Ioan. Bodini Andegavensis Galli, De republica libri sex, latine ab auctore redditi, multo quam antea locupletiores ..

1051쪽

DE RE PUBLICA, LIB. I. Io 37 Milonestissima vectigalia. Sed cuna Francisci I. regis edi-

isto merceri ac species vili pretio, tum Vero ea genera quς ad corruptelam ciuium inuehuntair, multo viliusquam decuit, aestimantur. Nam Succmisme Ambari pondo, species omniurn quae edicto continentur reti Osistima. . .

preti aesta debuerunt; ut vectigal facilius dissolueretur, bc IZ UZ-

hendas allicerentur. Etenim Romanis legibus vect igalia nulla indiet a sunt earum renim, quae ad Vitam commodrus honest tuique degenda asportantur sed tantuaromatum, quas nostii, Latino secuti, Species,appellant,

quae ab Ulpiano Venumerantur; S pellium, aut capillo-ἰ

rum indicorum nicorum, ferarum,eunucllorum, seri-- ι .cearum vestium,&id genus aliarum mercium inanium: pecoribus autem aut namentis, aut rebus ad victum&ctilium necessariis, nullum Vecfligal imposuerunt. Capitationem quoque I 'rannis inue stam sustulerat Seruius rex Romanorum; sed Tarquinius Superbus renou. tui do pro capite uiusque decem denarios exegites. - fConstantinus ς omnino sustuli L. Est autem tributum ell. de eastis in

pater quisque familias pro uagulis capitibus,etiamsi ni- Gozi a.

hi in bonis habeant, fisco dependere cogitur nobis in- ω'Onufugis. usitata. fuit etiam capitatio annonariat pos estatibus a f/

grorum pro iugorum capitum quibu coluntur&a-D, C.T .rantur numero indicta. Qui vero sua industria sibi ope, ''

ac pecuniarum Vim maximam coegerunt, a tributiSim-1r.

mune estensi oportet, tum aduersus tenues id fiat modice vel etiam incia modum, ne bonis artibus ac indu striae bellum indici videatur:potillimum vero cum aratoribus qui alienos agros colere non suos consueuertit, mitius agi debet. Nec audiendi sunt impostores qui omnia studia, curam solicitudinem in impora endis excogitandisque tri, butis ac vectigalibias conserunt,& ad ea principes exacuere

1052쪽

cucre modis omnibus conantur ut quadruplator ille Cuem honori cauta praetereo, qui annis superioribus cum Ill aesis Galliae conuontus haberentur, professus est amphiis septies ' millies sestertium sublatas caeteris omnibus tributis ac vel hietalibus facili me ac sine cuius

quam incommodoria aera fium cogi posse. rex hominem in comicium ad nos in illi ut illud coelelle ac Dei munere concessum beneficium explic. abret. Ac tametsi nostrae

legationis socios .comides acutissmos haberemus, plerotque tamen iomo improbus erroris opinione deceperat, nil I fucum aperuissemus, posuit enim Galliam uniuersam sexcentis miliaribus patere a Bononia Belgarum Mastiliam usque: ioclem interuallo montes Iura usque ad Lugum Oppidum Pylenaeorum; ac propterea geomerrica ratione superliciem Galliae C xx. millibus 4 miliariorum vel, quod idem est, quadraginraleticarum millibus, si Oronti delinitionem sequamur: 1s enim leucam Gallicam tria miliaria compleo i scribit; tametsi Parisientes in actis publicis leucam duo bomiliaribus definiunt leucam vero decem milliat Agerum complecti putabat: quae summa conficit decies centena millia iugerum : ex qua dimidiui , propter aquaru Viarum&agrorum deserta S inculta loca detrahebat: reliquum vectigalefaciebat, ea lege vim Ingulos achus, id est, in bina iugera, solidus Gallicus exigere tui: quae summa fere cosicit millies ac duceties LLS, vel, ut loquimur, quinque miliones libellarum Turonensium. Idem sibi fingebat oppidorum c pagorum sexcenta millia, quibu)bus millies centena mill 1 familiarum contineri putabat Q uagalis patribus familiarum Olido qumque imperari volebat,ut mi ilics ac ducenties LLs, vel planius quinque milli ines libellarum Turonentium cogerentur. Piae ei CamCrcaturam Gallicam fere quater millies gaestimabat in annos singulos ex quibus tu i gulos solidos in singula millia cxpruni cupiebat. Postrcmo singulis urbibus ac pagis uniuersitatis nomine solidos num os iniecim imperabat quae omnia fere ter millies ciliciunt.

1053쪽

DE RE VBLIC A, LIB. V I. ro; unt. At ipse septies millies non aliter conficere poterat quam coniunctis decimis, antiquis portoriis, vect i-galibus ac tributis; contra quam initio propositum fuerat. Sed praeterea tam multa peccabat, ut quid maxime non facile pollet Galliam enim quadratam ess- ciebat, cum sit figura rhombo similis, minor quadrato Deinde dimidiam agrorum cui rorum parrem exaequauit desertis agris cum tamen peraequatoribuSn stris explorat ima lit deserta Sc inculta loca, si aquas Mutiis adiungamus, duos Galliae trientes auferre. Deinde piae te decimas que ab ordine sacro in aerarium inferunt UT, Vectigiles etiatri agro cius ordinisolliciebat. Illud vero temere ex impudenter, quod sexcenta millia oppidorum ac pagorum in Gallia constituebat, cum ex rationibus publicis. Iaximinus Praese numerum parce-ciarum iurionum explestum ad conuentus attulisset: quod minus erat xxv Iii. millibus, si pagos urbibus quare voles ad Hentico I l. rege plane intellectumeit: cum anno I 1 DLIV. tributum xxxi libellae Turonensis in singulas par oecias indix ille , numerus paroeciarum exstitit XXIV. MDCCCXXVII. praeser Burgundiones ac Piecto

Hieronymus Lascus Polonus , Palatini Siradie' sis pater aerarii opes hac ratione muniendas ibi putauit; sities pictatis montes sic enim appellabat triplex vectigal a se excogitatii institu eientur. primo vectigalis genere dimidiam fructuum partem semel tantum; secundo' Igesimam; tertio Octauam ierum vaenalium in perpetuum exigi volebat. Sed illum nemini, at ne sibi psi quidem periiratisse opinor. Quid enim pernitiosius)quid ad inflammandos ad seditionem plebis animo accommodatiusquam tot simul ac tanta vect igalia, potissimul i- betas,& quidem bellicosillimis ac ferocillimis gentibus imperarii Alsan stillimum nomen flagitioso commento ma posuit, pietatis specie quaesita italiquide in non-Montra ι is pietatu ubique tere a te nutum egestasem in Ino ruta,

piam subleuandam in Ilituerunt potissimum vero in

ciuita

1054쪽

Antonini

ciuitatibusati censium, Senensiuna ac Florentinorum, his scilicet legibus,ut cui silia nascitur, in aerarium pictatis pecuniam dotalem quam volet, eodem inserat momento, nec repetere pollit; sed cum puella annum xvi II. attigerit, decuplam pecuniam maritus puellae dotis nomine ab aerari Quaestoribus accipiat; licentum aureos intulerit, mille ab aerario laturus, sin puella prius moriatur quam nubere potuerit, 'uod ei no licet ante xv ii I. annu illata pecunia aerario cedit; nisi patri altera agnata sit,quae prioris iure fruatur. Alterum pietatis aerarium est ,unde tenuibus pecunia detur decem ad summum aureorum, ea lege vitricndib. usuris' quae omnium leuillimae iudicantur, signorib. aerario caueant se creditam pecuniam stato die reddituros;si soluendo non fuerint, pignus publice Venditu nil soluta pecunia reliquum est, debitori restituitur ita cauetur ne tenueS grauioribus si iris urgeantur,aut supellectilis distractionem alientissimo tempore ac loco patiantur Melius tamen Antoninus Pius Imperator&priuato ruinopiae,&a rario ciuitatis cauit, cum pecuniae l)u

blicae maxima partem sibi trient1 b. usuris daret lis qui p-dibus ac praediis Reipublicae cauerent, se dori metu,

suraS, cum peterentur, reddituros: cuius exemplo Alexander Seuerus aerarium dirutu restituit. Augustus hianae referto pecuniis aerario, partem sine usuris dabat iis qui praedib. ac praediis cauerent, se duplum reddituros, nisi stato die petitam pecuniam in aerarium inferrent.Ista dem ratione pecunia publica nec erat otiosa, nec principum largitionibus ethrsa, nec rapinis exhausta, sed ad singulos indvniuersos summa utilitas redundabat. Hic mihi occurret aliquis, tametsi Augustus pecunia publicam minime foeneraretur, poenam tamen dupli, nisi stato die solueretur, quouis foenore fuisse grauiore, ac propterea legibus improbatam V. Ego vero poenam ii iam tum improbari legibus video,cum in fraudem&vltra usurarum legitimarum modum quid stipulamur si,

sed qui pecuniam publicam accipit,nec stato die reddit

1055쪽

peculatum admittit; est igitur peculatus poena non usii- rarum Prudentius tamen principes illi, Antoninus inquam Alexandur, im Sc Reipublicae nccellitati,&priuato tum utilitatibus inscruiebant. Qui vero pectiniam sub statas ei publica nomine 'rarii pu ΕΓ-

gerent, pecuniam a priuatis tib taen tib ustuis accepiste video me ulla spe recuperanda sortis; quod iure communi licebat,ila ubique sere in Italia licet; aut subvsiuris centesima grauioribus, scilicet sextante', quamdiu vixe M. ' rit qui dedit: eo tamen moriclite, Ors aerario cedit.sedim M'. pauci sunt qui cacoditione ciuitatibus foenerari velint. At collegium Georgianum apud GenuclasCS quas trientibus aut ad summum semissib usiuris pecunias accipit, easdem principib.ac mercatoribus grauissimis usuris foenerat tu . Vnde tanta vi pecuniarum coaecta est, ut insula Corsicam ac praedia publica Omnino redemta sint.Privati quincunces suras sine ullo periculo briis Geor iano collegio credere malunt, quam a priuatis, qui saepissime foro cedunt, Vel fortunarum iacturam patiuntur, suram accipere grauiorem Nam collegium illud bona fide usuras sua quaque die sine mora dissΘluit. Veneti vero non eadem ii de suras priuatis debitassbitiis se videmus; sed vetuitate senum usuras in sortem imputasse iis qui olim belles stipulati fuerant. At leges nostros rarissime accepisse, rarius etiam de-d ille foenori pecunias legimus. Primus opinor, Cardinalis Turnonius Italorum ope consiliove Francisco I. regi

persuasit V, ut pecunias moderat foenore acciperet, ac b utro 1 3.

Lugduni statis nundinarum temporib. suras blueret; ita niturum ut Italorum acGermanorum opes breui cogeret, hostibus eriperet. Hoc etiam agebatur ut Cardi natis aureorum centum millia tutissime foenori daret, ac sortem quoties vellet, repereret caeteri non item.Ac currunt Itali ac Germani mercat es, Gallorum etiam

quam plurimi; ita paucos post annos quam mortuus est Vim Fral -

1056쪽

Franciscus,sors D .ati reorum millia superabat quae ex aDrario pecuniis relartissimo dissoluere potuisset; noluit tamen, etsi nec pecuniis Respublica egeret,&cti omnibus principit, alit foedus, aut pacem iniuisset.Secuta est

calamito 11llima dominatio Herici filii, qui breui exhau-

sto patris aerario usuras centesimas,pos etiam sesqui cen- a. h. in . tesimas', ladem ducentesimas pactus est. Cum vero pecunia foenori soluendo non sussceret, siurarum usuras creditoribus promisit Carolus V. Imperator Henrici exemplo tunc priinum bellis urgentibus sub scenore cetesimo pecunias accepit Antea quoq; Henricus VIII.rex Anglorum a Germanis mercatoribus maritimarum ciuitatum centum aureorum millia acceperat stabisuris centesimis Vt opeSac pecunias usurarum illecebris adsequisque pertrahere r. At Henricus II rex Francorum opinionis errore deceptus est cum enim grauiores eaeteris suras creditorib. solueret, maiorem vim pecuniarum se coacturum sperabat sed prudentissimus quis' futurum prospiciebat,ut

cum brerii pecunia regem tam graui foenore obaeratum, post etiam fides defecisset creditores una cum usuris sortem amitterent Carolus Vero Imperator creditoribus satis se facturum iudicabat, cum ciuitates quasi praedes creditoribus daret. Mortuo Herico rege creditores quς- relis omnia compleuerunt: ac pleriq; non λ usuris, sed de sorte recuperanda laborarunt cum alius sortis semis sem alius trientem emtoribus suo periculo cedere cogeretur; nec solum Germani, Helvetii tali, Franci,verum- etiam Turcarum nonnulli pecuniaSmercatorum nomine regi credidissent. Etenma Rostanus Bassa quo minus Turcarum auxiliares copiae regi Henricoli mitterentur, cum in Italia uisio duce bellum renonatum es set, intercessit tametsi Vinea legatus aureorum decem millia regis Henrici nomine numerasset, quoniam quatuor millia foenoris ac sortem sibi deberi querebatur. Hac enim lege foenerantur ut .rtem cum furis repete

re liceat; ut etia Itali publicani,quin scenora in GalliaS hiberi

1057쪽

hiberi videt, versutissime debitores hac fraude circumueniunt: mutua n. dant pecuniam acceptis praedibus ac praediis,ac suras inter tu Cen resimas, faene grauiores stipulantur; nihil tamen foenota nomine cripto Continetur. stato die me testib.&apochai ius accipiunt: iuor

side nisi solutum sit,sorte distracta stippelle et ile debitorti sibi reddi perviatore cogunt, aut etiam carcerib .debitores includunt. Quasi aude nuneratores Italos inannalibus nostiis antea quoq; so se ite legimus,ae propterea diuo Ludovico 'rege primu , scinde Philippo i Bel

tis exactoos debitores nore liberatos sortis reliquias in fiscum intulisse.Sed non ita coerceri potuit illa foeneratorum pestis, quin Philippo Valesio rege rursus de iis 3 7- quaereretur qua quidam questione decreta in tollectum est quinquaotes sestertium ' ab Italis publicanis adue si Lis 3 337'.

ctum, paucis annis quinquie millies tinn UrIS p peris et s. se. Ac tametsi ex hoc regno exterminati saepe fuerint, i Is o. bbes

nusquam tamen ullis temporibus exstitit copia maior 'nec quamdiu principes oenori accipient, defuturi sunt. Sed cum inopia aerarii neratores terruisset, reges nostii pecunias a ciuitatib fere singulis mutuas acceperunt ciuitates a priuatis quibus si iras belles ex vect 1galibus ac tributis, quoad OrsCm recti Crent. promitti necesse tuit quibus tamen satisfieri non potest. Haec qui dem tolerabilia viderentur, sit quod regibus persuasum erat, ciuitates Obsequio ac fide maiore acceptis mutuo pecuniis deuincere potuissent sed nullis temporibus grauiores in Gallia tumultus aut plures ciuitatum defe-tiiones exstiterunt aerarii ero tanta fuit inopia, ut Henricus moriens plura deberet, quam sui lyaiores annis qu.idraginta a subditis exegissent idque aes alienum annis XII quibus imperauit, cre totum usuris contractum est praeterquam quod quatercenties quadragies quinquies ' L s. mutui nomine sine suris debuit ,, tibi. . ario

1058쪽

aureorum .

vsurarum vero quaru in dies venerat anno Mi L .Frai

:,, ,,a cilco I l. rege, summa fuit centies septuagies sexies LLs. praeter ea quae chici Ferrariensi, quaeque contractis principana nuptiis Henrico moriente debebantur; cuius pe-b Summa sint cuniae summa riuit paulo h minus bis millies L L s. caetera , -- debita fere quat tacenties sexagies LLS.aequant. Quae o-1, st mnia debita simul coacta fere decies millies efficiunt i

u S duae summa etiam decimarum, vectigalium ac praedio Turone=is rum publicorum racmitatibuS corporib oppignerata complectitur. Quamquam Carolus V. Imperator eiusq; silvis philippus debita multo grauiora surarum Vitio contraxerunt: nam ex rationibus publicis Hispa-e S mmμf is noruna, anno 14 Da x v i. feres undecies millies priuatis ' ih. h debitum fuisse accepimus; eoq; nomine praedia publica vestigaliaq; Neapoleos ac Mediolanenus agri,iampridem a Genuensium mercatoribuS Oppignerata teneri. Sed risu digna res est,q, non modo Genuensibus,ve

ru metiam ipsi Philippo Hispaniarum Regi ob id sacris

interdictum fuerit quod hic quidem acciperet, illi vero darent foenori pecuniam:&Augstio Romae habita de Genuensium foeneratoribus, qua quidem compertum est plerosque ducentesimum ac trecente limum foenus a Philippo accepisse .nec inanis fuit illa quςl iovi interdictio, cum inde Philippus occasione accepta ne fidem fallere videretur, creditores decem aliorum usura fraudarit. Eadem interdictio regibus nostris peropportuna fuisset ad publicanos mancipes Italos, qui omnia Vectigali:r, portoria,praedia publica salinas mercede conducunt contra morem maiorum, contraq; leges,huius imperii finibus arcendos. Nec mirum si tot ac tantaSaerarii opes hinc in taliam exportant impune, cum inauctionibus praeserantur subditis etiam carius conducentibus. Sed illud magis intolerandum, quod non ita pridem omnibus spectantibus una diminutione mercedis aureorum viginti millia cum sempiterna Gallorum co- tumelia ex portorio Lugdunensi lucrifecerunt, ac magistratibus quaestiones peculatus adcinerunt, ut a principe

1059쪽

iudicarentiar, ae impune praediari liceret. Haruo innium ca amitatum origo est a Francisco Rege petita quicum opit, ac pecunii parta pace abundaret, sana ori accipere non dubitauit. Quo nihil in Rempubliciam perniciolius cogitari potuit: quoniam aliet utrum necesse est aut aerarium diruere ac publicas opes euertere, livsurae dissoluantur; aut turpiter fide fallere, ac priuator uim bona diripere. Etenim principum inopiam ac egestatem sequuntur rapinae, ieci lones,proscriptione ac innocentium hominum crudelissimae strages, tum n. principi c6- modum erit ac necessarium mutuam a sociis auibditis pecuniam tibi stiris accipere, cum deiectiones a sede potentium coniurationes prospicit: nam eXtremis periculis extrema remedia quaeri untur: ut Eumenem fecisse

legimus, qui a coluratis c ab iis quos a se defecturos intellexerat,pecunias sub grauissimis usuris accepit nec aliterAgrippa rcxclud orum regnum,Vnde expulsu erat, recuperaturus videbatur, nisi nomina fecisset, ac debita

grauissima contraxisset.creditores enim, ut in regnu restitueretur, omni studio ac solicitudine curauerit t. quod ite accidit Eduardo I V. Rem Analorum cum de re nodete istus fuisset. Illud tamen consilium inutilestiturum est, si creditoribus cautum sit prς libus vel praediis. Quibus igitur rationibus aerarii publici pes curari debeant, satis opinor expositum videtur quod primum huius disputationis caput erat. Secundum est, ut ciuitas coactis opibus pro salute proque dignitate publica viatur. Quo degenere cum de praemiis disseruimus, multa dixisse videmur caetera quae sunt intermissa, persequamur. Maiores nostri in rationibus distrahendis primum

caput expensarum erogationibus a rege factis in tenues&egentes tribuere solebant secundum re ia domui: tertium lartis tectis; nunc vero conuersa ratio est. Certe

quidem religionis ac sapienti. e principe illi Veteres He- . t. i ι-brae, hanc disciplinam a sanctissimis prophetis acceptatiore petis

1060쪽

io 6 IOANNI: Io Di Nimosynam ac benignitatem aduersus egenteS. eius a tem benignitatis ac largitionis modum decima parte bonorum definierunt. Ac mihi quide res humanas ,ppius intuenti, nullae familia: nulli principes nulla imperia opib. ac victoriis ita floruisse videntur, qua maximam egentium ac tenuiucura habuerunt. Atq;In eo quidem Regum nostrorum prae caeteris, quantum quidem colligere potui, benignitas in egentes clarit sima semper exstitit maxime tamen Roberti regis Capeti filii a quo Pieri deinceps caritatis exepta didicerunt .ls n. mille pauperes humanillimas se per fovit; eisq; iumenta prie buit, ut se quocunq; irer,c5jequerentur,aci se vota facerent. Ac tametsi noui regis fluis regnumaxviiii adeptus esset, nemo tamen diutius aut felicitnte aut tranquillitate maiore quam hic impe-1auit.Illud aute de regi b. nostris prςdicare possumus,cς-tero omnes omnium gentium reges ac principes aperandi facilitate, diuturnitate acie curitate superasse:lcum bona venia dictu sit eoru , qui non modo Christi

thiopu,Indorum imperia tenent. Quem n. ex illis omni bus cum diuo Ludovico rege conferemus ΘIs enim 28. rerum diuinarum inumanarum collegia suis opibus fundauit clametsi et o pauperes qui se consequebantur, humanissune, eodem victu quo seipsum quotidie sustentaret Dat etiam diebus quadragesimae numerum duplicabat. Itaque mirum videri non debet, si annos summa cum sui nominis gloria imperarit; ita imperarit, ut hostibus quidem formidolosus,carus amicis, Deus subditis,sanctus omnibus haberetur. Hoc amplius, quod in summa felicitatis parte rege ponere ΟΠ-1ueuerunt,omitri non debet, quod quinque filios, quatuor nitas se moriente spirantes, ac regnum armis&leuibus florentiis inum reliquit Extirnia Veio cohortationem luim regni successorem studio ili me admonuit, vi Deum inprimis veneraretur, deinde egentes ac tenue quam maxilua pisset benianitatς cunullaret, Nec omit-