장음표시 사용
991쪽
Asuerunt puberum ciuilina qui arma ferrent, quod an-rro decimo qu.ὶito nocelic irata viginti millia; peregrinorum cie cel Timillii .li iCruorum CCCC millia. ita censu
Venetorum facto ante annos O . in quem omnis sexus, omnis aetas, omnis hominum conditio venit,foeminariam multitudo duobus ampli iis millibus masculorum numerum superauit. Earum autem descriptionum Talitates singulas ora Cens ti tione coplecti dissicile eit. Primum caS, Ordo,conditio,
numerus cui tum ex illa dei criptione percipi ac intelligi facile potirit; SPqui qualesq; bellis gerendis idonei ciues
ellent, quiq res vibanas ac doenellicas melius curarent: quos ite in colonias deduci, quos publicis operib .exerceri oporteret quantumq; alendis ciuib.annonae ciuitati deesset aut superestet: φ cum Omnibus ciuitatibus utilillimum est,tuim vero premente Obsidionis ice tu necessisarium. Quamquam ut nulla sit census istius utilitatis, ini φm
Decioru quae X aetatum oramum cognitione decem cipitur.
pitur, num latis magia a debet unicuiq; videri nam ex ea cognitione, litium innumerabilium quae alioqui inexplicabiles fiunt, an tractus expediuntur. Quamobre Rex Franciscus maior Poyet Cancellarii popularis mei rogatione lege promulgata iussit Curiones nascentium puerorum aetates perscribere, sed cum publicis tabellis descriptio non contineatur, prope lex antiquari coepit, tametsi Henrico IlI. Regi eadem legem renouari placu tata ci 'erit.Quaestiones autem de statu cuiusque, ciuis ne iit an suos itui. peregi inus; spurius an legitimus; nobilis an patritius ple- . beius an nobilis; item quale cuiusq; Verum nomen, quae, semmata, quibusq; patenti b.ortus sit. quae quod in infii nita obscuritate vertantur, sitne censibus explicari vix vllo modo possiunt. Id quidem perceptum est Athenis cuageret Pericles censiim ciuium,qui tunc non plures fuere tredecim millibus trecentisvi sexaginta. nihilominus compertum est peregrinorum quinque milita tui tau G doeiulvia merum clam irrepta ite qui pro seruis iudicio publice ea ir su.
constituto venierunt ' . Teri.k.
992쪽
Iam vero ad collegia ciuium 5 ad corpora constituμ da, ad habenda rite comitia, ad legenda sitffragia,ad ordines ciuium in classies ac tribus ex censu&aetate redigendos Cen sura necessaria est Ac quanti est illud quod ex censu conciis io ac vitae cui ulu , genus intelligitur ξ qua multi in bonorii ciuium coetibus velut in mediis ovium gregibus, lupi, vulpes, leones, quam multi qui furtis,rapinis, alea, latrociniis,ebrietatibus, scortationibus tota vitam tralangunt qui tamen in clari istima populi luce
2 C: ba tuai in tenebris agantur,qui tum oculis ac digitis non
ei ues desi1 possint,ipso censu designarentur.
ΓΠ-xi PQR die minus atq haud scio an imagis utilis sit bonorii quam personarum descriptio futura; de qua sic Calliod. orbis, inquit, Romanin agris diuisu censufi descriptus est, utpo is io uintula haberetur incerta, quam pro tributorumsusceperat quantis tesoluenda. Quod si totius imperii Romani agrorum facta descriptio cit, quis dubitet in tanti impe- ut tributam ti singulis partit, facile fieri poste cum autem illis tem-
ψ-Πβψ pol ibus quibus exigua uore tribura, cesu tatopore necessarius apientillimis imperii Romani moderator1bus videretur , quanto Vtilior hac aetate futurus est, ut ex libris censual 1bus quantum tributorum quae sunt in ianita aerario ciuitatis, quantum publicis operibus uenari; dependere Oporteat, inici ligatur. Et quide ira quot quanta commoda ex agrorum
descriptione ad Rempublicam peruentura sint, intelle-ectum est in descriptione agrorum eius prouinciae quae est ad Celticum littus, quam Romani proprio nomine Provisuram appellarunt. Exstantillic public agrorum ac familiarum tabulae anno v CCCCLXXL colhscriptae, quibus tria millia ciuium qui agros ac famil1am haberent, cen I reperIuntur. Sed cum mutaris posseisoribus plebeius ordo a reliqui premeretur,propter immunit. te facerdotibus ac nobilitari tributas, grauis orta controuersia est inter ordines; quod qui erant immu nes, et
iam agris vectigalibus plebeiorum emtis immunitatena quaerebant. tandem S rebus in Curia 'arisiorum iudicatis,
993쪽
D RE 'VBLICA, TIB VI. dieatis & legib. Fracisci regis, Vectigalia ac prouincia ex libris censualib. petio potiere de se sum est. Rursus anno IJ , .agro tu Ccclesiassicoru i lituus Hiaperi innib. continetur descriptio facta cit, VcdCVimatu, quas principi ac Reioub. inopia laboranti P OtInces pii decreuerat, exactio qda aequabilis esset: si tamenn pter agrorum quamplurimas sub hasta disti actiones renouari necesse est.2- inde tabulasses uales eius Suinciae ldixi. Accuratius etiam Alcientis ager omni in Gallia Narbonensi descri plus est, quantitate caditimatione cuiusq; agris icta; ac triplici tri agrorum, optimorum inquam, mediocrium ac sterilium, cuiusq; generis triplici ratione inita, qua ego descriptionem abi piis peraequatoribus didici, cuiri ad conuentus Galliae Narbonensi profectus essem R. a M. um. Sic igitur prospici potest inopiae ac iusti ilimis tenuiu,
potillimumq; agricolarum querelis, qui tanto vectioalium ac tributorum pondere premuncur, Ut iam agris ac sedib. quasi toro cedere lit necesse LiteS etiam S cotrouersiae, quae ubiq; pullulant, po Vec Igalium ac tributorum inaequali distributione,&quib. terna mandis infinita pene iudicum mulii tudo Implicatur,2X censualib. tabulis facili me explicarentiar. hau deSItem peraequatorii, qui gratia vel odio imperata tributa iniquissime disper Vt rapinis
tui olent, latere possent neminem .dus eri culpi tri tum oecini butortina quam ferre pollit,imperaretur, eum culmin' tur, ,. id
imperatum ellet, spontio Ite permutationis bonurum e R aut tributorum prouocaret, ut olim Athenis fieri consuci se legimus: nam eiusmodi spontione vicit Magaclidem Iibciates; idem tameni Lysimachide Ictus est.. 'Plutari , an Ex iisdem tabulis publicis; qui tenues, qui locupleta QD tes, qui prodigi, qui auari, qui tures, qui peculatores es sent; quibusque artibus aliis quidem tot ac tantae opes quaerantur, alii tanta premantur Inopia, facile intelligi, utriusque remedia salutaria conquiri possent. Quo nihil magis est in omni Republica nece liarium . quandoquidem ex ingentibus paucorum opibus, intoleranda multitudinis inopia ciuitatio us perniciem C
994쪽
'8 IOANNIS BO DINI postem inferri perspicitum sit. Iam vero leges omnes aeiudicu in decreta, quibus pecuniariam poenam irrogari oportet, perceptis cuiusque Ormnis ac facultatibus ad veris limam iuris ac iustitiae harmonicae distributionem
exigerentur. in quo tamen grauim me propter illam bonorum curus'; Ignorationem peccatur. Improborum4tem veteratoria fraudes, quae in venditionibus emtioniblis matrimoniis, donationibuS, caeteris'; rebus ac rationibus distrahendis fieri nori nisi sero,ac ne vix quideintelligi possi int,vnicuiq; paterent. Hic omitto quam multa de sinibus regendis, deque haereditatib. eontrouersiae, tum etiam in ipse iure pignorum&hypothecarum , qui quibus priores ac potiores
sint, explicari polIeiu ex ea quam dixi,bonorum omniudescriptioneri cum tamen ex earum rerum ignoratione densitumae tenebrae non modo publicis, sed etiam priuatis omnium rationibus Ost dantur. Itio; tu iustiabro septimo cum dominia rerum continua inutatione
translata fuissent, ut quis cuiusq; praedii donimus esset vix intelligeretur, ita scribit UugasoLtιo intillarum rer mmutauerat dominos, censium agi placuit. Omitto stimius ingentes, quos in litib.eiusmodi iudicandis quemq; ficere necesse est praetermitto etiam quam multa iudicia, qcum publicis minimeq; dubiis tabulis disceptari debuissent, incertis aut fallis testimoniis dirii nuntur.Tot igit tu ac tantas utilitates quae Censuram consequuntur,astam caeces est qui non videat tam stupidus qui non se tiat tam demens qui non intelligat 3 Hic tamen videre mihi videor, turbam eorunn si1-blicas opes depeculantur, qui priuatorum fortunas diripi ut, a faenorib. tenuiti sanguine exsorbent, si malis ar tibus ditescunt, illud mihi opponere, indignit videri ex
census ac bonorum descriptione tenuibus tridem con- quiue uaria aemium,l cupletibus autem muluIam creata Hanc e- p Os nim potissimam praecipuamque census omittendicatis in arripuerint hi homines quos breui oratione dc notaui:
995쪽
DE RE PUBLICA, LIB. I. sit Iratii. Ego vero illis reponam nec intiadis ullum, nec inisocibus locum sole quoniam qui locupletes sunt,di tenuib. ii ridetur; , qui sunt inopes a pecunia,pro diuiti b. Obtrectatorum inuidiam subeunt. Domus tamen id liachan futurum an propter malevolorum aut etiam derisorum obtrectationem Censura tot ac tantis utilitatibus ac laudibus abundans omitti debet quis vinis quam prudens legislator, quis princeps, qui vel paulum admodum a recta ratione informatus acgibus silue adeo necessariis Rempublicam irrisorum aut invidorum metuor bauit quamquam leuis haeci cinanis prudentia ratio, quam ex illa lege arripulmi, pecuniam tan minco nplectitur agrorum censui nilail, multo minus per msonarum descriptioni obstat. Quod vero contra decus esse putant, priuator opes desinopiam, mercatorum item debitas creditasq; pecunias,ac familiarum occulta negotia, pacta conuenta, res deniq; ac rationes in vulgus manare , eo ips fatis declarant sua sceleraturia, rapinas,s audes occultare velle. nauti quis 3 caeteris integ itate vitae praestat; ita quoq; stla facta,ge ita voces atq; ad eo mentis ipsius agitationes ab omnibus sciri atq; intelligi gaudeat: quanto magis pecuniarum ac bonorum censum Z Cum enim Architect'
quidam effecturum se Livio Druso Tribuno plebis promitteret, nequis in suas aedes prospectoum ullum haberet; o Pero,inquit Drusius, meaSades unicuiquesct atere ro- Io,ut quid mitu agatur laterepsit nemiwn hunc Velleius Paterculus sanct itate atque integritate vitae claruisse scribit. At Censura aduersus improbos potissimurn comparatur. VetereSenim Romani non modo pecuniarum: agrorum, sed etiam acceptia expensi rationes, atq; adeo actionum fere omnium ephemerides commentarios conficere solebant postremis vero temporibus, quibus vitia fraudesque abundantius pullularunt, rationes a priuatis conscribi desierunt, cui aeditis rationibus anteactae vitae iudiciorum publicorum ac pri
996쪽
per improbis vero, siaeneratorIbus,tyranniS,atque iis omnibus iii aliena diripere, haudare,fallere,s Oro cedere
solent, displicuisse videmus ut antea Tiberii: caligulae,
Neronis, Domitiani exemplo confirmaui. Absurdum es igitur quod cesse bonorum patefacto, tyrannis ad priuato hum inuadendas Opes aditu aperiri
putant; cum tamen tyranni semper abhorruerint a Censura;& Romani nec tyranni nec regis nomen ferre po- trierunt, maxini eouin una coluerint Censuram .quamquam quis Frannus ti Oi,tem, ii quam habet,adeo per
fricuit , ut locupletum ac potentiorum OpeS non magis optet quam egentium ac infimorum ut ubi nullus est censias ocupletes pretio gratiam ac immunitatem mercantur tenues vero diripium tur. Hinc tenuium ciuium aduersu , po Lentiores odia, distidia, querelae, secessiones.
Fugere,inqtrit Liuius , Senatu, te μj, tabul G, censius cui λ; quia noluit conspisi summam aeris alitani, qra iudicatχrasit demersampartem parte ciuitatis, cum interim obiecta=ηplebem aliis atque aliis hostibiss, Sec. Fugiunt ergo Ceneratores censum cur n. bonis iues iusta debita creditave, quasque haereditate S iure crevelint,quibusq; opib.suis vigiliis ac solicitudine cisitis frin, antur,sciri metuentὶ hic enim laudum suarum cumulus est vel maximus, q, suauis limos honesti laboris fructus iucundissime decerpunt nec ver dubitabiit patriae,cui Gmnia accepta f*rre debent, laboranti Opem ferre, agmiserorum ciuium inopiam subleuare. Qui vero publicas opes suas ducit, qui aerarium depeculatur, qui priuatos rapinis ac immensis i iotibus exhaurit,huic profecto eluenda Censura, metuendus est census.
Sed quis tam inops a consilio pranceps aut legislator,
qui usurarias leges abrogaturus stiria eratores constitate qui ebrietates ciuium laturus consiliuini a cauponibus petat esui in continentiam ab lxum m*deraturus,pro-dag0rum hominum ac meretricum greges ad consilium Padmittat irridentrum igitur ac sortium viroruin no , bis
997쪽
instituit revisastiber; metam tanto alitro imperio. Et cuna de sum Cenlbribus creandis agith, Hic armus, inquit, Censurae Mur. . . titi instit,reta paraa origine ortae,s deinde tanto iucrornento a ictaeis, ut mortv d cplinae que Romanae penes eam regimen Senatus Equitumqlie cent&riae,decoris dedecorisq. discrimen subditione eius inagistratiμ, publicoris Irss priuatsi litus locorure' clu.; ia populi Romauis: bnuta alia bitrio ent. Quid Plutarchus omnium fere scriptorum probatillimus Censura, inquit magistri aliis est omninm fucrati incus qui cum in.
quis putet nimiam illam in Republica ; bcra potesttate
tolerabilem no esse, at ne tanto quidem oneri sti feci a Iam, fallitur: cum tanto imperio quantum sui Romanorum, duo Censores susticerent. Neque enim censorii muneris erat initio Senatores legere, aut Senatu indignos eiicere: sed plebiscito id Ccn1bribus tribri tum, ut se populus eo labore ac taedio leuaret, ut Pompeius Festiis scribit; quo nihil ineri potia it utilius ac melius id autem
ferendum non esset in monarchia, in qua princeps a gistratuum omnium, maxime tamen Sena OIum cICa
xionem sui beneficii este ducit. Neccssarium tamen est tmni ciuitatum generi 's 'Vno Censoribus aerarii publici custodiam ac morum casti' iiij.gationem committi modo Cen ressa an ii, quorum vita non tantum a rapinis sed vitiis pene omnibus li-bς rasit ac vacuari quique caeteris omnibus integritate 3 prudentia praestent: qualium hominum Romani veteres delectum habere solebant: ut en res omnibus ciuibus seipsos quasi normam bene temperan terque vivendi, S ad intuendum,&ad imitandum prς-berent : omniumque mores ad virtutem&ad verum decus conformarent quo nihil umquam admirabilius
in ulla ciuitate fieri potuisse statuo. Illa vero, quam dixi,
998쪽
morum probatio; quinto quoq; anno fieri consueuerat, posteaquam vectigalium, tributorum, agrorum publicorum , ac totius aerarii curam gessissent tum etiamsi qua arceS,portus, moenia vias militares farciri ac refici
Uporteret, erat ea cura Censorum exti emo Censurae actu, populus uniuersus in Campo Martio sacrificio solemni lustrabatur Dordines ciuium censebantur: uti quisque sagitiosam vitam duceret, ita nωtabatur in tabulis publicis,ut eam notam iudiciis ipsis formidabiliorem boni ciues albitrarentur. Ac si quando Respublica bellis urgentibus Cens iv. m intermitteret,ium facile ab
omnibus percipi poterat, more Sciuium corrumpi ac ciuitatem labefactari perinde ut ea corpora quae medicinas vacuandis hirinio; ibit necessarias omiserint. Id secundo bello Punico sitis intellectum est, cum Annibal Italiam quateret, ac Vibem ipsam obsideret; qui b. temporibus domostica disciplina ac morum probatio ali- . u. , quamdiu intermissa fuerat: postea vero qua Annibal ex
Italia excessit, Ad mores hominum,inq- Liuius', animum aduerterunt, caligandaque vitia quae vellit diutinos morbos agra corpora exsesegignunt, nata bello erant. Neq; tamen publicorum aut priuatorum criminum cognitionem sulcipiebant Cesiores; haec enim magistr itium decretis ac sententiis finiebantur; sed omnis animaduerso eorum Vitiorum erat, quae nec legib, nec magistratuum iudiciis vindicantur quamquam nec maguestiatus vlli tam accurate scelera ulciscuntur, quin maxuma pars publica declinet animaduersionem ac leges ita perrumpat, ut bestiae maiores araneorum telas subtiles. quibus exiguas muscas irretiri videmus. Et ut publice omnia quae legib. sunt comprehensa crimina, Vindicetur. quis tamen, ex legib. virtutem aut dignitatem metiaturξ
uuis est, inquit Seneca,quise prostetur Eme omnibus innocentem Z ut hoc itast, quam angusta est innocentia ad legem bonum e se quanto latius patet viciqrtim quam iuris regulatquamultapietas , humanitas iberalitas, iustitia, des exigunt,quae extra publicas tabulassunt haec ille quamquam ignar illum
999쪽
diuinarum legum, non tamen earum quas ab ipsa natura arripuimus S ex p essimus. Nam si quis animi tui complicatas tabulas euoluere velit. lam se ipse doceat eum virum bonum eiIeqtii prOcitc uidem,quibus possit, noceat veto nili lacellitus iniuria nemini; qu. e nullis sunt populorum legibus comprehenia. quin etiam multa pestifere, multa perniciose iuberi ac prohiberi videmus,ci non magis legum nomen merentur, quam si furiosus ea concestu suo sciscitat. Certe quidem nemini dubium este arbitror, quin maxima quaeq; scelera, quibus maxinde infestantur ciuitates .a iudiciis ci tribunalibus procul arceantur.peria dia nullis.magistratuum iudiciis vindicatur. quo taliacis agitio vix ullum detestabilius est: at ea cognitio tota fuit
Censorum. Indicant inquit Tullius, notationes anImaduersionesq, Censorum, cilia nulla de re dιligentiis quam de iureiurado iudicabant. Iam vero ebrietates, crapulta, luxuS, alea,
scortationes, publicae ac priuatae, nulla vi,nullo iudiciorum metu coercentur; quibus morbis qui mederi sine Censura potest e publici vero corruptores huc illucvagantur, dc Optimos quosq; ad caedes occultas, vel ad rapinas designant; a quibus tandem nisi a Censeribus arceria Republica potiunt Nam Censeres quo quisque modo se domi in ipsis latebris aduersus uxorem,in
liberos,erga seruos, cum propinquis se gereret, accurate conquisierunt. Quamobrem si proprium nomen Censura quaeratur, ego ciuitatum gubernati icem, Virtutum omnium effect ricem, bonorum ciuium procreatricem, improborum expultricem appellare non dubitem cum ea non modo flagitiorum ac improbitatum robustiorum radices circumcidere,verum etiam vitiorum fibras euellere, stirpes elidere, semina exstinguere sola posse videatur. Quod si veteribus olim tam utilis Censura visa est,ut cia uitares ea carere non pollent profecto his tempotibus multomag: Inecellaria iudicanda sit propterea quod oninium tere populorum moribθs ac legibus maritus
1000쪽
86 IOANNIS BO DINI in uxorem,pater in liberos, dona inus in seruos vitae ac ne ' δ' in 'si cis potest a tem habuerunt, ut superius ' diximuS. nunc vero cum ius illud unicuiq; ad cnitum sit, quis impietate liberorum aduersius parentes, uxorum impudicitiam erga maritos, seruorum petulantiam in dominos,vindicare poterit Z quam nudi ae puellas etiamnum a parentibus iplis prostituunt ui quam multae corpo te questum facere quam nubere, infantes exponere aut nccare quam alere pi stabilius ducunt qua tanaen iubi ita Centura co- .erceri poterunt numquarn.
De religione erga Deum o disputo qua tame nihil nomodo in ciuitaribus, sed ersa in lingulis a miliis pia' aut antiquius csse debet. 1 cura etsi Pontilici b. ac sacerdotibus madata iit, Ia isti arta si tanaen est Omnen Oi eram,
cura, solicitudinem in eo collocare ut religionurn in pri-hPρ- Τ H Dis summa ratio habeatur. Etenim diuina lege ter hi tminimii ad sacras cociones adire iubetur pleriq; tamen ab omni cultu diuini numinis penitus abhorret. ex quo impiorum seminaria talonge lateq; pullularunt,VtnCharia verborum ex sic cratione coelestium numinum vim
omnem publice detestari nodubitet,&quidem impune. At diuinarii legu metu sublato, humana quoq; iura, deinde magistratus es pellum ire, ac postremo flagitiosos homines effraenata quada licentia latrocinari, occidere,VeneniSaximo quosq; tollere, omnibusq; flagitiorii generib. omnia coplere necesse est. Neq; n.sperandu ut legib. vllis aut poenarum metu, g numinis metuin omnem abiecerunt a facinorosa vita deterreantur; quia legum meim nonselerased licentiam comprimit cum Hant
merabiles Molim fuerint,vi hodie sint, qui tametsi ab edictis Praetorum irincipum legibus non desciscant,
nequi1I1me tamen vivunt. Recte enim Lacitant. Possilint, inc it,leges delicta punire, conscientiam munire nonpossunt. Cum etia ab educatione iuuetutis totius humanae vitae ac ciuitatis bene instituendς Someta pedere videantur ut sapienter est a Plat. ex Lycurgi sententia dictum: