장음표시 사용
111쪽
sue ex albo non adeo candido,& nigro sit: ut in mulsis deni Gstrari potest qua do sanguis qui Purpureus Homero est dictus, ut supra adnotauimus, fiat eκ Chylo. sic enim medici appestat succum, qui in ventriculo eκ cibis fi0 & ab erate attrahitur.
inesaraicis venis mediantibus. succus enim iste albus est, & transmutatur in sanguine a iecore: ab ipso enim pero membro perfectione accipiti quamuis illae Venulae,paruaque vascula, quadam ruboris tincturam Chylo condonent. qui per ulteriorem coctionem sanguis euadit: quae perfecta codio sit in iocinore. se & de Purhureo statuendum. dicebat enim Plato, fieri Purpureum eκ albo rubeo, re nigro qui si loquatur Peripathetice, potest in medium promere eκ igne no claro, & nigro . ut ignis ille non clarus , sit albus rubeus. sic enim iste color fit Peripatheticis. de quo cum Platonis opinionem ereoneremus, non solum diximus; sed dc eius multas species, eκ Phaorino, & Frotone, apud Gellium enumerauimus. At Puniceus color fit.
ut de eo cum de Iride ve rba secimus diximus. quando albus
fulgidus, nigro aquoso Permiscetur . tunc enim lue color euadit, qui violae floris colorem repraesentat. videmus enimuero vere violas, quae quando ortum habent, albedinem quandam praeseserunt: deinde in puniceum colorem coctione mediante evadunt. resoluitur enim aquea illa humiditas, quae album colorem facit,& magis coquitur,& sic in puniceum transit colore .
at color Puniceus splendidus in rosis puniceis uisitur, qui dctii ellus est. de quibus sic Virgilius.
Puniceis humilis quantum saliunca rositis Iudicio nostro, tantum titi cedit Amyntas.
si quis album fulgidu negare ausus erit, uideat albas rota, quae isto fulgido albo ita redundant, ut uideatur quaedam in ipsis
residere rubedo. Viridis autem color, ex albo Nauescente sit, de nigro non adustor siue eri igne, dc terrae igne quidem medi
criter assecto, & terra non multum opaca. cuius quidem coloris, non est unicum discrimen, secundum maioris, minorisq. r tionem: ut in brasica videmus, gramine, BuNo,& olivarum s
liis. unde Brasicae color Galeno dicitur Sc ante eu Hymuidentur enim ista discrimina in pluribus plantis . aliquae sunt . ' in albo uirides, ut Saluia, stachis, diptamnum creticum,puli rium,Polium di similes plures Plantae aliae in nigro uiride ostedunt
112쪽
dunt Olarem, Ut platago,elleborus niger, hedera, urtica, lupus
salictarius, & Pauli Aeginetae lepidium; aliae inflauo virides
sunt, ut gentiana, maiori S minor, rosmarinus coronarius, ra-
barbarum, raponticum, Papauer spumeum. aliae in purpureo herbaceum colorem demon urant; ut Ciclamen, Cothilidon, siue Veneris umbilicus, Thelephim. aliae, in fusco uirides sunt, in Aloes, absinthium santhonicum, & quaedam lunariae. adeo est mira huiusce coloris sertilitas, ac varietas.neque enim ut Pla, to ait, Potest quis eXacte colorum miXtiones cognoscere. An vero in terra sint omnes colores, ut sapores sunt, disicile est iudicare scimus enim rosam,Rose succu attrahere, Ut inquit Hypp. veluti, &alleum, absenthium, & Aloes , dc costus amarus , de Meu, de oes deniq. platae suum propriu succu a terra attrahunt.& videmus in eode solo, & absentiali amarum esse, ct glyciriae zam dulcem, & Aloem amarissimum, Salleum acre, ut amaruetiam costum, Meum odoratu & suave. quare recte ab Hypp.
bonarum artium inuentore tellurem omnigenos sapores in se continere est scriptum. nempἡ dulcem, amarum, salsum, acre,
austerum, acerbum, dc acutum: & si quem eκ istis fieri conspiciamus; ut obesum depingues ex dulci. At Theophrastus non
fatetur terram alicuius Liporis esse:dicit tamen humores saporuintra terram esse, si igitur terra sapores intra se habet, cur oe nocolores videmus enim in terra, aurum, argentum, ealibem,aes,
plumbum hyda Tironq. nasci,quin dc sulphur, bittumen, oleuec quasdam terras colore insectas, ut sunt bolus armena, ochra, miniu, rubrica synopica, Sc ceruleus color, qui primum Ale-Nadriae, ut inquit Vitruvius est inuentus. si itaq. reperiuntur isti colores, quia Danielle Barbaro etiam minerales dicuntur; cur est quod in terra nou sint omnigeni colores non video. Stilticidia enim, dc aquarii mediocris stagnatio, si in umbrosis locissant, aqua eκiccata apparet sotu heroaeei coloris, deinde tracta temporis etiam punicea euadit, postea nigricati qui colores non fierent, nisi in terra esset quid, quod i colorem saperet omnigenum . at sit transitus de uno in alterum colorem saepe, ut in malo punica videre licet. sores enim sunt purpurei, tid clara purpura tincti, deinde fit malus punica herbacei coloris,acini uero . Punicei ab initio, deinde albicantes, temporis postea interuentu, dc punicei acini evadunt, dc cortex. quae nam est illius diuer io . N sitati,
113쪽
sitatis ratio, nisi coctio, & humoris abundantia Z primὁ enim cum humor modicus sit coquitur at cum multus, nutrire postea ita alum punicum statuat:calor illud superfluum alimentum eκ- coquere nequit, unde relinquatur color herbaceus est necessersed tractu temporis, calor sit validior, &humor magis ac magis
eκcoquitur, S sic alius color sit. quod non solum in malo Punico uidere possumus, sed in storibus, & herbis omnibus. simili
modo in autumno frondes ex viridi colore purpureae fiunt:de sciente humore, ob succi reconcentrationem: quae ab ambiense sit aere, unde calor potest de excoquere humorem , & quodammodo assare, dc sic colore illo Purpureo colorantur. ait aucta recocetratione, aduentante hyeme , calor evanescit , ct sic pallidulae frondes fiunt. ut hominum corpora in metu, Sc morbo. in metu calor sua petit principia: in morbis,& sanguis reso Iuitur, dc eκiccatur, dc spiritus dissipantur; unde Pallida eXanguiaq. corpora redduntur. deficiente vero omnimode humore. deficit etiam calor, de sic solia decidunt. at in aliquibus plantis, non decidunt solia, etiam si sicca fuerint. &eli ratio, quoniam adeo humor qui frondes alebat viscidus, ut in solin remanserit ct visciditatis portio, quae eas arboribus ita anneXaSconseruat. sunt vero & quaedam arbores, ut oliua, laurus, Pinus, iuniPerus, iteκ, hedera; sunt Sc herbae, ut eleborus niSer, ruta, Pollu,
saluta, quae ob citiditatem, qua Ioui frigido resistunt, non solii seon des detinent, sed & fructus . inter quas plantas est etiam reponenda palma, qnae si foemina longe a mare platetur adeo proximae istae arbores sitit, ut coeant.Hinc tractum esse prouer- Dium apud Galenu censet Hieronymus Mercurialis:Plasnico amatores, at in aliquibus est maximum odium ut inter brasica& vitem, inter rutam, de brasi eam, inter laurum Sc vitem, ut ait Theoprastus. putat Fracastorius istas thipathias idcirco inter hasce plantas esse, quia ex eodem succo alatur. unde si quis brasicae cimam praemanserit, potest tuto magnos uini calices eκiccare, de de Poculoru magnitudine quottidie altercari Ceruleus uero color, qui Cianeus dicitur, gignitur eX claro igne,ci terra opacissima. siue ex albo lucidor Sc eκacto, nigro . qui color in pleri'. floribus uisitur, ut in Cicorij flore, & Ciano; cuius sunt genera tria, nempe purpureum florem habens, albu, ci ceruleum. colores ergo naturales isto generantur modo. idcir co Pli-
114쪽
eo Plin Ius colores in duo redegit genera . dicebat equide ipse sunt autem colores austeri aut floridi et per austeros intelligens illos colores, in quibus magis terrae portio, quam ignis uiget. cotra per soridos. at floridi ex Plinio seκ sunt, Minium, Arme nium, Cynabaris, Chysocolla, Indicum, Purpurissum. cceteri
austeri. ex omnibus uero istis, alij nascuntur, alii fiunt. nascuntur snopis rubrica, Parhetonium, melinum , eretria, auripigmentum. coeterae innumerae species, eae his finguntur. dc multi colores eκ metallis parantur; ut coerussa, quae ut in alium c lorem transeat, comburitur. uiride aes, sandaraca, syricum atramentum, sandiae. quae ex Galeni testimonio nil aliud est, nisi adusta ccerussa, quam sandicem is Serapione Minium uocamus. de qua etia meminit Virgil
Irae sed in pratis Acies iamsuave rubenti
Murice, iam croceo mutauit vellera luto.
Sponte sua fandis pascentra vestiet agnos.
Cceterum quaeret quis, quomodo a corporibus proueniante Hlores. &an inter ipsos aliqua sit praestantia. breuiter respondemus, quod cum colores, sapores, & odores, qui distinguuntur non ut sapores, ct colores in septem genera, sed in duo , scilicet in graue, & acutum, eκ quious omnes alii procreantur odores: fiant eκ elementis r fit ut a totius substantiae temperamento quod est unio, S miκtio eκ elementis: nempe eκ substantiis, ct qualitatibus ipsorum: & non eκ qualitatibus solis, ut stoici Putabant in producantur,& emanent: quare semper aliquid circa subieetum designabunt in quo colores & sapores reperi uturi
quoniam ut est auctor Averri accidentia plurimum ad res e gnoscendas conducunt. unde non erit in corporum superficie
color, ut Pytagoras dicebat; sed & in omni temperamento. ex quibus rursus stoicorum , ct aliorum error damnari potest: qui ex saporibus, coloribus, ac odoribus, nihil sciri posse fatebatur. At inter colores, uti inter sapores, ac odores, etiam eκcellentia quandam esse negare quis non audet. sed qui nam sint qui principatum teneant, dissicile est iudicare. Bartholus Iurisperatus iudicat aureum colorem principatum obtinere, eo quia magis est lucis particeps aureus color. secundum locum tenet purpureus , propter eandem caussam . tertium autem locum, sibi uendicat cerialeus colρr: quia inquit Bartholus magis ignem in ip N a forum
115쪽
sorum generationem habent, quam aliud elementu. quam Bartholi sentetiam, est sequutus Bartholomeus Cassaneus. sed Clarissimi hi Iuris periti valde allucinanturiquoniam si uera est iss serum suppositio, tunc albus color omnibus praeserri debet, qui constat eκ puro, ae claro igne, dc pauco opaco. deinde succedent alii colores, qui magis clari ignis participes sunt. Unde antiquitus, quae conducebant, ac sauiti erant, lapillo notabantur albo, contra nefasta nigro . ut Persius hoc distico demonsti
a Mq. siequenda forent, edi qme vitanda vicissim
Ita prius Creta, mox haec earbone notasti. Aureus autem color, cum constet eN igne non adeo claro, fieri non potest, ut magis eX cellat, quam albus color. si vero Clarissimi isti uiri, fulvum colorem tamquam eX auro Prodeuntem co- siderarui, valde decepti sunt. siquidem colores minime vimineralia fiunt: nam colores eX elementis gignuntur,mineralia vero cum imperfecta sint corpora. eκ elementorum exhalationibus
sui. dc Aurum non solu magis, magisq. hominum iudicio alia apersecta corpora superat,dc inter ea excellit: sed etia ex ipsius Seneratione. quoniam, ut dicunt Albertus magnus, dc Diuus iliomas auru ex sicco, dc humido subtilissimis generatur. quicum sint similium partium, &homogenea, hic est quod au-xum liquatum magis Probetur, nec minui Possit. contra coetera metalla, quoniam eκ humido magis impuro constant. dc ideo liquata decrescunt, Vt argentum, itammum,aes, ferrum,& plum hum. Cur est igitur quod principatum tenent, & aurum inter metalla,& purpureus color inter coloresZDe auro iam diximus, propter ipsius eXcellentia; quonia tum eX effectibus, qui ab ipse producuntur auro: tum etia eκ generatione ipsius, ct ex sua Parua, quae copia est, cum coetera metalla, longe magis abundent, dc copiosa sint aurum autem, non nisi difficulter haberi possit, de si reperiatur minima eius copia reperitur. eκ genera tione, quoniam uti diκimus, eX sicca adeo pura, dc nitida eκ halatione fit, ut dissiculter consumi possit auru. quod scit Phylopiis Vimidius, qui auru potabile, non nisi summa industria, iam axima dissicultate parat. EX effectibus vero, quia ut sunt auctores Avicena, Razes, dc Serapio, mire cordis morbis opitula-
tur ex subuenit: animae ilarat, &adeo moestitudines depellit ut
116쪽
iit ut melancholicis etiam subueniat. quorum etiam sententia in maximo verborum lepore Petrus Andreas Matheolus confirmat, dum ait. Aurum omnium metalloru praeciosissimum, pr iuuati simu l. , cum eius nusqua quod extet meminerit Dioscorides, crederem prosecto non paucam naturae rerum iniuria a me illatam iri, si huius ta praeciosi metalli, cuius inextinguibili siti uniuersus aestuat mundus, hyiloria, & facultatem praeteriissem. Quandoquide ob ipsius splendescete coloris nitorem, opinati sunt natur operu indagatores, admirabiles auro inesse iacultates, quibus homines non modo tueri possit, sed & longe uos reddere. Quapropter mirum non est, si prum tanti faciat mundus, ante coetera extollant homines. Auri itaque materiam nihil aliud esse scribunt, quam substantiae elementariae sibi inuicem proportiones respondentes. Hae autem simul comiκtae, cum pari sint virtute confirmatae, aliud sane gignere nequeunt, quam amicabilem quandam & optimam mixtionem, quae sermentatione, & coctione Persicitur. quo sit, ut inde tam indos lubili neXu, uniantur, ut permanentes, &ser Ein dissolubiles fiant, adeo quod siue id eueniat, coelestium cor-
Porum influκu, aut temporis ut, aut sagaci Limae naturae opere, aut his omnibus una concurrentibus, conuertuntur e dem substantiae in hoc metallicum corpus, quod vocant auru . Hoc
enim ut diximus )ob sui taen ingentem temperiem, tum unitatem tum optimam miXtionem, adeo densum euadit, quod Mon modo quandam communem consequitur permansionem,
sed incorruptibilem sere temperiem, & caussam quandam ob quam superfui nihil continere possit. Hinc igitur e ii, quod
quamquam longioribus seculis,auru in terra, uel in aqua sepulti eum Permaneat, numquam rubiginem contrahit. sicut in igne diutius permanes, non modo aliqua ex parte non comburitur;
sed & depuratius, & splendidius et sicitur. ad haec ob optimam sui unitatem, nullo Phlegmate, nulloque pingui redundat. ita ut perpetuo fulgeat, splendidissimumque perduret. Quin-
et tractantium manus nullo colore tingit, nepe croceo, aut nigro , quemadmodum coetera faciunt metalla; neque etiam alia quo odore, aut sapore gustantium, aut olfacientium tum nacres, tum palatum inficit Aurum intus in corpus sumptum, si .ue ex industria , siue insciis deuorantibus, nullam penitus 'insert
117쪽
inseri noxam, ut complura laciunt metalla, sed mirum in moz dum cor, & uitalem lacultatem roborat. Quod Solis influxus acceptum plerique sapietes retulerunt. Quamobrem iure quidem dici potest, Aurum omnium nictallorum praeliantissimum esse, ductile, colore lucido, illique persimili, quo cuncta a Sole illustrantur . Insuper propria quadam attractrice ui Posset, qua respicientium animos allicit, &disponit, ut ab ipsis illico delis deretur. Vnde quidam eXistimauerunt, auro proprias quamplurimas inessetates. Hactenus Matheolus,pulchram de Auz hvstoriam recensens. EX quibus nil mirum uideri debet: si Bernardinus Caroccius Tudertinus, cognatus tuus,& Melitensis enues cum Turcarum captiuus, sugam paraiser, & reliqui transfugae secum reducti ultimo suppi Aio at sicerentur, ipse nedum nec aegritudinem, neque pavore sensit, sed hilaris semper.& forti animo mansit, nempe quia quasdam aureas in ipse fuga dragmas ingurgitauerat, a quibus cor tantum roboris suscipiebat ut ne etiam interitum formidasset, atque
nime frustatus euasit. Cum igitur tanta sit auritaque praestantia, & dignitas, quis est per hominum atque deo- in si em, qui aurum non amet, desideret, eκoptet, & maXim εappetat sed utinam ut inquit Plinius, posset euita in totum a dieari auri lacra fames: proscissum conuitiis ab optimis quibusque aurum, S ad perniciem uitae repertum. ad quid reperii
mucrones, enses, scuta galea , caeteraque armorum genera, nisi
ob unius auri cupiditatem quare non minus lepide quam sole sic cecinit Tibullus. Quis seu horrendos primum qui protulit eicles sm amferus , ac uere ferreus ille suit.
Tune caedes hominum generi, tune praelia nata, Tune breuior dira mortis aperta uia est. nihil ille miser mervit, mr ad mala nostra,
Vertimus in Duas , quod dedit illa feras. Divitis Me vitium eri auri, nec billa fuerunt, Faginus ad stabat, eum Ορbus antὸ dapes.
Non arces, non Nilus erat, Ium umque petebat Secus uarias dux gregis inter oue . . Quod innuit etiam Lucanus cum aiXit. Impulit amentes aurique cupidam corcos
118쪽
Des reglaos, super ae cadauera patrin,
Et caesos calcare duces. At si uerunt fateri licet , auro cuncta obediunt,aurum eolitur , non uirtus, non animi praestantia, non ingenium. quod Propertius cognoscens dicebat. At nune desertis resant sacraria lucis , r t UAurum omnes uicta iam pietate colunt. t. Auro pulsa fides. Auro venalia iura ,
Aurum sex sequitur, mox sine lege pudor. At certe negari haud potest, Aurum non praeesosisiimam rem esse,& metallorum omnium praeclarissimum: quamuis auari Pe ditique homines, eius usu abutantu . CCeterum eius Pr stantia etiam Uirgilio celebratur.nam quando Aeneas a Didone hospitio susceptus est, de Achatem ad Iulium misisset: tulit Cupido. Iulii loco ad Didonem, pallam auro rigentem. sic enim diciti l Aeneas , cneque enisu patrius consistere mentem Passus amor rapidum ad nauem praunitis Achatem' Ascanio ferat haec, ipsum. ad moema ducat: - 'Omnis in Ascanio Chari stat cura parentis. 'i Munera praeterea Iliacis erepta ruinis Ferre iubet, pallam signis, auroque rigentem tEt circum textum eroceo velamen acantia.& magnitudinem Domus Regiae Priami ostendere uolens, de
quantum ornamentis e Molleret dicebat. Maratasque trabcs veterum decora alta parentum . Sc inferius.
Barbarico postes anro, spoli sq. superbi.
Cum igitur sit adeo praeciosum metallum aurum , sit ut ob ipsius eκcellentiam, dc nitorem, multae res auro com Parctur. hinc est etiam,quod prima hominum aetas, quae sub Saturno, ut Hesiodus ait, fuit: auro comparetur. Ex iis igitur quae diximus, fit manifestum aurum inter me talia Principatum obtinere, ob materiae Praestantiam, originem, apsius inopiam, S uirtutes: non autem ob colorem, ut magni illi uiri Bartholus, dc Cassianeus putarunt. Purpureus uero color inter colores ideo principatum tenet solum ob minorem coPiam. nam omnia meliora suere, cum minor copia adsuit, ut dicit Plinius. quoniam p.rucis in locis Purpur. x tinctura erat. Sequamuis Romae purpurae usus semper fuerit; tamen Romulus usus i
119쪽
usus est purpura in trabea solum . quo uestis genere me tut& Latini Reges r ute*litum illi oratores ab Aenea misi uiderrunt. ut est apud Virgiliunt. Ipse Quirinali lituo, paruaque sedebat ecinctus trabea , uuaq. fηc se gereb*t . ,
Tius equum domitor: quem eapta cupidine ramum Aurea percussum virga, versu q. Nenenis, Fecitauem Circe, sparsit. Gloribui alas. Postea autem usus est, & Toga prcteκta,& Latiore Clauo 1 uIIus Hostilius , deuictis haetrulcis. & ante Augusti principatum uiolacea purpura usu erat . cuius libra denariis centum umibat . post usu fuit rubra Tarentina. Huic successit diphabad yria,quae in libras denariis mille non poterat emi . Hac Primium praetexta usus est Lentulus spincter aedilis curulis.quare colligere ex hiis Plinii uerbis possumus pumurae praestantiam,non emcolore iudicatam esse, quamuis praestantisiimus sit color: Leci eius praestantia, non quia ignem magis habeat iudicatur, quo Diam ad hunc colorem faciendum cocurrunt & ignis turbidus , Sterra opaca. sed ob eius ut dixi raritatem, Aetiam quoniam Quendam nitorem habet, & quando aspicitur color iste quanaamouet delectationem. ideo V cnus pulcherrimum Aeneam iacere in animo concipiens, non alium ipsi condonauit colore ut Dionem adiret, Praeter Purpureum. Restitit Aemeas claraq. in luce refulsits :Os humerosq. Deo similis. nam=ue ipsa decoram caesariem nato Genitris,lumenq. iuuenta Turpureum, latos oculis adflavit honores . .& apud Homerum cum Aiax, & Hector, poliqua acriter inter se pugnassent: mutuis donis ac muneribus seipsos assecluent r
ad quem locum forte allusit Ariosius, cum dirit. O gran bonia de cauallieri antiqui; man riuali , eran di Ire diuersi,
E si sentian Ogii alpri talpi iniqui
Ter tu trala persona ancho dolersi: Et pur per vaffombrost, ct eoui apriebi Insi evansennas petio auersi. θAiax purpureum baubem Hectoridorauit. sic Homerus inquit. :
120쪽
Quod non donasset AiaX nisi donum praestans suisset. δc insigne,nec Homerus φοινι- Φαυνῖν dixisset, sed potius auro insecta colore. Cuius coloris praeliantia. Pet. Bebus cognosces dicebat.
Cum igitur ita colores generemur: nunc quomodo Cometae eo Iorentur est videndum . quos non ut aliae res colorantur, diκimus colorari: quoniam ipsoriam materia exhalatio est. quae exhalatio duobus tantum generibus dissert. alia uere est sicca,
qua Cometae candidi, & argentei fiunt ue alia crassa dc humida,eA qua sanguinei, & rubet Cometes fiunt. sed si adhuc ista materia, de crassior, & humidior fuerit: tunc Cometae color, eunt vel niger sit, vel subviridis, noctu uideri nequaquam potest. videntur solum argentei colores, ac candidi, naui purpureiq. de inter hos alii, qui secundum magis, & minus dis runt. Quorum, quae modo diκimus, demonstratio haberi potest, eκ namina , quae in nostro fit igne . si quidem si ignis eκ siccioribus liis sit paratus: cum ea ligna materia quadam oleaginea sint re-erta, & magis sincera. ut ex stillaticio oIeo , quod eκ ipsis paratur dignoscitur.) fit ut clarior flamma, & lucidior euadat. si
vero sint ligna viridia, Sc quae magis, quandam terrenam humiditatem', qua aeream, Velaqueam habeant, fit fumus accensus atro, sanguineo, ac rubro colore infectus, ac tinctus. simili in do, de mediocriter assecta ligna, sammam mediocrem habent, nempe mediam inter claram & fuscam, siue purpuream atram dicamus. Ita enim putare debemus, ut in crinitis syderibus eueniat, alijsq. aereis ignitis impressionibus; quae ex accensa eXhaiatione ortum ducunt. CCeterum quis quaerere non ab re Pot rit, si Cometae ita fiunt;.& discrimen tum a formatum a colore,
tum S a materia & loco accipiunt: quod discrimen aliud verε facit, ut Cometes, ab alio Comete disserat ac specifica disserentiae uariet, ut hucusq. a nobis demonstratum cst ; & aliud discrimen , ac disserentia, ut Cometes a Comete secundum eamo disserentiam,