장음표시 사용
381쪽
DE RE 'VBLIAE A LIB. II. 3 vitandas ciuium inter ipses contentiones. Sic Argentina Germanicarum ciuitatum maxime populariS,&Metensium ciuitas, tametsi in Francorum potestatem Venerit, curiatim tamen suffragia ferunt: ut Respublicae quoque Rhaetorum tres populares curias cogunt ad comitia creandis magistratibus ac legib. ferendis, ea tamen ratione,ut maiore curia maiorem ierant partem suffragiortura. Aliter Helvetii non tant, scilicet Vrani, Suitenses, Vnder ualdi, Tugii, larentes, Abbati cellani, qui lmaxime omlarum populareSiunt, comitia in apertis ac patentib. locis laabere solenta, ac sii istagia viri tun ferre, qui modo ciues annum decimum quartum attigerim P, veteriq; Atheniensium Ῥειτον sex, mani b. elatis sit stragatur: sed id racillime, id est,in Ammano principe ciuitatis, ac in Senatu legendo, caeterisque magistratib. mandanis dis. Saepius etiam impetia continuantur. Nam Amman' quisere sempet toto triennio principatum cXeicet itas o concione, veniam a populo precatur, si quid in magistratu gerendo peccauit . deinde treS ciues dei ignat, ex quibus uni populus in annum sequentem impetium tribuit; deinde legatum ei subli ituit Cancellarium, postea
Tribtinum grarii. Siquid inopinatum Occurrat comitia extra ordinem OgUntur.
Hoc alite Rhaetorii espublic ab Helvetiis differiit,
Ii quasi manu se duci patiuntur; visi capita ciuitati Unius pellexerit: totam ciuitatem in suam sententia facileptractum iri colidat:illi, nec precib', nec illecebris magistratuum commouentur, nisi quis curias singillas populariter demulceat. Id quidem hicite intellectum elialcgaxis Flancorum, qui regem per literas admonuerunt , Rhaetorum curias a Francorum societate pene 'M . desciuilii ac iam Hispanos plura suffragia tui ille incuri Cadeorum sed paulo post dete ista ualide, populus duci iussit ciues factiosos Hispanorum. I tu illo ne ad
hibita peculatus damnati, ducenta sestet tiar eratio pu diit πιώ-blico cependerut quo iacto legati XXVII ab Helvetii ' &Rhaetis in Gallia reuouandae sbcietatiSc MIsa VCIleriat. Haec
382쪽
3ς IOANNI: BoDINI Haec popularium ciuitatum exempla proposuimus, ut popularium Rerumpublicarum vis natura melius intelligeretur. Est igitur Restablica popularis, in qua populi pars naxima , seu viritim sim cenittrtatim, seu tributim seu curiatim sufagia serantur , iura maiestatis habet. με- FIis tamen distentanea scribit Aristoteles , nec statum
Datia popularem ex eo metiendum putat, si maxuna popul1
pars summam labeat potestatem; deinde exemplum asse fert eius ciuitatis, in qua mille sint ac trecenti ciues:si ex his mille locupletes imperio praesint c teris exclusis statum popularem esse negat: nec Aristoc circiam iudicari putat oportere , in qua paucis ciuibus summa potestas
tribuatur, nisi opibus quoque caeteris praestent ad extremum ita concludit; Status popillaris est, in quo tenues imperant, etiamsi caeteris ciuibus numero longe vincantur: Aristocratia in qua potentiore dominantur, etiamsi tenues non lotum opibus, sed etiam numero sup rentui: nec Vulgarem opinionem quae aliter statuat tibi
probati scribit. Ita quide Aristoteles omniti non modo philosbphorum, sed etia populoru sententiam in Aristo cratia acDemocratia definienda duellit,ut sua unius tueaturi lcerte si locu habeat,omnia' de utroq; statu in disciplina de
Republica pcipiuntur,Vno corruentd eo de momento. Decemuirorum n. qui legib. terendis creati ei an qua: h. . . L. Omnes h scriptores ligarchiam appellant , popularemmia, uiare flatum appellare licebit cum opib. in summa Reipublicae inopia minime praestarent,c ex rerum gerendarum peritia ieiecti fuissent, recuperata vero populari libertate Aristo cratiam appellare oporteret. Idem etiam tu
dicandum esset, si XX. millia ciuium locupletiorum sanima potestate fruantur , quingentis ab inopia semotis: contra vero si quingenti illi ciues, egestate oppressi, caeteris locupletib .imperent, statum popularem appellare oporteret. Ita quidem Aristoteles Apolloniam, Theram colophonem populares ciuitates Vocat, quibus indigentis imi ac paucissimi ciues dominabantur. Lon
383쪽
D E A, B. II. 36sgius etiam progreditur, cum popularem statum esse negat, in quo maxima pals ciuium dominationem Reipublicae adepta, magistratus honores formosissmis aut logistimis quibusq; ciuib. tribuat. in quo dupliciter pccca tun, tum in eo quod popularia imi eria cum optimatu imperiis commutat; tum etia quod formam Reipublicet magistratuum honotum adeptione metitur,cu statu Reipublicς ex eorum persona qui iura maiestatis habet, terminare debeamus,ut antea dictum nobis est. Atque hae quidem absurditates, ac multo maiores ex eo sequuntur , quod Aristoteles gubernandae ciuitatis rationem pro statu Reipublicae v iupauit cum
tamen fieri possit ut sit regalis status , ac nihilominus populariter gubernetur quando scilicet Tinceps
ronia omnibus ciuibus imperia, magistratus, honores, praemia, poenas, ex aequo largitur, nulla virtutis aut nobilitatis aut diuitiarum habita ratione; moderata vero monarchia optimatum ratione dicetur, si rex idem virtute,aut Opibus, aut nobilitate praestantes ciues, ad curationes 3 imperia vocaret.Quod si populus rerum dominus, honores, sacerdotia, magistratu patritiis tantum tribuat, ut Romae factum est, usque ad legem Canuleiam, status quidem popularis futurus est; sed Aristo cratica gubernatione moderatus est optimates in summa potestate constituti, plebeiis tantum honores&imperia largiantur, status erit Aristo craticus populis riter institutus contra vero si populi uniuersitas dominatum adepta, omnibus ciuibus omnia imperia, magistratus, curationes concedat, aut ciues Omnes vicissam sol te ad imperium vocentur , status maXime omnium
popularis futurus est, ac populari gubernatione consti
tutus quod Athenis factum est', Aristidis Iusti rogatio 2 et '
ne, qua ciuib omni b.ad omnes magistratus aditum patere voluit, nulla census aut nobilitatas pla rogatiua,co-tra quem lege Solonis cauebatur, ut in tribuendis honoribus4 imperiis ratio cesus haberetur. Quod si optimates ac locupletes summam potestatem adepti sen4o
384쪽
ι ANNIS BUDINItis tenuibus ac plebeiis omnibus honoribus ac imperiis soli fruantur, statum non modo optimatum appellabimus, sed etiam Aristocratica ratione moderatum. Hic mihi occurrat aliquis, in ea sententia quam tueor,suisse ante me neminem: id quidem agnosco, nec dubito plerisque notium videri,sed tamen necellaruina esse statuo, ad uniuersam de Republica, qua tractamus diiciplinam, aut in errores inexplicabiles, minimeque ferendos implicari, quibus Arithotelem ipsium irretitum videmus, sensus ipsos ac rationes necessarias oppugnantem. His autem funda metis male iactis, nihil supelexi rui potest, quod firmum iit aut stabile futurum. Ab his etiam sontibus confusa Rerumpublicarum genera, quae priuore'
Statuamus igitur tres tantu, nec plures Rerum publicarum formas; simpli ces illas quide, nec ulla confulione permistas id est iura maiestat1 omnia omnib. simul coaceruatis ciuib',aut minori ciuium parti, aut ni tribuamus temperario vero sit illa, cum in unius statu honores Mimperia omnibus, aut in populari potestate optimis aut nobilii Iimis tantum , aut in optimatum imperto tenuibus aeque ac diuitibus communicantur: qua quidem temperatione iura maiestatis, non Bpterea diuelluntur: nec Monarchia Democratiae, nec Aristo cratia utrique permiscetur: sed quodammodo inuiolabilis status niuscuiusque moderatus perstat, cum ciues inter sedi cum
Republica huiusmodi gubernatione copulatur; tametsi status popularis alius alio plus habet popula itatis , ut siclΘquar ut tyrannides aliae aliis crudeliores sunt, SI Optimatum potestates aliae aliis acceptiores, ac plebi gratiores; non propterea tamen miscentur.
Na Helvetii motani adeo populares sunt,Vrani,ing, sultenses, Vnde rualdi, Tugii, Glarenses, Abbaticellani,
Vt no modo penes niuersos, modo puberes,summa sit Reipublicae potestas, verum etiam magistratus omnes ac
maxima quaeque imperia sellulariis & opificibus tribuae .ur; ac ne incomb. quidem aut vitis propugnaculis ciuitates
385쪽
DE Rrs V ' LIC A. LIB. II. 3σγ te muniantur caeteri minus sunt populares tametsi enim Bernates ac Tagurini ex opiti cibus pletisque en tum consstituunt maximOS tamen in Republica magistratus ex patritias , aut certe ex iis qtii generis antiquitate clariores sunt, creare solent: quo fit vitai stabiliores sint ac seditionibus quam illi minus opportuni. Rhaetorum vero comitia, nimis illa quidem populatia, listi cili- me reguntur, Sc commota vix placantur. Nam libertatis popularis haec sui Dina est, ut omnes Omnib aequari pos sint, nec aliter parere velint, quam ea conditione, ut vicillim imperentiiS quibus paruerunt. Ac nec sic quidem in ossicio contineri possunt, nisi valde necessiria uistaq; praecipientibus, aut largitionib. ac verborum illecebris
Culcro multi multis virtutib', opibus, ac nobilitate excellere nequeat fere fit,ut nobiles, locupletes,virtute praestates, multitudo inuidia quadad. animo pQ naale- uoletia ieiuno insectetur: tu i quis generoso ac praestati animo plebis intemperanter libertate abutentis libidini frenos iniicere audeat, huc mulcta, exsilio, Sscriptione, morte deniq; damnaremo dubitent; eoq; magis si locuples eritiaut imperiurassectare videatur ac saepe fit ut potetis unius supplicio vel c de plebs elata,in cςteros quo que violenter iurumpat; idq; potissimum si armis tentora res eis, ac optimates potetia plebis fiangantur:vt con 'tigit post Sem bachiam cladem, qua Helvetiorum,qtii
montes accolunt, nobilitaSpene tota occubuit, caeteri
ferre libet hi exsilium qua plebis direptionib. A columeliis patere maluerunt: nam quod Bernates ac Tigurini nobiliti illustres familias habet ad miru videri debet nemini; cii securitate maxima, ac sine vi, exhaustis ciuilibus bellis contraxerint cu victoribus societatem. Moderatia ustamen Helvetii libet late populati, quam olim Graeci aut itali vii videtur, qui sarpen Ouas tabulas petebat,auti debitoribus comota fele plebe, inci editores ac locupletcs irruebant ac domo expilabant,eosci; ad agroruaeqtiabile diuisionem compelIeba interdicta pecor uac
386쪽
363 IOANNI, RODIN ragrorum lira modum acquisitione; a quibus Helaetii fere semper abhorruerunt. Ac tametsi congialia principum ac peregrinorum munera in quibusdam Helvetiorum ciuitatibus, non in aerarium publicum coguntur, sed plebi diuiduntur ut quo plures quisque liberos habeat, eo plus habeat emolumenti nihilominus tamena Anna assa cum Glarensem a Moriero regis Francorum legato peterent, Vt priuatae pensiones quas a rege potentiores accipiebant, omnibus ex aequo, una cum publica pesione, diuiderentur, Hericus rex sese facturum negauit,ac potius de sua munificentia tantiindem detractum iri testa tus est,quam priuata publicis misceri pateretur. At etiam G sarcorum eo usque progressa est licentia 8icam an ametia, ut eos in exsilium mitterent, qui c te ris virtute praestarent testis est Aristides Iustus; testis Damon Atheniensis uterque; testis Hermodorus Ephesius.
quod quid aliud est quam ab radicibus virtutem ipsam
exscindere conari Z.it illi verebantur ne virtutis splendor clarissimus in uno cive aliorum oculos ac IncteSira praestinguerat, ut libertatis obliti, excellenti virtute viro seruire quam imperare mallent: eoque magiS metuendum videbatur, si cum virtute generis nobilitatem aut potentiam, aut rerum gerendarum usiim coniunxisset, qui aut oletibus, aut inuitis ciuibus libertatem de manibus, adhibita vi, extorqueret optimates enim quod virtute, vel opibus,vel generis antiquitate praestant, honoribus etiam ac imperiis praepollere fas esse putant,ac
propterea seipsos a faece plebis seduci ac seiungi semper
cupiunt. Cum igitur tantopere inter se dissideant principes,&optimates ab infima plebe, vix est ut eos ulla ratione aequare, aut imperiis honoribus exaequatos inter se&cum Republica conciliare possis. Quanquam Solon id effecturum se iactabat, acii legum fere darum ius haberet, leges potentibus ac tenuibus patritiis ac plebeiis aequabiles laturum: Optimates quidem Solonem de geometrica aequalitate intelligere putabant;plebs autem adaequa
387쪽
DE REP B LIAE A LIB. II. 3 ς' aqualitates aritin ethicas di num it id trahebat:ita faciuest, ut Solotaem Vtrique amplexi, legibus f hie di aci ci publicae Athenientium coniti uenda praelicerent. Sed naec, inquae quamque Rempublicam commoda aut incommoda sequantur, suis loci sitim explicab intur. nunc satis est erumpublicarum description CSa genera,&quid cuiusque proprium, quid alienum, quid ommune sit quis item in unaquaq; Republica iura maiestatis habeat, qua saeti potuit breuitate tradidiste. Nunc Reipublicae partes ac veluti membra lingilla, quae prin cipi Reipublicae, quasi capiti illigantur, lenarum,in qua, imagiitratus, curatores, collegia, corpora, ordinesqi ciui-lum,quo proposurinus ordine,persequamur.
BER TERTIUS. De Senatu. CΑΡ. I. ter. G E, A est legitim res eorum coetus, qui de Reci ς' publica , deque us, quisurumam Reipublicae pote-des iustaten habent,constitum capit. Sic ordo postulat, ut posteaquam de iis qui iura maiestati habet dictum sit, de Senatu deinceps. veluti de prς cipua potis simaq; postpi incipem Reipublicae part differaturi non quia omnino cosistere Respublica sine uenatu non pos sit: tantae it enim interdum Principis tolertia, vel sulpecta suorum que ac exterorum fides, ut seipso meliorem ac prudentiorem, quem consulere possit, habeat Iagini a Plutarchonnem: ut quidem de Antigono Asiae rege: de Ludovico ' ' ρ
388쪽
a i Iisti perator non dubitatuit itemque de C. Caesare ruurerum gerendarum tam occulta consilia capere conlue Uerant, Vt priu consedis res essent, quam consilium coeptum putaretur. Ita res maximas illi bello ac pace gellerunt, potentissimorumque hostium opes, quas nulla vpotuissent Lipient illimis consiliis f. egerunt: quare hostib is terribiles ac metuendi videbantur, quorum exercitus ex improuisi, sypuis nihil tale suspicStes fuderunac prostrauerunt. Ita duces ac milites talium Principui prudelia freti, ad omnes opportunitates expediti eranac parati, ut monario Principis iussa exsequerentur:pei inde ut corporis humani membra apte coagmentata rationis unius arbitrio ac volutari, etiamsi eius consilior sera , participeS non sint,obsequuntur tamen.
ἔραελ Et quidem a plerisque 'nulla ratione dubitari videc utrum praes fab1luis heri Principem sapientissimus ei publ.siue senatui praeesse, quam stupidum id imperadum ineptum hominem prudentium senatorum multitudine abundantem: sapienti b. quidem neutrum horprobatur. Sed si tanta est principis virtus ac sapientia, alienis cos liis carere facile possit, inihil maius optandi quam trerum gerendarum coiilia,quoad eius fieri poterit, qua maxime occulta sint quonia prodita ac patefacta, clarisI1mas ciuitates ac imperia fundit' euerte iuQuamobrem prudentillimi quiq; Principes ita se conaparant, Vt quae minime omnium heri cupiunt, ea clertidem se iact ent esse facturos. Quid autem a stupido astulto Principe sperandum est, ut sapientum Cerusa, consilium arcesset e velit, cum sapietiae argum eis imi principe nullum maiuS sit, quam sapientium virorui delectum habere,ut eorum consiliis uti frui possit. Cum igitur apientiae decus ac splendor rarissime irier mortales eluceat; rarias etiam inter Principes, licimmortalis Dei munerei concessu hominum genedatos gratis anianis excipere debemus nihil maius a melius optadum restat, quam ut prudentitim hominuivonsilii Macpnidentia, aqua deseruntur,vti vetat ali
389쪽
Piinanis sit eius Principis sapientia, qtii stultotu Scim-
roborum tominum corona circumsellus, Rempubliam opprimi pariatur.
Optimis igitur consiliis no sol uni in reb. grauisti mis. editiam in mediocrib. ac mimis quanqua nihil mi-iimum debet videri r ad Rempublica spectui principetii oportere iudicamus: quia nilail tantipon laris est ac
nomenti ad res agendas in omni Rerum publicarii ge-ὶere, qua Senatus auectoritate J consilio decernit; eoquenagis si dubitetur, utile iit necne id quod Princeps fieri clit. Id quidem omnium optam e Carolus V. Rex FIan-rorum is qui Sapientis cognomentum adeptus est, facere blebat. Cum enim Anglos, qui Aquitani et arces &oppi-ia omnia fiduciae titulo tenebant, regni finib.expellere vellet rebus omnib ad ea quae geri cupiebat ante copa-tatis, suscepit Aquitanorum querelas aduersus praetores Anglorum; qui prouocantes ad regena, ut Bri tiniato scelere caeceptum erat, male mulctauerant. Rex siue cosulo quae litam, ane temere Oblatam arripuit occasionem:
sed optiniatum ac populi, quorum Opib. Vtendum erat, auctoritate S consilio bcllum geri placuit. Itaque Princeps uniuersos incuriam Parinorum couocata ivllit, testatus se corum con: iliis ac si pientia opus habebe, ut quςr seminus apte tergest antistent, eorum animaduersione castigaremur. Bellum illud eo consilio decretum, felici exitu confectum emAt cum subditi vel sine consilio, vel cotra senatus decretareSgerI perspicitat; tunc ea aspernatur, ac pro nihil a ductit, aut timide ac molliter imperatoru magistratu aiulla exsequuntur legii aute ac magistratuu contemtum
sequuntur populi seditios voces, aduersus Principes
ipsi, coniurationes ac defectiones. Eam ob rem Hieronymus Sicilia Rex una cum proximis&amicis omni b. crudelissime interfectus est, tum l impote ter ac superbe dominaretur, tum etiam quod Senatum nulla de re c6suleret. Sic enim Liuius Regnante, inquit, merone man serat publicum consilium Iob mort s,nulla cera neque
390쪽
conuoωri,neque consiuitisuerunt. Eode errore grauiter peccauit Caesar, quod non modo in Consulatu,sed etiam in Di ista tura senatus consilio nunquam V teretur: at ne senatui quidem uniuerso constabat autem circiter mille senatoribus ad se venienti assurrexeritmimis arroganter ac sfuste id quidem; non quod Caesar morib .aut natura superinis fuerit; sed cum assurgere senatui vellet,a Cornelio Balbo adulatore consiliorumq; omnium participe, quo minus id faceret, phibitus est.At meministe, debuerat, Romulum creatorem Vrbis ac primum Ro manorum rege ab ipsis senatoribus, ut qui defertur oc- cisum; ac Tarquinium regem eiectu, cum uterque sena tum contemsistet, ac suo arbitratu Omnia geleret. Quae res non modo iis,quos,dixi, sed etiam Ludovicoxi. regi Francorum,qui nulla de re senatum con alebat,e plo afuit; quod culti noster, quanqua sero,intellexisset, Carolum filium ita institui voluit; viliteras nesciret, modotria verba teneret, Latina illa quidem; sed eiusmodi, quae de historia iure detracha sint, ut alienis consiliis potiusquam suis sapere, ac res gerere conquesceret.
Et quidem flamma literarum cognitio Principib.skpissime pernitiosa exstitit, nisi bene a natura, melius etiaa virtutinus,instructi Sc informati essent quia nihil tam in Principe metuendum, quam multa rerum abditarum cognitio cum scelere coniuneta Nullus certe Principuexstitit, qui extra rei militaris scientiam minus habet et literarum, quam Traianus; rone gero nullus fere doctior; hic tamen 1 celeribus,ille virtutibus parem habuit
neminem; hic Senatum capitaliter oderat,ille omnia senatus consilio gerebat.
Ciligitur Senatus in omni Republica tam sit neces sarius, qua in corpore ipso mes ac ratio ,sine qua corp'4psum no modo sese regere, sed ne monacto quide subsistere possit; primum de senatoris virtutibus; deinde quis numerus Senatorum esse debeat,& an plura cosilia Reipublicae necessaria sint; tum qui b.de rebus senatus cOsulendiis sin postremo quaenam sit in Republica SenatusFotcstas