장음표시 사용
91쪽
s a. De .Elementis laxa Democritum rProbatur secundo de singulis. Terra in sua puritate considerata habet summum frigus, magia una pondus, densitatem crassam diaphana est secundum quid, suis terminis facile, dinficile alienis coercetur, aspera &diuisionibus resistit, facile tamen cum aliis elementis unitur,nam ad eorum contactus fit friabilis, qui cum elementi naturam exhibeant sequitur terra esse elementum. Aqua humidissima, terrς se se facile insinuat, alienis terminis facilius quam suis continetur , fluida est, diaphana, densa, satis facile diuisibilis, facillime umbilis, mixtis diluendis aptissima, ergo est elementu. Ignis calidus, fluidus, agi ijs, rarus, vagus, permeanS, spiritu ossis , activitatis magnae, facile uni bilis, aucta luce gaudens, facile diuisibilis, disgregativus, seu dissolutivus dum multum Viget, congregativus , & vnitivus si moderatius agat, colorum omnium radix, corporum expetita portio, astrorum syngenis, aquae, &terrae acceptissimus hospes, vitae instrumentum: Ex quibus ignem esse elementum statuo. Sed lisc tria ad mixtionem lassiciunt, terra enim corpus vel in figura coercet, aut solidiorem ipsi dat crasim: aqua terra diluit, S cum praedominatur certa quadam ratione colli quata , & colata mixtum fluidum facit : ignis benigno calore utrumq; fouet, liquidu & transpirabile corpus reddit, & aquae innatans ne congeletur a terra prs pedit ; ignis tamen, & terrae vinculum videtur aqua obhumiditatem frigoris, Scaloris amicam ; unde cum aer sit ad mixtionem inutilis, haecq; tria sint satis, sequitur dari tantum tria Elementa, quod erat demon
92쪽
Definitiones primarum qualitatum ab Ar Iotele fragitae, sunt impropria , quare alias erre tentaui, zemocriti placitis confirmes.1 Α Ristoteles in definitionibus suit mirabilis; PIato illius quγstionis aestimator quae dicitur,quides totum terraru orbem pro accurata definitione intelligenda peragrasset , plures sane habemus descriptiones quam definitiones, quod inde colligere licet, quod plurima absoluta per transcendentes resepectus exponamus . Sic itaq; primas qualitates definiuit Si
girita. ecalor ea qualitas tactios congregans homogenea, di greganstiterogenea. Σ. de gen. t. 8. Frigus eLI qualitas tactilis congregans heterogenea. Ibid.
Siccitas est quasitas tactilis qua corpora facile suo termino, discite
abeno terminantur. Σ.de gen. t. P. N q. eteor. c. s. . . a Humiditas 'Derobest qualitas tacLlis qua corpora dissicilesiis alionis mero terminis facile continentur. Ibid.
At cur illa particula tactilis in singulis definitionibus ponitur , ut scilicet in definitione postea potentis sensitivae vitiosus fiat circulus,definitur enim potentia in ordine ad obiectum, &hoc obiectum habet aliquid specificationis a potentia, quod nullo modo admittendum est: deinde nonne calor moderatus Congregat heterogenea in coctionibus naturalibus, & artibciosis & frigoris vis etiam homogenea congregat ,& nimia etiam eius intensio diuidit, Sseparat,& homogenea, tilia terogenea, unde frigore disrumpi arbores in hercinia sy lua,Sesaxa ipsa lacerari serunt,fitq; tantum per accidens ut frigus in aqua gelu concreta compingat lignis lapidibusq; carcerem rquae adunatio est tantum localis, non physicae melius autem
fuisset definire has qualitates in ordiae ad modu operandi i
93쪽
e. 2b De Elementis laxta Democritum 73 mixtione , & generatione corporum, nam cum ad illam Ordinentur , perfectiorem notitiam inde oriri par est. Adde quod definitio humidi sumitur tantum in ordine ad locum, & co ueniisque igni, ac aeri, vel aque, facile enim terminatur ignis alienis terminis, quare dicendum est humidi, definitionem co- uenire tantum fluido, & definitionem sicci solido, nam coelum ex Aristotele caret qualitatibus primis, tamen alieniS terminis non coercetur,ergo coelum est siccum,quod implicat ad hominem . Proponam in re adeo dissicili meos conceptus , alimrum si potiores sint admitsurus non inuite, sic itaq; definiret
Democritus . . 'Dior est qualitas prima rarefactiva corporum quibus ect extri
ca inLIlIuta a natura, itformarum amuitatem proriret, e miλιμ in migore detineat, moueatqt primo atomos admixtionem .
Frigus ea qualitas prima condensativa corporum quibus ea extrinseca, in rituta a natura itforme imperium in corpore sis metu cffluxus nimios impediat partesique admixtionem menientes figat. Siccitas est qualitas prima qua corpora unionem cum aliyi refugi-uvi , comminutaq; dissicile coalescunt, institutu a natura ad incula
Humiditas est quai tas I . aqua corpora babent ut inione cu aliis facile admittant adhaereantq; 6ν diuisfacile couescant , insituta a natura ad mincula partium Mod cauda Vparier i M laxandς, prout 'mae fuerit opportunum. definitiones landa suut in modo agendi qualitatum , VidemuSi enim caloiem rarefacere cum ab extrinseco agit is aliud corpus, sic calor ignis aquam rarefacit , S soluit in va-POses; at dum calor ille est intriinsecus, ct naturalis alicui fraillam non rarefacit, lic cor a calore sibi insito non rarest, n U
PUer quod calidum sit ide' rarum est e deinde calor in 'eluu
94쪽
74 ' De Atomis. Di puri L principium motuu in natuta si loquamur demotu ad substa
tiam, unde hyeme nullae pene generationes, appetente vel e calor dominans naturam mouet, & excitat omnia. Pariter
neq; frigus insitum, & naturale cuipiam rei , illam condensat, sed latum id agit in ea corpora quibus ab caetrinseco, & veluti
violenter communicatur, facit tamcn ne nimia fiant effluuia,
unde,&impedita illa spirituum difflatione, & effluina de quo Aristotcles i. a. de plantis c. I. firmius inter mixta inanimata diuturnius reddit formae dominium, quo hi ut durent diutius frigida, calidis subinde pereuntibus,sic marmor saxa,
lapides pretiosi vix mutantur , cum tamen aluminosa, &bbruminosa terrarumq, genera vltra certum tempus usui in remedica esse non possint: deinde calor mouet, frigus vero in tum figit quem non inuite generationis amore sequebatur fit enim ut paulatim eius influa u partes constipentur, & cum adsit calor in mixtione, coalelcant cum sapientia, quae nat xae motus dirigit ; Opus enim naturae, opus intelligentiae. Siccitatis vero, S humiditatis desinitiones a solido, &fuido distinguntur satis, neq; ignem humidum esse concedam, cum ignis unioncm respuat cum multis neq; ut humidis coim
tingit adhaereat, nam si digitum miseras in aquam madidum retrahes, ii per ignem dux et is non adhaerebunt partes igneae. Deinde siccitas, & humiditas vinculis partium seu unionis r rioni modum ponunt ; quare cum hae definitiones petantur assine ad quem a natura qualitates illae institutae sunt, videntur magis aptae quam quae vulgo Stagiritae proponuntur, quae ab effectis accidentalibus, vela modo quo sunt in loco petitae via dentur , ct m indistincii cne ab alijs rc bus: cum tamen definiatio rei naturam eaplicare debeatiac proinde rem illam a quali.
talia distinguere, nam rer illud idem res est per quod dii seri ab omni auo,v tarunt metaphysici . I lac. s
95쪽
T. 2. De mementis iuxta I ra risum. 7 squod spectat ad modum agendi qualitatum, etsi in omniabus mixtis admittamus effluuia corporum quae Aristoteles loco citato a Democrito didicit, & celebrat passim Lucretius, medicinaeq; patroni uno ore vindicant, ita ut in eo vix ullum dubium sit, in elementis tamen an ea dentur dubitatione non vacat, si quidem pura elementa poris carere probabile est quamuis Basso l. a. de caeso intent. a. art. 4. illis poros tribuat, qui plane necessarij sunt ad illam agendi rationem, nam meatibus indigent effluuia corporum siue aporroiae. Uerum haec controuersia facile solui potest, meatus enim ex parte passi, effluuium est ex parte agentis; ac primo quidem elementis
adesse illa effluuia patet in igne qui paleas loge dissitas naphtamq; inuisibilibus scintillis accendit, terra exhalat, aquae vapores tolluntur sursum, magno naturae consilio quae ea ratione generationes promouet. Atq; ut id concedatur in Dem criti philosophia ita clarum non est an agant elemeta per propagationem suae qualitatis; dico itaq; ut nudam responsionem, omissa prolixitate, asseram,omnibus elementorum quali talibus dari propagationem sui per aerem,qui omnis qualita' tis capax est,quia nullam habet,que crua contrarie tale sit comiuncta. Calor ergo in agendo magnam habet sphaeram activitatis; frigus exiguam, nam frigida immediato pene contactu opus habent ut senseantur: Sennertus certe experientia sibi copem
tum esse dicit, nulli glaciem nisi palpet manu innotescere, si
Vero clausi S Oculis rem probet, fore ut nesciat an lignum an librum aliudue socius admoueat: at contrarium expertus sum,
licet enim, fateor, id a modico interuallo distingui possi i , per- . sentitur tamen obscurum frigus absq; contactu, re'; in niuis glacietq; cellis. probari potest; Humiditas sola partium hu- Naidarum adhaesione madefacit, siccitas autem obscuram ba-
96쪽
activitas est caloris, tum in propagatione sui, tum in agendi modo, & vi quam habet, unde ignis potentissimum est natu-- i nstrumentum,quod axiomati locum dedit apud Medicos, 'uodnou svat data sanat medicamentum , quod non senat medicamentumsanat ferrum, quod non sanat frru natevis. Patava est sphaera activitatis frigoris nulla humidi; sed natura velocitate actionis hanc carentiam compensavit, impune enim diagitum per flammam ignemq; trahes, at sis licet siccior arena non immergeris aqua quin madefias. Si vero datur siccitas positiua,nescio qua ratione agat ἱ humiditas autem, frigus ,&calor in nulla sunt ratione: scuti centium circuli, diameter, S circumserentia, unde & illorum activitates, di agendi limites sunt incommensurabiles actu, potentia autem comme furabilia videntur frigus, & calor, humiditas nepotentiaqni
Atq; ex his facile est elementa singula delinire iuxta Democritum, clarius tamen singulorum proprietates intelligent cum de ultimis atomorum speciebus erit sermo. Attulimus ergo primarum qualitatum definitiones Sc. quod erat facie dum: nunc autem diluendae sunt emergentes aduersiis hanc fundameatalem atomorum doctrinam obiectiones.
Satisfit obiectionibus contra superiorem Democriti doctrinam,
Iximus elementa esse materam primam, eaq; ingenerabiliati incorrumptibilia, demps mus ex element Iam numero aerem quod qualitatibus primis careat
97쪽
e. f. Obiae es contra Elementa Demaer Il. 'TTalsa'; consequenter adstruximus assertiones ex Democrito, quas vitulistenus munire sum Ucanati, nunc tuendae sunt .m,
contra incorruptibilitatem, a numerum Elementorum.
Bijcitur primb. Incredibile est tantam ignis copiam inli- -' gno esse,quantam ab eius combustione promi vide mus, ergo sequitur generari, ac proinde elementa non esse ingenerabilia. Respondeo hanc diruultatem soluendam omnibus illis Oi dicunt elementa esse formaliter in mixto, si enim ignis ad sui seruationem indiget calore actuali, pabulo, & latitudinet medis, quomodo poterit esse in saxo P si non indigetqua de causa corrumpetur soluo tamen dissicultatem ex propus Democriti principijs,& ut mea sblutio lenius admittatur,aduerto experietia sepe repetita edoctus sphaera igneam decies ter millies octogentesies vigesies quater maiore ab uno pulueris nitrati grano essici quam sit ipsum granum: cuius rei habeta
monstrationρm in his numeris. ia Grani integri diameter a. I ad Circulus planus la 2 q. Flavus nummu
Grani accensi diameter q8. Radix Circulo planus . - . 23o Plavus mersu Sphaera solida oo 3 9M cubus M. DAt numerus 8. seu cubus granino accesc5tinetur I 3924 innumero Ilo 192. seu cubo accensi, ut patet per diuisionis arithmeticae, &algebraetegulis ergo sphaera solida accensi decies ter millies octingentesies ritu. continet sphaeram sol
98쪽
8 De Atinis. Di t. I. 'hisce numeris dubium erit qui Eucl. l. i 2. elem. pereepent,sse
enim ille prop. 2. Circuli eam intemserationem bissent qu4m descripta adiametris quadrata, & prop. inter se rationeniah ibensuarum diametrorum triplicatam . n.
Tanta itaq; ignis copia quanam ontur ratione 3 R. eam non esse tantam , videri tamen I. quia idem ignis in plurubus locis videtur ratione motus, & refractionis: sic una scintilata sursum ascendens lineam ducere in aere videtur, & si bac tum ignitum giraueriS circulum igneum credes, quod ergo ialiis motibus cotingit idem inflamma aceidere par est credere , superficie scilicet igneorumq; spirituu exiguu numer 5 multu Plicem apparere, Seo copiosiore quo motus velocior est, nacardus in paucioribus locis videtur: praeterea in omni flamma
datur oleaginositas quae refractione facit,& diuersu situm quo sit vico etia nomine ide in pluribus locis multiplici distractam specie appareat. Quod si e grano pulueris nitrati tanta ign suis erumpere videtur, cum tamen illi geperando desint adiparatus in omni generatione requisiti quod dispositionibus quae sensim introduci debent non sit Iςmpus, quanto maior
ignis copia in lignorum strue delitescet, dWade eum ignis sit
lucidus fit ut omnis flamma ignis esse censeatur,ut pote luce
tincta,cum tamen res ita se non habeat,quare illud omne quod a sensibili magis caloris lucis'; praedominio recte denominat ignis, magnam aquae terrae, & Vris potiionem immixtam hiabet Quod si haec non satisfacian t aduersarior quaeret Dem critus ut quid tantae vaporu copia ex um aquae cyatho emersit , num aqua de nouo generatur e rarefieri dicent, quod itidem de igne in ligno delitescente concedemus . quare ignis est in mixtis veluti comPactus,statim aptem,ac in latitudinem inedij aeris potest erumpere raresci& magnum occupat locu edissolutio stasim facta, sensim etiam ignem prodit, siq;. . N
99쪽
c. a. obiectiones tantia elementa D mocriti. 79 ea diuturnitate maior censeatur eius copia,cum potius lentus motus aestimari deberet: quanam aute ratione fiat ea dissolutio explicabimus in calce disput. 2. Obijcitur secundo multiplex experientia. x Aqua ex 2Eolypilo Vitru ij exit in ventum mutata. a In maris medio vi remorum ignis scintillae emicant,quia
interceptus aer in ignem mutatur.3 Ignis extinguitur, neq; vlli spiritus ignei supersunt etiam
Vbicunq; est ignis ibi est lux , ergo extincto igne nihil
ignis superesse fatendum est, quia nulla lux residua est , ergo corruptio ignis secuta est eius extinctionem. s Dantur ignes qui aqua nutriuntur, & in Delphinatu ad Gratianopolim fons est qui aqua sua nutrit ignem, unde &fons igneus, illi nomen inditum: cuius fontis meminit S. Aug. de Civit. Dei. 6 Sol eleuat vapores qui non semper soluuntur in pluuias, superest ergo ut caloris vi, mutentur in aerem. Quibus experientijs alijsq; videtur conuinci elementa inter se transmutari, ac proinde male stabiliri a Democrito ea esse in generabilia, &incorruptibilia. Experiemue succedit ratio Aristotelis l. 2. degen. c. o. qui ita agit contra Empedoclem qui cum Democrito sentiebat. Elementa inquit possunt comparari inter se ex quantia rate, ergo habent aliquid commune ratione cuius mutari possunt. Hoc argumentum Aristotelis sutile est ii non penitus enucleetur, sorte autem,& validum si latens exquiratur m dulla. Quantitas enim est accidens, ergo adligret alteri, sed in singulis elementis est quantitas, ergo in singulis est aliquid cui adhaereat, ergo illud subiectum est commune omnibus, ac proinde secundum illud mutari inuicem poterunt.
100쪽
po De AIomis. DI p. I. Et idem Stagirita cap. s. sic arguit, quaecunq; mutuo sunt contraria possunt inuicem transmutari, sed elementa sunt inter se contraria,ergo inter se transmutabuntur, maior est clara ex definitione contrariorum, nam contraria sunt quae sub e
dem genere posita inter se maxime disserunt, & ab eodem subiecto se se expellunt, ergo possunt esse in eodem subiecto saltem successive, ac proinde ex unius corruptione alterius admittitur generatio . elementa verb contraria esse patet sensu. Affero instantia. Omnis alteratio est propter generationem
substantialem,sed si ignis,uerbi gratia, in terram agit eam al- erat, ergo ut faciat aliquid substantiale: atqui omnium agentium finis est assimilare sibi effectum, ergo fine suo non debet priuari, praesertim cum sit prius igni propter se agere quam propter mixta. Cum itaq; ignis terram alteret, & alteratio sit via ad generationem debeatq; passum assimilari agenti, quitur terram ab igne corrumpi,& ratio a priori peti potest a p.7. nam alteratione ponuntur dispositiones ad formam, ergo cum ignis in terram introducat dispositiones, & qualitates ignis sequitur etiam ignis forma debere succedere: adde quod comtrariae qualitates debent posse inhaerere subiecto eidem, ergo qualitates ignis possunt esse in materiali subiecto qualitatum Aquae,ergo S ipsa ratio specifica ignis siue forma substantialis.
Haec sunt meo iudicio maioris momenti contra element aum incorruptionem argumenta, quae in suum diem ponere
sum conatus, ne C quod in Aristotele damnamus qui maligne doctrinam aduersariorum adducit in medium I viderer praevaricari. Respondeo ad primam experientiam, aquam in uolypilo Vitruvij violeter, & artificiose intrusam ob tenuius foramen,
exire non posse nisi in vapores attenuetur, qui deinde in aqua taxesoluuntur iterum, atqui vapor est formaliter aqua, ergo nul