Ioan. Bodini Andegavensis Galli, De republica libri sex, latine ab auctore redditi, multo quam antea locupletiores ..

911쪽

DE REPVBL1CA. LIB. V. 89 snitimis, quorum hostilibus incuritoni b. assidue vrge bant hir demde aliis atq; aliis sentim subactis aut inib-cietatem acceptis, milites c auxilia ex legibus foederum imperabantur. Et cui notio sine bellis ciuilib. gens mi litiae dedita domi pacem colere non pollet, aut vindica dissociorum ac foederatorum iniuriiS bella inferebant, aut illata stillinebant: ac optimo cuiq; Imperatori triu-phos, magis hiatus, honores, Caeteraquc praemia in Republica maxma decernebant; id sapienter est a Senatu in stitutum , quasi aduersus bella ciuilia remedium salutare, quod Baebius Tribunus plebis obiecit Patribus, bella ex bellis seri, ne plebs umquam otio frueretur. Nec propterea domesticam dc urbanam disciplinam deserebat: sed idem ciuis Romanus boni Senatoris, boni oratoris, boni etiana I peratoris laude cumulabatur ut de Catone maiore fertur: qui etiam de agi icultura libros accurate scripsit Nec turpe erat ab aratro ad Pontificatum, ad militiam, adiudicia, ad conciones progredi fuit enim Caesar Pontifex, dc iudicio Ciceronis Orator eloquentill1mus,artisque imperatoriae peritissimus. Quae militaris ac urbana laudis studia vetetibus Cret cis atq; Italis diutillime communia fuerunt.Athenieses

enim ineunte pubertate militabant', id est, anno deci-aum maiimo quarto , nec ante sexagesimum vacatio a militia trita

bui solebat. Itaq; Aristidem, Periclem, Themistoclenet, Alcibiadem , Phocionem, Leosthenem, Demetrium Phalereum d alios innumerabiles ex omnibus Graeci ciuitatibus bellicam dc urbanam diciplinam colitisse, S in utraq; V excelluisse legimus , caeteros populos noni 'em rc tutistem.Nana Cretenses, AEgyptios, Indos, Celtas, Persas v-traq; studias diuisisse videmus Itaq; Lycurgus Agyptio e Plutato i, rum morem, apud quos non nisi Calastris militare lice 2 'bat,in sua Republica probauit: qucida maioribus no P lib..c stris, Caesaris testimonio, Platoni utile visium est; qui ciuium tres ordines fecit,custodes, milites,&agricolas, ac paulatim Athenienses quoque ac Romam utraque Trutarcb is munera diuiserunt, quide hoc breuissimo vitae curri-

912쪽

in utraque, videmus fere neminem Augustus enim Senatorib .ac Proconsulib.gladii gestandi ius ademisse pri-2PN-is ii tuus a videtur decursu vero temporum urbani honor P

b Infνma ιο Drie dignitates appellari coeperiri: sic enim Calliodorus h - amitis, inquit,omnia dignitatum osscia mauusecludantur armata,&ciuslibus vestibulinduci videantur,qui districtionem publicam docentur operari tua tamen dignitas a terroribus e uatur, qua adio bestico rebus it.:mpacatis accingitur arma i-sa iuris sιιnt, non uroris. Haec ille. Vix enim ciues omnes

militaribus studiis imbui salua Republica possunt.

Quamobrem Franciscus maior rex Francorum septε legionum pedestrium copiarum quas imminentibus' ' bellis arma cape ieiusserat ordinem ac descriptionem sustulit ac tametsi Henricus filuis patris institutum and ''' no post vigesimo renouasset itan tamen consiliuna mutare coactus est, cum ab iis legionibus Rempublicam perturbari, ac motus Undiq; excitari videret. Quamqualidisciplinam militarem tenuissemus , nihil praeclarius iudicio multorum fieri poterat, in hoc potissimum imperio, quod potentissimae nationes undiq; circumstant. Ac si quidem quatuor legiones peditum praeter turmas equitum ad huius imperii tutelam conscriptae,& in imperii finibus quasi militaria praesidia collocatae fuissens, prudenter Reipublicae cautum videretur.est enim Gal- Ita fere vigesima pars imperii Romani, cuius praesidio Caesar Augustas quadraginta legiones helicere iudicabat.Quod si pro quatuor legionum qua&dixi,ac turma-x. . G ' rum equesti tum annuo stipendio quingenties sestertiit

μι- miri imperatum fuisset, satis omnibus fieri potuisset,& qui- et dein uberius quam decem legion a stipendio temporibus Augusti daretur is enim quadraginta quatuor legionibus equitum ac peditum praeter urbanas di Praetorias cohortes, praeterqae duas classes ad utriusque supetivi inferi maris tutelam impeIium ab externis ciuilibus bellis tutissimum reddidit: vix tamen quater millia es in annua stipendia dedisse constat pulcerruma omnia ordia

913쪽

o dinum descriptione quam caeteri principes&ad in-tudia dum ad imitandum sibi proponere debuissent, qualem Orosius, Dio, Tranquillus, ac reliqui scriptorca monimentis explestim reliquerunt. Nec tamen Romanis militibus tam exigito stipendio praed.tri fas erat, viminc impune licere videmus. Haec igitur Augusti instituta seruantem , ac pro temporum ac locorum ratione

stipendia mediocriter augentem, militarem discipimam tueri, i tua cultum ac bciorum detendere, hostes ab imperii linibus procul si immo uere licebit. a turgente bello non modo socios, sed etiam Rempublicam deserere, aut tyrones holcibus opponere, aut peregrinum milite magna mercede ad Icedam cogimur inuitare. Non a tamen sociorum auxilia repudianda statuo, ut plerisu i videriir: nullum enim magnum imperium sinu auxiliatibus sociorum copiis opibus augeri,ac ne diu quidem hostium impetus sustinere, aut paulo momento fine potuisse certum est. Sed ea bciorum auxilia pro . . t 'E'bo qui aequis baederibus ac legib. consociantur, ut ciui- eo truuntates Helvetiorum inter se, leo idem hostes habent &amicos: aut si foedera bytu edis imperii cuius' finibus, ii 5 ad aliena inuadenda iungantur,ut aequabiles leges viris que commune sint nobis quidem cum Helvetiis Q-cietas est ad imperii utriusque tutelam sed non iisdena legibus : unde saepius discordia inter bcios libortu tur. Reges nosti societatem Helvetiorum coluerunt.

ac tanta mercede conduxerunt quantam Videmus. tum

propter iura nece ilitudmis, tum etiam ne finitimi principes illos adsic maiori mercede pertraherent, ac peditum quos optimos habet illa natio legiones inde conscriberent.praedam vero: agros hostibus ereptos communes esse oportet eorum qui coniunctis copiis victoriam adepti sunt quae vero seiunctis copiis parta sunt ab una ex sociis ciuitatibus,eius esse propria oportet. Quod cum adbciis Romanorum non satis accurate prouisum esset, decepti sunt accircumuenti a Romanis: qui tam δ

ii auxilia sociis imperarent duplo maiora quam ipsi

914쪽

tabant sub Romanis fuerunt n. semper exercituum ImperatoreS Romani: urbes Vero,arces, agri, oppida hostibus erepta in Romanorum potestatem veniebant; nihil fere praeter tertia praedae partem ad soci8s perueniebat: ac ne honores quidem illis in Vrbs communicabantur: exceptis oppido paucis.Inde sociorum aduersus Romanos graues querelae, ac postremo sociale bellum quo tota Italia pene deflagrauit, nec ante exitum reperire potuit, quam omnibus fere sociis ius Romanae ciuitatis luge Iulia tribueretur Athenienses eade fraude socios circumuenerant, quibus tributarinperabant, nec ullii um- aTIutareh. in quam praetrum, praeter num ab Atheniensib sine so- ἡρς-η - c ali exercitu gestum memoratur. Ex quo sociorum ab

Atheniensibus ad Lacedaemonios defectio secuta est. Illud etiam quaeri potest, numsocialam exercitum diuer- seruingentium ac linguarum habere utiliussit,quam nius lingua.umus quidem genti exercitum rationeImperatoris commodius flecti posse opinor: nihilominus tamen diuersarum quoque gentium legiones facile regi posse primus Annibal docuit: qui tametsi exercitum ex Mauris Carthaginensibus, Numidis, Hispanis, Gallis, Italis, Graecis conscripsisset, clarissimas tamen vici orias adeptus est nec totos quindecim annos quibus exercitui p- fuit, seditio militum excitata est A cope quoq; nostros exercitus ex Helvetiis,Italis, Germanis, Gallis, collectos strenue rem gerere,vi concordiam simul tueri vidimus: seditione tamen oborta placari dissicilime posse iudicauit Polybius Scipionis Africani praeceptor. Quae aute de socialibus copiis dixi, non eo pertinent,

ut sociorum copias maiores qua domesticas esse velim: nec tantam in alienis opibus spem collocare,ut iis obsisti non pos it: cum unicuique planum sit penes eos summam imperii ac rerum omnium es e qui opibus praeponderent: quibus collectis imperium ac dominatum

si velint occupabunt nec vero Voluntas imperandi cupidis umquam deerit. Quod si prouidendum est ne socialis

915쪽

DE RE PUBLIC A LIB. V. 92 Icialis exercitus domesticis copiis robustior sit, quanto magis cauendum ab exercitu peregrinorum quibuscum nulla nobis societas, nullum foedus, nullae rationes nisi mercede contra 2 8 neq; enim dubium est quin suae potius utilitati saluti quam alienae Inserviant; ac premente hostium metu, aut victoriae laudem praedamq; sibi tribuant aut figar latebras quaerant: cum tamen alienis stipendiis bello assilescant, parent opes qui b. alienum imperium adipiscantur. Quid exemplis opus cst 3

neque enim Vetera n Obi conquirenda sunt, cum aetate nostra Caradinus piratarum maximus ab Algerieissibus accersitus,ut eos a uetuitu te Hispanorum, qui arcem Occupauerat, liberaret, parta vi istoria Selimum regem cum

domesticis occiderit, ac rcgnsi Aria leno fratri reliquerit. Item Sal ad inus Tartarus, quem AEgypti princeps a ciuerat ut Christianos de Syria deiiceret, pultis Christianis imperium AEgypti occupauit: quod ut stabilius esset, Circassiorum ac Tartarorum venalitios ad coporis Scimperii sui custodiam Egyptiis omnibus ac Syris exarmatis adhibuit, ac florentillimu imperii statum reliquit posteris qui non nisi a Selimo Turcarum rege deturbari potuerunt. Non aliter Heruli, Gothi, Longobardi Italiam; Franci Galliam, Anglosaxones Britannianas Scotifusis Plistis ac Britannis eam regionem, quae nunc Scotia dicitur, occuparunt: cum tamen mercede conducti sui Lsent. Turcarum item imperium inde potissimum incrementum accepit, quod dissidentibus de Orientis imperio Graecor principibus, ipsi mercede accersiti amictas Christianorum opes penitus attriuerui. Et quidem Carolus V. Imperator Germaniam inprouinciae forma pene redegerat eadem fraude qua illi; cum scilicet Germaniae pars regionis specie Hispanorum Italorum opes euocasset: nam victis Saxonii in priticipib. caeteros etia' Hispanorum imperiis subiicere tentabat ac iam Philippum filium Germanorum Regem designarat, nisi victi tandem Gallorum opes implorassent: a quibus Henrico

916쪽

'a . . , o IOANN Boor Nitis confiteri non diu bitarunt. Id quidem antea a Cares

imperium ineunte Drouisum erat.nam I 2 capIte risiiurandi verbis a Pontilice Mogontino conceptis Imperator diserte iurauerat se peregrinum exercitu in Germaniam numquam traducturum Tandem mortuo Carolo creatores ipsius Imperatoris singulari iureiui adoseipsos obstitnxerunt, ne in poster inperegrinu Imperatore 2D- ς 2 32 taceret prude ter id ς dein,&legi diuinae congruente GSi tamen domesticum imperium ciues ferre nolint, comodius est procul Imperatorem accersere quam fini timum. itaq; toti annuum imperatorem Antiochum

Asiae regem,Tarentini Pyrrhum, Poloni Henricum Ducem Andium, Leo rex Armeniae unum ex liberisAndreqIcgis Pannoniarum, repudiatis vicinis ac luerunt. aliQ- qui metuendum estne finitimus Imperator perpetulana

imperium inuadat;aut si perpetuit est, haereditarium se reiat;aut ii haereditario iure ad posteros quoq; novi principis regnia peruenturum sit, quasi ,1 ouincia imperii siti vectis eiit habiturus:neq; n. sperandum est principem vicinii de aliena gente potius qua de sua solicitum formaut ut suo tueatur, peregrua Os non deserturum.

Vt igitur hanc disputationem finiamus omni ciuitatum generi arces aliquot urbesve muniti itimas in finib. imperii necessarias esse duco, in quibus praesidia militarria constituantur, ac bellicis artibus exerceantur: iisque praesidia fiduciae nomine aut se uda fruenda tribuantur; ut veteres militiae ex casu;&ea quae in imperio Turcarii Timaria dicuntur,quae militibus non aliter ac sacerdotia conceduntur,ut imminentibus bellorum periculis cum equis armari praesto in t quor m praed1 orti nihil ad haeredes peruenturum sit, sed strenuiss1mis quibusq; tantumilitibus principis beneficio omni alienatione interdi- ista dentur; ne deinceps militibus praedari ac impune la

trocinari liceat. quod nunc tanta impunitare fit, ut miliistia quae Rumanis temperantiae prudentiae, fortitudinis schola fuit, nunc latrocinandi ars elle adeatur.

Ac ne milites quorum virtuti Praeivia illa,pposita

s sint.

917쪽

sint, a militia deterreantur, Veteranos beneficiis,immunitatibus vacationibus a necessariis Reipub. muneribus Roniano more cumulare oportebit. Quae principibus eo diligentius curanda erunt,quo fuerint eorum am pri uberiores ac fertiliores,&maperia belli coli istinarum gentium regionibus circumsessa cultis modi eis Gallia, Italia, Pannonia, Graecia, Asia minor, Persia,ipsiusq; iri editerranci maris insulta, qpiratarum incursionibus undiq; patet: quae vero in extremis Scytharum ac Psithiopunnib. posita sunt regiones, quo sunt ab hostium incursionibus remotiores, eo facilius arte militari ac praesidiis militaribus carere pollunt: minus etiam ii qui ad Septe- triones quam qui sunt ad Austrum: quod illi sita apte natura satis ac plus etiam quam tis est, ad belli studia se, ratur; ac propter summam equorum copiam exercitus habeant quam caeteri probabiliores. Excipio statum popularem; quod ubicumq; tandem fuerit, nec militari di-iciplina diu potest nec usu belli carere.

Illud etia accurate cauendum erit, ne cui praeter eos

qui conscripti fuerint milites aut militaribus disciplinis assidue instructos , arma capere ac militiae studia sectari liceat,ne vel urbaui ciues bellis asiueti otium ac pace abhorreant agricolae vero armorum adiicia latrocinati ἀεagros colere malint.Quam qua nihil periculosius estqua ex agricolis tyronibus exercitum conscribe e,qui hostia conspectu vel classico perterriti, stigna deserere consueuerunt. Opilaces vero ac fellularii, tum quod in oppido fit umbra delitescunt tum etia quod ex ipsa sessione diuturna me brorum mollitiem ac praesertim tibiarum imbecillitate contraxerunt, nec iniurias coeli perferre,nec stare diu potiunt: quos propterea Romani ad bella minime omnium idoneos esse iummo consensu iudicauerunt'. Et quonia de bello ac pace atq; omnino de mili-'

tarib. copiis,&sociorum auxiliis satis multa dixisse vid fisa, putat mur consequens est etiam ut de foederibus sanciendis. ΠηV βε μ' meunda cum principibus ac populis societate, qua ratione cuique optime caueatur,disseramus

918쪽

I. O ANNI, Bo DiN1 De iuresciati,deifoederibus pacis actionibin interpopulossanciendis ac muniendis Ap. VI. IVR A fecialia quae superiori b. sunt consequentia,nec ab Iureconsultis,nec ab iis quotquot de Republ. scripserunt, pertractata fuisse videmus aevia ruta ulla re

principes ac Bopuli grauius periclitentur otiamin pace cum hostii ,17uci uJn, aratim scia ectit ori Di δε ες, ni r incocumla iactae, seu cum peregrinis, seu cum ciuibus, secessione quadam, aut ciuili bello ab unione mutua distractis agatur in quo genere quemadmodum Optime quibusq; caueatur quaeri solet. Quae ut clarius illucescat, definitionibus singulorum nobis utendum Ost. Ius igitur sigialeia fide dictum esseciales, qui publicae fidei inter populos praeerant ut cedere fides pacis conmstitueretur: sic enim M. Varro in iis quae delingi: Latina exstant,& libro undecimo de vita popula ornan. Bella, inquit,tardeo nulla licentia sit sic ictant , quo sellum

nullsim v I pium puta aniger oportere: aspriusfeciales qua-ruor mitubant quos Oratores vocabant, Foedus autem quod&sdus ab Ennio dictum fuisse idem Varro scribit, s

sublica populorum principumae inter ipsos conuentio perpe-ν tuum concepta Sponsio, Ducum Legatorumve pactum conuen- tum sine populi iussu, cuius exitus 9 conditiones a principibM populisvependent,ut rata irritavem promis a. Pabio,princi-ripum populorumve conuentio temporaria, quaesepius magistra-ε tuum autDucum potestati permittitur qui ad breue tempus differre aut pactis aliquot dierum indietiis si inere bellasuo iurepsint. In ri Ara Syricilliinpr Pror uti miris Lemn liram utriusq; populi nulla in s upra rant in sponsi nil, no

manus qui cum Samnitibus pacem iniussi, populi Romani fecerat, in concione disseruit: ex cuius oratione dc ex historicorum fontibus discri incia foederis a sponsione utriusque apaectione hausimus is expressimus,xamet si haec interdum ab imperii confunduntur. Tria

919쪽

Tria sunt autem genera foederum aut enim cuma . st xv micis, aut cum hostibus tiae ius est, aut cum iis qui nec . , rhostes sunt nec amici. Cum hostibus paciscimur diutur , nas Inducias,aut pacem perpetuam,aut amicitiam. Item in pacis aes ionibus, aut ostensione Sacccpta reticentur, ut fere sic ,aut commemorantur: atque omnino iniuriarum obliuione pacta de finibus regundis,aut de captiuis reddendis, aut de iure maiestatis, aut commerciori & hospitii agi consueuit. Cum amicis foedera temporibus definita renouantur, aut immutantur, aut pIiuato rum controuersiae definiuntur. Cum caeteris amicitiae contrahuntur aequo foedere aut utiquori idque dupliciter: no modo cum alter populus alterius maiestacem. obseruare ac superiorem confiteri, seseque in eius cli entelam, i quali in tutelam tradere profitetur, quod 'patroci vi' dicit u aut superiorem quidem agnoscit '

superiorem agnoscunt, ii vel tributum indictum pusionemve dependere solent; vel ab omni pensione tributove immunes sunt. Qui eo pacto coniunguntur, quod

gnitatem nulla sui parte deminutam retinent quia nec alter alterum uti superiorem obseruare , neca heralteri in honorum praerogatiua cedere tenetur, etiam liabusabo plus minusve ad auxilia mutua conferre pro ' miserit. Qui vero sponte vel coacti deditionem fecerunt, in fidem auidem non tamen in foedus Veniunt.

&a subditiauauissilisterunt. Sic enim Liuius scribit de

Campanis qui sponte seipsos Romanis dediderant, Ili Mam esse condιtionem eorum qiu notisordere e per deditionem insido urevi laut. Omnibus autem foederatis principibus populis co m . munis est societas, amicitia, ius hospitii, commercio γ' - .rum, ut liceat in sociorum tines ire, ager , negotiari res rationesque contrahere;&libere mercaturam qua . . . . Iundam rerum aut omnium Vltro citroque exercere,id

920쪽

Quod ex foedere mercatoribus imperatur. Horum icem foederato ii duo iunt genera; alterueo- rum qui auxilia in urna paci lcuntur, si ab hostib.lacessiti. fuerint; alterum eorum Uletlim mutuas opes&cOpi- . as ad sociorum hostes inuadelidos promittunt, idq; vel

A. exceptis quibusdam, euine ullius exceptione. Omniu

vi amicitiae principes hi arisi auo. c. i gentis insigne, is pura militate cingulima torquemve mutuo dare acci- pere conuieuerim t. Interdum etiam cari nubiis iociet , es ac foedera sanciuntur Sanctior auten socistas est acndes Di i oji ct 1. Vir VII Q, popillia; pcipesio dat accipitq; vicissim quatia sunt anta qua Francorum cum Hispanis ac Scotis foederas quorum verborum quanta vis et et, si non antea, certe quidem intellectum est cum Guardus νε IIII. rex Anglorum regno exutus esset,ac Francorii opes foedere pactas perlegatos imploraret:rcsponsum est lom PariS, cu Anglorum rege regnoq; contractum esse foed', ω nec aduersus nouit Angliae rege regnumve saluis foed o. rib.bellum gcri posse. Ea viselfhorum v K i,CvMREGE POPVLOVE. At cum rex regii Sili viro dat fidem. et-1Am regno poliatusiauxilium iure petere potest. Haec aurem foedera ut sanctiora sint, sis in Senatu vel incuria maiore, vel in comitiis optimatum impuli, Me promulgantur: Vt cauetur eo foedere quod ictum est inter Ludovicum l. regem Francorum regem dc Maximilianum Austriae Ducem anno MCCCCL xxxD. Est 4ν -- etiam unum genus foede iis quod neutrum dicimus,idq,

, o iis fere coni solet qui intermedios hostium ianes po-

imitatunt, ut . butrisq; tuti sint quales o si indus cum pQ - inpulis Burs undionum qui tib appellantu quibus ac-

stri, Rursu omnia findera aut perpetua sitiat, aut ter apo. ... te definita, aut tamdiu vim habitura qua liti socii prin- cipes vixerint.Sqpius tamen excipitur,Vtulicrutro prict