Ioan. Bodini Andegavensis Galli, De republica libri sex, latine ab auctore redditi, multo quam antea locupletiores ..

1061쪽

omittendus est Iacobus V. rex Scoto iram,i qui rexe 'entium stirpathii cliti cum Omnes fui temporis incipes benignitate vinceret, maioreS tamen hos opum magiit'

tudine longe superauit. Illustres vero familias, imperia, ciuitates cu principibus in exiliti ruere, aut grauillimis calamitatib. . egestate cossiectari videmus, itenuiti bona diripuerur aut qua si praeda militii, ac latrociniis publicanor obiecerunt.

Etenim Henricus II .rex Francorum nostra aetate tribututemerarii imperarat'. q, vulgus taliona;n appellauit; te- ' Ris 3

status se id militum stipedio daturii, ne cum caereris Ve- stigalib. conturbaretur, ut plebs ab iniuriis ac direptionib. militum tuta esset ut antea tributumq, alendis X. legionibus indiectum crat, ciuitatibus flab incursioni b. ac direptioni b. militum tutae sunt vi, tamen tributum agricolis etia comunicarum est. Ex quo seciita est crude- lillima expilatio agricolaru , qui tametsi indigni liuetae a militib.diripiuntur, nihilominus tamen nouis quotidie tributis ac vectoi gallu innumerabilium multitudine prς- grauantur; cu tot ac tantis calamitatib.praeclare secu agi putarent, si alimenta militibus Quaestorum ac prefectorti annonae militatas leuissimo pretio piraret, ut aliquot annos factum vidimus. Quid igitur sperandum est ab iis ciuitatibus in quit, cum tanta impunitate ac licetia milites latrocinantur,&in ciues grauius quam in tostes grassantur latrociniorum vero culpamua principes re gerunt, quod fine scipendiis militare coguntur, quam linec multi militare coguntur, nec stipendia, si rex velit, sibi dari cupiant, ut liberius praedari liceat. Vna igitur est tuendae ciuitatis ac disciplinae militatis qualia nulla habemus restituendar, tum etiam latroci niorum coercendorum ratio similitib. certa stipendiadem .Ne lenivi disciplinam anqtu Casliod eruarepotest ieiuniti exercitiιs, dum quod deest temperpraesumat armatus. id

autem heri inequit, nisi summa aerarii cura habeatur. Atispissime videmus principes a foenore vel mutuo bclluauipleari: quo nihil uerniciosius fieri potest, V uti Pli-

1062쪽

io 8 IOANNis BO DINI Placet igitii ut prima principis eiusque familiae cura

2 tuendaci, habeatur, deinde Sapcndiorum militarium postea ma- gistratuum , qui stipendiorum inopia foedius interdum quis milites latrocinantur; tum eorum quibu praemia re bene gesta debentur, polircino tenuium subditorum; non tantum propter Cana, quae nobis cum illis communis est humanitatis coniunctionem, verum etiam ne inopia subditorum Respublica perturbati pollit, ut antea diximuS. His ita constitutis, sarta tectoa cluanda sunt,arceS praesidiis firmissimis stabiliendae moenia instauranda, potes erigendi viae sternendae,portu S muniendi, naues exstruendae, templa CX Ornanda, dcs publica reficiendae,vetera aed1ficia quae ad utili .atem, quaeque ad splendorem ciuitatis pertinent, sarcienda, alit et cribus caducis noua sint aedificanda.Nam praeter ea quae necessario principi prospicienda est , propugnaculorum ac moenium curam flamma etiam ex operibus publicis ad uniuersos 3 ad singulos utilitatis manare consileuit quia egestati simul ac ignauiae occurritur, inertia e ciuitate expellitur: opificia condiscuntur tenues subleuantur; otiosi exercentur, Urbes exornantur; moibi arcentur deniq; inuidiae erga principes, quae saepissime sabditos ad defectionem exacuit, nullus nec seditioni locus relinquitur, cuquae tributasti bditis imperantur, parta pace non modo in uniuersorum, sed etiam in singuloru utilitatem redu- dant. Quamobre Alexander Seuerus Imperator pleraq; portoria tribulave ciuitatib. Ielinqui voluit, ut ea quae modo dixi, melius commodiusque curarentur. Quod cum in omni Repub. utile, tum maxime in Mristo cratia necessarium est: Sptereari, dissicilius subdiatorum innumerabilis multitudo paucis principib. coerceri potest nisi plebs operib publicis ac opificiis inte-ta quaestu faciat hac etiaratione prospicitur, ne popul' frumenti ac pecuniariam largita One consuescat,Vt inpopularib. ciuitatib. quondam fietisblebat ac potissimum Tarenti quae res exitium attulit non tantum aerarii o

pibus

1063쪽

DE RE pvBLic A, LIB. I. IO 'pibus,sed etiam ciuitati. Itaque probro Pericli datum est

ciuod ptimus populum Atheniensem, ut cius Elatiam

inca Republica quodammodo regnare coepisset,publicas opes m Opera publica est udit mec solum urbem pro

pugnaculis munitillimam, Verumetiam a dilacio rimagni licentia superbam , S opiti cum ingeniosissimoruin multitudine admirabilem reliquit Nec prius tamen id

ausus est, quam pacata Repti blica aerario pecunias reserto. Tunc enim centum millia talentorum Atticorum . in aerario hi ille feruntura Demostneni 'it C dimus: quae in

pecunia cum immanis sit, non dubium cst errorem irrepsi ite, ac centum talenta legi Oportore cum antea docuerimus numquam Athenienses a sociis, aim v cci igalia ac tributa grauillima imperarent, plus quam duo talentorum millia extremis temporibus exegisse: Pericli vcro aetate vix mille talenta extors ille. Et quoniam apud socios inuidia, apud ciues etiam malevolentia .igrabat, quod aerarii opes in templa, moenia, portus proludi iter, palam ausus eii in concione populi dicere, si populus ea improbaret, se pecunias operum publicorum in marium allaturum, ea lege ut publicis operibus suum nomen incideretur suaq; unius impensa facta hiislepo p. u, steritati testiuum est et populus conditionem respuit,&impensas accepto tulit; cum intelligeret eas opes ad uniuersorum di singulorum decus&utilitatem effusas: quod plerique mercatores in materia suppeditanda,vectorcs nauicularii in vehenda, opifices in polienda,ac in suo cuiusque genere uberrimum quaest una faceret.Ο-perum vero splendor ac magni licentia incomparabilest dialis omni b. gloriam populo Atheniensi pepererunt. Sed praeter eas quas dixi tilitates, una est omni uim maxima , quod scilicet duae Rerum omnium publica.rum antiquillimae pelles, egestas in quamcu inertia, de ciuitate depellerentur; quo nihil in popularibus optimatum imperiis coimmodius fieri potest: in iis po- tillimum regionibus , quibus homines ob ingeniorum Vitu prae

1064쪽

ώeci ciuili.

Ioso IOANNis Bo DrN1 praestantiam dissicilius a rebus nouandis prohiberi poΘ1unt quales fuisse diximus Athenienses: quales item AE-xvptios, qui suorum inertiam capitalibus poenis coerce-Sbbis. m. .f. ant mmcillae pyramide quae a regibus AEgyptioru si li. Aa ne plebs otio rignauia langueret, exstruehae feruntur. Et quidem Augustus parta pace , ut populum in ossicio contmeret locupletissimos quosque adidium construendarum aemulationem inuitabat, eos q; opibus&honoribus cumulabat, qui Vrbem aediticiorum magnificentia exornarent. Ipse sacras aedes vetustate collapsas, aut incendio absumta resecit,&in sacellum Iouis Capitolini xvi millia pondo auri contulit ac merito gloriabatur ie Urbem quam laterisiam acceperat, marmoream

resiqsιisse. Quid Claudius Imperato in ulla re posteritati

magis quam operum publicorum incredibili magnificentia commendatus est. Fucini lacus per tria passuum millia partim effossis partim excisislmontibus canalem absoluit post undecim annos continuis xxx hominum millibus sine ulla intermissione, inquit Tranquillus V,operantibus. Quid Vespasianus non modo Capitolium, sed urbis regiones 1 I. incendio Neronis absumtas, ciuibus certatim operi manus admouentibus paucis annis restituit; cum architectus aliquis grandes colunas exigua impensa in Capitolium peraucturum se polliceretur, praemium obtulit, peram remisit,praefatus sine-ς attriussi in ret se plebeculam pascere Quid Veneti quatuor cir- ου' ' citer hominum millia operibus pubscis assidue exercet ac fouent quo nihil aut plebi utilius, aut ciuitati commodius, aut uniuersis iucundius fieri potest quod praeter opera publica ciuitati necessaria,etiam publicas opes tenuibus alendis summa benignitate largiuntiu . Haec tamen splendida sunt ac magnifica, quaeq; ciuitatem superbam ac magnum principem deceant, quib. . scilicet tantae sint opes, ut parta pace azpraemiis stipendiisq; omnib. quae cuiq; iusta debeantur , distributis ea quae dixi opera publica moliantur. Sed qui ve stigalium ac tributorum multitudine plebem opprimit, ut inanisi aedili

1065쪽

D E RI4 BLIC A. LIB. I. ΟΠ aedificiorum substructionibus gloriam coquirat, acina

torum opera collabi patiatur, is prodicto suae tyrannidis indelebiles notas ac testimonia polletitati sempiterna uiti sania, res inquit, securium sanguine sua caementa madesccisse ne sua ma-Ac fere fit ut superbas turannorum molitiones posteri ob id tantum euertant, ne ullum tyrannidis in ciuitate vestigium exstare pollit. Domus aurea Neronis urbena fere ambitu complectebatur: at consequentium Ini eratorum qui m ea domo propter Neronis flagitiosam memoriam habitare vellet, inuentas est nemo sed paulo momento collapsa est quippe qua innocenti turesci ilium angit irae exstructa fui siet. Quam utinanes op

rum ac superbae molitione qua tyranni med tal, tur,

tot crabiliores sunt quam in homines indignissimosese fui, largitiones. quia principem prodigum S alieni a

gitorem egestas sequitur, egestatem extrema tyrannis.

Quis n. Nerone Caligula S ligatio; quis utroq; crudeliori alter n. vicies milites immani b. largitionibus ese fudit alter amplius tricies millies primo ut pryncipatus anno ablum sit: eoo; inopia Caligulam adegit, ut stipem mendicare cogeretur deinde ad pscriptiones coueriUS, polleaqui publicas opes consumsisset priuataSexpilare: S crudelissimis lectionibus omnia miscere coepit. Interdum tamen principes minime naalos rerum ab

se gestarum obliuio tanta capit, ut quibus quantumque pecuniarum in quam ob causam largiantur; quid a rario delit , quidve supersit, penitus ignorent. Itaque per sapiente Franciscus maior rex Francorum, singulos prouinciarum 4 ltores generales duo breuiaria publicarum cuiusque prouinci x pecuniarum pridie calendarum Ianuarii ad aerarii sanctioris Praefectum mittere iussit alterum quidem Verum, anni proxime an

te cedentis alterum conieci urale , anni sequentis; ' Praefectus aerarii ex omnibtis bruulariis duo conliciat breuissimis capitibus silmmam accepti expensi rationem complectentiari ut principi enὴtuique platru

1066쪽

inopia; ut commodius Icipublic arcaueatur, ac don' tionibus immensis occurratur. Cuius rei quant 1iit cilia, argumento esse potest quod anno DLIXII. e breuiario coniecturali quod ad aerarii libunos allatum es , a stimatio fiebat partium caducat una summam fore qua-

tercenties 4rs. At 1e uenti anno Calendis Ianuariis

rum ανοη. f. Intellectum est qUmgentICS 1exagies prationibus publi-hi s cis accepto altim uille cuius summa vix sexta pars pu-Dlicis v tDvatibuycellerat. beci ea calamitavium acclair, cum puerorum ac foeminarum dominatu omnia tenerratur Clum hoc breuiario si largitores illi sitarum donationum breue compendium habeIent, Vt qui b. quantumque donatum sit, quibus etiam quid dari oporteat, contueri possent, fortasse parcius donarent,publicaeque utilitatirnelius prospicerClit. illud etiam non minus necessarium fueritii incipi, Instrumentu non modo publicarum actionum qTerutur, ins frume- mP tum sed etiam subditorum quos habet.virtutibus arti busq; illustrium nomina breuissimis tabulis comprehe-sa saepius intuerici cum nullius tanta sit tamq; tenax memoria , ut non saepillime in infinita negotiorum multitudine offendat. Quis enim Ludovico a Rege Francorum in rebus agendis prudelior exstitit diat sciens prudens in Caroli Burgundionum Comitis retia seipsum coniecit,oblitus se legatos Leodium ad bellum Carolo inferendum mississe quare intellecta Carol. regem captiuum Peronae, quo illum inuisere non dubitaret, obseruari iustit. Si anteacti temporis ac rerum gesitaruinstrumentu habuisset,numquam ita temere laberetur. Sed hic assentator aulicus obiicit, ins frumetum illud imperii nimis amplus ore nec principe his studiis intentum diutius victurum. Cur ergo pi incipes illi qui terrarum orbem suis imperiis ac legibus tanta cura, studio, solicitudine, labore, indust ria moderati sunt tamdiu vixerunt Augustus inquam Tiberius Vespasianus, Traianus, Adrianus, uterque Antoninus Patinstrumentum

imperii ab aliis conscriptum: on habuerum, sed ipsi sibi

1067쪽

DE RE PUBLICA, LIB. I. IOSSAugusti prudentissimi principis exemphi secuti, conscripserunt. Quinctiam Augustus tria volumma imperii succello cibus reliquit uno mandata de funeremo complexus est Palici Oindicem rerum a se gestaruna; rertio breuiarium totius imperii quantum militum subsignis Vbique, quantae pecuniae in aerario riscis iectigaliorum residuis essent; adiecit etiam eorum nomina a quibus ratio exigi posset. Nec tamen a iure dicundo abstinuit umquam; optimos quosque de Republica libros diligentillime legit Demetrii Thalerei disciplinia

memor,cum Ptolemaeus regi suaderet eos libros assidue sibi legendos esse a quibus intelligerent ea reges, quae audire nemine possint. O magnum dc immortali gloria dignum principem l an igitur tanto imperio, tantis negotiis, tantis rebus implicatus,parum vixit qui annu7 superauit Vespasianias iter instrumentum imperii

pulcerrimum, inquit Tranquill US, confecit; annos tamen septuaginta vixit. Latius etiam Persarum qua Romanorum imperia,ab extremis scilicet Indiae oris usque ad Hellespontum Libyaeque deserta , centum XXVII. prouinciis patebant semper tamen Periarum Imperatores instrumentum imperii ac largitionum suarum praese diu noctu oue ferebant Argumento sit QuodDarius is

ratorum Mardochaei familiaris ac domestici beneficio

admonitus eualislet, cui tamen egenti nulla praemia decreuillet; aliquanto post cum noctem insomnem duceret,initiumentum imperii ad se deferri iustit, inquo scriptum erat, Mardochaeum coniuratos in principem detexisse; nec tamen ullum praemium tulisse, hominem acciri mandauit,eumque amphitimis honoribus cumulauit. Omnibus tamen omnium seu Persarum, seu Graecorum, seu Romanorum impellis, maius est hac quidem rate imperium Hispanorum at non modo tanti imperii ins flumentum ex Hispanus allidue contuetur, sed etiam librum omnium literarum, quas ad Legatos iu Praesides Prouinciarum scribit, compendiosissime sin

gula

1068쪽

ras Io ANNIS BOD IN Igula compilactentem voluit ac reuoluit. Ob id enim C

rolus sapiens rex Francorum, SenatuS scribam primus creauit; non quidem litibus notandis,sed iis tantum negotiis quae ad Rempublicam pertinerent, breuiter de-kribendis. Omnium tamen maxime principi necessarium est in-Lejeso, i strumentum largitionum; propterea quod nulla re gra- mari Uiu quam in eo genere peccatur. Superius monuillhilip . Valesii lege cautum suis sie,ut dona principis irrisa essent,m iis cui quid dono datum fuerit aprincipe, donationum tabuli antecedentes maioribus 1 suis acta largitiones complectatur. Diximus etiam Carolum viii regem finxissse, uelargitio

io'. ret,nisi apud acta rationalis Curia insinuaretur Tertia lex iit' ' si est ne quid rationiblu expensi accepto seratur e mandatos L ct apocha. Quae leges curiampride obsoluerint, non aliter aulicorum hominu rapinis occurri potest, quam eo quo dixi donationum principalium instrumento Postremalax erat Fracisci maioris, qua cautii erat, ut aerariisnctioris quatuor clauessabricarenturi, ut nam penesse rex haberet; caeterasi quos aerario praesecisset subrogatum etiam huic legi, nee arca numi, nili praesente aerarii Praefectioin scribax Anηo 11sc mouerentur. Postea tamen Henrici I. edicto Praefeeti aerari lege soluti lint, ne rationum distrahendaru actione tenerentur. tum Vero lata lex est cum una largitiones centum aureorum millia in unu ex aerarii custodib. ef D-sa fuissent. Inde fundi nostri calamitaS. ex quo n. passimonia Francisco rege constitui coepit, omnes ςrarii opes potentium&adulatoiu direptioni patuerunt.Nec tame Henrici edictum obstare debuit, quo minus aerarii expilatores repetundarum quaestioni S. subiicerentur,&in

finitarum pecuniarum donationes reuocaretur; Vt quidem populi rogatione in comitiis Aureliorum ac Blce- sensium decretum erat. Etenim Galba Imperator dona-ς Sa tiones si a Nerone factas retici cauit,praeter decimam qua donatario cuique fruendam reliquit rem quidem periculi plenam, ut supelius diximus; interdum tamen aduersius

1069쪽

D REpVBLICA, LIB. V I. OFFuersus publicos praedones ac depeculatores valde necessariam. At Carolus VII. pecuniarum summam, qua regibus vite abuti arbitratu suo liceret, lege definierat.

quaestimina perquam Xigua, illa tamen aetate maxima videbatur.

Nihil autem principi b. tam utile, nihil ciuitatibus tan eccilarium, quam largitiones quae apriiacipibus hunt, rationum publicarum ponderibus examinati quoniam ista ratione de dignitati principum qui omnia omnibu magnifice largiuntur; aerario succurri facilinae potest; data repetitione Quaestoribus ab iis qui pecuniam importunis rogationibus ex pretirllent. At quam pauci futuri sunt qui a principi b. petere,aut ultro sibi oblata capere velint, si aut reuocari posse putent, aut rationes reddere cogantur Vix enim Franciscus maior annOS Z.Q-bus imperauit, tantum largitus est,quantum se imortuo Henricus filius duo b. annis effudit. Nondum iusta paret Daeerat, cum hirudo quςdam Palatina pecuniae vimin- finitam quam officiarii accepta contirmatione regibus initiatis fisco dependere olent,vno absorbuit: eodem haustu. Ac tametsi Francis . pater multa Germanis, Anglis, Italis, Hispanis, dono daret; vix tamen ac ne vix quidem tricies sestertium' singulis annis rationibus expen- N ' uim ferebat, quantum qui Uem ex actis publicarum ra-Mnstionum collegi Donavero in subditos collata vix centies sestertium quotannis eo uarianti'. tametsi principes hi s. .

gatos, domesticos , scholasticos, opifices ingeniosissimos; praeter legitima stipendia donationib. cui nutaret, O generosum principem, qui M personarum illustrium quibus donaret, delectum habere, dargitionibus modum imponere dici distet. Duo capita huiusice disputationis absoluinius; qua Sanctius

scilicet ratione aerarium coniici augeri . quoque modo ciuitatis opes explicari deberent restat postremum caput quid quantumque pecuniarum vi Ibus publicis urgente necessitate reco fidi, ac veluti penuario

ratium.

1070쪽

conseruari oporteat. Quam quidem ad rem Romani siti mam prudentiam adhibuerunt; qui b. tametsi nulluiere tempus bello vacuum fuerit ab Vrbe condita usque ad Achiacam vichoriam,postquam Augustus Marci A n iltonii opibus fraci is Ianum clusit; non prius tamen sanctius aerarium in quo vectigal manumistbrum seruaba , M. tur attigerunt, quam Annibal imperium ad extremam

3γισου. P. Tu inopiam adegislet; tunc quater centies 'sestertium exae- ' 's rario exprellerunt unde salus imperio quaesita Turcarum quoque principes sanctius aerarium habent,praetor lid quod ex vectigalibus ac tributis ordinariis conflatur, ut si taliquod extremis temporibus imperii munimentum. Maiores nostri urgente bello si pecunia aerario de-

futilet, regia nemora caedere solebant,in quibus grandium & excellarum arborum innumerabilis multitudo ad omnes opportunitates concrescebat at bellis ciuilib. quibus omnia subuerti coeperunt, omnia fere nemora accisa, aut certe ita circumcisa sunt, ut nihil fere praeter

sylvas caeduas resfare videatur Ex quo quidem Respii Iblica incredibile detrimentum accepit, maius etiamta itura deinceps , nisi mature prospiciatur. Iam enim grandium arborum tanta est inopia, ut ad nauium&aedificiorum fabricam ex peregrinis regionibus trabes conquirendae sint: S cum arbores fruectifere ante caedantur quam fructum pecori b. utilem proferre possint, rei annonariae inopia sequatur necesse est. Cum aute publicarum pecuniaru custodia supra modum difficilis semper visa sit, reges Persarum perinde ac

Romani, ut a rapina sanctius aerarium vindicarent.auru

ingrauiorem laterculorum figuram conflabant. Illud etiam memoriae proditum est Carolum V. Regem Fran. corum certium Uidum ex auro publico costare decre- uisse, eius magnitudinis ac figurae que in PalatioParisiorum adhuc exstat, Celtae veteres pecunias in lacus Diti sacros deponebant, Graeci in templis deorum, puta Apollinis ut Romani adopis&Saturni; Hebrari modo intemplis. modo in sepulcris.Hircanus enim Rex item mi hPontifex