장음표시 사용
61쪽
rectet In posteriori vero sphaerae obli
quae. Manifeste autem vides in sphtrarcm axem mundi coinciderς cum Horizonto , cum ab eo no differat; ac prorindo utrumque po- .lum in Horizonte. lacere; la obliqua vero aTem mundi ab Horizonte disi . ac propterea vpsi polum supra Horizontem pssc exaltatum,alterum vero iubi codem dei renuin I
V v L A LIS - mundi machina in duo diuiditur , in . , rabere scilicet, ct elementarm regionem.
di in aethereammentatems sionem
TRADI TVRVS iam auctor in hac tertia capitis parte formam totius mundi, diuidit prius uniuersam mundi machinam in duo, videlicet, in regionem Elemcntarc m, & aethcream, ex quibus tanquam partibus tota mundi manchina conflatur . In qua diuisione Mundi machina capitur pro congerie, &Mundus coagmentatione omnium corporum superiorum, & inscriorum. Est enim metiri vid. dus persccta & absolutam milium rerum congeries, & ornamentum ; Vnde a Grecis αἱ σμοι dicitur ab ornatu. Quem duabus definitionibus Aristoteles inlibesto de mundo cap. 1. si tamen Aristotelis est libellus describit, quarum prior haec est. Mundus est compages constans ex celo , terra, & reliquis natu ris,quq in his continentur: posterior autem ita habet. Mundus est corporum ordinatio,& distributio, quae a Ded,&propter D cum construatur. Munflus se M V N D V M quidam philosophi aeternum putauzrimi , sine principio ae nΠηρ vi sine , ut Aristotclas,eius quoscctatores non pauci. Pli ius quoque lib. a. naturi ratis historiae cap. t. idem suntit, cum dicit. ΓΜundum, Cr hoc, quod nomane alio.
nus putatur eae lum appellare libuit, cmus circumsese ita tur cuncta, numen esse ereri par est. a. ernum immensum, nequegenitMm, neque uterit rum unquamJ Fidcs tamen ea-
Mundu 3 se tholica docet mundum incepisse , creatumque sui sic , atque conditum a Deo. ωψN 6 Opt. Max. ex nihilo, solo verbo, ut esset domicilium humanae nature, in qua ipse innotescere, & conspici voluit; Ut legimus cap. r. Gen. Immo & Plato, es L in Tymaeo tradit, Deum csic mundi opificem . Rursus nonnulli philosophi, inriter quos suit Democritus , innumerabiles csse mundos censebant, alios cxtra alios, quasi pilas,seu globos. Est enim forma mundi rotunda,& globosa, ut postea dicetur: Quod cum Anaxarchus Democriti dii capulus Alexandro Magno retulisset, ingemuissu fertur Alexander dicens : Heu me miscru, qui ne uno qu id om adhuc potitus sum . Aristoteles tamen,& Theologi nostrissentiunt, unum duntaxat esse mundum, quamuis Deus Opt. Max. infinitos mundos sua potentia absoluta secundum Theoloetos possit producere . . . . I ANTIQUIi
62쪽
tuendam. . - I7 ita cc γιtam animantium M quandam proprii
63쪽
nutionem, motum localem,& alterationem proprie dicta, qualis est ealefactio, Di oesactio.&e. & denique omnem motum substantiam rei aliquo modo varia tem. Est enim elementaris regio pars illa uniue si, in qua continuae fiunt rerum
SECUNDO Mementarem regionem in quatuor membra partitur, viQelicet in Terram, Aquam, Aerem,& I enem , ubi etiam harum partium ordine, ouem in V niuerso obtincnt, ostendit dicens,terram tanquam mundi cutrum moido Ele medio omnium sitam esse . Dixit ,- η quoniam eum terra quan: - . titatem ae molem habeat ingentemini absolute conitaeretur, verum centrum est e nequit. Centrum etenim circuli cuiusuis,vcl sphaerae punctum est in diuitiabile omni carens magnitudine . Sed quoniam tota terrae magnitudo , hectimmensa nobis appareat, respectu totius caeli est instar puncti, ut postea demonstrabitur,merito tanquam centrum dici poterit. Deinde alserit circa terram esse aquam; quod intelligendum est de naturali loco aquae. Conuenit en m nat rae aquae ut ambiat terram: Cur vero nunc non ambiat, mox dicemus circa aquam aerem; & denique circa aerem ignem existcre illic purum, & non turbidum, orbem Lunae attingentem. Dicitur autem ignis illic purus, & non turbidus a philosophis ob tres causas, quarum prima est; quia illuc vapores ascendere non possunt, qui illum impurum , & turbidum reddant: Secunda causa est propter differcntiam inter illum ignem , & nostrum hunc inseriorem , qui non purus, sed mixtus csse dicitur, cum non sit in suo loco naturali; Idcirco nainq; per icetur continue cum aerc,in quo existit, habetque alimentum torreum , quo turbidus,ac impuriis esticitur, ignis autem in propria sphaera est immixtus, rarus,& purus; Cuius rei signum esse potest, quod ob maximam sui raritatem, ac puritatem ibi non collucet; Vnde etiam non videtur: Tertia causa sumitur respectit aliorum clementorum,quae non pura existunt; Aqua enim cum terra promiscue comiscetur; Aer vero impurus a continuo ascensu vaporum ex ter ra. aqua redditur; Ignis autem cum nullo, praecipue apud concauum Lunae,
Permiscetur. Quymobrem Aristoteles in t . Meteor. dixit, Aut nullibi simp ex elementum est, aut si alicubi est, in loco ignis erit. Quod si petas ab auctore causam huius ordinis, cur videlicet terra sit infima, deinde supra eam aqua, ct c. respondet huius ordinis causam esse Deu gloriosum,qua ea ita disposuit,voluitq; hoc elementum illo superius esse . . DTERTIO ait has quatuor clementaris regionis partes Elementa appellavicistim a ri,quae vicissima semetipes alterantur, corrumpuntur, & generan rur. Modo
pugnent, ut unum elementum totum aliud corrumpat; hoc cnim talium est: sed quod pars unius interdum alteret,& corrumpat partem alterius, tuaeq; spe cici formam in cius materiam introducat.
QV ARTO delinit elementa dicens, Elementa esse torpora simplicia, quae in partes diuersarum formarum minime diuidi possitnt,ex quorum commixtione d uerlae generatorum species sunt. Quam quidem definitionem ex Avicenna desumpsit. Dicuntur clementa scorporadui distinguantur contra materia primam, quae corpus non est. Dicuntur seorpora simpliciaJ non Ouod careant compositione ex materia & forma; hoc enim salsum esset,sed quod non componantur ex alijs corporibus, sicut mixta corpora componuntur ex elementis, Seia
64쪽
in eadem resoluuntur Id vero, quod additur. in harras diuersarum Cre. desumptum est cx s. lib. Metaph. cap. 3. significatque elementa non resolui In res diuersarum formarum, quo pacto mixta resoluuntur in clementa : Vel si Enancat, in diuisione clamentorum non possie assignari partes dissimilarcs, cum Diat corpora Homogenea,id cst, similis generis, rationisv c. quo pacto alia cor pora diuiduntur in partes dissimilares, cum sint Heterogenea, id est, alteriuscu ι uerli generis, rationisve . Pro eo denique, quod sequitur Leae quorum com Mim x One..ed id tantum sciendum cst, quinque esse mixtorum genera, quae '' 'ex diuersa clementorum miscibilium proportione inter se, contemperam enim
proueniunt . In primo,& infimo gradu sunt illa mixta, quae dici solent a plii losophis mixta impeticeta, appellanturque impressiones dicteorologicae , quia inuolima liunt, ut sunt pluuie, grando, nix, tonitrua ,sulgur & caetera huiusmo . an secundo gradu sunt lapides, mineralia,& corpora scissilia, que mixta in
animata vocantur: In tertio gradu sunt vegetabilia, ut plantae, quae mixta ani mala appellantur: In quarto gradu comprehenduntur bruta animalia : In quan ita dcnique,& supremo eradu homines continentur.
y I N T O ostendit figuras elementorum dicens, unumquodque trium Ele rvio
elemcntorum orbicularitor circundare terram, ita ut ignis ambiat clicularit ex aerem , aer aquam & terram . Et quoniam aer debcbat circundare aquam , &aqua terram, Liuus contrarium cernimus; Aqua enim non totam terram circumit, sed duo haec clementa,nempe tetra & aqua unum issiciunt globum , ut paulo post ostendemus I Affert duas causas , cur aqua totam terr n nonam uat, quarum pruna ciu cicns cst & naturalis, nempe siccitas terrae, quae continue
inquit, in humidum aqueum agens aquam diminuit, aut saltem resistit,ne totam terram operiat orbemque perliciat. Verum haec causa valde inessicax existit Quomodo enim tanta esse potest terrae siccitas, ut tanto elemento aquae valea:
rcuitere, praesertim potentiori,& superiori se suapte natura Immo & cum experientia puanat, siccitatem a se humorem propcllere, cum potius illum corripiat, Se attrahat, ut cernimus in cineribus,& ali)s huiusmodi rebus siccis . Secunda causa finalis cst,& supernaturalis, Divina scilicet prouidentia. Deus enim vim Genesi legitur, aquas a terra segregauit ad quorundam animalium vitam tuendam . Antequam enim Deus Opt. Max. dixissici, Congregentur aquae in locum unum, circundabat aqua, secundum Theologos, totam terram; Iussiuautem Dei recessit aqua,& apparuit arida . Quo autem modo id iussiu Dei factu Variae siti sit, Parin extant sentcntiae. Quidam enim dicunt, Terram in suo quidem loco quo permansiit c , Aquam vero sit pra terram esse eleuatam, ita ut si deflueret totam ''Q R IV iterum terram cooperiret: Neque vero, cur nunc non defluat, terramque ope diu riat, inter eos conuenit. Multi enim exanimant,miraculo, & potentia Dei sera, ne aquae defluens orbem terrarum cooperiat; In qua sententia videtur etiamellς la Hieron motus auctoritate scripturae Dicitur enim Prouerb. . & psalxo3 Deum aquis terminum posuistic,quem non transirent . Alij vero nolentes conccdcre hoc continuum miraculum , ridiculam prorsus & nullius momcnti causam adducunt. Dicunt enim circa polum archicum est e stellas quasdam, nia miriam in Ursa, Dracone,&c. tantae esticaciae,& virtutis in haec inseriora, ut abnac parte terrie habitabili in Septentrionem vergente Oceanum propcllant, &Co rccant,ne iterum lcrram obruat. Alij arbitrantes multo maiorem cssic quantitatem aquae quam terrae, dicunt, Aquam ob ingentem sui molem propellere gravitate tua terram extra locum suum naturalem, ipsam vero occupare cen
65쪽
triam mundi, adeo ut Terra in mari quasi natare vidcatur. Et hi auctores omnεsputant, totam hanc terram versus polum arcti cum e sic aquis detectam, reliquam vero terrq pulcm versus antarcticum polum totam esse mari oppletam et quod hodiernae nauigantium experientiae repugnat, ut postea dicemus. Alij deniq;
adhuc conccdcntes aquam multo esse maiorem ipsa terra , immo decuplo maior cm,asicrunt totam icrram esse veluti spongiam quandam, cuius rei, aiunt, signum cile potcst, quod statim ropcritur aqua in omni loco , ubi terra sodiatur . csse quo multis cauernis, atquc concauitatibus repletam; & sc dicunt, aquas cu' tota terra per secri,& in concauitatibus illis recipi. Ex quo si, ut minor par aquae, quam sit terra, remaneat supra terram; quare mirum non est , quod am- . plius aqua terram obruere nequcat. In quam sententiam multi Peripatetici Aristotclem trahere conantur. Vcrum ctiamsi concedamus concauitatos in centcs in terra,impossibile est,aquam decies maiorem csse ipsa terra; Hae enim ratione, quamuis totus globus terrenus cssct aqua, fieri non possct, quin maior portio aquae, quam sit crra, existeret supra terram; cum adhuc nouem patiosa quae ex docem supercstcnt. Accedit etiam, quod multo minor Ut aqua quam terra, ut postea ostendemus. Omnes igitur hae sententiae & rationi, Se cxperia: tijs manifestissimis rcgpugnant, quod magis perspicuum sci, cum de rotunditariti 'te terrae & aquae egerimus. Quapropter modus,quo iussu Dei segregatae suc- . , runt aqv , ut appareret Arida, magis mihi placci is, cm explicat S. Ioan . Da icto . tua a mastcruis summae auctoritatis apua Tticolosos vir, lib. 1. de orthodoxa fideteri a lepara cap. p. de io.& quem sequitur Iacobus de Valentijs episcopus; Terram nimi ux ruma Dco Opt. Max .persecto rotundam, ac globosam, absque ullis concauitatibus, vallibus, montibus,& eminentijs este conditam,totamq; aquis circundatam : At vero postea, cum Deus dixit, scongregentur aqua ιn locum unum, e c.3Ob vitam animantium quorundam diuino iussu concauitates in terra factas esse, de in cas omnem aquarum vim, tanquam in suas 'congregationes conuenisse, variaque maria in diuersis terrae partibus illico exorta oste, atquc ex partibus il lis terrae extractis montes esse factos . Huic sententiae nonnulli adiungunt, A quas in principio mundi sui ac rarissimas, sed postea iussu Dei suisse condensa tas, receptasque in dictis concauitatibus, ut mirum non sit, quod minores nune sint quam torra. Quomodocunque denique id factum sit, est putandum alijs r linquamus ; nobis autem nunc certum sit, terram S aquam unum csscere Uobum: quod quidem paulo infra demonstrabitur ex varijs cxperientijs; atque
hanc cise causam, cur iam aqua totam terram non ambiat, immo ncc possit ambire , cum duo haec clemcnta unam candemque superficiem conuexam habeant , atque ambo sua grauitate naturaliter ad totius uniuers centrum
SEXTO ae ultimo docet, omnia elementa praeter terram qua ieent unaici .etoe- mundi 'nderositate set magnum extremorum mot-,ne e caelorum, ind/qae aqua rione in mo liter fugiens, rotundae sphaera, Me est, mnndι medium possidet existere mobilia. qmu b Quod non se intelligas, quasi nullo modo terra sit mobilis; Hoc enim falsum '' est, cum extra suum locum posita maximo impetu ad naturalem suum locum rccurrat: Sed quod propter grauitatem immensam non moueatur circulariter in suo loco, ut reliqua et cmcnta. Ignis cicnim,& suprcma pars aeris, immo, ut nonulli experimento constare affirmant, bona quoque pars occani motu primi
mobilis ab oriente in occidentem, propter eorum leuitatem, & mobilitatem,
66쪽
V O NIA M vero auctor noster docuit, quatuor csse clementa, non abs re suerit,paucis aperire, quibus potissimum rationibus philosophi colligant, quatuor elementa osse : Deinde nonnihil de ordine, ac titu corundem referre. Prima igitur ratio,qua philosophi probant,quatuor esse elementa, sumitur ex qualitatibus primis,quas dicit Aristoteles x. de Generatione esse quatuor, duas videlicet ad uuas, nempe caliditatem, S frigiditate: Duas vero passiuas , nimirum siccitatem & humi tatem . Est autem ratio talis. Tot sunt elementa, quot sunt combinationes harum quatuor primarum qualitatum possibiles, id eli, quot modis primae hae quatuor qualitates inter se possitnt coniungi,scῆι- mutuo compati, ut loco citato ait Aristotcles: Atqui sunt 1 olum quatuor combinationes possibiles , igitur & quatuor erunt elementa . Minor patet,quia ad summum inter quatuor illas qualitatos, si binas semper sumpserimus, sex tantum heri possunt combinationes, Videsicci Caliditatis cum sicc lato, ex qua constituitur Ignis, qui calidus est in summo gradu, siccus vero in re
elem Eta. probatur exeom hinati m bua pri. matum qua
67쪽
misso : Humiditatis cum caliditate , ex quae habemus aercm, qui is et mme humi- ' dux, remisse autem calidus cxistit: Frigiditatis cum humiditato, cx qua philosophi aquam colligunt, quam frigidam dicunt in summo, humidam vero remis-λ- Siccitatis cum stigiditate, ex qua terra conficitur, quae in summo sicca, Digida vero remisse esse praedicatur: Caliditatis cum frigiditate : & Humidita- tis cum siccitate. Sed quoniam duae hae postremae combinationes impossibiles iunt, cum sint contrariorum; quorum ea est natura, ut unum alterum scini cr' expcllat: Nequc citi in una, ea dcmque s numero calida, ct frigida; ncque huζixi mida simul,& sicca csse potest; idcirco inutiles censciatur, neque quicquam ex eis eonstitui potest. Het autem omnes . combinationcs. lucc,clarius in figura proposita conspiciuntui. Quod autem diximus, unam qualitatem in quolibet elemento esse in summo gradu , & in remisso alteram , intelligendum est ex sententia quorundam philosophorum . Multi enim arbitrantur, utramque qualitato in in quovis clemento esse in summo gradu.D ἡ sit, QUONIAM Vero diximus, inter quatuor res non posse fieri plures compuleherit binat itines, quam sex , si bine tantum sciriper sumantur visum mihi fuit pau-m dς ptu lo uberius cxplicare., quomam combinationes huiusmodi scri possint inter dbi'- '' uotcunque res propositas; Ad multa enim conducit huiusce rei notitia, ni pila ita estque per se iucundissima . Proposito ergo numero aliquarum rerum . mul-xubus. tiplicetur is per numerum proxime minorem . Nam producti numeri medietas indicabit numerum combinationum, quae fieri potiunt inter res propostas J Vt in propost, exemplo, quoniam sunt quatuor qualitates Prlarae, multiplicentur 4. pcr 3.esscienturque I i. quare sex combinationes inter ipsas
fiet i possunt. Quod si sucrint quinque res combinandae; Multiplicentui s.
per η. & producti medictas, ncmpe io Ostendet numerum coindinationum,
quot vidclicet Porphvrius inter quinque praedicabilia instituit. Potcst lite regali tradita in duas distrahi, Prout scilicet numerus rerum par, vcl impar sue
rit . , si cnim num crus rerum sucrit par. , multiplicandus erit numerus proxime minor. per medietatem numeri rerum : Nam productus num crus continuo
ostcndet combinationum numerum. Visi scire lubct, quot scri possint combi nationcs intcr Io. rcs, multiplicabuntur '. per s.ci sciciatur 4 s. quot nimirucombihationes fieri inter deccm res possunt. Si vero numerus rcrum extitcritim par,m,ltiplicandus is crit per inc dicta te num Cri proximz minoris: I lac enim ratione numerus procreatus indicabit, quot scripos inticombinationes. Vt si res sucrint i c. Multiplicatis i s. per et .ciscietur num crus cobina onum inter ipsas, nempe in .Inter 9. vero res fient combinationes 36. S sic de cetcris.
Q, O D si scire placuerit,quotcumque r bus propositis quot simpliciter coniunctiones ex is cs possint scit, non solum intellisendo , quando binae sumuntur, sed etiam quando ternae, quaternae, quinae, Sc. hoc cst, quot nam modis distinctis inter sese possint comparari; csscictur id hac arte, S regula. Accipiantur tot num cri, incipi edo ab unitate, in dupla proportione, quot rcs sunt,propolim, S a summa omnium illorum quae iacile habetur , si ultimus numerus dupli cc tur , ct cx producto unitas abi; ciatur. Vt si lubeat scire summam hoxia in num rorum in dupla proportione. r. h. 4. 8. 16. 3 1 . Duphca 3 1. flacio, 64. rciccta iam unitate r manent 63. atquc haec est summa illorum numerorum, hoc est, tot unitates in illis continentur subtrahatur numerus rerum: Reliquus enim numerus indicabit,quotna comparationes diuer' ci fici possint.
Exemptu in supi adiciis quatuor qualitatibus primis .Numeri in dupla proportio
68쪽
ne iuxta numersi reru crsit η. nimiru I. 1. . 8. quoru summa est i s. abiectis ergo
4 remanet in . Tot ieitur modis diuersis coniungi poterut quatuor primet qualitates, videlicet liet. caliditas, frigiditas: Caliditas, siccitas: Caliditas, humiditas: . Frigiditas, siccitas: Frigiditas, humiditas: Siccitas, humiditas: Caliditas, frigiditas, siccitas : Caliditas, liccitas, humiditas: Frigiditas, siccitas, hurni ditas: Caliditas,frigiditas, humiditas: Et domu Caliditas, frigiditas,siccitas, humiditas. Neq;. fieri potest, ut alia coparatio efficiatur,quae ab Omnibus illis di murat. Non enim
.hae duae. Caliditas, frigiditas: Frigiditas, caliditas, cuni ordo tantum mutetur,&nsi res, distinctae esse censentur. Ilac ratione inter quinque res, ut inter quinque predicabilia, ιε .possunt sic ri diu cris coparationcs. Nam summa horti numeroru r. 2. . 8. t 6. est 3 i. Ablatis aute s. relinquuntur 26. H cporo regula mi illuco ducit Astrologis, ut sciant omnes coniunctioncs diuersas, quae hcri possunt inter iepicin planctas . Iuxta ctaim aruficium praedictum coniungi postunt, seu variari modis i io. quos longum esset rccesere . Pari ratione cognoscetur,
quot dictiones siue uti lcs, sue inutiles, cx 23. litoris alphabeti possint costitui, hoc est,quot modis diei 1 3, literae intor se coniungi possint,ita ut scin r sint
diuerst coniunctiones,lluc pronunciari possint, siue non. Ficiat enim cx. 2 3. literis dictiones,siue diuersae conisictioncs, numero 8; 88 8 .lua ultimus numerus, videlicet vicesimus tertius proportionis duplae est, qr9 ; .ct ideo summa omniu numeroru crit 83886o7. Rcicctis igitur αῖ . remanct 83 28 sq.&c. Vcru est, plures dictiones fieri posse siue literaru conluctiones, si litorq in quavis conluctione permutetur inter istic. Vt hoc Aggregat istu coniunctio lit cratu AVE, sex
modis vatiari potest, videlicet, A V E, A EU, VAE, V EA, EV A, E A V,
qui quide modi sumpti sunt a nobis in regula pro una duntaxat coniunctione, quonia Omnes hi modi casdem cotinent lit cras , qua uis inter se locum mutent - SI vero propositus suerit numerus rexia, & Operaeprcitu sit indagare, quot nisi odis illae inter se possint comutari,mancnte tamen sc mpcr eode numero rccii, id hac cole queris regula. Cape tot numeros in serie naturali numerom, initio facto ab unitate,& illos omncs inter se multiplica; Procreatus enim numcrus oste
et propolim. Vt duae res, verbi gratia, A ,ll, duobus modis variari possunt. Naque uis prima occupabit locu , hoc modo, A B, B A . quonia hi numeri t. t. inter
sumultiplicati essiciunt di. At tres res possunt sex modis variari. Nam hi numerii. a, multiplicati inter sit iaciunt 6. Ratio huius est, quonia unaquaequo rcs primum tenebit se,cu,& rcliquae duae bis possuot, ut diximus, mutari inter sese . Ita quoq; quatuor res viginti quatuor modis variari possunt; cu hi numeri I. 2.3. q. inter se multiplicati faciant 24. Ratio est, quia unaquaeque res primu occupabit locu ,& reliquq tres sexics, ut diximus,inter se variari possunt. Ea de via colligesso. res posse ordinem inter se variare modis 362 SDo. quod hi numeri I. r. s. q. s. 6.7. 8 9. Io.inter se multiplicati gignit hunc num crum 36288co. Res ver
a i. multiplicati inter ω procreant numerum prs dictum. Postquam igitur per do
mentum priccdcxi omnes colunctiones viginti tria litcraru alphabcti cognitae sucrint, si inquiratur per hanc regulam, uot modis litcrq uniuscuiusque coris iunctionis i ii r sic commutari possint ,habcbitur numcrus Omnium dimonu uti- liuin de inutilium, dummodo in una dictione nulla litcra bi , vel icr,&c .accipia tur. Siccni in multo plures dhuc dictioncs scri possunt. Hac ratione ex ultima coniunctione vigilaxi trium litς rarum inter scist con ituentur permutatio
69쪽
quod vix credibile est. Placuit haec de cobinationibus inserere hii e loco, quo nia metio facta fuerat cobinationsi,& a paucis huiusmodi requie explicari solet. Quatuor es SECUNDAM rationem,qua probatur quaternarius csementorum riusta, ita' merus, sumunt philosophi a lovitate,& grauitate. Omne enim corpus simplex, 1 leuitate.& in quod mixta resoluuntur, cuiusmodi est elementum aut graue c xistit,au t le-s au tate . uc: Si graue, aut graue est simpliciter, ut terra ; aut graue secundum quid , ut aqua; Si leue, vel est leue simpliciter, ut ignis; vel leue secundum quid, ut aer. ata . ''', Atque ita colliguntur quatuor haec clementa. Dicitur autem Aqua grauis se- ω,s eunda Cundum quid, quia licet respectia ignis,& aeris existat grauis, respectu tamen terquid, & aet rae quodammoao leuis est, cum terra sit grauior quam aqua: Potius vero dicitur leuis secun mauis,quam leuis, quoniam solum respectit unius clementi, puta term , dicitur 4 φ qvidi leuis in respectu aliorum duorum grauis appellatur, & re ipsa grauitatem in se contin Ct, non autem leuitatem . Pari ratione nuncupatur aer icuis secundum quid, quonia licet respectes terre,& aquae si leuis, respectri tame ignis quodam co grauis existit, cuillo leuior multo sit ignis: Denominatur vero potius leuis, qua grauis, quia respectu unius dii taxat et cincti, videlicet ignis, grauis vocatur; At vero respectu alioru duoru ictas, & re ipsa cotinet in se leuitate, minimc autegrauitatem, cum semper ad locum sublimcm, nisi impediatur, suo motu tendat. oui iuri, Et TERTIA ratio desumitur ex motibus localibus simplicibus. Sunt etenim s. Ethmetici auctore Aristotele in lib. de caelo tres tantum motus locales simplices; Primus probatur ex fit circa medium, qualis est circularis, qui conuenit caelestibus corporibus: Se movbu3 io eundus est a medio : Tertius ad medium; atque hi duo motus posteriores recti sunt. Iam vero ita philosophi ratiocinantur . Tot sunt corpora simplicia, quae recto motu seruntur, cui caelum excludamus, quod motu recto non agitatur quot sunt motus recti simplices . Omnis siquidem motus simplex alicui corpori simplici debetur; & contra, omne corpus simplex motu simplici moueri lcli aptum. Sunt autem quatuor huiuscemodi motus, duo scilicet a medio, hoc est, a centro mundi; quorum unus est a medio simplicitor, tribuiturque igni, qui omnium leuissimus est; alter a medio secundum quid ,qui aeri conceditur, cum non sit tam leuis, quam ignis, leuior vero, quam terra, ct aqua: Et duo ad medium, siue ad centru mundi, quom is, qui simpliciter est ad me diu, couenit terrae ob summam grauitate; Ille vero, qui est ad me diu secunda quid, aquae adscribitur, quippe quae non ta grauis existat,qua terra, grauior aure igne, Sc acre . Sut igitur haec tantum elementa . Aliae rationes ex philosophia naturali pctantur. tordo. et . O R D O & situs elemetorum ex tribus quoque potissimum colligi potest. 'Π'φ v i Primo ex leuitate,& grauitate ipsorum. QVO enim unum altero leuius est, eo
hin. ad sublimiorem locum ascendit,& quo grauius, eo ad inferiorem . Cum ergo
stauitate ignis ob maximam sui raritatem sit summe leuis, supremus ei debebitur locus, qui quidem est sub concavo Lunae: Proximum huic locum adeptus est aer, eum sit exteris duobus clementis leuior, minus vero leuis, quam ignis: Huic proxime succedit aqua; Est enim grauior igne,& aere, leuior vero quam tςrra : Ins-mum denique locum, qui est prope centrum Vniuersi, iure sibi Terra vendicat,
eum sit omnium grauissima. s E C V N D. O cx conuenientia elementorum in proprictatibus . Quanto enim aliqua magis conueniunt in proprictatibus, tanto ctiam propinquiora , Si viciniora inter sc sunt in loco. Vnde cum terram videamus infimam tenuisse se- QP ς' dem , aquam vero terrae similiorem esse , quam acrem I cum aer prorsus μ'. μ' terrae aduersetur , in nullaque qualitate cum ipsa convcniat 3 aqua vero in
70쪽
m frigiditate eone det eum tena, non immerito aquam supra terram Imme 3 late collocauit natura/ Eadem ratione supra aquam commode amem ponemus. cum conueniat cum aqua in humiditatb,ignis vero in nulla qualitate, sed ei omnino sit contrarius . Supra aerem denique ignem haud iniuria costatuemus; cum in caliditate conueniat cum acre . Accedit ad hoc, quod cum ignis,& aqua, similiter aer,& terra, sint contraria,quia prorsus contrarias obtinent qualitates, immediate posita cilc nequeunt; Idcirco natura solertissima media clcmenta interposuit, que in qualitatibus cum utroque contrariorum communicanta erctra vid c licet inter ignem & aquam; aquain vcro inter terram,&ac rem: Atque hac ratione Ombolis antia inter se existunt elementa . Quod si quis petat, cur potius aqua sit terram im mcdiate secuta, dc non potius ignis ; deinde aer. G postrem' aqua , cum hoc etiam ordine struentur dictae conuenientiae clementorum in qualitatibus,quoniam semper media clementa contrariis sunt interposita e Rc spondcndum est, duplici id ratione esse factum . Primo quidem, quoniam cum videamus terram omnium grauissimam infimum posscdistὰ locum, naturalis ratio exigere videtur, ut ignis omnium lcuissimus supremum occupet locum: quare non immediate subsequi terram dcccbat: Secundo vero, quoniaim cum aqua sit labilis admodum, S fluxibilis, non potcst consistere, nisi duro alicui corpori innitatur, qualis est terra; Iure igitur optimo aqua supra terram immediate cst colloeata. I rTERTIO ex sensu atq; experimento. Videmus namque quotidie senem upra terram , aquam, & acrem ferri naturaliter, cum semper puramidem con mentorum eius figura, Quarc locus eius naturalis supra omnia hse esse debet. lisit irvad mus Ctiam acrem naturaliter supra torram , & aquam ascendere, vi patet ' Mi
n terrae motu . Fit enim terrae motus ob vehementiam aeris inclusi in viseeri- ' bus terrae, conantis quo supra terram,& aquam in suum locum ascendere . Hoeetiam constat in ampullis acris in aqua sursum scaturientibus , ut videre est in paludibus, si quis baculum sundo insgat. Ratio igitur exigit, ut aer supra te ram, S aquam , at sub igne collocetur . Videmus tandem aquam in aere po stam descendere , & terram in aqua collocatam deorsum quoque tendere Quapropter non sine ratione naturalis locus aquet sub aere, & tore sub aqua
tamen nonnulli, intercuox est Cardanu , qui negant super aerem eardanua existere ignem, eo luod minime a nobis dematur; immo, inquiunt, si ibi csset ele Combureret haec inscriora. Itaque hi non concedunt lenem alium elementa 2 ' ' Vrem,p-Cr hunc inseriorem,quo nos utimur. Verum id neeotij philosophis α'ta quamus: Hoc satis erit nunc nosse , multo probabiliorem, & mastis com- nς in munem esse sententiam eorum, qui cum Aristotcle ignem sub concauὀ Lunae.
tanquam in suo loco naturali, statuunt: Quod autem non cernatur, prouenit ex nimia eius raritate; quoniam enim admodum purus est, ct in materia rariori, qui
I x . nspici non p'test,immo aer ipse, qui densior est, videri minime po-icit: Quod vero haec inscriora non comburat, ex eadem raritate accidit: Innis nim in rarissima materia cxistens non potest habere tantam comburendi vim; rouci tamen mirum in modum suci calore haec ii s riora.
DE Figuris porro hora clementorum postea est sermo futurus: Nune vero A id tantum annotatione dignum est, aere a philosophis in tres restiones distribui. φ,
scm conspicimus , propter motum eius continuum , quem habet a primo