Ioan. Bodini Andegavensis Galli, De republica libri sex, latine ab auctore redditi, multo quam antea locupletiores ..

1071쪽

Po1itifex Hebraeorum maximus ingentes pectini as e se

pulcro Dauidis exprellisse dicitur Sed cum nulla sepul- '

cra tam religiosa, nulla tam sacra sint fana quae fui res non perfodiant, Mauritaniae reges auri globum ingetemvc- ru transfixum in altillimo pinnaculi loco aetate stuperiori constituerant M'. At vetereS AEgyptii, quominus exie '

ros principes ad se inuadendum multarent, omnem δε- re pecuniam publicam in pyramidum ac urbium substructionibus, aut in fluminibu deducendis, aut in Nili aggeribus reficiendis consumere solebant. Ezechias vero imprudeter; qui cum legatis Assyriorum opes ac thetauros ostentasset' talibus illecebris regem Assyriorum ς - η υad Iudaeam diripiendam accersivit. Certe quide diuina lex auri vim maximam reges coaceruare vetuit,ne vel principes ad plebem du ipiendam, vel hostes ad ciues inuad 'ndos inuitarentur, it benignitatis fontes tenuib. ac genti b.paterent, nihil ramen vetat in eo quoque modum adhibere. Quis enim probaret inexplebilem auaritiam Ioannis xxii Pontificis Romani, qui moriens octies paulo minus millies in loculis dicitur habuisset aut Sardanapali, qui decies millies aut Cyri, qui duodecies millies aut Tiberii Caesaris vicies ac septies millies; quod Caligula non toto vertente anno absumsit aut quadragies millies quod Darius P criarum rex Alexandro diripiendum teliquit Quaquam David rex Iudaeorum superiores opibus superasse

videtur; quippe qui fertur auri taleta centum millia, argenti vero mille talentorum millia coegisse l. quae sium d lib. . Tai messii talentis Atticis, tametsi minima sunt, expendatur. '' ''

immanis videri possit; nostri tamen bibliorum interpretes falso talenta putant Attica fuisse:ego vero in factis literis bifariam accipi vide icturn, quem Graeci laterem,

Latini talentum vertunt uno modo pondus sex unciarum, Ut lib. I. Paralip .c. 2I. altero modo via cite dimidium,

ut lib. I. Sam. c. 2 .Si Dauidis thesauros ad siclum seu talentum se municarium , non magna summa videatunsi

ad sex uncias referatur, quinquaginta millia auri pondo

1072쪽

s rim,ri ac decies tantundem argenti complectetiir: si ad taleii

opes suo Trarium Atticum, nullae Rom. Opextantae fuerunt. Na Tra-

nia. i. ratans plincipe, cuius test porib. imperium latissime pate Libst . bar, ecuma omnis inuerarioAEgypti rec6dita Lxxiv.mil li talentorum Atticorum summam non excessit' nisi aliud aerarium Romae fuerit, ut fuisse credibile est; eumbs fiati ducenta' millia peditum,quadraginta millia equitu in η m. prouinciisdispersa publico stipendio alerentur;ac treceti praeterea elephantes bello gerendo assueti; currus militares bis mille arma ac instrumenta bellica quantum trecentis millibus armandis susticeret triremes quinqueremes mille quingentae; aliarum nauiu si1pra duo millia,&instrumenta naualia quatuor millibus nauium

armandis necessaria; praeter LxXX. maximas naues omni

apparatu regali instructissimas. At reges nostros nihil in eo genere contra leges diuinas, quibus tantarum opum coaceruatio prohibetur, hact enus fecisse videmus, ac multo minus posthac interdiccta diuina violaturos

Nec vero princeps a doctrina bene informatusvmquam torquebitur auripum augendarum cupiditate; aut amittendatum metu nec tamen aspernandas aut

reiiciendas putabit, sed ita habendas , ut benignitatis ac liberalitatis administras pro quibus adipiscendis&accumulandis insaniunt plerique, adeptas ne amittant, semper reformidant. Nam qui literis prodiderunt Carolum V. regem Fracorum amplius quinquies mi lies LLs in aerario reliquisse, non intelligunt regem asiflictas opes regni latrarium vacuum offendisse; Rei publica debita exsoluisseri praedia publica redemisse, Della maxima gessisse, Anglos e regno exterminasse; Antisti odorensem prouinciam, Eboracensem coe musse, reges Castiliae ae Scottae imperio spoliatos si Isis opibus restituisse, nec tamen plusquam annos septemdecim imperasse quibus temporibus vix ac ne vix quiden

centies LLS.e omni pecunia publica quotannis aerari etas, δυορ illatum ex rationi b. publicis videmus Q. Carolus VI.qua

dragesimo post anno quadragesies Is amplius quati

patel

1073쪽

quater centieSL S. qti anno mortuus est, in aerarium

coegit ' Ludovicus X l. Caroli alius vigesimo poti anno ' millies ac fere centies V. Sed Carolo UI I. maperium eun 'te vectigalium ac tributorum dimidia parte plebem in ι est

ubleuari placuit. Eadem rogatio incomitiis AurelioruCarolo IX. regnuna adepto lataeit; sed tanta erat aerarii inopia tantum alienum publice contractum, ut vectigalia augeri quam minui magis necellarium videretur. Si tamen Respublica sub eo principe ab armis ciuilibus conquieuillet, non modo satis credit Orib. heri, verum- etiam aerarii inopia farciri, tributorumq; magnitudine

opulus liberari potui flet. Primit enim suras publicas triente deliniri, omnibusq; osticiariis stipendiorum eo

anno partem dinaidia detrahi placuic, ne a principe nouas tabulas accipere cogerentur qua ratione septingenues L s. aerario accreuit ac paucis annis Respublica in Oristinum splendorem relli tui posse videbatur, sine ulla lomesticorum principis deminutione. Erat autem sexcenti circiter familiates ac do mcli Ici principis, praetere bs qui venationibus ce aucupiis inferi: iebant. Neque enim parim Onia publica m e Versatur, ut erui domestici legibus eripiantur quod sine maietatis ipsius contem tu neri non potest. Ea reSenim per- granos adirmcipe mal Dernandum re subditos addeiciendum excitare consueuit. Quod quidem Ludoiico XI. regi Francorum contigille videmus; qui cum a amiliad famulatu patricios ac nobiles exegislet,sartore

ro feciali, tonsore pro legato, medico pro Cancellariotebatur: ut quondam Antiochum regem Syriae ferunt enatus principem fecisse Apollophanem medicula . . 'i' dib.Rs. est etiam Ludovicus hic noster, ut aliorum principumnagnificentiam proculcaret, cultu ac vestitu sordidissino utebatut pileo praepingui imagunculis&cochleis iustenti, vestelanea vilis lina pretata tetrici coloris. X xx Exstant

1074쪽

1o , IOANNI, Bon1NrExstant enim in publicis rationibus duo capita; quoruni altero viginti assies expeti feruntur, ut thoraci regio brachialia noua consuerentum, altero denarii xv.Vt axungia Ocrea regalia inungerentur. Quae a parsimonia profecta non sunt, cum vectorgalia ac tributa quadruplo grauiora quam pater imperarit, ac praedia publica totiusque aerarii opes profuderit. Ossiciarios quidem ac magistratus in comitiis Aureliorum ad Ludovici xii. tempora exigi oportere populi

rogatione decretum est ut innumerabilis officiariorum multitudo,quae prope in infinitum excreuerat,admodii reuocaretur,in quadam ex parte circumcideretur. Sed Quaestores ac publicani summa contentione intercesserunt, cum ista ratione publicis utilitatibus: aerario detrahi dicerent ac tantum Jfecerunt, ut etiam magistratuum numerus non multo post duplicaretur, accisus tamen e sum fortunis opib. qui ex edicto priore inter- ciderant. At etiam Baleus rationum publicarum Praeses, cum magistratuum si nouis legib. creati fuerant,abrogationem imperio eq; ac aerario pernitiosam esse sita-deret eo potissimum argumento utebatur,quod triplici magistratuum incremento centies quadragies LLSaerario paucillimis annis accestisset liliid tamen , omitti sine flagitio no debuit, omisit, scilicet earum pecuniarum quae a magistratuum ercatori b. luerentur,vsseras cen--

resimas a principe dependi: cui idem fere usu uenit quod aegris homini b. qui cum aestu febriq; iactantur, si aquam gelidam biberint, primo releuari videntur:deinde multo grauius vehementius' amictantur. Quamobrem cum id regi Francisco II. Reipublicae pernitiosium videretur, abernos magistratus edicto sustulit.praetermisit etiam Logistarum publicorum stipendia ordinaria, quae maxima sunt; iura lignaria,vestiaria, piscaria, ros tria, stabularia, parentalia, pocularia, salina

ria;& aetera quς pro charta, pergamento, calculis,cru

mena, cadetis piceis, cera purpurea gladiolo,acu discri minati; radula,funiculis, caeterisque id genus a principi

1075쪽

DE RE PUBLICA, LIB. I. IOCI istis ration magistris dependi consueta erant: qu nunc

tandem aliqua do sublata sunt Omissumetia illud est, maiores ex iis magistiatib. decerpiti uetus: quam stipendia aestimari possint reticentia quoq; praetermisi um,c , cum antea imperio Gallorum longe lateque patenti una Logistarum Curia uniceret, nunc septe Curias liabeamus:&cum antea Philippi iv regis edicto quinq; viri in

rationali Curia Pariliorum censerentur, nunc duc ntos conscriptos videamus. Mirabile tamen videri debet,publicae pecuniae fures ac depeculatores impune ratio nudi magistris otiose spectanti b. m. agno clam Reipublicae dedecore ac detrimento grassari, Quel forcs quam plurimos ubique vagari, qui rationes reddere recusant. Qtii vero residua debent, assentatores aulicos stubornare, quia principe donum accipiant, occum imibus publicis furti dimidium paciscantur. Quo fit ut iudices cxtraordinem non sine niagna mercede princeps insedare cogatur, ut Lo 'istarum inertiam ac ne 'lizentiam firciant capitalem.

Demus tame rationes a Quaestori b. reddi ac reliquuerario inferri: tantus est tamen Quaestorum ac publica- .aorum numerus tanta Logistaria multitudo. Ut dimidi i pars tributorum ac vectigalium stipe diis ac salariis acce toferatur, ut in priuatis Septimani x puinciae comitiis quib.affui, saepe c5 pertum memini. Quan obrem M. iti-aum Durandu Prouincipa inore ac Syndicum ad regem nitti placuit cum mandatis qui graues plebis querelas xponeret,ac rogationem de Quaestorib abrogandis ad

rincipem ferret, ut neqd pro tributorum acve elig. aliuixa stione aut euis hione principis aerario decederet. cilla

lui de ratione principem in Septimaniae luincia tribu-orum ac vectigalium trientem lucri facturum argum c i, is necessariis demonstrabat. triens autem fere quinquam: ies LLs .aequabat Vigesimo post anno cum Bloetis Gai a Idit. tiae contactus haberentur, Maximinus Luterius Parision tum mercatorum Praefectus V rationum publicarum Praeses, palam incomitio dixit, vix ac ne vix qUidem pe-

1076쪽

drantem. incredibile id quidem videri; verum tamen essse homo rationum publ1 carum peritissimus contendebat.Sedit ad Syndicum Septimaniae redeamuS, Hlyrogatio non Henrico regi principi optimo sed aulicis asseratori b.ac Tribunis aerarii displicuit, quod intelligerent sine Quaestoribus N publicanis vectigalia frustra mapstrari, quae imperata exigi non possent;&in arbitrio populi futurum tributa penderet necne. Cum igitur Oς- stores ac publicani nece si rium sit malum,ut Alexandei Seuerus dicere solebat; quo pauciores erunt, eo meliua ' Reipublicae consuletur. Iampridem questus est populi apud Carolum VI .regem quod quinq; aerarii Tribunor

ci ea siet, cum antea duobus tantum Gallia contentas u-b 'RUI. isset. quid vectigalium tres omnino' ludices&Quaesto

rem unum generalem olim exstitiste ex actis publicis co stat; his vero temporib. quibus imperium magna sui par te accisum est, trecenti fere numerantur: Quae flores vero xxxiv. Romani quidem singulos Quaestores in singulis prouinciis habuerunt,quia publicanis&mancipibu pecuniam publicam acciperent Quaestura vero primuerat ad hona res adipiscendCs gradus; quem magistrat L nobilissimus quilque ambire solebat, non ad opes cogedas,ut fere fit, sed ad fidem ac sedulitatem populo probandam. Qui enim repetu darum iudicio d.im natus esset, praeter bonorum ac famae iacturam sempiternam, at omnibus deinceps honoribus tacebasiar. De rebus aurem omnibus absurdissimis, nullanuli absurdior vita est, qu . ni tot aerarii Tribuno L, tot Quaestores quot in Gallia videmus tantis pecuniis Quaesturas a principe mercari. Itaq; tio debet miru videli, sinusquam plura reperiandatu ac peculatris iudici i constitua,tur. Longe ister Turcarumpi incipes, qui cu magistra

rillam os pro tanto amnetio Uaeitores habent,vectigalia ac tributa Subaichia Protogeris accipiunt; Sangi ach Pro in Ciai lim CuodammodoPraesides a Subai chis; I et

1077쪽

D spvBLic A, LIB. I. Io 3lerbaei, a Sangi achis; Quaestotes duo Alue de Europaea Bellerbaris scriba generalis a Quaelioribus Tostremo

Casmandarus aerarii Praefectus numeratam sibi pecunia in aerarium recondit. Illud autem animaduertione di

gnum,quod ii liores ac Praefecti aeratio nulli sunt nisi

vitilib.omnino exlectis, more Periarum ac vetem Graecorum .prudenter id quidem. Nam qui nec liberos ha-o.-- - 'bent, nec ullis blandillimarum dominarum illecei ,ris capi poliunt, minime verendum est ut publicas opes capitis ac famae periculo diripiant. Praeter cos quos dixi, nus etiam Quaestor est pecuniis omnibus extra ordinem numerandas, d rationibus publicis exigendas vigintiqvinque viri. Francorum quidem stim mos Quaestores viros inprimis illustres cieari oportet,ut maiores nostros fecise videmus tum Spter eam quam dixi caulam tum propter Henrici II regas legcm de Quaestoribus Francorum latam, quae uno capite Praefectos regiae domus. Curiarum superiorum Conidiarios extra collegium dignitate polleriores facit, Quaeliores vero praeire voluit. Lex item Caroli IX. regis vasallos principis , quantaecu-que dignitatistiterint, Quaestoribus regio nominen de supplices praestare iubet. Quod si tales Quael urae mei catoribus magistratuum de extremae condicionis hominibus tribuantur, nec Duces, nec Comites, at ne Barones quidem sine contumelia supplices ad genua turpil-1imorum hominum aduolui poterunt ne cui polim velint. Atque haec de aeratio disputata lint. Et quoniam reinu mariae cognitio proxime equitur aeratai cautam consequens est, ut de ea quoque disieramus. De re nismaria qllibus h Iegibus numorum deprauationefacile occuratGr.

CAp. III. IH firmissima quaeque Rerum publica pum tanI

a in menta contemplant , reinu mariae curati non tantum utilis,scd etiam ciuitatibus tantopere necellatia videtur,ut sine ea commodec sistere non polliri S.

1078쪽

&quo maior necessitas est, eo magis num orum deprauationi prospiciendum chim ea res incredibile asserat v- niuersis ac lingulis detiimentum. At non modo corrupi moneta sed ne mutari quidem potest sine incommodo ciuitatis; quoniam mutatio pretii ac materiae numis matum, census etiam ac bonorum cuiusque dubitationem affert. Quo fit ut nemo quantum in bonis habeat, constituere possit:incerta sunt pacta conuenta, quae Versentur in societatibus, tutelis, fiduciis, mandatis rebus emtis, venditis, conductis locatis, quibus vitae societas continetur:incerti reditus, vectigalia, tributa denique

poenae ipsae ac praemia, quae a legibus δc iudicibus irroga-

tur, Incerta sunt futura: postremo aerarii opes aemultatum in publicis,tum in priuatis rebus rationibusque dubia ac suspensa fore necesse est. Argumento sit illius Gratidiani Tribuniplebis edici una, qui cum de colleg rum sententia victoriati pretium certum indicta poena Roma constituisset, tantum ibi ac posteritati glorippeperit, ut ei vicis omnibus statuae dicarentur,4 ad eas thusa cerei accenderentur certe quidem M. Tullius ait, neminem umquam multitudimpropter id unumsuisse cariorem Ex quo intelligitur numis a principe ipso lege:

auctoritate publica coci uptis,quanta pernicies adRempublicam peruentura sit. Quamquam principi no magis licet improba numis mala cudere, joccidere, qua grassaririaec a iure gentiu , quo quidem auri&argenti pretium costitutum est,dis cedere; nisi regis nomen ac splendorem amit rete, ac falis monetae fabricator si princeps appellati malit: quod a Dante poeta Philippo Bello regi francorubpbrodatuest; quod primus inter principes nostroS, quantum quidem uatelligo, numisi rata coirupisse , ac dimidiam aeris tartem argento miscuisiet; unde tiequentes m tota Gabia tumultus cuius faecti cum regem iero poenituillet, aenum os prii inae bonitati testitui siet, Ludovicum filium

admonurit, ne deinceps adulterata timi imata pateretur.Neq; Veso Petrus iv rex Aragonum vitam diripiedi

regis

1079쪽

D RE PUBLICA, LIB. I. IO as regis Balearum probabilem causam arripuisse dicitur. quam quod numismatum pretia mutasset ac deteriora fecisset tam cili reges ipsi Aragonenses eodem vitio laborasse feruntur; cum Innoceti III. Pontificis Max.interdictis numismata legitimo pondere leuiora facere,p-

cepto, cum imperi lacris initiantur, iurant se antiquq ania. monetae legis minime violaturos Almo satis es his ver 'R

ac pondus legitime sit cos itutum,S ita constitutum, ut *ν nec piancipes, nec subditi numo dcprauale si velint, possint. Improbas autem Ct uatas numquam defutura est,quamdiu metalla ex quibus num os conflari oportet,

miscebuntur. Nam ex ea metallorum confusione pecuniarum corruptoribus deprauandorum numismatum materialem piterna datur. Etenim n. itura ipsa ferre noti

potest, ut metallum simplex alterius loco substituatur; propter metallorum naturas colore, ibnitu ,volumine, pondere plurimum inter se discrepantes. Quamobrem Taciti Augusti legem renouarine-c opse Murcesse est qua omnem omnino metallorum confusiionem prohibuit, indicta capitali poena. Id autem aeque in argento facto atq; infecto caueri oportet. Sed a metallis excipienda est artas ct utriusq; plumbi mistula, unde ca-panae, tintinnabula ac tormenta bellica veterib. inusitata conflantur. In caeteris omnibus interdicto locum esse

Oportet, non tantum Innum is cudendis, veru metiam

in omni argetcaiam eaq; stuppellectile; in qua tam multa peccantur, ut quid maxime non facile dici possit. 3 quia materiam saepe superat opus ipsiim, probatio dissicili me fieri poteth. In quo Archimedes ipse ingeniosissimus homo sua spes commento fraudatus est, s neque enim

Heraclij lapidis usus plane cognitus erat cum cIUS auri sicis,qui coronam auicam Hieronis regis conflauerat, furtum deprehclade re litae operas detrimento iuberetur. Vna auri mallain , alteram argenti eiusdem ponderis in vas aqua plenum vicistim immersit;&ex aqua eL

1080쪽

ne utcumq; intellectoa, Vas rursum aqua repleuit, Min eo coronam immersit, unde minus aqua quam ex argentea massa,&plus quam ex aurea effusum es c ex quo iudicare sese posse putauit quantum auri excipia corona detractum esset; qui triam ilicet partem.Sed iudiciu illud fallax erat: quia posuit misturam ex argento puto fuisse,

tum tamen aeris Sc argenti misi ura sudiui cum auro saepissime etiam inuitis aurificib. heri soleat ars enim non1olum utilius est auro miscere; verum etiam auri colore reddit magis vividum ac splendore clariorem; argutum uero auri colorem flacit pallidiorem. Est autem volu min1s argenti S aeris tantum discrimen quantum di eat xiii .ab XI. ita fit ut duabus parti argenti massa eiusdem ponderis minus aquae effundat, quam aeris. Quod si coronae mistura fuit ex aere&argento, certe iudicari nullo modo potuit quantum auri ab opincede tractoum csset, ni si plane intelligeretur quantum utriusq; metalli auro admistum fuisset ac tametsi penitus id perceptum esset, errore tamen peccare necesse est in aquae mensura, ut ponderis ac voluminis metallorum proportio eliciatur.

Certe quidem Heraclio lapide subtilius argetarii acnumularii utuntur quam Veteres nemo tam est qui,quam tum aeris aut argenti auro admisce tur,ex Heraclio lapide percipere positi.

At improbe aurifices queri lent,& antea saepe questi sunt, aurea vasa sineta stura coctari no possie ex auro, cui ad summa bonitate duo tantu ceratia desint, etiamsi ceratii quarta pars lege ' Francisci .Francorum regis detrimento tribuatur ac legib. neglectis auro sextam, interdum quinta aeris argetive parte admiscent quo fit ut vulgo putatur aurea supellex, ei ceratia quinq; desint. qin massa librarum xxiv. quinque libras aenS cum auro cossiti efficiunt.decursu vero teporis num ex elusinodi auro conflantur adulterini Quamobrem necesse est e

dem in auro factovi infecto aeque ac in numis auri pro ortionem dc admistionem seuerissimis legibus seruari

Aurum