장음표시 사용
401쪽
D RppvBLICA, LIB. III. 33ἔxigerentur. Ex quo intelligitur, finctius illud quinqua ginta senatorum consilium, una cum Pi incipe, non tam de rebus ad senatum fetendis quam decernendi causa costitutum fuisse , ut enim senatui rerum maximarum cognitio erepta, consilio Principis tribueretur, quia sc- natoria tanta multitudo Principem consequi nullo modo potuisset: id quod in monarchia, Principe prouinc as obeunte, aut bellis geredis impedito, necesse est. Nec aliam ob causam laeologi veteres ac poetae Palladem Ioui decumbenti assidere tinxerunt , non Palladi Iouem, quam Vt intellig. imus senatum Principi semper adesse, non autem Principem domicilio senatus astixti esse oportere; quod a Principi maiestate non modo ali num sit, sed omnino fieri non pollit. At tametsi multa sunt in omni Republicaria senarii decernutur, de qui b. nec ad populum, nec ad optimata coetum stiri necesse est; in monarcilia tamen aut Phinc pera intellige ie,aut populari opinione a Principe intelligi oportet; ut grauior sit eorumqa senatu decernit tura uectoritas ac fides ne subditi querantur quicqua temere ali incipe suae c5silio, vel asenatu heri,quoes Princeps Optimus non probaret. Certe quidem Turcarum Princeps senatui rarius interesse consuet it sed interiore ac proximo seniatus habendi loco fere temper consistiti, aut consistere putatur,ut omnes Omniti sentetias audire gestus etiam uniuscuiusq; libet e contemplari, nec tamen ipse videri pollit ita fit ut senatores,qui Principem seras sidue intueri putant in officio contineantur.
Hic forsitan dubitet aliquis, si ta angusta sitRespublica,aut prudentili hominum t. alata raritas, quata fere est
ubiq; non modo senatus, sed ne an istius quidem illita consiliu i diximus, constitui poterit.Senatum quidem a consilio sanctiore in angusta Republica diuidi non admodum necesse fuerita, ut in Republica Pharsaliorum, quae angustissimis regionibus saniebatur, viginti viri pro coecu optimatum, pro senatu,procosilio sanctiore suc-runt. At Laccdςmonii quorum imperium post Licindri victo-
402쪽
demq; senatoribus contenti fuere: ex eo tam n numero ' duodecim arcanis imperii tractandis consti ut os illud Xenophontem videmus, d eandem orianium Glaeciae ciuitatum formam Reipti blicae fuisse, o aeter exiguas aliquot ciuitates, quibus decem viros, qui summum imperium & senatum haberent quique pro Republica sanctiora consilia capereiar, Lysander praefec1t. His vero temporibus nulla fere ciuitas est, siue optimatum, siue populari,siue unius imperio regatur,lprae ter senatu non habeat sanetius consiliit ac praeter utraq;. triumuirat quedam, qui secietiora Imperii arcana tractet: idq; potissimum in monarchia Augustus ipse, qui ingerenda Republica parem habuit neminem, praeter senatum, quem sexcentis senatoribus compleuerat, san- chius consilium viginti virorum selegerat, ac praeterea Meccenatem&Agrippam sibi familiares amicos, quibuscum imperii arcana comunicare solebat. Nam cum. - . . . dubitaret pacata Republica post Aestiacam victoria,imperium retineret necne; Mecoenatem& Agrippam hadhibuit ad consilium, praeter eos neminem nec Caesar quemquam habuit, praeter Quintum Pedium, Cor-ς Ρηνq it Hielimn Balbum quibus cu τα μυοκω- α literis Occul tis communicabat illud est quod innuit Calliodorus de arcanis Principum Arduum nimis est, inquit, Principes meruissesecretum. Antea quidem Curia Parisiorum huius imperii senatus erata, sed cum litibus iudicandis occupari placuisset, nec facile ab urbe distrahi posset, reges consilium illud, quod,quia res magnas sub Carolo vii. tractabat, magnil dictum est, instituerular: cum autem rursus litibus extraordinem disceptandis lege Caroli octaui implicaretur, ac multo magis Ludovicoxs I. Rege, qui curiam xx.iudicum constituit Francticus Maiori ex conlilium illud magnum ab orcanis Imperii stim mouit cum aliud contilium selechoium Principu&amico tum sibi comparauillet, quo amiliare Latinis,nosti is homi Iidus privatum
403쪽
vatum dicitur Mortito Francisco, Henricus si lius aliud quoq; consilium quaesiit, quod quia paucorum hominuesset angu stum siue rictum appellarum. Postremo cum familiarescii priuatum illud consilium senatorti multitudine redundare videretur, Henricus III. Henrici F.alim ud consilium instituit; quod quia de Reipublicars fatu, non de litib. consulendum esset, conliliuni atus placula
appellari. Praeterea nccesse fuit cubicularium consilium haberi, in quo reva cubili exsurgens, ex in senatu decreta sunt, iuberet aut vetaret illic Principum litera: reseruntur, legationes referuntur, mandata explicantur. Omitto consilium Tilbunorum aerarii, quod Henrico It Rege institutum est, ac rationum magistris sensim ereptum. PraetereaDuumviratum esse oportet ex amicissimis ipsius Principis, qui gratiam non aetatis flore,sed virtute ac prudentia collegerint, constitutum. Quod de consilio cubiculario diximus, pauco tum est admodu: ac tametsi Carolus lX Idibus Novembris MDLXIlI. edixisset,ut cua somno desereretur, Principibus ac proximis, atque iis quos ad consilium acciri placuisset, in cubiculum pate- Ict aditus; lex ea tamen antiquata est. Qui tot consiliorum varietatem non probant,eosdem ulto plura que in Hispania videmus,improbare oportet.Septem enim consilia, totidem curiarum multitudine seiuncta. pia torio Principis comprehensa sunt ut quo libuerit Princeps adire , ac singulorum sententias exquirere facile possit. Quod si quis putet consiliorum multitudine tantum imperium, quo nullum maius exstitit unquam, vacare non posse, cogitare debet, Venetorum fines, non admodum late patentes, quatuor habere consilia, praeter senatum, ac coetum omnium optimatum. Est enim consilium sapientum, quod marinum di citur deinde constitii 1;ιsapientum, qui quae terra gerantur curare possint item consilium Decemuirorum de Septe=nuirorum, quibus ut collegiis omnib', Dux ipse praeesse potest: quiς consilia tametsi collegiis isticus seiunctas ut, saepe tamen pro terrimi causarum opportunitate con
404쪽
sociantur. Est etiam senatussexaginta virorum, qui cum magistratibus numerum duplicare consiueuit.
Quid igitur obest,in angus aRepublica senatu a con-nlio anctiore diuelli angustum est imperium Rhagu-ssiorum,de iisdem fere sinibus quibus urbis moeriia,comprehensum . nec latius imperant Gene uates, qua primo ab urbe lapide: in utraq; tamen ciuitate senatus sexaginta viros .cQnsilium vero sanes ius in hac xxv. in illa xli. capit.Norinbergae senatus xxv r. senatoribus consiliu sanctius XIII. constat; praeter consilium septem Praetorum
qui Burgomagistri appellantur. Suitensium ciuitas,ut valde exigua sit,ac sine oppido, sine moenibuS, sine arce im perium tueatur, nihilominuS tamen praeter senatu XLV. virorunt, consilium habet septem uirorum quibus prae est Ammanus: eadem consilii constituendi ratione tu itur Vrani Bernates ducentos senatores habent, Lucernate cenium: virisque tamen consilium sanctius est; his qui em,ae v IH .illis,XX vl.Aliorum al1us est utriusque c6silli Iaumerus, eadem ratio tamen. Quin etiam apud Bassilienses, praeter utrumq; cosilium . quatuor viri,duo inquam Burgo magistri, cum totidem collegiorum prin- cipibus , arcana tractant: apud Bernates eodem fungit-tur munere duo Praetores Auoerii, signiferi quatuor. Vtile est igitur: idq; diuturno usu comprobatu ,in omni Republica praeter senatum, sanctius consilium creari. Hoc lain tum differunt, quod quae in senatu vel consilio sanctiore decreta sunt, in popularibus& optimatu imperiis fere a magistratibus iniussci plebis,aut optimatum explicantur: quae dubia aut grauiora sanctiori consilio videntur, de iis ad senatum serri costieuit ut decernatur. Quae a senatu salva Imperii maiestate iuberi nequeunt ad Optimarum coetus, aut ad populi comitia referuntur. Contra at in monarchia, in qua nihil cum plebe aut cum optimatibus communicatur:&quae senatui dubia aut grauiora visa sunt,de iis ad fine ius consilium fertur ut res ad maiest tis iura perti iam principis arbitrio reseruatur. Ac tametsi caetera senatus in
405쪽
D RE P B LUC A, LIB. III. 38 Imonarchia Der sese explicare videatur, omnia tamen 2
Pi incipe itiberi videmus. Quae de consilii capiendi ratione diximus, nusquam
sere melius, quam Venetii fieri coitieuerunt. Quarum. rerutra anceps est deliberatio in utroq; colitio sapientia, ea cum decemviris coniunctim expediri solent:ac propterea decretis subiiciuntur haec Erba, o LA GivNTA. Si consilium propter sententiarum discrepantiam, exitum repori re non potest, cumulantur Septenui iri; s1 ne hac qui clem ratione quicquam, propter dissidetiuin varietatem, decerni potest, cogitur senarus uniuersus, v-bi res explicatur: quod si alii a maiestate Reipubli caesenatus auctoritas non sum cere videatur , aut inter sesedistideant, id ab optumium omnium coetu constituitur. Id etiam olim Carthagini propemodum fieri consueste tradit Aristoteles ' Quae igitur in optimatum aut ' popularibus imperiis senatu decreuit, ea Optimates populuivo iubet, si res ita pol illabit: contra quam inmonarchia scri videmus nam quo plus quisque Princeps sapere sibi videtur,eo minus i senatu consilium capit: sepius tamen senatu auctoritatem, Ut si troyacceptior, exquirit aut lites dissiciles, aut quae fere stat inexplicabiles, in senatu di ceptari iubet. . di a qui cm ratione Tiberius Imperator senatum litibus extra ordinem disceptandis Occupauit, quo minus queieretur ereptam sibi de rebus grauioribus decerne di potestatem. Nero rursus appellationes ad Principem, 11enatu iudicari voluit. Ita lensim ex senatu curiam iu- licum effecit cum tamen in libera Republica senatus a unquam, nisi lubete populo, aut de coniuratis' ad uer e iis Rempublicam iudicaret. Sic enim M. Tullius Verta rem inculans tuo, inquis, confugientsociis quem implora-t,unt a senatum deuenient, qui de Verre supplicium siun at γ Mnestissitatum , non e benatorium. Atque in eo quidem latiunt plerique , qui quod senatores in quaestionibus
bublicis aut soli, aut una cum equitibus ς, aut cum Tri e . Assoni My
Ounis aerariis sorte duci vident, senatum iudicia tractare
406쪽
388 IOANNI. RODINI putant:aliud est enim senatum iudicare, aliud senator sa Praetore quaestionis adiudicandu sorte Guci; curiarum&collegIorum arietas, ac munerum diuertitas idem cit. Neq; enim senatus ante Neronem ord; naria habuit vlla de re iudicandi potestatem at ne R Augustus quid senatum voluit de capite, deque fortimis senatorum iu dicare, tametsi e coenati aequi est e videretur. Ac tambraeit 3 etsi Tiberius id faceret extra ordinem ramen necan-υ se ' te Adrianum, ordinaria iurisdictionis in modum sena-
Biano. tui tributum est, ut de senatorum capite iudicaret. Ita quoque Philippus Bellus, senatui Francorum, qui regibus adesse consueuerat, S cum iis de Republica co-silium capere,interdum etiam de cauli S grauioribus,extra ordinem cognoscere, ordinariam iuri dictionem citimperio dedit; ac Lutetiae In praeto io Principis his dicere lege lata, lullit. Quo factum est ut ex senatu, curiat dicum, ex praetorio, tribunal decursu temporis constitueretur curia tamen Parium seu Patrettiorum Francies etiamnum appellatur; qui Pares a Ludovico iuniore Rege pruarum institutissent quantum quidem conteistura cosequi possumus exedristo Caroli V. regis, quo quidem Matisconensem Comitem Franciae parem esse iubet,anno a CCCL Ix.&eodem edicto declarat,Pares duodecim ob eam causam esse creatos, ut cum regibuS pro Republica consilium capiant. Ac tameta plures sunt Francorum curiae eodem imper1o ac potestate,litibus iudicandis constitutς, lingulari tamen appellatione naquaeq; utitur, puta, curia Tolosatum, Rhotomagensis Burdegalensis,Diuioneniis, Gratianopolitana , quaesextiae Parisiensis vero curia,
Partamentum, sitne loci adiectione appellatur,tu in literis ad Regem,tu etiam in legibus 5 edictis.Sed Carolo IX. Rege cum senatusconsultu illud, quo Rex in curia Rhotomagens Principum sufflagiis,imperio extra curatorem modetando idoneus ex lege Caroli V. renuntiatus d. rustiis est d, ita Parisiorum in inime probaret; Rex adhuc im- ' pubes cutiam admonuit, ut litibus iudicandis solum intenderer,
407쪽
D REpVBLICA, LIB. I. 38'tenderet, testatus Parisiorum tu iam a maioribus suis ad id solum constitutam fuisse , non autem ad Regum aut ieglai pr Icurationem: leges autem acedieta, quae iusisisset ut in Curia Pariliolum promulgarentur, ea publicari mandauit: quod si quid minus aequum videretur, se admoneri quidem vellera si tamen i intellecta legem promulgari placui sic , eodem momento parere ius iit Curia legis edicto vehementer perturbata est; A
quoniam iudicum illa: erant sententiae aequales una, quae edictum publicari vellet,altera quae recusaret, curia rursus Regem admonendum putauit, ne ad ea quae insequa viderentur probanda ac publicanda curia coger itu Rex iratus enatum quem saviiliare consilium ea priuatum appellati diximus, vocari iussat, eiusque auctoritate senatusconsilium A. D.VIL. Kal Octobr. factu irist, quo quide culta P tritiorum prohibetur, edicta quς deinceps a principe publicanda mitterentur, in dubiunx
reuocare. Id etiam antea Francisco Rege cautum erat, anno 1 DXXVIII. Sed Carolus IX. ut curiae auctoritatem ac dignitatem minueret, et a curiae postrema ad sei deferri ac circumduci se plente mandauit. MortuoCa- rolo IX. consilium similiare seu piluatum,quod infi-
nitam senatorum multitudinem excreuerat, litib'quo
que iudicandis adeo impediri coepit, ut nunc ordinaria
Curia iudicum elle videatur . na Henricus IlI. ut antea dixi, senatum nouum instituit, quod consiliam a appellauit, pauciorum quam antea; quod intelligeret, prudeliorum sententias non pondere, sed numero superari; quodque dissicile semper fuerit, arcana quaecum multis communicantur, latere poste, aut garrulos senatores de senatu deiicere , nisii ad eum modum quo Athenienses occultis icilicet suffragii τῆς εκ φυλλο tοριας Romani censbres senatorem Ioquacem cum P petua ignominia, niti populi iudicium subire mallet, senatu arcebant. luamcluam saepe Romani censores nimia facilitate in senatum iecipere, ac ursu nimia seueritate sena 4m is F. . . tu movere consucuetant. Nam ' Fabius Buteo Dictator
408쪽
39 IOANNIS IODINI supplendo senatui creatus,senatores CLXXVII eodemni Omento legit. Lentulus vero ac Gellius Centotes LXLV. una litura senatu moverunt. At praestaret,in eu ordine, nisi virtute ac sapientia praestante legere nemine, quam in summu honoris gladum probos aeque ac improbos evehere; demde elatos praecipiti ruina deturbare:quam qua is me seditione, aur cente sine perturbatione Reipublicς,ac imperantis dedecore fieri non po test . Certe qui de Anglorum senatus stetitiam annos CCCC .ex quo prinii Cantuariensis pontificis rogatione cost itutus est XV. senator u nec video plures XX. postea fuisse creatos quamquam his rei potabuS vix duodecim numerantur. Floruit tamen ac floret leaibus Marmis imperium illud eo senator numero Nam
eo foedere quod inter Ludovicii IX. Francorum,& Henricum I Anglorum Regem ictum est quo sanctius esset, senatores XVII. una curra Principe iurati sant. Non dubito in omni Republica plerosque inani gloriae cupiditate,vel gratia, vel impudentia, vel sordibus ac pecunia, inuitis quodammodo Principibus ac populis, sancti senatus adita perrumpere; sed his morbis occurri potest,si lege Solonis utamur. Is enim in senatum Areopagitarum neminem admitti voluit, praeter eos qui per Omnes honorum gradus ad altisssimum Reipublicae culmen, sine ulla infamiae labe cons cendissent sic enim iudicabat, in eo senatu contistere facile posset . qui ad praecipites locos ac praerupta veluti saxa dubio aditu peruenire potuissent. Quare mirum videri no debet, si laus Areopagitarum senatus toto terrarum o ibe claritate conspicua fulsi. Helvetii quidem montani, eos senatoria dignitate frui patiuntur, qui summos in Republica magi, stratus gesserunt sed cum de rebus grauisam is deliberandum est, licet unicuique senatori duos tresve ciues, quos arbitrio suo legere volet,in senatum ducere supsit, ut plerunque qua fringenti aut quingenti senatoreS, quive sententiae ferendae ius habeant, in senatum cogantur. Est autem Multitudo sapientibus consiliis s emper
409쪽
DE RE PUBLICA, LIB. III. 39 inimica. Atq; haec denumero senatorum. Dicamus deinceps de iis qui sententi UiOg are debeantn quibus de seri di , o rebus delibet an dum sit. Principio quidem cosulate inu gantinianantis rat, vis natum de rebus agendis consulerent,unde 'μ Cous es dicebanit. aut si Contules ab v be abessent, morbum v c excusarent, VrbanuSPraetor more maiorum C O a ij. . . ,h; sulari munere fimgebatur ': ciuium ac perestrinorum ro- , togationes excipiebatis eg.itos admittebat; liteias ab Impe-' e.
ratoribus in senatu Cgebat; singillorum sententias rogabat; senatus decreta praesci ibi iubebat; senatum denique dimittebat. Apud Graecos eodem munere fungebatur Praetornrraxi=ntu, qUli Atheniensib. αρχὶ, ε dicebatur,ac caeteri deinceps ubi quis'; renuntiatus esset alibi καρκλ, βοι ac πρ ρcουλοι, qui Code Cre munere hine ebatur, quo qui Prout omRhagus rus, Adlsoc.tti Venetis dicuntur; ciquae inde natu agenda, quibusve de reb.in senatu delibe nandum sit proponere olent. At in omni b. fere Graecorum ciuitatib', Praetor maximus per accensum clara voce primum quemque et ei publicae utilia consulere vel- let dicere iubebat q, Liuius 'Graecis in more esse scribit, bo 3 .vbi agit de Achaeis. Atolorum vero consuetudinem san
posuis et sententiar ferendae ius haberet. Ea res in popularib.&optimatum imperiis ambitiosa decreta ad iosorum hominum, qui alio in tuam senten iam pertralacres lent quodammodo prohiberc potest.
Genuensium Vero morem probare non posaim,v-bi Princeps quae in senatu agenda sint proponere solus possit. Est enim negotiorum multitudine fere semper obsessiis, nec adiit facilis , ut ea quae Reipublicae utilia snta lingulis,& omnes omnium rationes ac sens iis ca- .ipere queat:&vtingenio tantum valeat Resen tamen periculi plena, uni ciuiu tatam potestatem tribui, ut quae
velit ad senatum ferre, aut a rerum utilium cognitione
ac deliberatione Ceteros plo habere positi. Illud etiam ei nitiosum, tantae auctoritatis es e ciuem unum, qui
410쪽
392 IOANNI. BODINI primus sententiam ferat, ut caeteri quae sentiant libere profiteti non audeant. At maiores nostri longe aliter: Iogantur enim sententiae cuiusque a Rege ipso, qui non
modo Princeps, sed etiam Rex est senatus; aut ab eo qui Principi proximus est in senatu; sed ita,ut ab infimis, qui nec sellionis, nec suffragilius ullum, sed aditum habent
in senatum,sententiae pruis exquirantur; ne potentioruaratiosa oratio caeterorum minuat auctoritatem. Ita fitvtPrincipes aliorum argumentis ac rationibus collectis, optima qu que sequantur Melius igitur nos quam He-biqi, qui H B ut 'va,aut Roman 1,apud quos Cosui Principem senatus, aut eum qu1 in annum sequentem Cosiil
designatus esset, sententiam rogabat contra quam in concione populi: nam priuatis ' primum, deincie magistratibus minoribus; tum maiorib fiebat dicendi potestas ne tenuiorum libertas magistratuum ac potentiorHau storitate minueretur. Quod sub tyrannis Principib.in senatu factum legimus: qui ut suarum crudelitatum ac libidinum auctore haberent senatum quae fieri vellent in senatu proponi curabant; id aute improbare capitale disset.Ista deo vis est non rogandi senatum quae veli bis i η Dr, sed cogendi. Ex quo Plinius hiunior de Domitiano; videmus, inquis,cimam elinguem; in qua dicere quod velles,periculo se m quod nolles,miseri et quia unus solus censebat quod omnes sequerentur Traianum Vero cum in caeteris omnibus,tum in eo maxune laudat, quod eo rogante sententias libere dicere liceret , vinceretque sententia non prima sed melior. At veterum Hebraeorum morib. Rex ab aditu senatus abstinebat, ne aut ei quisquam,aut ipse cuiquam repugnaret sic enim tradunt in suis commentariis.
Optanduetia illud est,ut ieiuno senatu cosilia capiatur: neq; n. satur quissi recte costiudabit, ut prudcnter a Philippo Cominio dictum. Certe quidem Salomo Prin cipes exsecratur eo , qui cum religios cultu ac rerum sublimium contemplatione mentem sub auroram alem re debeant, languentis fracta libidinis impotentiam cibatione