장음표시 사용
811쪽
contra uxorem,quae agere no potest, quo ad dotem repete dam &c. C. de iur.do l. in rebus. Item quando quis iusta causa impeditus agere non pol.c.ex ratione, de appeI S est generalis regula,quia talis no est in culpa negligetiae, propter quam admittitur praescriptio. ii Non currit praescriptio cotra eum,qui diu aliquid sine causa soluit. C. de agri.& censi. l. litibus imponentes,&.c. peruenit, de censi.Nec incipit currere praescriptio crediti nisi finito terminia,ut si Petrus tenetur Antonio hinc ad annos dece luere. C. ducatos, non incipit currere praescriptio nisi finito
a 'DRaesumptio est duplex,una secundu canon istas,quae secu dum Gos est alicuius facti dubii, plena, qua loque lemiplena probatio. At quia haec ad forum exterius pertinet, iurisis relinquamus. Vide Tab.ibi in principio. Alia est secundutheologos,pertinens ad forum animae,quae secundia.Th. s cunda iecundae. q. xxi.a. i.uidetur importare quadam immoderantiam spei,& est uitium,quo quis actu interiori, uel exteriori aggreditur opus excedes suam sacultate,quasi non excedat,& quia hoc contra rationem,& uirtutem magnanimitatis est,ideo peccatum:ut si ignorans,praesumat mederi corpora, locere,pr dicate,& huiusmodi:& uniuersaliter facere,
quod nescit.Vel si utitur potestate,uel iurisditione, quas nonabet,sicut si accolitus praesumat legere epistola cum manipulo,uel Euangelium,& non iudex iudicare,uel seculatis iudex iudicare clericos, & huiusmodi, uel si indignus praesu-niat lacere,quae ad dignos pertinent, ut comunicare in pec Cato mortali, uel arguere alios cum 'sciat se aliis peiorem, uel conuersari cum mulieribus,& huiusmodi. Quando igitur talis praesumptio,iniuriana,vel danum inseri alteri notabile,tunc mortale peccatum est,sicut si consessor ignoraris praesumat audire consessiones , & medicus curare corpora,
cum nesciat, uel si quis praesumptuose se periculo exponit Peccandi mortaliter,confidens nimis in seipso,uidetur mortaliter peccare,quia si alios exponere periculo mortis corporalis,di' spiritualis,est mortale:multo magis seipsum.
a Item quado quis sperat a deo aliquid consequi, quod non
812쪽
PRAEVARICA. PRIMI NOTVS. PRI 1. 33ν
est possibile secundum diuina legem, ut uena a peccatorum sine contritione,uel uitam beata propriis meritis, quia hoc derogat diuinς ordinationi,& est contra spiritum sanctum, cuius auxiliu uidetur spei nere,ideo mortale est,sci quidem peccatu ex inani eloria,scdm Gre.& superbia,Ortu habet.
DR a uarcatio est peccatum,quo quis a debito ossicio diueri tit,ad oppositum fouendum, ut actor ad Quendu reum, uel e contrario: quod est cotra ronem rectam,& si fiat in iusto iudicio,aut alias in praeiudiciu diuini,vel cois boni, aut proximi. Ortale est ex suo genere,quia cotra iustitiam. R mota autem iniuria,& dano,consideranda est ratio declinationis,quia posset esse talis, quod constitueret mortale, ut siquis propter lasciuiam,vel huiusmodi pramaricator existat, alias erit ueniate,secundu Cai. ibi in summa,& bene.
D Rimi motus sensualitatis,qui naturales dicuntur, nec se- quuntur imaginationem,carent peccato, quia no sunt in Potestate uoluntaus,ne ueniant. primi aute motus,qui non ex imperio ronis procedunt,tanae uoluntas poterat impedi-re,possunt esse peccata ,sed quia ratio super his no habet plenum dominium,ideo no habet plena natione peccati,quod sit mortale,sed est ueniale si tame aatio huic motui consen tiret iure turpi,& mortali,mortale esset. Quo peccatu in sensitalitate possit esse,uide s.Th. ii. sen. d. xxiiii.q. i.I.L&.ii.
PRIVI LEGIV M. PRiuilegium dicitur quasi lex priuata,secudum Th.se das unci . q. xcvi.a. l.aa. i.secudum canones uero priuilegii, est quido aliquid contra iura coceditur.c. priuilegia. d. iii. Si uero aliqd coceditur praeter ius coe,qd sit sine alterius pretiudicio dicitur beneficiu ,ut no. pa. de uerbo. fg. olim. Quoddam priuilegium dicitur reale,ut quod ecclesiae, lignitati,ciuitati,uel loco,uel pedonis, ratione loci, uel alicuius
rei conceditur. Q cum olim,eo.&tale perpetuum est,cum adhaereat rei,nisi sorte perimatur res. v. q. u. c. i. uel nisi reuocetur ex causa.c. recolentes, te sta.mo. β.i. Aliud est singulariter personale,ut quod alicui,uel aliquibus personis conceditur,certis,& propriis nominibus ex prellis.c. uoletes, de ossi. lega. di tale non egreditur personam, cui conceditur , nisi
813쪽
PRIVILEGIUM.1 oe: exprimatur.c. constitutus,de conces praeben. Et si con ceditur ratione dignitatis, non utitur eo si aliam adipi . tur dignitatem.c.bone fi. de postu. prael. Aliud est com muniter personale,quod conceditur personis, non expraessis propriis nominibus, sicut de priuilegio minorum. xxv annorum,in. l. i. ff. de mino.Aliud est singulariter personale di communiter corporale,ut quod alicui collegio, ues uni . uersitati conceditur sic,quod quilibet de illa uniuersitate et, possit uti. c.contingit,de senten. ex . ut sunt priuilegia praedicatoribus,& minoribus concessa.Item aliud est communiter corporale , ut id quo solum communitas se iuuare potest,& no singularis persona,ut in .c. qui manu mittitur.xxii q. u. & talia dicuntur corporalia priuilegia, quia cum coli
gio extinguuntur.3 Quicunque potest facere constitutionem , potest priuilegiuconcedere respectu suae constitutionis,uel rei ad se pertinetis secundum Host.& omnes. Vnde Imperator potest comcedere priuilegia in temporalibus , non autem in spiritualibus, quia de his nil potest statuere. xcvi. d.c. bene quidem. Papa uero in spiritualibus semper potest, in temporalibus autem in terris suae iurisditionis,in aliis autem etiam,nisi si in praeiudicium iniuste dominorum, quia secundum Toh. Men. d. xliiii. in litem papa tenet apicem potestatis spiritua--lis,& temporalis.
4 Privilegium quod est contra ius, debet stricte interpretari,
ut minus deroget iuri coinmnni quam possit. cum dilectus de consue. Vnde si cum illegitimo uispensetur, quod possit promoueri ad ordines,intelligitur tamen de minor bus ordinibus,secundum m. ln.c.si quisquae,de colla. cle.&mu. supra,clericus. .illi. Immo si non exprimitur causa quare concedit,aut no fit ex certa'stientia,uel motu proprio,no Pr sumitur de uolutate principis.l.i.C. de peti. bo. immo perimportunitatem obtelum,per.l. i.C. de fundis limi. tro. Aliqui uolunt qliod simul ponatur ex certa scientia, & motu proprio,ut Bal. in .c licet causam, te proba. Ideni dic de re isto,quod ius tertii tollit,& de priuilegiis ad beneficia,ut iri.
i. de praeben .c. quamuis, nisi consuetudo aliter interpretetur,ut no . in . c. quod dilectio,de consang. de assi. nisi uerbis
Uiud exprimatur, quia a propria significatione uerborum
814쪽
recedere non debemus,nisi de mete aliter constet,in .c. olim&.c.in his, te Der.si. Si tamen priuilegium enormiter laedit - ecclesia,uel alium,non ualet, nisi fiat spiritualis mentio de - enormi laesonesecundum Pran.c. cum ad haec, te cle. non resi. quia in dubio non praesumitur principe concedere esse quid cum graui dispellio alterius .l.quoties.Qde Prae.in periofunde priuilegiti immunitatis ab oner1bus personalibus concessiim alicui a principe,non liberat eum ab aliis oneri bus,qus potest leuiter, & breuiter expedire. Casus est in .Ldecurio.C.de decu.infra rescriptum. aci. is Privilegium largo modo sumptum,pro omni praeter ius cocesso, largissime interprςtandum est,in praeiudicium concedentis,in praeiudicium uero aliorum, si est, debet stricte inrterpraetari c.quia circa, te priui. in xlo. ult. & per Inno. m. a. olim, te uer.hg. non tame ita stricte,ut nihil operetur quia
sempei priuilegium debet aliquid operam .c. si papa, de pri-ur. in. i.& seruetur proprietas uerborum,quia quando sunt ibi uerba lata uniuersalia,& praecisa,est late interpretandum ut no. t. de bu. in.c.olim,de uer. sig. quamuis materia sit odiosa, non excluditur lata interpraetalio quae ex proprietate uerborum nascitur,ut etia innuit Ab.in. a. c. olim, ubi dicit quod priuilegium debet latissime interpretari, ubi uerba haec patiuntur . Et quando priuilegium, uel gratia concesti per nae loquitur siinpliciter,debet intelligi secundum conditionem personae.c. placuit,&.c. si uiuae. xvi. q.i. Et quando constat demente legis, uel priuilegii, debet seruari, secundum Pa. in .c. quanto , de priuiu in glo. f. In du- 'bio recurrendum est ad uerba r de re. iv. h. vi. regula fi . Quando autem uerba sunt ambigua, eius est interpra tari cuius est condere, secundum Host. & interim negotium suspenditur. c. inter alia, de sen. ex. Frustra, etiam
Liuilegium daretur, si de iure comuni fieri posset: Pa. in m
ε Μultis modis priuilegium perditur. Primo , unico actu contrario directe fa o ab eo, qui habet potestatem renuntiandi , priuilegio. pi. cum accessissent, de consti. Intellige quando priuilegium est concessum perso in etiae Privatae , .ad non faciendum , non autem si sit
815쪽
i toncessum communi,uel ecclesiae,ut no .glo .in. l.c. accessissent. Secundo,per spatium annorum decem perditur , si ille in1 datum est ad aliquid saciendum,eo non utitur,quod limitat Pa.in. d c. in accessissent, quando non consertur ecclesiae, alias secus.Tertio,per secundum priuilegium mentionem faciens de priori,uel si primum erat generale, & secundum speciale,ritatu quod non faciat mentionem de primo, perditur.c.ueniens,de rescrip.ibi distisse Pa. Quarto,per propriam renunciationem.Vltimo,per reuocationem concedetis.Non est tamen decens quod reuocetur, secundum Host sine causa. Alios autem modos perdendi, uide in c. sugge- Rum,de decimis.1 Quado priuilegium est notorium sicut nune est priuilegiupraedicatoria,& nunorum,no tenentur priuilegiati coparere
si citentur,& sentetia lata critra eos est nulla,secundu Pa. in. - c. cum ordine,de rescr. in gl fi. post Io. l. Secus si no sit notorium' ubi no costat notorie de priuilegio,citatus debet parere,& allegare priuilega ti,alias sentetia lata cotra eos teneret.Et dicit iclam m. quod in hoc multi iudices sina plices decipiuntur. Requisitus uero a locorum ordinario, in loco congruo,& securo,cora aliquibus iuris prudentibus,& onani suspitione carentibus,deputatis per ordinarios ad hoc, tenetur priuilegiatus exhibere integraliter priuilegium,& clausitam, se qua controuersia,est transcriptam. cum person ς, de priui. lib. vi. Intellige quando non est notorium,ut dura est. . superiolia-Domini terrarunt superiore recognoscentes, no possunt aliquibus concedere priuilegia luper talis no soluedis, nisi tantundem detrahant de solutione sibi fienda a coi, aliter iniu-- stitiam cBmittunt,prauantes coitatem propter aliquos paseticulares. Si tame aciesset aliqua tonabilis causa,propter qua
aliqui deberet priuilegiari,credo qd no peccaret,qa causa rationabilis tollit iniustitia. Si aut Impator,npa, uel princepstio recoria ostes superiore hoc secerit,debet seruari,& qui se
grauati litiserint aci superiorς recurrat.Tales.n. qui no recognoscunt superiorem,possunt exercere ea quae sunt Imperatoris. c. per uenerabilem, qui filii sint legi. non tamen posisunt sicere sine rationabili causa,aliter peccant, contra nat rae legem satientes,& iustitiam.
816쪽
s Quilibet potest renuntiare priuilegio suo,secundum m. c. si de terra,eo. ti. nisi sit in praeiudiciu superioris,uel terti j, ideo exemptus non potest renuntiare exemptioni sine licentia papae. c. cum tempore, te arbi.
ao De essentia priuilegi; non est bulla,secundum Inno. & alios doc. in.c.constitutus, te rescri. tamen sine illa probari no potest, nisi per testes, uel alias plobationes posset probari. c. olim,el.ij. eo. & si moriatur papa antequa bulla extrahatur, ualet,si fuit uere ante concina, quia bulla ut diximus) noest de eius essentia. . II Privilegium concessum patri ratione dignitatis innatae, transit in filios, secundum Pa. m. c. licet, te censi. si sit concessum ratione ossicij,uel professionis, transit in filios legitimos ui- Uente patre,si uero ob necessitatem sit concessum non transit, ut si caecus propter infirmitatem sit exemptus, non tameeius filii, quia uidetur in eis ratio concessionas cta ire. ta Privilegium concessum Titio, ualet etiam eius socio, quando aliter esset inutile priuilegiato, secundum Pa.in. c. quam sit, de iudi. Facit. c.licet, te priuile.in. Vi.a3 Privilegium alteri concessism,non potest diminui,etiam per legatum a latere, secundu Pa. in.c. nisi specialis, de ossi. lega. 14. Priuilegium quod solum continet ius commune, aliquid modest, secundum Host. quia magis solet timeri quod specialiter prohibetur,quam quod generaliter.c. quanquam. d. xxiii. uel quia magis sciuntur priuilegia quam iura,vel quia cum ius male seruetur, per priuilegium innovatur. c. ii. de treuga & pac. rς Exemplaria priuilegiorum sic autenticantur secundum Pa. in.c.si instrumenta, de fide instru . Si iudex diligenter inspiciat,& tunc plures notarii subscribant,quod iudex sic secit,&inuenit integra,&c. Vnus etiam notarius sussicit authoritate iudicis. Quo autem deprehendatur Blsitas priuilegii, di bullae,supia,bulla,per totum,& Sil. uer. tabellio. .x. Vide Archie. ii. par. ti j. xviii. S in. quam graui, de cri. sel. ac si papa concedat priuilegium alicui collegio, uel monasterio,cum tali clausula, quod non intelligatur reuocatum per quodcunque breue,uel aliud, nisi de hoc sat s cialis mentio de uerbo ad uerbii, etiam si in literis contineretur, quod tam exempti, quam non exempti teneantur ad aliquod ia-
817쪽
pROBATIO.ciendum. Postmodum papa dat bullam legato cum plenis. dsima authoritate, uidelicet, quod tam exempti, quam non exempti ei pareant,non obstantibus quibuscunque, &c.etta si de ipsis deberet fieri mentio de uerbo ad uerbum,quae v Ivit in illis haberi pro expressis,intelligitur per ista uerba ge- , neralia plenissima,derogatum esse primo breui secundu Fe-λ.consi. xlvi. quamuis in alio consilio tenuerit contrarium.
Est lex. bonus in cle. dudum,circa s. de sepul. Aliter oporteret dicere potestatem papae diminui,cum non possit habere omnium memoriam. Satis eoim est quod de uoluntate eius apparet. Consideranda sunt ergo semper uerba primi, dc siecundi priuilegii,& secundum clausulas maiorem, uel minorem uim habentes, iudicare,secundum Pa. in.cicum consta tia, de cen. Idem dic de secundis testamentis derogantibus primis,quod sussicit expressio uoluntatis uolentis reuocare. etiam quod non fiat mentio de uerbo ad uerbum secunda Pau. quia nemo potest sibi imponere legem, a qua non pos sit recedere: in.Hi qui s. st de testa.Vide supra aliquid, constitutio,per totum: lex. .viii. quando huiuimodi incipiant ualare,& obligare. Not.quod in.c. nili specialis,de ossi. dele. no. iai. dicit Pan.quod legatus etiam de latere,non potest minuere priuilegiuin alteri concessum. Et facit glo. in c. illorum, de Piaeben. uer.authoritate propria. De priuileeijs fratrum prae dicatoruin, iusta, in uer.suspensio, inde aliquid. s. uu.
P Robare communiter incumbit asserenti,per.c.fi.VLquaest. V.&.fl de probass. ii. Probatio in genere triplex. Prima,euidentissima, per instrumenta,priuilegia,& huiusmodi. c. pia, de exce. li. vj. Secunda,euidens per testes, uel facti euidentia. C.tua,de coha.cle.& muL Tertia, minus euidens, per conie cturas. c. asserte, de praesum p. In specie autem plures iunt, quae his uersibus continentur. Aspeetus, sculptum, testis, notoria,scriptum urans,con si sus, praesumptio, fama probabunt. Hic nouem probatio
species nianifestantur. ε. 3 Scriptura librorum antiquorum reseruatorum in custodiariblica, ct fideli, sidem facit, secundum Pan. in. c. cum cau- mi, de proba. & per. c. ad audientiam, te relcri. ut si reperiantur in camera cardinalis, uel epistopi,di non imi in graue p'
818쪽
'PROCURATOR. 33 iudicium tertii,secundum Pa. ibi: secus si sunt in praeiudiciutale,contra,c.inter dilectos. de fide instr. Idem dicas de scriptura antiqua in lapide scripta. Instrumento autem producto de archivo publico, creditur, secundum gl. in. di. .cum uiam. Pro hoc facit. d. c.ad audientiam. Monumentorum stripturς non probant proprietatem. C. de relig.& lum.&.I. monumentorum, adiuuant tamen probationem,secundum glo. ibi,non tamen plene probant.. Singulares testes nihil probant.cilicet, te proba. diuersae uero probationes,quae tendunt ad unum, sunt susscientes ad tuaicis animum inducendum ad plenam credulitatem. Inducunt etiam plenam probationem, siue sint unius generis, siue diuersi,ut unus testis cum infamia,tuXta n o. in.c. i. de appel. Idem dic de aliis praesumptionibus, dc adminiculis cum uno teste de uisu, & pluribus de crudelitate probaim secus quando tendunt ad diuersa. Apodisia, siue chirographum scriptum inter praesentes coralestibus,cum subscriptione partium,& testium, etia sine die, Ec anno, fidem facit, secundum Pan.c. ii. de sile instrv. aliter non. Quid autem requiratur ad scripturam autenticam , dc publicam, uide Tab. ibi. .iii. Libri rationum aIicuius boni mercatoris secundum m. in. d.c. ii. faciunt bonam praesumptionem, dc cum aliis adminiculis probant contra tertium, probant tamen pro scribente in his, quae dependent a sua uoluntate. in huiusmodi auatem credo,quod sit respiciendum ad consuetudinem, δc statuta diuersorum locorum. Multum enim faciunt consuetudines locorum , dc statuta. In criminibus non proceditur per uerisimiles praesumptiones, sed debent esse luce clariores ad condemnationem. l. sciant cuncti.C. de proba. sed solum per uiolentas: nisi in crimine simoniae. c. sicut, de sino. 8c in crimine haeresis, de hae-W.c. cum contumacia,in.Vj.&.C.de haere. l. i. Equivoca ut datio annuli, quae plura potest signiscare,non probant unum
PROCURATOR. P Rocuratorum peccata , uide supra, A luocati, quia quasi eodem modo delinquunt. Procuratorum quidam litiat ad iudicia, quidam ad negotia, δ quia hoc ad exterius so-EEE I
819쪽
reuertatur ad litium uerum dominum, principaliter Zelo iustitiae, non peccat, quia quilibet debet proximum iuuare,& in persona,& in rebus,& hoc quando credit, quod uerus clominus,aliter non poterit habere, & quod ex hoc non sequetur mors, neque scandalum, quod raro euenit: ideo hoc non est alicui consulendum , neque praedicandum. Si uero ex odio,vel alio malo sine fiere peccatum esset,& mor
tale: ar.c. sertur.i. q. t. non tamen teneretur restituere, quia
rem alienam non tulit,licet. in modo auferendi deliquerit. 3 Non licet alicui priuatae persenae,proditorie occidere uen no,uel huiusmodi,hostem capitalem alicuius domini,vel ciuitatis, neque ad hoc priuatum inducere, licet quis possit peccato priuati,parati ad hoc,uti,ut dicit Ar.fo.secunda pari
ti. i.c. xxii. .viij.& insta tyrannus. .i. Videtur tariaen Archie.
ibi non firmare pedem,cum dicat sic a peritis audiuisse. Ego autem dico quempiam peccato alterius parati, uti no post quando talis actus non nisi cum peccato fieri potest icut est maleficium,quod semper cum peccato sit, secus de mutuo,quod sine usura fieri potest. CBcor.Caie.uer. maleficiu.
PRODIGALITAS.P Rodigalitas uitium est,quo quis superflue, & sine neces.sitate erogat bona sua contra uirtutem liberalitatis. Si autem sit pura,& non alteri peccato admixta,peccatum ueniale est, quia non est contra charitatem, sed praeter,secundum Cale. ibi in summa. Si autem impietati,uel adulterio, uel alteri mortali peccato suerit iuncta,erit mortalis, sicut si pater prodige expendes bona,filios in miseria relinquit. Hoc enim ad impietatem vergit, & propterea mortalis essicitur prodigalitas : & sic de ali)s iudicabis, quamdo mortali agitur arpetitu, secus si ueniali PROFESSIO.s P Rosessio expressa, de necessitate quinque requirit. Primo , quod profitens compleuerit annum.xiiii. in mascu- Io, & xii. in scemina.Ci.de regu. li.H. aliter fit in insulis, supra .nouitius. .ii.&.Viii. Secundo, quod professio fiat et,qui potest religioni incorporare, uel de eius licentia, uel nomine,quia sic posset habere ratum : aliter non posset ratum habere. Tertio, quod fiat religioni approbatae.c. Unico, de UΟ-to n.Vi. Quarto,quod praelatus requirat consilium capitin
820쪽
PRO SONETA. PRUDEN. PURG. CANO.li. Quinto, quod sat de tribus uotis. Si enim deduceret in . pactum,quod non intenderet de uno aliquo uoto se obligare,licet de ali s, non esset professus : secus ii non deducit inpactum , & promittat seruare seruanda,&c. quia intelligitur de omnibus,supra,nouitauS N. a Masculus siue foemina profitentes in manibus alicuius religiosi, religionem,essiciuntur religiosi, licet non ingrediantur monasterium, sed in domo sua remaneant, secundum Pa. in .c. Insinuante,qui te .uel uo. etiam quod non recipiant habitum, lummodo sint expresse professi, ex quibus colligitur,quod habitus non est de substantia religionis. Ad hoe
facit. porrectum, te regu.& Inno. in. l.c. insinuante.
II Ros era, qui mediator existit inter negociatores, quari do utitur fraude,& mendacus inter eos ut facere solent non solum mortaliter peccat,sed etiam restituere tenetur, liquid sibi applicat ultra suam mercedem,ut cum dicit uenditori,quod non inueniuntur nisi decem,& emptori,quod nopotest habere nisi pro undecim, & illud unum tenet pro se, uel quando accipit ab uno aliquid muneris, & defraudat al
terum,insa usura. .x ix.&. xl. uide aliquid.
PRUDENTIA.P Rudentia carnis, qua aliquas habet pro uItimo sine uitae suae bona corporis, secundum Tho.secunda secundet..q.lv. r. i.&il. mantiaste mortale peccatum est, quia propter hoc Dei inimicus constituitur: Ro.viii. prudentia carnis inimica est Deo : Et quia sic Deum pro ultimo fine,quis habeae no potest,cum non possint duo ultimi fines esse. Si ueromo habeat carnis delacitionem pro ultimo fine, sed aflectu aliqualiter inordinatum, qui tamen non auertit a Deo , erit ueniale. Quia propter charitatem, non contra est.
PURGATIO CANONICA. P Vrgatio multis modis dicitur: quandoque pro purgatione spirituali capitur, sicut dicimus per poenitentiam, di bapti sinum,peccata purgari.c.cum omne,de conse. dis . it. quandoque dicitur uulgaris,quae si serio cadenti, aqua burienti, uel duello : de quibus si quis euaserit, dicitur purga-.tus. Sed haec prohibetur sub poena mortalis peccati. in . cimemnam. ii. q. v. & de purgatione. cap. per totum: quia hoc