quia donatio regulari ter non reuocatur,& in commodato debet esse inus certus, ct tempus saltem tacite detemunatum , quod si unum isto-xum deficiat,erit prccarium,nec commodatum potest reuocari ante usum aci placitum.c.j. de comino. sicut pr arium. 6.eo. No tamen liceret reuocare sine causa, & cum magno
lamad proximi, quia obitaret sibi exceptio doliaeum non
800쪽
possit negari quin sit beniuola actio, & ideo non debet aduersari in beneficio concesso. a Solvitur praecarium uoluntate eius qui concessit. E. eo .LL & . morte eius,cui concessunt es .c.fi .eo.quia concessio petionalis extinguitur cum personanti regula priuilegiunt,de reg. iuri Itb.vi. Item alienatio rei concessae praecario nomine soluitur.
Si his cui est alienata a primo domino uelit reuocare, in. d. f. Item finito tempore ad quod res fuerat concessa. ffeo. l. Gprecarium. Non autem soluitur morte concedentis, secunduPa. in . . precariunt,eo naIn ubi actus ualiditatis pendet ex uoluntate alterius,non reuocatur per illius mortem. Praesumi- tur enim quis perieuerare in ea uoluntate,qua morituriciniatores,debap. Secus est,quando aliquid conceditur usque ad placitum suum,quia per mortem spirat:in capitulo si gratiose, te rescrip. lib. VI.3 Non potest praetcribi res precario nomine habita, uel sicut
precaria regulariter,secundum gl. in.c.clerici. xvi. q. iij. nisi ex
magna longinquitate temporis dominus obliviscatur possessionas,taliter quod nesciat ubi ut sita,& possidens esset in bona fide. De precaria foeminini generis,& precarie, Pa.c.i. m.
PRAECEPTVM 3 D Raeceptum aliud assimatiuum obligans semper, sed non
ad seinper,sed tantum quado accidit casus:ut dare elemosinam pauperi occurrenti in extrema necessitate. Aliud est. negativum,obligans semper,& ad semper, idest pro omni te F ore, ut illud on mechaberis. Nullum enim tempus est, in quo hoc liceat. Pa.in .c.nouit, te iudi. & doc. in. iii. senten.d. xxxvii.& S.Tho. secunda secundae.q.xcix. 2 Praecepta legis diuinae,quςdam erant cerimonialia protestantia diuinam uirtutem,& figurabant quae sutura erant in nouo testamento,ut praeceptum de immolatione agni, & qui nunc seruaret talia praecepta,peccaret mortaliter, quia hoc esset protestari Christum nascit hirum,quod est contra fide nostram. Quaedam sunt iudicialia, quae sunt determinationes iustitiae inter homines obseruandae,quae licet iam cessarint, si quis ea seruaret tanquam ex illa lege habita,.mortaliter peccaret,quia esset hoc iudaeiraremo tamen ex se mortifera sunt di absolute seruare illa non est ex se mortale, supra lex. β.ii. Quaedim autem sunt mortalia,quae sunt iecundum rationis