Ioan. Bodini Andegavensis Galli, De republica libri sex, latine ab auctore redditi, multo quam antea locupletiores ..

1031쪽

D RrpVBLICA, LIB. V IOII specierum infinita varietate completierunt. Hoc verona agnificentuis; quod in mu Perlico S in ipso tegis Persartim conspectu, at cem In Nili limam fundauertit; qua nauigantibus nec commeare nec remeare nisi soluto vectigali non licet quin etiam quatuor Indorum reges hilais imperiis ac stipendiis subegerunt, praeter Atticae por tus ac littora quibus longe lateque dominantur. Qua quidem nauigatione Turcarum ac Persarum principibus,regibusq; AEgyptiorum mercaturae quaestus uberrimmos de manibus excusserunt. Quantae utilitates ex ea mercatura ad Rempublicam peruenerint, ex eo intelligitur , quod cum Lusitani Molucarum insulas 4nde pretiosissuriae specie alportantur nuda flent ac CCC .aureorum millia numerassent Carolo V. Imperatori, cui Molucarum insulae iudicio finium regundorum Alexa-dri Vi. Pontifices maximi sententia obuenerant, Genu enses acFlorentini mercatores pecuniam Carolo numeratam, Lusitanis regibus restituere.&lius quinquaginta aurcorum millia Carolo dependere non dubitarunt,ut sibi aditus ad eas insulas pateret, quod renitente Lusitano rege obtineri non potuit. Et quidem Venetis de omnibus calamitatibus quas LudovicoXII rege Fracorum pertulerunt, nulla grauior visa est, quam quod 'in Lusitani reges mercaturae orietatis quaestum illis eripuissent. Nec vero Italis abundas&quaestuosa mercatura nobilitati labem aut dedecus ullum inferre videturmec Tullius ipse uberem mercaturam improbat sed eos i V. ab aliis emunt quod carius vendam,sordidos appellat. Id autem in principe minime ferendum est,ut subditos exportare frumenta res' venales prohibeat, qui b.ipse q-ssum faciat: turpius etiam ac foedius ullo pretio mercaria subditis , ut eosdem carius res emtas emere cogat . ea res enim Alphon sum regem Neapoleos suis aeque ac exteris odios illimum secit Greges enim porcorum stabditos alere ec in demortuorum locum alios substitueremereat aco ebat olei ac frumenti quicquid in Apuleia concre t et ' PSas a uincti

1032쪽

ioi IOANNIs BOD IN Iuisl t,vilissimo pretio emebat, ut summa egestate acinopia annonae arbitrio suo addiceret. Omnium tamen sordidolum mercaturae generuqUς multa ac varia sunt, nullii sordidius, nullii turpius, nullum detestabilius magistratuu&honorum mercarura, qnumquam tolerabilis es potest nisi extremis temporibus ut saluti Reipublicae consulatur quo Venetos Reipublicae calamitates adegerunt, ut honores&impcria proscriberent, Ludovico rege Francorum grauistianis

tulerunt cuius summae docimam fere partem ex hono- Ium mercatura qUaetierunt vigesimo post hanno Francisicus maior rex Francorum Praeturas urbanas huius imperii bifariam diuisit S utrasq; proscripsit; ac sensura caetera quoque aenalia fuerunt. Turpius etiam Adrianus Pontifex max. qui non modo magistratus imperia, stae', 'θ sed etiam sacerdotia paucos ante annos sub hasta vae ni- ,--. repassus erat:aciam quaterdecies sa Pontifice Cremonensi acceperat, cum bellum sacrum excusaret. Decreuerat etiam in singulas familias ecclesiae Romanae aurei num dimidium imperare; cuius vectigalis summad Ide' ργ' fere centies quinquagies iLL conficiebat.Sed quoni-Gωwi,din. ametam Ioeda, tamque pernatio la est ea mercatura, ut

nulla turpior cogitari possit, quaeque ut semel coeperiri nullum habitura finem : caetera omnia tentanda prius sunt,quam ut eo delabi cogamur. Pergamus ad ea quae restant conficiendae pecuniaenus generar quorum illud antiquillimum Musitatissimum

yφx QI ' est.scilicet voci tea earum rerum Quae uehuntur& in . multa, se in uehuntur. Quod quidem vectigalium genus Latmi'Pωη P. 1 toria vocabant, ut vectigal praediorum publicorum Decimas,pascuarum vero Scripturam .POrtorium aute vectigal unius generis erat apud veteres; nobis triplex est: frana ror ac tametsi Henricus I L rex ad unum genus referri iustis-g-ηη set leges deportorio lata,postea tamen legem Sabrogar i

1033쪽

ectigal quod nos bidovianium sorense appellant, dimidia

sui p.rite deminutum fuerat; polleata me restitui placuit. Est aute viget ima pars pretii, quae suit eadem Romanis veteribus usitata: sed tande Imperatores poster Oct aua exegerunt; unde e lauarium ' refigal appellarunt: ut no .. . oti stri quoq; vectigal illud bessala Vfecerunt, ac duodecima itu, da et ει

pretu partem exigere colue Uerunt Lurcarum plua ceps 'i, ὰs a. a peregrinis portu bluentibus reru exporta dat Um de os ex Mnru.

cimas, a subditis vigesimas capit. At nostri reges minimuquiddam ac pene nihil peregrinis pro salari s vectigali; subditis vero grauis limia imperant. Et cum in ipsa Gallia salinae totius Europae uberrimae in t ac pia stanti sa-mae, unde Belge, Blitanni, Dani sal petere consueuerunt, nobis tamen multo carius emitur quam illis: imo ab illis ad nos latenter tame hin finei lautus imperii cruehitur: quo nihil absurdius esse potest . Nostra ae a te' in salinis e Mis . u. Pictonu moduis salis qui duobus aureis emi solebat Parisiorum mensura, nunc Viginti aureis emitur vectigal tamen subditis duplo grauius quam fatis pretiu imperatur: quo fit ut qui longius a salinis absunt in Galliartini b.

salis modium centu amplius aut eis Ibtemere cogantur. Aquitani tam e vectigal tantu ac tam graue ingenti mercede redemerunt ab Henrico II rege, ritu Stat CDI 2Crcatore peregrinos in Galliam qua ii quibus da illccebris arcelleret, a falario vectigali prope immunes elle voluit; ne ab Hispanis sal acciperent. Sed exploratum;& qui de

experientia diuturna copertum est, nec Belgas, nec Britannos, nec Danos ale Gallico vacare posse. Et cum an te Carolus V. Imperator Belgas non tantum ab Hispanis sal accipere cogeret, rerum etia Gallico sale uti pro hiberet, ciuitates ac populi qui ab Hispanis falal porta-ueuant, animaduerter ut merce piscariauquarum uberrimus copio iis limus est in Belgia quaestus Hispanico

sale prope extabuille, propter acrem nimis cirrodentem salis Hispanici vim ac natura: importunis togationibus obtinuerunt ut Gallicis salibus qui vegetiorcs ac

1034쪽

Ioro IOANNI. Boni Nisuauiores sunt ut liceret. Et quoniam aqua marina citra quadragesimum septimum ab AEquatore gradum propter rasitorum solis traiectionem hebescentem,S caloris inopiam, in salis naturam concreticere non potest;Jculdubio si salarium vectigal a peregrinis vel duplo minusquama nostris exigeretur,mfinita pecuniae vis in aerarium cogi posset. Videmus enim, S quidem cepissime, nauium peregrinarum classes ad littus Celticum appellere ad sales exportandos: quia frumento, vino, oleo; caeteris' re- Galli sin 'ius ad vita beatius commodiusq; degendam necessa oleo. sale di riis abundat Gallia, quibus rebus Aquiloniae regiones

's . vacant, naues arena ope aut lapidibus onerant, Vtemere liceat, ciliarius permutare possim t. Nam metalla caeteraq; ad humanum victum minus necessaria cu in intimis terrae visceribus latent, tum semel ruta vix umqua renascuntur frumenti vero, salis,vinia colei fontes, di quidem perennes, in Gallia scaturiunt, qui nullis aetatibus exhauriunturA quarum rerum euectionem Hercaturam sic moderari principem oportet, ut subditorii inopiae aerario in primis prospiciatur. Qu6d aliter fieri non potest, quam portoriis vectigalibus auctis. quae quo

maiora fuerint, eo parcius a peregrinis exportabuntur, aut uberior annona, aut aerarii opes maiores futurae sui,

quamquam tes ad victu hominum nece stariae,quocumque fuerint,conquiruntur. Gallia vero magnam Europς partem incredibili frugum ubertate iuncri antea se- per sustentauit,ut etiamnum Agrippa rex ludaeorum oratione quam habuit ad populum confitetur. i. Scio non neminem futurum qui mihi opponat ciuitatum inter ipsas&cu legib. Francorum ista foedera,ῆ bus augere portoria nefas esse putant: ego leges comesectorum ac Redera, si qua sunt disturbari nolo; sed nego tanta vim earum legum esse aut fuisse, ut ab iis discedere numqua liceret.Quinetia caeteri principes nutu arbitratuq; siro portoria regere eaq; saepius augere videmus:vino ita pride in Anglia factuin memini. Nec superiorib.

annis

1035쪽

D E RE DUBLICA, LIB. I. Io Irannis foedera commerciorum prohibueriin Carolum V. imperatorem aut Philippum filium Angliae regem, quominus in s mgula vini dolia maiora Gallorum mercatori b.inportum ingrestis num tam aureum, subditis v. nouem imperarent. Incredibile autem videri possit, verum tamen siit; quantum vini Gallia in Angliam mel-

sitim etfundat. Curus rei argumetum maius habeo nullum, quam quod unus Lauda mercator Cameracensis anno MD Lxxv III. triginta tria millia modiorum vini ter-rcstii vectura in Belgiu exportari curauerit, tametsi aditus arduos ac multis locis ab hostibus intercluses sibi videret.pretium in singulos modios ut minimia fuit qua- tuo coi Cnatorum. Ex quo intelligi potest quanto plura nauibus deducantur.cςteras merces omitto.Sed illud

omitti non debet quod anno DLVi Angliae regina portorium credibiliter auxit: ac duos coronatos in singulos pannos qui ex Anglia exportarentur, imperauit: at centum millia non amplius trimestri curriculo exin glia Antuerpiam asportata fuisse anno MDLXV. a mercatoribus didicianus .pannum autem definiunt tribus Ca- rigaeis ac totidem Frizaris.

Et vicivitati b. utilillimum est portoriareria earu quae euehuntur, quibusq; carere non possumus, augere:ita minuere necesse est vectigal rerum inue istarum, si quide ciues iis como de carere non possint. Augendum quoq; vectigal fabrilium, lanificiorum sericeorum,ac omniuopificiorum labunde aduehuntur; ut ciues ipsi eadem facere condiscantin consuescant. Sed ab informi ac rodi materia, cla peregrinis ad nos aduehitur, amouendu, aut quoad eius fieri potuit, minuendum est portorium: quoniam ciuium utilitatibus: commodis prius est qua ahenis prospiciendum. Cives autem ex rudi materia in opificia conformata utilitatem capiunt saepe maiorem quam qui materiam vendiderunt: quia materiam sypis Mateio si me superat opus nec ferendum est materiam rudem 4. . . .

ciuitatibus exportari,si opifices eam tractare commode cissum.

pollint: ut edicto Henrici 'lI.regis Francorum cauetur m

quod

1036쪽

1d 11 IOANN1 Bo D rvri quod edictum decennio post in Anglia,cleinde inpel ' V V gio promulgatum est y ut Philippus rex Hispaniarum

par pari referret. Ex opere ciuita quanta utilitates ad Republica in peruentura sint vel ex eo intelligitur, quod Blaesas ad conuentus Gallicos accepta legatione profe-ehus mercatorum querela Madiebam, cum dicerent lanarum x portationem Velitam quidem fuisse nih1lominus tamen Italum quendam ab rege pece vel pretio obtinuisse ut lege solueretur: qua quidem ratione cum unus homo vili pretio lanarum vim 1nfinitam in Italia exportavisset, ex materia pannos Florentinorum opificibus confectos in Galliam reuehicurauit unde Quan-

tum pecuniaria coegerit, ex eo percipi potest, quod ma-icinam partibus quindecim contectum puS superaret.

.EA , . Quid igitur absurduis a principe fieri potest quam pere-

cinibus ad aranos mercatores legibus solvere,qui tam graue detriem in pς ς ... nimia ciuibus allaturi sint tintuere per His 1gitur lex generiouSconciendarum pecuniarum

ως,0sis R- &aerati honeste muniendi sine ullo ciuium intertrime to,expositis ad postiemum pergamus, quod subditoruproprium est, di quidem totum.Sed eo numquam per Septimum ueniendum, nisi caetera omnia desint ac ne desint, pru-gςRRδ φηβ denti est principis ante prouidere. Si tamen ciuitatem pecuniarum undiq; cucum sellam hostes sic teneat vituperioribusq

'I xu mu' d Yt genet ibus, frui non liceat; aut si qua alia vis maior inopinato Rempublicam oppresserit, tunc de muciues ipsos aerario succurrere oportet. Id enim iustistimum est quod necessarium; pia illa quae ciuibus imperantur tributa, sine quibus ciuit as ipsa funditus sit interitura.

Sed quoniam tributa quae subditis difficili mo belli tempore imperantur, confecto bello continuaris,pe videmus est enim illud inter arcana veterum tyrannorum nimis contritum, belli occasiones conquirere ut tribu tis subditos etiam bello confecto semper urgeant commodius erat mutuas a subditis pecunia accipere, quam illos onerare tributis quae ratio cum difficultates quae

in cogendis tributis este solent, expediat,tum etiam facilius

1037쪽

DE RE pvBLic A, LIB. VI. IO23cilius reddit nati tuum eorum quia foenus&Qrtem sibi uratiam a Reipublica reddi sperant. Nam cum Annibali taliam quateret Vrbemque ipsam ob fiderer, Se natus diruto aerario noua tributa subditis aut sociis imperari noluit nihil enim prementibus hostibus tam periculosum sedi tres in Senatu sic disseruerunt: omne aurum argentum , aes signatum ad rimmuros mensarios deseratum nullo ante Senatusconsulto facto , t Poluntaria oblatio, ct certamen adiuuanda Reipublicae excitet ad a1nu- laudum antinos primit m Equestris ordivis, ac deinde reliqua plebis. Haec Liuius'. Idem paulo posti, Senatoresprosequis- - 'que aκrum, argentum, aes in publicum conserunt tanto certami-he insecto, ut prima inter primos nomina sua vellent inpublicis tabulisse, ut ne artisviviri mensarii accipiendo, nec sicribae reserendosus icerent Parta victoria Sofradiis Carthaginensibus, Senatus mutuam pecuniam singulis bona fide reddi oportere decreuit. Qua de re sic Liuius Priuatiste-qlientes,mqtm,q sibus ex pecunia quam M. Valerio claudio Consis mutua etin dederaut tertia pensii deberetur,adierunt Senoritvr, c. ci a illo post Cum priuati aequis; a postulareκt,nec

est RQublica soluendo , quod medium inter aequum septile,

decreuerunt: ut qliomam magna pars eorsim agros vrvales diceret, sibi emtis opis ese, rapublici copia iis ereL. Con ules agruaestimaturos O ιn iugera asscs rectigales, testandi causa 'ublicum agrum 6Donpositures visi quis cum lucreposset, pecum mi habere quam agrum mallet, restitueret agrum putuo .lati eam conditaonem priuat accepere. Haec ille quae pro pterea ad verbum descripti, quod ea ratio conliciendae

pecuniae ac fidei liberandae omnium utilissima visa mihi est illud quoque non incommodum videtur, scilicet prementibus hostibus strenuissimos quosque armis aciti pendiis eorum qui bello gerendo inutiles sint, fouere ac sustentareri id quod Romanos etiamnum fecisse videmus' ita fit trahi aliorum opibus&auxiliis communem ciuium salutem tueatur. Hoc aute in tributi ge-ς υμμι M.ae

nus temerarium est, dia extraordiae mimPeratur. Hinc tribi

1038쪽

tributa originem traxerunt, de ordinaria fieri coeperunt, quae antea extraordinaria dicebantur tertium genus O- ducam , truisque naturae quodammodo particeps est, no is came appellant. His auten tribus omnino generibus continenturq-τiibu oium cumque Ciuibus imperatur; Veis cenae nomine si quid in leges peccatur Vel eorum praediorum pecuniarumve

quas quisque possidet vel etiam qu ae in capita singula

indicuntur, quod genus tributi Capitationem Latini vocant; vel eorum quae ex traiectu percipiuntur, quod propria significatione pratorium migal dicitur vel quacuq; etiam sordida causa exigitur.qu stus enim sordidissimos amant, eorumque suavissulos odores sentiunt tyranni: cuiusta odi est illud libutum quod ab iis qui artes me retricias profitentur, exigi Romae consileuit; quod quo ex vi inarum effusione Vespasianus imperauerat; ac filio quidem indigne ferenti, pater pecuniam ex prima pensione naribus admouit, uriscitans num odore offenderetur:& illo negante, Atqui, inquit, latio est. Idem a mulione, quod adeuntibus principem spatium ad calcean- das mulas saepius desiliisset, nec sine mercede id face et, pactus est lucri partem. Non enim, inquit Tranquillus, contentus est omissasub Galba vectigalia reuoca is noua grauia addidit, ct auxit tributa prouinciis nonnullis, O dA-plicaxit : negotiationes quoque tpriuato pudendas propalam exercuit,coemendo quaedam tantum, Piplurispostea di heret.

nec candidatis quidem honores , reisve tam innoxiis quam noxiis venditare cunctatus creditur etiam procuratorum rapaci fimum quemque ad ampliora cia ex industria solitus pro

mouere , quo locupletiores mox condemnaret quibus quidem

vulgo prosto iis dicebatur rii, quod quosccos madefaceret 1 deinde exprimeret humentes. Idem paulo post Sunt qui opinantur ad manubias ct rapinas deductumhumma aerarii sit, inopia, qua is catus sit initio alim principatus, pro in

Mol d eos quadrangenties ' millies opu esse, ν Respublica arepset. Haec ν-um ' i ille. Quod si ad haec tam foeda, tamque turnia dictu pu--- blica aeram inopia coegir principem in caeteris pruden

1039쪽

Dx REDUBLICA, B. I. Iorstis limum , quid tyrannos quos inopia premit, facturos

aut non facturos peram US. Magister quidem Praeses Curiae Parisiorum negauit, ante D. Ludovici tempora liuir tribrrati genus Gallis imperatum; sed illud omisit,quod quae belli necellitate coactus exegerat Ludovicus, confecto bello sustulerit. Exstat φ eius ad Philippum filium cohortatio grauis h resticax, quam testamento inlata mandauit m haec Verba mi resigiosius inprimis erga G in fori cui Hus acliseratis Detudomes aduersius egentes legum ac morum huius impera custos ac vin ad Filium c dex acerrimus , ac rcctigalibus tributis abstineto, nisi resim 's' ' malis nec itatis ac tilitatis publica iisissima cause ad hoc impellatris minus, Urann in tepotIlis quam regemfuturum putato,dcc Hic dicet aliquis, Clotarium tertiam fructuupartem ecclesiae prςdiorum exegisse, Chilpericum octauam eius vini quod de diis' quisu collegerat exores.' si V - Π

ponibus imperatur,originem dux ille videatur. Item Ludovicum iuniorem vige limam fluctu una reditus cuius. oue totos quatuor anno Sindixisse. Demus id quidem;

sed non nisi publicis necellariisq; bellis coactos ad fecisse videmus; ut temerarium tributum Carolo VI. regi indictum. Itaq; Philippo alelio conuentus Gallicos habente anno MCCCXXXVIlI.populi rogatione decretum est, ne ullum tributi aut rectigalisgenus nisi consentien- tibiis ordinibus imperaretiar in tametti Ludovicum XI. regem graui iis madifficit unaque bellaeo impulissent,ut pr. etervectigal praediorum publicorum accio minii fere

oci ingenties s LL tributi nomine extremo imperii sui et dest, irra

anno exigeret; nihilominus tamen Carolo VII l regnum

ineunte coactis apud Turones populi comitiis, annua restat6e a illa, quae ordinaria euaserant, tributa sublata sunt; sede 'I andem oblationem quam Carolo VH.dono dederant, in aerarium ac septuagies qLLs donationis nomine in-d Id est, πῬω

ferri: quam summam 1emel tantum ab uniuersis ordini- ζ 'bus exigi placuit ne in posterum imperaretur. Et quidem Philippus Cominius , qui tunc publici consilii e In ρα- parti. Tit

1040쪽

ori olivit n. cere '; sed ea taut Una capere posse quae consentientibκs tr scri 't si s ab ditis idono darentui coq iure Hispanos,Britannos, et Cim: ζ1OS Cri.'mnum ti Videmus Exstant formulae a- -Τ-I pud nos vecei; ilium ac ilibutorum exigendorum,quibus princeps ingenue profitetur se Omnia tributa, cuna primum licuerit, sublaturum. Quamobrem Philippus ctigal. rCX, i S qui LongUS Vlurpatur, Cum CXigulam salis vectigal, b M tis. ωὸν dest paulo minus centesimo num Ohimperasset,lpa-

i lana testiuus est id te tibiaturum Eadem testificationes usus est Philippus Valesius, cum grauis limo bello cosechus vectigal illud alariu duplicasset: nec passus est domini legibus tabulis comprehendi.Ae tametsi nullum vectigal salario leuius esse videtur; id tamen cum Liuio&Claudio Censoribus indici um esset premente bello Punico, contumeliose Livius Sali tor est appellatus ac pace Carthaginensibus data sublatum est; vel quia nihil tale utilius aut humano victui magis necessarium videretur; et quod iniussu populi id factum esset. Et quoniale uillima quaeq; tributorum ac vectigal figenera tenuibus grauit sima putantur. 1ec tamen Senatus Romanorum aerarium tueri se poste sine nouis vectigalibus intelligeret quippe lege Valeria regibus ex-ssectis plebs a portorii. tributis praestandis libera fu-n b, t L, isset i C. Manlius Consul ex auctoritate Senatus legem tulit in castris ad Sutrium, ut ii qui manumitterentur, fortunarum suarum Vicesimam caerario soluerent:acta- etsi eo vectigali ciues no premerentur; nihilominus Tribuni plebis re intellecta capite sanxerunt ne deinceps qui e Liuimis. 7. quam populum Geuocaret. liena lex Iulia ab Augusto ad OA , populum lata est, ut quaeria a re datates, legata donatio-

celim ad lasciam pertinerer uti iusq; vicelim evectigal 3 Reipublicae utiliis inum, e cuique gratissimum fuit: Vectigali his quidem, quod alienas acciperent haereditates, illis gratissima. Vero, quod libertatem adlPIicerentur. sed quo rasam posteri pinncipes vicesima omni u haereditate ac legatorum impe