Ioan. Bodini Andegavensis Galli, De republica libri sex, latine ab auctore redditi, multo quam antea locupletiores ..

981쪽

D E RE vBLIC A LIB. V. 067Graecis vero . si vel centum num os aureos nautuo accipCrent, ac uariis publicis decem, sigillis riginti opus fuisse, nec propterea fidem colere potu ille Deterius tame iis te inporibus, qui b. nec tabulis publicis vllum nec securitati locum relinquimus; vix e tam legatis cauetur. NO-stra quidem aetate Fregellus vinco legati regis Francorum caesi sint in Italia, annuente aut certe facium dissimulante Carolo V. Imperatore: cum tamen olim Romani Manlium S Minucium,pol ceciam Fabium αδ- pronium vinctos hostibus dediderint, quod vel mini a Limi A. mum legatos violas lent, ut iure feciali cauetur'. FoediuSassi ctiam qui de caelis legatis triumpharunt ut Helena Rulsiorum regina cuiu nuptias cum rex Prutenorum pete

ret,ipsa legorios vivetates ac spirantes terra obrui tu ilit; ac priusquam ad hostes ama penicia iret, digmores legatos ad te mitti petiit: quod cum obtinuit let, hostium quinquaginta principes ac lummae interipios auctoritatis ad semissos uno cremarii codem incendio in adauit. Post ctiam pacta matrimonium conuiuii specie hostili quinque millia, quos inebriari curauerat, trucidari iustit; postremo seipsam aquarum voragine immersit. ΙHic ego quot ciuitates ac populo legatorum violandorum temeritas perdidit, omitto: cum ex iisdem fonti-b' qui b. ego hauriri re quisq; pollit. Sed admone di sunt

legat inelecuritate publica legationis sne cie abutantur: neue principu ac populorum maiestatem verborum arrogantia violare sibi fas e sile putent: sed ea quae in adatis acerbiora videbuntur, Oratione lenire; quae vero ad amicos referenda erunt, gratior reddere oportebit: in his tamen impune est excederem adata; in illis capitale: quia fit interdum ut legatorum temeritate ad iracundi-am,prudentia ad amicitiam principes adducantur. Exempla quidem dees e possunt nemini, sed nullum principis crudelitate, aut legatorum imprudentia recentius est eo quod de Stephano alachiae Praefecto memoratur, cum enim Piaecopi Tartarorum Imperatoris filiu

982쪽

bello cepisset, pater centum legatos ad filium repetendum misita, qui viteriorem ac metum omnibus iniicerent, etiam Praefecto minas intentarunt, ac ni siliu Prae-

copi mox redderet, futurum ut breui tota regio ferro ac flamma vastaretur quaecum indigna persen&grauia videri debuissent, legati nihilominus verborum atrocitatem adiecerunt. Itaque Praefectus legatos omnes crudeliter necari iussit, praeter unum quem inebris aliquot truncatis dimisit,ut inaudita calamitatis superstes nuntius esset. Alii non tam imprudenter, non minus tamen crudeliter iniurias sibi a Legatis illatas ulciscuntur. cum . . . scilicet liniflos subornatis scariis domum redeuntes occidi iubent: ut Tucca Illyriorum regina quae ex trib. Romanorum Legatis iuniorem, quod1ibi minas intentasset, cum bona quidem gratia dimisit, sed redeuntem

occidi mandauit quae res sibi suisq; populis exitio fuit.

Us nisis, L. Barbarissimus tamen omnium in eo genere fuisse vide- Liber in histo tur Moschouitarum Rex, , qui clauo pileum capiti cu-- Φ- iusdam legati assigi mandauit,quod iniussus caput texisset.Quo faeho tametsi vix vllu nouitate foedius sit,non tamen decuit legatum principis illius mores crudelis mos omnium sermonibus peruulgatos ignorare. Ac tametsi legatos principum suorum maiestatem tueri decet, id tamen principis ad quem missi sunt illaesa maiestate fiat oportet quod lapius iis qui in liberis ac popularibus ciuitatibus educati sunt, usu venire solet, qui eadem cum regibus qua cum suis ciuibus libertate uti licere sibi putant, eoque ineptiarum vitio cumulatissimi fiunt: ut mirum videri non debeat si Philippus iunior Macedoniae ex Legatum Romanorum liberiusquam decebat se alloquentem, contumeliose increpuerit. Cum enim legatus Romanorum Philippum interrogasset, lini Abydent, Inquit, tibi retulerunt arma instaeto vera audire ferocior oratio visa, quam quae habenda

esset apud regem hic Philippus, cietas, inquit, forma,

o Roma rum nomen te ferocioremfacit. Nec mulio post PopiliusRomanorum Legatus, audacia dicam an temeritat

983쪽

ritate maiore usus est aduersus Anthiochum Magnum Asiae regem; citi cum populi Romani mandata cxplica .set virga locum in quo rex stabat, circumscripsit,ab eoque responsum priusquam inde pedem moueret, exigere non dubitauit hic Liuius ' , Obstupefactus est rex tam 'νDIentιιmpπιο. Paruit tamen legato,ne populum Romanum,cuius antea potestatem fuerat expertus,ostendere videretur.Liberius etiam C. Marius cum in Pontum traiecisset ut regis Mithridatis opes ac potentiam exploraret,ausus est Mithridati dicere populi Romam imperiis obtemperandum' autpotetiorem esse oportere: quod magis mi i P --,.

rum videri debuit, cum darius nec curationem,nec imperium,at ne liberam quidem legationem a populo Romano haberet licentia cnim legatorum contra decus principes offendit ut non immerito M. Antonius Augusti legatum qui ad se venerat, quod liberius cucleopatra sermones seruisset, verberibus nudii caedi iusserit. Prudentius tamen qui acceptarum a Legatis iniuriarum ultionem a principibus ipsis reposcunt: ut Carolus

Burgi indiae Comes Legatis Ludovici XI regis respodit, se ab Regis Cancellario contumeliose acceptum fuisse;

breui tamen futurum ut Regem facti poeniteret: nec mora,quin eodem anno regem nihil tale cogitantem grauimmo periculosissimoq; bello urgeret, ac pene in rerui omnium desperationem adduceret. Itaque Franciscus maior rex Francorum, ne quida seciali Caroli V.Impe- ratoris audire cogeretur quod suo nomini maiestatiqua labem ullam inureret,ut aduentare audiit, crucem pro

Palatio figi mandauit, ac seciali denuntiari,certum sibi

crucis exitium impendere si mandata exposuisset: quip- pe certo sciebat , imperatori mendacio a se oblato,resbonsium sine contumelia fecialem ab Imperatore non tuisse allaturum. Sunt etiam qui ob leuissimas quasque offensiones a sectis acceptas ruptis foederibus bellum inferre nondubitant ut quonda in Scoti aduersius Pictos graui ilima bella gcsserunt ob canes ereptos tametsi sexcentos fere

984쪽

atinos pacem ac societatem Gltiassent. Prius omnia te-.tare ac pleraque dissimulare quana ad arma venire virum bonum oportet.Non tamen allenta Ot Bariolo, quit 'LV' pacerra violari neetat , si quis iactus sit ne Senderetur, O in licitati. dc furtoae eiu ab eo qui cum pacem inierat, ereptavit: -φρηρώς cum nulla fuerit ne uentior causa veteribus Romanis luscipiendi belli quam breSallatas, IniuriamVCIllata. ULM .qubi Reci e M. Aurelius imperator Putasne iron aliter vim in-- - ferri quam si ho in es vulnerentur Ziis est etiam cum quod per iudicem debuit, per id ipse arripis. Sed veteratorie quidam nimis callida iuris interpretatione fidem fallere nocia , Ab is bitant. Vt illud etiam qtiod Bariolus probat si perin-ri us exi. I. g. ducias Franco liceat in Angliam traiicere, ea condition C, a. l. qua V p Oizmduci Sm Anibu S deprChenium Occideretice atractone . o si Francusante terminum induciarum ex Anglia excessi

' r serit idemq; aduersia tocia peltate in Angliam postrem' pus induciarum ciectus sit,iure occidi posse. Ego ver sic statuo,iure quide in clarigationis capi ac pretium captiuo dici posses occidere ero ius non osse cum nillil contra inducias secerit, qui vi tempestatis in hostium fines abreptus sit, Casiit autem a fortunam capite luere,inni md ut facta. lebet ac immosaia videri .

finis libri quinti.

985쪽

quam communeS, locia publica, aer 'rivasta, vectigalia, nLI-m arti potet aS, uri a leges, turtisq; dictiones, Mea praecipuequio. ciuium communitas innititur ac fusileariatur:

quae vc commodius intelligi potnnt,acensiura nobis est auspicandum. Est autem ceni reo timare, O cevisci aestituatis bouorum,quod 'tanti qui , rem uam olimaret quatit Cetoo bc sera

res cens oent nam pro fellio bonorum a priuatis Iubsignabatur,&ad aerarium deterebatur. Ad hoc enim Ccn-1itia inuenta, ad hoc Censores, non ad morum castigationem, initio creati fuere. Nam xt nulla sit morum45 formati O, Centura tamen omnium, quae in Republica caecogitari possunt muneruna maximum cs , Omnibusq; ciuitatibus maxime necellarium Vrilitas aut e tanta est, ut nulla maior, iue ad ciuium descriptionem, aetate si , numerum, ordinem, conditionem: hue ad fortunarum omnium ac facultatum aestimationem: liue, quod prcci' puum Cil ad morum On rmationem'. . . Ac mihi quidem extremam antiquitatis memoriani velut a capite repetenti,permitum saepe visum est, Qua brem munus illud tam utile, tamq; necessariu, Vt O:nnes pcne populi lingulis anniS,aut tertio quo ut aut ad luminum qumto anno centum agerent , tanta posteritatas neeligentia fuerito millum, Demosthenes enim Oin, ne i Irim M.

agri Attici censum talenrorum millibus sexaginta ex ta

bulis publicis constare da aetate scii psit. Quo quid non 'ἴ

modo ad publicas opes sed etiam ad Omnes ciuium sua sura sit xa rulorum facultates intelligendas praeclarius cogitari μμ potuit umquam: Platoni vero praecipua curatuit census uniuscuiusque S in albo pariete nascentium ciuium nomina publice inscribi, morientium vero deleri ego v ro lituitam ita fieri velim, ut etiam mortuoIum nomina legi possint. Certe quidem Romani veteres de omnibus Giarcorum initi rutis nullum Censura prius expres ferunt, cuin c: licet caeteris i peregrinorum le*bus sacile carere, Censura non possent Serulus enim rex,

qu subripites sere nascentis Reipublica par Ordia

censum,

986쪽

e rinis, manis scripserunt, laudib.cumulatur. Ac tametsi regib. urbe exactis omnia quoque regum instituta,iura,leges populusRoman .abrogauisset, censura tamen,quasi certitumum publicarum fortunarum , ac ciuitatis armamentum, mordicus retinuit:. quam regia potestate Consules primum exercuere deinde Consulib. bello gerendo distractis, Censores,quos creari placuit, ne munus tanecessarium ullo momento ciuitati deellet. Ac primi quidem L. Papirius,ac L. Sempronius Censeres inan-

nos . creati fuere; cum tamen aliorum magistratuum esset annua potestas.Ac tamcisi X.post anno L. Emit Mamercus imperium ilhid breuiore temporis interuallo finire vellet, quod illi diuturna imperia in libera ciuitate displicerent,antiquata lex est tamen ab ipsis Censerib'; ignominia quadam notatus Mamercus censor,quod eam potestatem ulla sui parte circumcidere ac minuere

conaretur.

Nec tantu Graecis ac Romanis,sed etia omnib.Italiae populis usitatillimam fuisse Censuram ex eo planum est m Liuius sciti l la Neronem is Liuiu SHinatorem Censores tr. coloniaru censum recepisse a Censorib.coloniaru; ut quant unumero militu,quatu pecunia Palarent, inpublicis tabulis exstaret monimenta.sinetia C. Caesar Dictator, ut censu accurati' faceret,ad singulas uniuscuiusq; domos adiici δ quoniapcipua potissimaq; pars eius muneris ad costi mados ciuium mores pertinet,se Magistrum morim, non Censorem appellauit. Mutato post Act iaca victoriam ciuitatis statu, nihil prius habuit Augustus, ad quem Senatus morub Dis .i. Praefecturam detulerath, quam ut diligentissime cessem ageret.ter enim non modo ciuium, sed etiam omnium

qui Rom. imperii finib. continebantur,populorum ρ- sim egit tanta sedulitate ac selicitudine, quanta prin-

2 ceps antea nemo' Tiberii vero Caligulae crudelissi

morum tyrannorum principatu censit heri desiit. Si ibClaudio imperatore lustrum 74. factum est deinde siub

Nerone intermissum rursus a Vespasiano repetitiam is enim

987쪽

DEREΡYBLICA, LIB. VI. 973 enim 7s.censum egit Domitianus vero cesorem se per

petuum appellauit nullum tamen lustrum fecit.sic an

nos Iso census intermistus est quibus temporibus imperium Romanum inclinare coepit. Tamdem Imperator Decius Valerianum hin Senatu Censorem cum infinita bri. potestate creauit. Demceps omissa penitus Censura, imperii Romani opes ac potentia dilabi coeperunt Graeci tamen Imperatores Magistrum censu crearunt' , qui pia f., zz: et blicas tabulas haberet, quibus, quo die S consule acta ruit. l. placari testamenta, contractus, tum etiam descriptiones'. aeta 's γ'

tes, ordines currum herent, contan batur, entura di mentii. c. Lingnitate prope antiquata ea esse', 'Singulas autem prouincias& prouinciarum oppida ... -υ. sitos habuisse Censores, qui Seriatores cuiusu; ciuitatis F

crearent, etiamnum Traiani principatu constat ex ipsae trisuom.

Plinii 'ad Traianum literis. Quamquam Childebertus V M' -- Rex Francorum rogatione Maro uel Pictonum Ponti fi 41-. s. lciscensum bonorum omnium ac personarum fieri ius Lexseq- , si irimi eris'; Italiae ciuitatib.etiamnum Censbres ad si hyhi Κρο id creantur ac potissimum apud Lucenses&Genuen Pontici - ses. nec ita pride,id est ,anno i 166. Veneti tres magistrat' ' I. cum censoria potestate creaverunt, quos ipsi Tmviros a Censoribua constrinandis ciuium morabis appellant Iagis Nonisistrai gR UM,

benituere delacita quia Centorum nomen liberae ciuita ani non iu-lti ac omni genere voluptatum dissiuenti nimis graue ac hex 'diis

leuerum videbatur. Annis iupertorio. quam hunc magi centia tua stratum crearent, libris de historiarum g methodopero quibusdam

uulgatis, permirum mini Videri dicebam,in tanto magi super leιi-istratuum numelo, quib. Veneti caeteras ciuitates supe timuin nu-rabant, Censorib .locum defuisse. Geneuates pro Cen iiehi.'ei rib. Decemviros, quos ipsi Antiquos appellant, quatuor misit, di sin- quidem ex Senatu sexaginta virortura; reliquos ex Sena. Eh'io ζα tu ducentorum creare solent quasi Magistros morum qui bina intu-

l terunt:superis est ergo ut ipse dispicias an in omnibus eluitatibus erium aliquid omnes qui deindeβουλευται

tanta

988쪽

ranta seueritate vitia castigant, ut vix ullum scelus tan Occultum iit, quod inultum reperiatur. Nec voto dubi tandum ess qum Rempublicam, si non armis opibus, certe vii tutibus ac pietate forcntcm habituri sint qua-ldiu Decemuirorum potestatem rurbuntur. trib. perspicuum sit optimas quasq; ac pr.estantissimas ciuitates Censbribus diu calere non potu Isie.

Sed quoniam minuti quidam Theologi religionem

imperitorum animi m1iciunt; cum Dallicle ab inanio tali Deo grauiter correptum tradunt, quod populi descriptionem heri iussisset: eripiendus est hic erroi. Cum enim Mosem Iliaelitarum imperatorem Deus plerion semel, sed bis censum populi agere, acri ei cri priori posteritati relinquere; tui uitiain lege censoria quo seSIO-pulus celeretur sicli dimidiu, id est duas argenta diachmas, in singula capita aerari sacro in serrii ultent δ, vis ην Hi hoc scelus este putet Ioseph. Qui antiquitatum into pre optimus habetur, in eo peccatum a Dauid e 1cribit, quod in singula capit an uinos lingulos erario sacro dependi non iusserit, certe quidem lege censoria tributum illud sacrum qii Oties populum censeri placui siet, exigi iubetur ad scelerum expiationem deinde illud subiicitur ne plaga sit in populo futura. Mihi tamen hoc arn-plius peccatum vicetur, quod princep arrogantor nimis, ac silarum opum ac legionum coniicientia maiore, quam Dei praepotentis auxiliarib copiis niteretur. Neq;

. enim censum egit totius populi, sed eorum tantum qui harma ferre poterant tribum Leviticam qua sacra facie libat,& Beniam tricam praetermitit.

Quod aute sicli dimidiua singulis aerario sacro in se iis

ri lex iubet, hoc ideo fictum opinor, quod quae a caeteris Di populis censium ciuiu ad desci iptione agentibus, s acris: ' iis, deoru faciendis aera singula blucrentur,eadestio serarii ficenti ' i io Deus inferri iusso it, ut taliti numinum memoria in seini 'he dae obliuione sempiterna deleret: ic alibi Inguine hostianionibus rum ac victimaru altarib suis superfundi voluit; ac san

δ.mi: ehilsime interdixit me deinceps daemonibus anguislsis

989쪽

baretur ut scilicet ab immani teterrimoq; daemon timctiliti sitios reuocaret.Neque enim dubium est quin Ser- lius ab antiquis institutum illud acceperit, ut insano Iunonis Lucine arca collocaretur , in quam singulis nascentibus aera singula inferri placuit deinde cum anno decimo septimo togam puram acciperent, aera quo que singula in templo Iuventae dari postremo uti quis ciuem oreretur ruitu aera singula in templo Veneris Libi imae uolutantiit. Uod quidem institutum etiam coit istinari neglect a Censura inuiolabile fuit tamen Athenienses Vorca'. quidem anno decimo quarto nomina in publicas tabulas retulisse videmus ' tributum tamen illud non vi s.;ἡ. γ' 'dem US.

Foeminas autem censeri non consueuisse multa sunt argumenta. Cum n. Moses bis populum Israelitarum tu Populi Ista rauillet annis quadragmra mare tantum ab anno I seriptio. sesimo, tribu vero Leutica seorsum descripsit ac primo qui de lustro sexcenta quinquaginta duo millia incestim relata sunt. quadragesimo post anno cii qui ex AEgypto expcesserant OiPnes in deserta solitudine, trib. tatum exceptis, occubuissent sexcenta viginti, quatuor millia septingenti ac septuaginta tres Israelitarce siti sunt, prae ter aduenas, seruos forminas, Meosci annum vigelim unondum attigissent Foeminas aut ubiq; numero matara

res vincere superius docuimus, maxime tamen versus Australem regionem minores vero annis viginti tertia fere populi partem capiebant; κ'm aetas homi is anno fere sexagesimo tertio definiatur i. Romanos etiam foeta cha erraminas, seruos,&opifices in numero ciuium non censu 'r'

ille ex eo intelligitur, quod Dionysius, Florus ac Liuius

scribunt, Romulo regnum meu me, censasusie tria nullia nutum; moriente vero quadra yΠita sex midia peditu cuiuile Ε- vitibus . emio rege censas uni octoginta millia eormn qu R. uti.

4rma ferreposent, ut Fabius Piector scribit sequenti lu-

tera ex epito me Flori colligi possunt qui tino locos V ρ cribit censa suis citi in m capita GI 823 prater pupidos

990쪽

Bacia ex sia quo numero apparuit qEantum hominum tot presiorum aduer-sfortuna populi Romani abstulisset. At praecedente histro scripserat, censasuisse 27o oo. tilia ciuiu ex quo innuit 133. millia ciuium secundo bello Punico exhausta Dille.

Consequens est igitur Romanos foeminarum In censu nullam rationem habuisse:aut eo numero non fuisse comprehensas quarum numerus cum maior sit quam virorum nullum omnino marib in eo censii locum reliquis ent. Itaque Liuius de septinio lustro ita scribit; Ciuium quipaberes essent,supra centum decem millia erant&muli rum autem puerorum,seruorumio mercatorum,ctsordidas artes exercentium siquidem Romanorum nemin cauponariam , aut operosam artem tractare licui, triploplinquam turba ciuilis. Ex quo apparet quantus hominum numersi iturus fuerit, si foeminarum ciuium S impuberum ratio haberetur, ipsiq; in quilini qui ciues non erant,censi fuissent. Qui enim ciuis incensus esset, id est,qui apud Censores non fuisset professus, quasi seruus sub iugum ι tituli mittebatur Maxima, inquit Vlpianus', capitis diminutio est cum ciuitas ac libertas avultitur, ut cum incensus aliquisse-nierit.Interdum enim Censeres non modo coloniasRomanorum, quae quatuore viginti fuerunt in Italia, verum etiam prouincias ipsas obire cogebantur, ut facilio. rem ciuium qui per colonias prouinciarum dispersi fiterant,descriptionem haberent. Hic dicet aliquis, cum apud Censeres non modo ciuium sed etiam seruorum pecudum singula capita, praedia quoque tum urbana tum rustica profiteri necesse fuerit, qui fieri potuit ut foeminas fueros ciues, item opifices liberos homines, tametsi peregrinos, non censerent Ego censum omnium factum opinor: id enim Dionysius Halicarnasseus scribit libro quarto sed Censores numerum ciuium tantum qui arma ferre pos sent, colligere consueuisse, eumque numerum breuiter

ab historicis in annales coniectum sitisse. Id ex censu Atheniensium planum est: apud quos uno tempore en' sa