장음표시 사용
91쪽
arbitria relinquo causidicis considerare,ianae uide Tab. ibi 6.xiii.&.xV.multa alia ponunt summistae,quae ad negotium animae non pertinet. De his omnibus qui uult plenius in-sormari uideat Pa.in .d.c.quintauallis . Peccant tamen arbitri, & arbitratores, si dolose, & contra conscientia iustum non iudicant, & non seruant aequitatem ut sciunt,etiam tenentur parti laesae in conscientia,quia contra aequitate uel iustitiam eam laeserunt, secus si rationabiliter pro bono pacis partium.
3 Λ Rchidiaconus quali princeps ministersi, omnia, quae ass ministerium reclinent, ipse tradit, sicut caereum , & ur
a Quamuis Archidiaconus de iure multa possit, tamen quia constitutiones, & consuetudines in diuersis locis in ossiciis sunt, secundum Inno. in. Lde ossi. archi.& in.c. cum olim, de consue. ideo in ossicio suo ficiet, secundum quod consiletudo praescripta suae ecclesiae habet, ubi autem non est consuetudo,uel statutum, locum habet.c.tituti,de of archi. secundiun Inno.& sic post episeopum, est uicarius in omnibusδε habet curam in clero,iam in urbe, quam in parochiis habitantium, & debet de tertio in tertium annum, si epistopus non potest,uisitare,ut in.d.c.i.debet auscultare euangelium,epistolam,& responsoria, quae nullus debet calatare,nisi prius austultatus,& iussiis ab eo , caero ferariosque ordinare,eo. ti.c. h. Et nisi proposse prouideat, tenetur siquid ex sua negligentia , uel alterius Daude, de rebus eccletiae periit,in. l.c.ii. Clericos ad ordines sacros promouedos, illius interest examinare.c. ad hoc,eo.ti.Abbates, & abbatis. sas m sede collocat.c.ad nostrum,eO.ti. 3 Interrogante episeopo dima presentatur ordinandi: stis hos, esse dignos 3 Si respondeat archidiaconus , scio , quantum humana,&α & ordinandi sunt praesentati a probis hominibus,& ipse nestit quid mali, uel impedimenti, non peccat, secundu Inno. in.c.unico,de scru.in Ordi.D. ar.de praesummcdudum. Si uero stit aliquod de eo malum, quod est secretum,debet obtinere a praelato, ut eo absente sectat ordina
tiones,tiuod si sine scatalo non potestino peccat sic respon
92쪽
dendo : quia dicit ut minister tantum ecclesiae, quae de o cultis nihil scit: aliter tacendo crimen publicaret illius. Si uero tale crimen esset publicum, mortaliter peccaret sic di- cendo.xxij.q.ii.c. primum. Si tamen illud crimen mortale esse secus si ueniale.ut .criminis. V. L4 Archidiaconus licet de iure multa possit, tamen ut dictunt est stabitur consuetudini praescriptae': ut supra β.ii. x Archidiaconus, qui praesentauit aliquem ordinandum sine titulo, & non habet unde uiuat,tenetur ei prouidere,ut dicit glo. in dicto.c.ad hoc,aliter tenebitur episcopus,qui eum Orclinavit,quia debuit uidere quis, a quo, & ad quem tit
tum praesentaretur: de aeta.& qualita. ord. c. accepimus, ne contingat eum mendicare in opprobrium ordinis clericalis.
Si autem secit eum ordinari ad titulum sui patrimonii, quenon habere sciebat,uel non sussiciens, agetur primo contra archidiaconum, qui scit in dolo: secundo contra epist rum , qui fuit in culpa. Quod si ordinandus mentitus est dicens 1e patrimonium habere, ei imputetur, & hoc placet Host. si solus est in dolo. Qui uero ad titulum suae paupertatis se ordinari secit:& promoueri illam sequatur, ut me
dicantes t infra beneficium. .xj. 6 Archidiaconus peccat si est negligens in examinado,si ignorantes. non idoneos admittit,uel ex amicitia,uel munere, uel humano respectu.infra simonia. . xij.ordo. .i. γ Archidiaconus non tenetur se iacere promoueri in sacerdotem,sed satis est, quod sit diaconus: in cap.primo de arta. quai. or. 3 Archidiaconus Bononien.ut not.M.in.cf.de osoLin j.Qgl.singularis.ex priuilegio aboluit excommunicatos in studio Bono.commorantes, di ibi delinquentes propter uiolentam manuum iniectionem in clericum, & hoc sequis
s Archidiaconus Bonomim.consere gradu doctoratus ex priuilegio Honorii tertii, ut dicit gl. in cle.ii.uer.suspensum,de magistris. Praesente episcopo in diocesi non potest archidiaconus,literas commendaticias dare promouendis ad ordines,ut' .c. significasti de ossi.archidi. Secus si est absens Piscopus,& necessitas.uel utilitas ordinandorum suadeat, quia epistopo absent eius uices supplet. c. Leo.ti.
93쪽
ARCHIEPI SCOPUS. ARCHIPREI. ARCHIEPISCOPUS.
a iii lex ordinarius omnium episcoporum suae prouinciae de communi vire, secundum Pa.ina pastoralis,ae osor.& sufficit,quod habeat decem episcopos sub se,ut in.c.scitote.M.q. iii.licet non sit necessarium. a Archiepiscopus potest cognoscere de crimine episcoporum,& eos punire : ut in.c.secro, te sententia ex.non tamen potest eos deponere, hoc enim soli papae seruatur,ut in cap. H. de transac. V3 Ad archiepiscopum pertinet tollere malam consuetudinem de sua prouincia,& contra illam obseruantem, excommunicationem fulminare, secundum lano. quem sequitur Pa.in C. ex frequentibus, de insti. 4 Archiepiscopus suam prouinciam uisitare potest, quamuis eius sustraganei non sint negligentes,& iterare uisitatione, di procurationes recipere, non obstante contraria consuetudi ne, & dum uisitat suffraganeorum suorum consessionem recipere,absoluere,poenitentiasque eis iniungere, & aliis committere : decen. l. vi. perpetuo. 5 Archiepiscopus non potest tollere consuetudines ecclesiarutiuae prouinciae in diuinis ossicijs, quae sunt rationabiles, etiam quod deuient a consuetudine ecclesiae Metropolitanae:
ar. in. de trina, te con .d.4.3c secundum m.
6 Archiepiscopus negligentiam episcopi supplet in his,quae taςere debet.: Pa. in. d.c. ex sequentibus, non autem in delicio nisi delicta sint notoria, secundum quod limitat doct.
cc Pa.in. l. c.ex frequentibus.7 Archiepiscopus potest celebrare concilium irrequisito prismate. c. si quis episcopus uacans. d.lxxxii. In multis casibus archiepiscopus in subditos episcopi ordinariam habet iuris. ditionem,qui casus ponuntur,in. c. pastoralis,de Ossi. or. disyl ponit.xii.uide si placet ibi. q. i.
.. Α R C H I P RE S B Y T E R. 3 A Rchipresbyter ciuitatem sis, ut habetur de os archipresbyteri.c. officium, lebet quando praesul deest,officiunt uice eius inchoare,benedictiones presbyterales in ecclesia d re missam quando uoluerit cantare,uel committere,cui uoluerit,praecipere ministris, quando episcopus uult niissam cantar ut praeparent se, qualiter ad missim procedant. De.
94쪽
bet etiam praecipere custodi,ne eucharistia pro infirmis st,prouidere. ne infirmi sine sacramentis moriantur,consessiones semisum cum aliis sacerdotibus recipe. haec ibi. Et si quis ex eius negligentia sine consessione moriatur, reus erit animae illi .c.si presbyter.xxvi. q.Vi.& negligentia in huiusnodi quandoque mortalis,quanaoque uenialis est,ut in uer.negligentia, dicetur. , Archipresbyter ruralis ad quid teneatur, vide. c. fi. de ossi.
archipres s Archipresbyter ciuitatem licet omnes de episcopatu possit
absoluere,non tamen a reseruatis sine speciali licentia episcopi,secundum Io.an.in.c. si episcopus, te pae.& re.l. Vi. non autem sic archipresbyter ruralis potest absoluere omnes de episcopatu,quia solum prςest plebi. & quantum ad maiora nihil debet ficere sine relatione ad episcopui n.dcsi. Potest tamen omnes pertinentes ad ecclesias, existentes sub suo plebanatu, absoluere. quod patet per. s.c. fi.
ARGUMENTATIO. A umentatio non solum apud logicos, sed etiam apud
canonistas reperitur. Et prima est ab emimologia nominis,ut incipiacuit,el. i.&.xvi.q.i. Secunda est a toto ad pasetem assirmative,ut si prohibetur surtum,ergo & rapina.xiiii. q. V. α poenale est. Tertia a minori,ad maius assimatiue, in. c. si in Iaicis.xxxviii. l. Quarta a maiori ad minus negati-ue. xi. q.V.c. si Paulus. Quinta ab auctoritate.xxxii. q.L cidicit Dominus. Sexta a simili,ut inae.translato.de consti. Septima a contra riO,ut in. .sciendum.viii. . Lut si repugnare fidei est graue peccatum,ergo obedire est magnum meritu. Octaua a communiter accidentibus, .c.cum contingat, detur. iur. ibi Pa. Nona a paritate, in gratiis fauorabilibus.c. ad aures , de res . pa.Decima a silvicienti panium diuis ne,ut no.in.c. quanto,de iur. iur. undecima ab ordine literae, .m.c.quo dam, te elec.l.H. Duodecima ab absurdo uitando, .cim genesi. de elec.& ibi Ab.Tertiadecima significatione recti sermonis, in .c.ex literis, de spon. Quartadeci ma de tempore ad tempus. st de re. mil.I.non Omnes. har
baris. Quintadecima de personis ad res,& econtra. l. qui surem .ss. de sta.homi. Sextadecima de loco ad tempus. l. uinu,
ff. si cer.reta. Alia plura reperies.
95쪽
uenditionis,uel suturi matrimonii, quibus aduenientibus,non amplius dicitur arra, sed precium, uel dolatura , de arra reali emptionis, uel uenditionis habetur. T de contrahen .emp. l. quod saepe,in prin. 2 Arra data nomine artae,5c pro parte pagamenti,in contracta: emptionis,& uenditionis, a tali contractu recedere no licet ruta cum pars pretii sit sellita, res non est integra. C. quano li. ab emp. dist. l. unica. Si uero data sit tantum nomine arre, ille qui dedit,perdet arram,si per eum stat,quod cotm-ctus no sequatur. quod si per eum aut recepit arra stat,receptor arrae in duplis restituet: Insti. cie emp.& uedi. . .in his. 3 Ana,quae ad matrimonium pertinet, ut annulus, pecunia, uel aliud datum sponsae,quorum datio siti, arratio uocatur, praesertim si per annuli immissionem fiat,uulgo dicitur desponsatio: & praesumitur matrimonium, nisi probetur in contrarium. Vel esset contraria consuetudo, uel aetas repugnaret Ut no. in.c. tuae,de spon. in sub. Si uero haec a parentibus sint facta, la sponsalia praesumitur, ut ibi dicit glo. Per modum tamen quo sponsalia a parentibus cotrahi posi1unt: ut infra sponsalia. . iii. &. vi. 4 Arna sponsalitia,non secuto matrimonio sine alterius culpa, simpliciter debet restitui, ut quia alter religionem intrauit, uel est defunctus,uel repertum est impedimentum, & huius nodi. Si uero non est secutum propter culpam dantis , ipse, qui dedit, perdet. Si propter culpam recipientis, recis piens λluet eam in duplum.C. despon.l.arris. In conscientia tamen secundum aliquos non tenetur , nisi fuerit ficta conden natio : quod potest colligi ex noti per.glo. in.c. se temitas,ii. q. v. infra poenae si .i. sponsalia. s. X.
A Rreptilii facile discernuntur ab his,qui propriae rapi unis tu ut sunt prophetae, quia in raptu prophetarum,nulla inordinatio contingit, sicut in arreptiliis , & suriosis. Tho. secunda secundae. q.clxxiii.ar. iii
ARRO GANTIA.3 Λ Rrogantia,qua sibi quis,quod supra se est tribuit,sue ilia lud qd scientiam potentiam, di authoritatem, uel bon L
96쪽
uoluntatem pertineat, peccatum est,quia contra rectam rationem . sed mortale non est,nisi id quod sibi usurpat, sit
Contra Dei reuerentiam,aut contra proximum, ut tyrani iaciunt,uel finis ultimus in huiusmodi elatione ponatur , ut de ambitione supra dictum est, uel caeteri despiciantur , sicut pharisaeus, qui dicebat, non sum sicut caeteri, &c.
2 Est etiam frequenter uenialis,quando proximo non fit notabile praeiudicium, neque Deo magna irreuerentia.
3 Neque leue peccatum se meliorem quam sit existimare, est quoniam superbiae species dicitur. Hqc secundum Caie.ibi, infra, superbiasai 4 Arrogantia non est idem quod instanti sed saepius sam in
gans,quod docet, humiliter inserre nescit. advi.c.LI.LARROGATIO, supra adoptio : per to. ARS.i AMem magicam, Quae sub se continet nicromantiam,a guriu , & sortem,licet appetere stire, dummodo propter finem bonum appetatur,ut ad destruendum, & bono mo-d acquiratur,& conueniat personae,& non prohibeatur,&non sit periculum alicuius mali, uel maioris boni impedimentum ..Cu his conditionibus liceret no solum appetere, sed etiam adiscere,quia scire absolute bonum est. Sed quia hae artes non sunt scientiae, sed daemonum sellaciae, ideo earum usus est prohibitus, ut Augu.4.li .conses confitetur,
di Tho. secunda secundae.q.xcvLar.i.& Ioan. ii. prohibuit sub poena excommunicationis. Ideo eis utentes,& addascentes ad hoc ut utantur, mortaliter peccant. t Imagines, quae astronomicae a quibusdam nominantur, ex daemonum operatione habent essicaliam,cuius signum est,
uod necesse est eis inscribi quosdam caracteres,qui naturato ad nihil operantur. Non enim figura est naturalis operationis principium. In quibusdam imaginibus ut in ni cromanticis,simi inuocationes expressae,ad expressa pacta cum daemonibus inita n aliis sint tacita pacta per figurarum , seu caracterum quaedam signa,ideo huiusmodi artes sunt Penitus repudiandae, secundum Tho. ibi. .iLad. h. in ,
3 Ars si qua est lactens e quibus homines non nisi ad pec μ
97쪽
tes, peccant,quia occasionem alus peccandi praebent.c.culpa, de initi Jc dan .dato. ut si quis idola fabricaret, cadelabra aclidolatriani, uel aliqua alia pertinentia ad ritum iudaeorum,similiter ratione,uel ad usuram S simoniam , secundum GD ad furta, ad artem magicam, S senilia, secundum Tho. s
Cunda secundae. q. clxix.ar. u.ad. Iul.Tales mortaliter peccaret.
4 Ars quae facit aliqua,quibus homines ad bonum, & ad ma tum uti possunt,non est prohibita,ut ars faciendi alma, cartas, scascos, sucos,& similia,& fac1entes talia non ad malum
usum,& uendentes similiter,non peccant mortaliter. Si autescirentiquod ille cui vendunt uult uti ad mortale peccatum, ut ad bellum iniustiuit,ad incantationes, peccarent mortes ter uendendo,dantes auxilium, & cooperantes ad peccarum mortale,ut dicit Cate. secunda secundae.q. supra melius tamesacerent tales ii aliam artem possent inuenire. Si tamen talis ars esset prohibita,uel per principes,uel per papam, non liceret ea uti,neque uendere limoi artificiata ob prohibitionem.
Qui vendunt huiusmodi prohibita,ut puta idolum, an t
neantur restituere, uel dare pauperibus lucrum dic secundum Αr.sso quod non de praecepto,quamuis Pa. in.c. multa sunt,ne cle. uel mo. dicat quod sic intra,restitutio. . .s Vtentes balistis contra Christianos , intellige in bello ini sto, secundum glo. in.c. unico, de sagittari;s,moitaliter peccant. debent excommunicari. Sed hodie canonistae pro nihilo est, secundum Caie.in summa,uer. sagittarir, dum quilibet bellum suum ut iustum habet. γ Ars histrionum,& instrumentorum muscalium i fiat debito modo, & a personis quibus non prohibetur, dc temporibus debitis, δc non per turpia uerba, dc dare eis etia aliquid,
non est illicitum,supra, Adulatio. . iiii. infra Histrio. . i. dc .ij Ars mercatoria non est licita,quando mercatores inter se co- ueniunt,ut alios ncm instruant, aut non vendant nisi certo
modo ,causa fraudis,secundum m. post Inno. te appel. in si c. signiscante. secus si ex priuilegio,vel ex consuetudine hoc ficerent,uel propter aliquam causam licitam, non aute propter causam illicitam, etiam si iuramento firmassent . iusta,
Mercantia, per totum . Monopolium, per totum.
s Anes in quibus periculum uitae propriti l alienae imminet
98쪽
ut m pluribus, uel frequenter, sicut ars transeuntham super Cordas,ars torneamentorum, quae est prohibita, te tornea. ci. non possunt sine mortali peccato exerceri,quia exponere se,uel alium,periculo mortis, nisi pro honore Dei,uel salute an GSc. mortale est. Neque ars facientium Ricos,quibus mulieres faciem pingunt illicita est, cum S mulier sine reccato se ornare queat,ut dicit Tho. secunda secundae. qu. ix. Ideo male ficiunt hi, qui talibus negant absollationem.
AsSAS INUS. a Ssasini erant quidam homines infideles, qui de sacili inducebantur ad occidendum christianos, & contra non eos) sed inducentes,est lata excommunitatio in.M.de homi. pro humani,& bona istorum sunt capientium, si sunt bona temporalia,& sit declaratum per sententiam iudicis illos esse assassinos,uel deductores,uel mandatores talium. secun
2 Vnum notabile hic accipe , quod quando iura dicunt poenam imponi ipso iure,uel ipQ sacto, debent intelligi dummodo sit secuta sententia declaratoria, perquam declaratum sit, uisle commissum id,propter quod ueniebat imponenda
talis poena,alias illa effectum non sertiretur,& executionem. Et hoc etiam tenet Inno. in.l.si quis maior.C.de transac. etiaQuod tale fit ita notorium,quod non possit aliqua tergiverrione caelari, adhuc talis sententia declarativa requiritur ,
quamuis Pa.m.Ccum non ab homin de iudi. tenuerit contrarium. Voluit etiam m. in c.cum canonum, de costi. quod
quando bona alicuius sunt ipQ iure consscata, qu8d talis
cum bona conscientia non possit illa retinere, quia statiinsunt fisco acquisita,& hoc etiam reprehenditur. infra inereti eus. .v. Si tamen textus diceret ipso iure sit priuatus,& quod non requiratur alia sententia declarativa sicut secit Paulus .i . in extralia. ambitiose,secus esset. Et quando dicitur, quod pinna iuris requirit sententiam declaratoriam intelligitur de Pinna,quae actum hominis quantum ad executionem requixi ut priuatio bonorummon de poena,quae hoc non requi dixtit excommunicatio. Ad hoc quod quis inuolliatur praedicta sententi xcommunicationis, oportet quod actu ii
terficiat per inasinos aliquem christianum , uel mandet hoc
99쪽
fieri,uel patenter.receptet, uel defendat,uel occultet,
ASTROLOGIA.3 Astrologia una est de septem altibus liberalibus,& est ii
re scientia,neque de se mala,aut prohibita, secundum m. in ex timore, de serti. Vnde & iura praemiant has scientias
exercentes.I.i.ffde ua.& extraor. cogni. Peccant tamen quandoque homines circa eam. Et primo, si ea, quae sunt fidei Christianae habeantui tanquam causis coelestibus subiecta. Secundo,si de futuris contingentibus certum fiat iudicituri. Tenio si actus humani necessario coelestibus causis subiecti esse credantur: hoc enim esset tollere liberum arbitrium. Et quodlibet horum trium,ex suo genere moriale peccatu est , secundum Caie.ibi, quia haec tollunt fidem , liberum arbitriumn gratiam diuinam, legemque , & totam christiano
si quis dicat corpora coelestia,& costellationes inclinare homines quandoque ad uitia.quandoque ad uirtutes, non e rat,dummodo non credat homines cogi,quia uolutas, quae est principium humanarum operationum , non subucitur coelo,ut s. Tho.in pluribus locis dicit. 3 Iudicare etiam de infirmitatibus,sanitatibus,pluuiis,& aliis, quae ex coelesti influentia procedere possunt, bonis astrologis permittitur,quamuis saepe errent, quia ueram astrologia non habent. His etiam Caie.in summa ibi consentit,& Tho. LqcxV. ar.iiij. ad.iii. Angelica, quae dicit astrologiam potius mittere homines in errorem intelligit de diuinatoria,& ea, duae arte daemonum habetur, de qua omnia iura per eum legata debent intelligi,& non de ea,quae uere est 1cientia.
ASTUTIA. Astutia est per simulatas, & dolosas, & Oaudulentas uias
ad finem aliquem progressus: Ex S.Tho. secunda secundae. quaest. lv. . iii ideo manifeste est peccatum, prudentiae oppositum , & secundum subiectam materiam inuenitur mortale,uel ueniale.Si enim nocet notabiliter proximo, inter monalia computatur, sicut mendacium perniciosum. Si autem non nocet multum, uel nihil, uel ossicit, uenialis erit, secundum Caie ibi,in s maa. Est et quaeda astutia bona,quae ad bonum finem ordinatur, de qua'Cocxii. cu eLsem aliutus dolo uos cinFL
100쪽
4t AVARITIA. AVARITIA. et Amritia secundum quod importat uoluntatem accipienis
cli,uel retinendi alienum, est peccatum mortale, nisi ex impersectione actus,& hoc modo opponitur iustitiς. Secundum autem quod nominat inordinatum appetitum tecuniae, contrariatur liberalitati,& communiter est peccatu u Diale. Tamen posset esse tantus, assectus ad acquirendum , set retinendum,quod esset mortale, ut si quis propter hoc postponeret ea,quae pertinent ad tautem animae, non curas transgredi praecepta Dei,& ecclesiae,& huiushiodi. Ex sito tamen genere ortale non est. ex Caici ibi, di Tho. secunda secundae.q.lxxxiiii.ar.iiii &.q.cxviii.ar. iiii. 2 In auaritia mortaliter peccatur,surando rem alicuius importantiae,uel si esset paruae importantiae, tamen magnam iniuriam crederet per hoc lacere domino rei, ut insta furtiun. . i. secundo,per rapinam, ex oua sequitur magna proxinai iniuria,uel damnum.tertio i alienum retinet in cito domino,&Posset restituere,& totiens peccat,quotiens deliberat non re
quando non secit elemosinam in casu,quo tenetur inta elemosina. .u.quinto,quando iniusto modo ut per usuram,simoniam neretricium, &Quel per modum quodest mortale Peccatum lucratur,etiam si quod acquirit sit minimae quantitatis.sexto,appetendo alienum,ut supra,voluntate deliberata Nota regulam, quod quando quis ita appetit diuitias,uel rem aliam,talite quod pro illa esset paratus iacere peccatum
unum mortale,runc mortaliter peccat. Si autem nullo modo
uellet Deum mortaliter ostendere,ialis appetitus est uenialis. 3 Auaritia est uitium capitale,secundum quod multa uitia o dinantur ad habendas diuitias fecundum S.Tho.ii.sen .dist. ii.q.i1.M. iii.cuius species sunt noue, ut ponit Philosophus iiii Ethi.& Tho.secunda secundae. q. viii.ar.ulti. 4 Auaritiae filiae secundum Greg. xii l. nior.sunt septem, uidelice pi oditio,seaus,sellatia,periurium,inquietudo, uiolentia, di obduratio contra misericordiam. Quando hae sunt peccata mortalia, uide in suis titulis, uel per ea quae supra dustarunt,iudica.Sub istis secundum Isid. continentur mendac , uum testimonium,furtum appetitus xurpis lucri, pacitat. R inhumanitas.Plura tamen alia ex hoc peccata Qriuntur.