장음표시 사용
181쪽
c. 3. ete atomorum proprietatibus. I FIgula, par ea νε sissentia aquae ad motum sursum atq; inclinatio ad motum deorsum: quod si se ita non haberet, motum per syphones perpetuum inuenissemus. Atq; haec ratione fluidi, aquae conueniunt. humiditatis vero beneficio partes partihus nullo negotio uniuntur idq; in triplici humidorum genere , viscoso, pingui, & rorido. Viscosum hamatis, & veluti concatenatis constat particulis ita ut dilaceratione opus sit vixque certa auferas mensura ob adhaesionem. Pingue in oleis butyro, adipe depraehenditur. Purum in aquis, & antiquorum balsamo,quod nullo macular periculo vesteS fragrantia
sua aspergebat: at sicuti omne humidum facile est uni bile ita solum purum, & roridum facile diuisibile est. Atq; ideo quod aqua superficie sphaerica sempercircumamia
hiat terram,quod scilicet reperiat in fundo terminos,&ad latera, apertum vero aerem in suprema sui partequae imbecilliori corpori non cedit, .debet necessario aliquibus terminis dissiniri. Sphaericam autem induit superficiem quia natura quam breuissimis utitur vijs, & nihil facit frustra, breuissimi autem termini habita ratione grauitatis corporis, & centri grauium est sphaerica, quae a centro mundi per puncta terminantia aquae limbos duceretur,ad eam ergo se se reducit. Vnde instituta sunt iucunda qusdam problemata quibus probatur cyatho plus aque contineri tu valle, quam in montis iugo,quod facili negotio demonstratur ex coroll. prop. 33. l. 6. Euclid. Cum enim aqua, ut diximus sese colligat in sphqram cuius centrum est centrum grauium sue mundi, sit circulus AC pro aqua in valle circulus DB pro aqua in monte, quoniam ergo ex scholio 3 3. l. 6. Eucl. squales rects lines ex circulis in squalibus auserunt arcus inςquales , maiusq; est segmentum minoris circuli quam, ut si simile segmento cir
culi maioris,erit ergo cyathi in valle siuein circulo C A splis
182쪽
Isa Dacitomis. Diq. n. rica aque superficies in segmento maiori qua in circulo momtis DB. quod erat demonstrandum,his, ita prςlibatis. Dico primigeniam atO-
m0rum aquearum figuram esse sphiria cam,csteroqui fluxa illa est, & versatilis
B C A O incerti sq; termini, linita vel in mixto aut in ipsus aqus congregatione. Probat. primo Quod sit sphsrica . Si daretur atomus aqueain inani ab omnibus alijs separata,illa se se in sphsram colligeret , erg γ sphqrica figura illis atomis est primigenia, probatur antecedentis sequela a priori frustra sit per plura quod potest seri per pauciora , sed iisc atomus debet suis terminiscontia neri ergo paucissimos , &angustissimos admittet , at sphtret fines sunt huiusmodi, nam ex scientia figurarum imperim traru ea figura maioris est areae qui plura habet latera quaeq; est regularis, sed spherica est in potentia lateribus infinitis,estque segularissima, ergo omnium ubi isoperimetrarum cap cissima est. Probatur secundo. Illa figura est fluxa, & versatilis quae alienis terminis est obsequens,at aquei atomi ob hum late, ει fluiditatem sunt huiusmodi, ergo sunt figuri inconstantis,
ει mutabilis ; si autem consi erentur absq; alaenorum terminorum adminiculo sphetricet sunt, in mixto velo eam habent figuram quam situs, violentia vicina, exigentia forme, clliminfluxus imprimit.
Confirmatur hςc ratiocinatio principio Io. Eadem est ratio
totius homogene,,N omni u ei Parrium,qua re cum certum sit totam aquarum conglomerationcm sphiricam esse, reaquq guttas, qui quod non satis suu in copia ut dissuant, spherarum figuras induere, & Mercurium seu argentum viuum si dundatur . in globulos perseciu nos colligi, atomis
183쪽
P. L. De atomorum pro hiatdus. . Is jeoth aqueis idem omnino conuenire par est. Neq; de terreis eadem est ratio, terra enim primb non est perfecte, & exacte sphrrica , quiescens autem aqua, loquendo geometricῆψω sa est ; prsterea liquiditate omni terra caret quapropter de atomis terreis longe diuersa pronuntiauimus. Pisterquam quod hic dicendi ratio satisfacit exigentis particulari atomorum, exigentis totius elementi quod uni ne sita delectatui, exigentis inraetorum in quibus atomi aqueeformis facile obsequntur, exigentis fluiditatis , & humiditatis, repletioni loci, Scuiui deniq; aquarum ossicio, quapropter ex atomis aqueis infinita fiunt figurarum genera proin ut agentibus externis placet. Ex hac philosophia deduci facile posset ratio figurarum quas in grandine nivisq;floccis natura exprimit: niuem certe adeo persecte in stellulas efformatam vidimus anno I 64 . Ticini, quod doctissimis viris adflantibus ostendi, ut portentum artis non sortuitum naturi opus legitima admiratione diceretur. Determinavimus itaq; figuram atomis aqueis iuxta Democriti placita quod nobismetipsis priscripseramus faciendum. PROPOSITIO XXX.
De atomorum aerearum figura iuxta Democritum pronuntiare .
A mi aeres omnium subtilissims sunt, versatiles, poly-
formet, ipsisque est incomparabilis promptitudo cogendi se sub alijs alijsq; terminis ferme in instanti, si ua corporibus
alijs, natui sq; totius continuitati qui sarta tecta seueri debet, sit opus. Hic verb agilitas summa, duabus de causis concessa est aeri, primo ut quiduis vacui impediat, & locum repleat commodius, secundo ut melius pororum angustias subeat,extrudentiq;se cuiuis alteri ceda t. Habent hoc pi sterea atomi aeret ut nunqua vel inter se vel cu alijs uniantur sed sin;
tantum contigue ut supra ostendimur. Vnum
184쪽
rs Ila. Atomis. zim II. - . 'Vnum subiungo quod si aeris atomus unica in spatio ima ginario vel in aquis poneretur, sese continuo in sphqricar . colligeret i in spatio quidem imaginario quia breuissimis te minis vellet compriliendi ut supra de ignei aqueisue demo
strauimus ex scientia figurarum isoperimetrarum,&principio physic ς quod natura semper breuiorem viam sequatur. in aqua vero pariter sphsrics: essent, quia quam minimam diuisionem inter aquam, S aquam facerent ; d. reuera ut hoc obiter annotem non in aqua tantum quod ex bullis, & aere Per aquaS extruse patet, verum etia in oleo, melle, sanguine
aliisq, liquoribus idem fit, in quibus spuma constat globulis, aut certe sphs rarum portionibus , in oleo vero ubi nulla est spuma, aer etiam se in sphira colligit, ut corpus illud crassum penetret: quod non bene aduertens Carda nu, censuit lampa.dem suam qua in lib. primo de subtilitate proponit ideo sem-Per ardere succedereq; OIeum olao,quia quod superest olei rare fit semper,atq; ita plena manet lampas, sed neutiquam ita se res habet, in vitreis enim huiuscemodi lampadibus aduerti post singula sere minuta subire globulum aeriS , & recta uia summum lampadis fastigium per olei continuitatem petere, ut ilIic uacuum impediat : ita ut cum huiuscemodi Iampas euset cylindrica succederet per foramen ier . qui collectuS in sph gram quam breuissima linea emergebat insumma cylindri
axe, & nunquam a centro huiuscemodi aberrabat.
Sunt itaq; atomi ignes originaliter sph licet illiu 's, figuret
amantes, per accidens autem quamlibet aliam induunt in pratiam formarum substantialium, S na turgcummoda . . lAtomi terres sunt originaliter neq; figuram mmiant , quia niliti est illsis solidius firmius; ci reuera si metus uacui sit in terra, diuiditur, uiolanterq, laceratur in fluxa com
185쪽
c. 3. . atomomum propcletatibus. iss- Ammi aqueae cuiusuis figurae sunt capaces taeparatis vero conuenit sphaerica . Atomi aereae sunt originaliter indifferentes ad quamuis figuram per accidens tamen, & aliorum ratione in sphaeramcolliguntur. Atomis itaq; figuras determinavimus quod erat postulatum. Ex quibus vides rectὰ censuisse Aristotclem s. caeli t. sc. Tlementis non posse inesse diuersas figuras singulas singulis. sed unum tantum modo figurari posse, rei quis infinibus, eg verbnon informia dico sed vertibilis figurae tria constituo,qus Uriginariis tamen terminis sim sphaerica, unam terram Immutabili esse figura opinatus.
Motus atomorum ad Aura eu atomorum Agurariolate fiexplicari analogιω-C V M atomi igneae, aqueae, & aerear siguram mutent ut diximus ex mente Democriti, nunc est videndum quae Canast illa virtus intritaeca secundum qnam ipsis conuenit iule motus ad figuram.
bi Figuratio est actus entis tu potentia prout in potentia in ordine ad figuram: Quae in rebus diuis bilibus est triplex,
per additionem per driractionem, pertranspositionem sesam Iarrium, sic sicerae ceram addas figura mutabitur, si detrahas itidem. Detractione constat ars statuaria, ditione plastica a' transpositio vero par Ommathaema ticis adeo usurpata , physceloquendo fieri milia vel per compressionem, vel per ad iunci Cnem a teparatione praesupposita consequentem, vel sial uid ab intrinseco eius cst virtutis, ut alium aliumq; situm
P ssit vibtinere figuramq; .suam variare; ut species visibiles quae in pumis confusionio seu decussationis obscura sunt , S
186쪽
r so De Aramis. disp. II. vix ulla figura certa pridiis, ab illo vero puncto progressi dilatantur , S figuram suam prototypo eorespond entem sit, nent ; Compressio fit dum partes disiunduntur ad latera ob corpus vicinum cogens , & coarctans, hi sunt tres transpositionis rationes quas etia in artesectis deprethendimus, vel certe ars ipsa naturε mysteriis abutitur ad illa reflectenda quot bet, ut dum species per refractiones crystallorum ex inversis fiunt recti,& unius mystalli beneficio, imagines dissis, Maliud omnino ulo puro representantes, colletu per refractione nouam imaginem pingunt. Oblatet ism C ARDi N ALI INFANTl tres in uno octangulo Cardinalium effigies ,
qui in administrandis rebus excelluerunt, Albor L, 'Gramuellant, Ximenes. Contuentiq; per polygonam crystallum ingeniosa refractionedis parentibus illis, unus apparebat in tabula INFANS, ut quorum absorberet spccies visibiles, etiam haberet prudentiam in se cumulatam. Omnes autem het mutationes sine motu locali coneipi non possunt. Ex prima , di secunda ratione figurationum nihil iarem nostram venire potest, cum atomo nihil vel addi vel demi possit, quapropter eas immutabiles appellabat Epicurus in sua Epitome naturali ad Herodotum. Tertia vero aliquid Iucis praesert qua praeeunte nonnihil verosimile reperiemus. Atomusquidein est substantia simplicissima absq; compositione, sine ulla unione, virtualitates tamen habet intrins cas,di extrinsecas, secundu quas eadem omnino mole,& quaa litare permanente potest occupare modo maiorem, modo minorem lacum extrinsecum, minorem cum erit sub sphaerica L sura aut alijs regularibus polygonis, maiorem cum sub irre gularibus de theicetc quod non facit ut totum elementum crescat in extensione minuaturue , sed toto elemento inamoto ma
nente commotis Llummodo quibusdam atomis , atomus Ama I,
187쪽
s. De atomorum proprietatibus is Tmaioribus modo, modbbreuioribus terminis comprehendetur. Neqs vero inflata illa puncta, Neotericorum ad rarefactionis soluendas dissicultates figmentum admitto, sed tota lue mea doctrina in isoperimetrarum figurarum propositionibusinniti ur,maiorem enim locum cera Occupat extensa in
Parallelepipedum, quam collecta in sp ram, nihilominus tamen inflata non est, maioribus similiter terminis gaudebitatomus A .cum erit in conum exporrecta,quams in cylindrum, cuius basis eadem esset atq;coni. Eiscuti figura pondus non auget, ita neq; quantitatem vel molem,sed terminos tantum mathematicos : eadem est manus in volam expansa,& .contracta in pugnum, sic eadem atomus tetraedrica, &cubica erit, neq; mole cum terminis augetur , haec inquam
gcometrice initiatis manifestissima sunt ex tractatu figurarum isoperimetrarum,quem a Clauio in geometria practica Poteris repetere. Incera quidem recte id concipimus quia mutatio figulae fit per alia partium siluationem, & unionem, at vero in atomo nullae sunt huiuscemodi diuisones,&stuationes, cum partibus careat secundu quas situ mutare posset. Nihilominus tamen cum Don possimus in rebus abditis meliorem inuestigandi modum habere,quam analogismum ,
inuenio quatuorentia,quae nobis similitudine quadam in hiscbscuritatibus aliquid lucis afferunt, figuratio cerae supra aulata , fgurati pecierum visibilium, & earum imaginum que in obscuris cubiculis per exiguum stramen in cartam allapis conspiciuntur,figuratio Angeli, & motus animae in corpore bumano sese extendentis, & colligentis ad corporis incremem
Angelus potest sese porrigere in cylindrum, & colligere se in globum, ilip est entitas simplex pure spiritualis, indivisibi-E., itaq; figurae mutatio non continuo infert diuisibilitatem,
188쪽
is 8 De Atomis. Ῥή. LI.s eni in Angeliis se ponat in cylindro, deinde eiusdem areae
globum occupet , quamuis diuersa sit utrobiq; peripheria , cortum est ncq; auctum neq; diminutum ac proinde uullam viitualem reproductionem inibi formiandam. Animas praeterea hinnanus corpori diuisibili. cum sit india uisibilis aptatur, figuramq; ad corporis modum mutat.
Finge tibi animo ceram esse adaequa te indivisibilem, diuiassibilem autem secundum quid, sue stante partium cum toto adhaesone,optime percipies mutari figuram sine diuisibilitate adaequata & totali , sed cum atomi sint simpliciter, & abs Iute indivisibiles, videndum porro est quidnam de illis aptius dici possit, sentio enim rei spiritualiscum materiali compar
tionem rehclandam , neque vero idem habent virtutis atomi, ac proinde neque eundem endi modum, modus enim operandi sequitur essentis ratione S,sive ut vulgo aiunt, modus ope .sandi sequitur modum essendi
Speetes itaque visibiles quas primus adinvenit Democritus quasque corpora appellabat, non physica quidem , sed m, thematica, constant enim suis dimensionibus figuraeque sunt silidae, nobis siquid singularius dabunt o Obseruo primo, nonnumquam in flexu, & viae langioris decuisu mutari specierum figuram, nam omnia elonginquos phaerica apparent, ut si sei v. g. cubicae esset figurae, nihil miniis tamen globosus a nobis conspiceretur,cum adeo distet
ut 9482ao 2 Coooo oo oo. minor,quam sit, appareat, quod
ancredibile foret, nisi astronomicae obseruationei geometricis , S atithmeticis ratiocinationibus fulcirentur. Si itaq; datur aliqua stella alterius figurae,quam sphaericae,Verbi gratia eicoia Dedti, illa emittit species sui secundum pyramidem,quae tot facies habet,quot sui quas complectitur sectio,quae fit ab oculi positione ductis ad cius circumstrentiam rectiS, & tamen
189쪽
in decursu anguli qmnesat1 retunduntur ut persectae spherae imago oculis excipiatur. At cum ibi sit imminutio, aliud assero exemplum, si triangularis species AB per vitra, &crystallos refracta, fiat quadrangularis ea ratione ut quadratum siue et bi sit sq i te raedm: mutauit figulam sine additione vel diminutione aut detractione. Obseruo securuli, ic esse visibiles species, ut si earum cen-
rarum tanquam cardo circa quem Versantur, atq; cum pyramidaliter diffundantur ab obiecto tanquam a basi, ad oculum tanquam ad verticem pyramidis, sequitur ipsis suam inesse axim, quς non est alia nisi linea imaginaria vel potius potentior ra ditis, qui ad oculu perpendiculariter cadit, S circa eius
axis punctum decussans vertuntur , .inuertuntur, sus deq; apparent determinatq a foraminibus , crystallis , lentibus concauis, speculis ath 'si quK vel sors. Vt ars objjcji, mutant itaq; circa illud punctum suam primigeniam figuram, vidctVicti inibi vim prscipuam specierum else repbsita.
Nunc itaque hoc illustri analogismo utamur ad atomorum figurationem inuestigandam. Possunt ad huiuscemodi m tum determinari atomi, primo ob aliorum fortiorum vim qua comprimuntur, vel ad fornas cxigentiam secundum quam eo,& eo inodo ad mixtionem venire debent, et tandent ut se suis terminiS coerceant,quacunq; autem lege id contingat, a centro sui mathematico tanquam a machin s puncto principali virtuales partes quibus atomi sent pisistis diffunduntur, ut eit OpuS, neq; vero ulla sequitur diuili bilitas neque reproductio, sed tantum adductis & retractio virtualium atomi partium , sic autem figuram atomi mutant ut in omnibuS par sit - arca, neq; unqu*iai ve ugeatur vcnninui possid, Cmnis autem figure centrum datur, Notam nen id punctum quod dia- metiis dualius sede intersecantibus lignatur. Atrii hec de atO-
190쪽
I6. De atomis. Dissis. II. morum figuratione sint dicta. Si plura de specierum, & lucis figuratione desideres lege Aquillonium in Optica, Keppleruin paralipomenis Sc.
De mixtione, ct dis sol utione atomorum i
i Vinq; propositionibus caput istud expediam. I. Qua
nam ratione mundus ex atomis coaluisse potuerit ..
II. Quomodo atomi alterentur . III. Quomodo misceantur. IV. De poris,&mixtionum gradibus. V. in modo dissoluatur mixtum. Subdam paradigma philosopbadi ex atomorum doctrini.
Muurii genesim explicare per atomos iuxta Democritum
N Vlli dubium est quin Democritus in crassis gentilium tenebris errauerit dum sortuito atomorum concursu mundos coaluisse innumeros pronuntiauit, quos interire redireq; ad concretionem alia sorma alijsq ; ornatibus non dubitabat. Sed tamen opinio quae atomos admittit Deum creantem nullo modo respuit, quin imo Mundum Dei opus appellabat Democritus, Cleanthes i. de atomis censuit Verba Deu omnia lac rc , bunc quippe sempiternum per ipsam materiam omnem singula creare. Ponit autem hoc decretum Zeno Citticus in uro de egentia , Cleanthes i. de atomis, in Chri pus in privio plas in fine: Arcὐ- demus quoq; in libro de elementis, Posidonius infecundo naturalis rationu . Haec ad verbum ex Diogene l.V. de vita philocin Zenone Cittico . Mundi autem ex atomorum congregati ne in inani siue aere generationem ex Democriti placitis describunt