De incerto, fallaci, vrinarum iudicio, quo vromantes, ad perniciem multorum aegrotantium, vtuntur & qualia illi sint obseruanda, tum praestanda, qui rectè de vrinis sit iudicaturus, libri tres, per dialogismum contra vroscopos empiricos concinnati D.

261쪽

svncope,si sanguis mittatur, vel clyster iniiciatur,cu ius exupla aliquot habes in nostris Obseruationibus de febribus, quare & ab iis remediis licet necessariis

cauebimus cia natura aut temperies corporis id negat: ita nec puero tuta est adeo venae sectio nec decrepito, neque praegnantibus in principio & fine quibus& purgatio vehemens suspecta est. Quod ad animi

motus attinet,pusillanimis haec tuta non sunt. ita nec iis quibus valde aluus fluit,aut quibus menses superfluunt aut haemorrhoides. Quae vero exterius adue-nsunt,est aer,sic in mollibus corporibus si aestiui cal

res excedant,aut frigora usehementiora adsint,haec e

de prohibet,vii & regio nimis calida vel frigida. Pl rimum etiam valet cosuetudo: nam alij ter aut quater in die assueti sint comedere, tales plus in die reficere oportet;nam ab inedia,vires facilε deiiciuntur. ita qui ct venae sectioni aut pharmacis consueti sunt, minus ab iis Dduntur. Sed & hic ratio morbi praecipuὸ ha- , benda, qui si adeo processit, ut nullo modo auxiliari possit,nihil tunc agendum est, ne medicas infamiam

incurrat, aut optima remedia calumnientur. Cum vero Argenterij sententia duo sint maxime quae agere possitnt,natura & medicus .inprim is prospiciendum, an aliquid a nobis agendu sit nec ne,an totum negotium comittendum naturae: qui hoc ignorauerit,grauissimos errores incurrit, clim imperitus medicus ea

impediat,quae solius naturae opera sunt,& in desperatis morbis aliquid aggreditur prςsidioru auctoritatem minuendo, cum locus praedictioni sit relictus& non curationi. Eu L. Quam stultu igitur est,imo temerarium & audax hoc genus medicorum qui tam subi id ex lolio semel inspecto medicamenta praescribunt, &victum iniungunt, ne viso quidem aegro, aut eius morbo

262쪽

LIBER TERTIUS. 23smorbo cognito : hinc saepe naturam impedientes, agros infinitos & insperatos ad orcum demittunt. Pniti. Non sciunt isti impostores de flagitiosi um- mantes, quod indicatio huius scopi prisdicti sum tur ab ipsa rei essentia non a latio) num talis morbus vel affectus sit curabilis,nec ne. Si autem natura affectuum de quibus agimus, huiusmodi est, ut de iis nec desperetur; nec adeo leues sunt, ut solius naturae beneficio curari possint, indicat plane a medico quid agendum esse. BRvT. Hoc opus,hic labor est. EvL. Belle quidem,sed nunc Philiatre secundum scopum, quid agendum sit, aggredere. Pui L. Bene admones, Grumi picum cognitum habeamus an a nobis sit aliquid agen τ' dum, statim emergit secundus scopus, scilicet quid 'agendum: nam cum multa variaque praestare possit medicus,plurimum refert intelligere,quid ab eo fieri

debeat, an scilicet vacuandum, replendum, digerendum, resbluendum, nutriendum , alterandum, refrigerandum, calfaciendunt, & innumera alia ; aut aliquid aliud faciendum: quod qui ignorat,dum unum pro alio cepe aggreditur, homines vehementer laedit. Causa igitur inciscat, quid sit faciendum,ut dicebat

Montanus, sed efficiens maxime praeseruationem, cum causa essciens ad praeseruationem pertineat: causa vero materialis aut corporea aut incorporea ad curativam seu curatorem. Iam & istae duae causae materiales inter se etiam differunt: quia causa materialis corporea, sibi vendicat euacuationem e incorporea vero alterationem. Quid igitur agendum sit, sumitura causa esliciente dc materiali. Vel haec indicatio sui breuiter concludit Argenterius) sumitur ex numero& differentia malorum. Quamobrem cum status

nostri corporis actionem indicet, diuersis illius differentiae

263쪽

rentiar, ut conseruationem & mutationem, sic alias differentes actiones monstrabunt. Quod enim vehementer affligit, vehementem actionem quoque vehementer agere posse indicat. Corporis status qui

praeter naturam est, sui ablationem, causis praeseruationem, morbus curationem, symptomata quae vehementiora sunt, mitigationem: ita & in statu secun dum naturam, quod cita eget actione ut nutritione,

eam, & id quod citd conseruare nutrire e possit:&-dia simia nam omnia quae sunt secundum natura,quod seruare

--sim ' se postulet, nemo est qui ambigit: Hinc enim sanitas, imo vita ipsa consistit: similia similibus seruantur: quae enim similia sunt non alterant. Sed causa morbi,& morbus ipse,& symptomata clim praeter naturam s mi, ablatiopem sui indicant. Vel symptoma mitigationem sui,ut diximus. Q od autem tolli sine dolore nequit, indicabit & ablationem sui cum dolore. Illud tamen praeserendum alteri, quod mitius agere aptum natura est: Sic sanh putrefactie partes dolorifida Leuissimaque requirunt auxilia, a quibus, quod est corruptum,rescindatur. Eadem ratio in aliis& genere praesidiorum. Evc. Haec etiam secundum Galenum a partis dignitate, natura actionis,substantia, situ sumuntur, quem & alij sequuntur. Sic Iacchinus ex temperamento partis, eiusque praestantia,

situ colligantia ,huius scopi indicationem sumit. E dem modo & Donatus primam indicationem simith a temperamento ipsius partis,cum & substantiam simul cum assectii genus medicamenti commonstrare ait, ut quinto Methodi,velut utendi modus ab ipsius misi a forma ac situ. Eodem modo I Galenus iubet naturalem temperiem seruare similibus , ut sicciora siccisse . natura partibus, & humidiora humidis adhibeamus. Et

264쪽

Et ideo 6. Methodi ad aures purulentas Galenus si

cissimis utitur deterstitis medicamentis. Secundo etiam Donatus ab actione ex Galeni sententia indicationem sumit. Sic ventriculum & iecur, cuius

actiones toti corpori inseruiunt, cum cautione euacuandum iubet & roboratione: Sic & praestantiam partis obseruat.2. ad Glauc. Aliter enim principes partes tractare oportet, si phlegmone laborent, aliter ignobiles usu, idque ob actionis pretestantiam : cuius rei exempla habes fi Ga l. 13. Methodi, ubi docemur,

principum partium & earum omnium , quae actionem toti commune habent,robur esse quam maxime seruandum. Tertio indicationem capi idem Donatus a figura affectae partis. Hac ratione cognoscimus modum euacuandi, quod venter vomitu, deiectione; . intestina deiectione tantum, sicut iocinoris caua expurgantur. Renes vero, iocinoris gibba vesica per urinarios meatus. Cerebrum per palatum, nares &aures : pulmo, pectus, per asperam arteriam, fauces. Quarto indicationem accipit secundum mentem

Galeni ex situ Atque haec partis assectar indicatio sane non leuis est, cum ad solidarum partium intemperiem , tum ad succorum vitium. Nam qui per summa corporis intemperie laborant, iis medicamenta, quae intemperies requirit, applicabimus. Quibus autem in profundo corpore intemperies est, in his

ratione interualli habebimus, hementioribus utentes medicamentis,quam intemperies requirit. Nams eis utaris quae intemperies postulat, multo imbeciuliora quam usiis exigit, ad locum peruenient. Ad euacuationes quoque situs non nihil indicar,societatem, cum aliis particulis, laborantis partis docens, &propterea per quae loca,ac quomodb euacuare opo

teat,

265쪽

a 33 DE INCERT. VRIN. IV D.

stat, ipse partis positio praecipue demonstrat, ut liquet 2.Deart.curat.ad Glauc.& F. ac i3. Methodi. Quae enim ad situm & colligantiam pertinent. muti tum enim reseri, an pars affecta in sublimi sita sit, an aliis partibus obtecta lateat. Nam quae latent,vehementiora desiderant,ne interim vis medicamenti languestat. Huc vero & distantia spectat, ut si per ebibita sananda ulcera renum , quod longe absint, romedia vehementiora posciant,& una quae eorum vires deserunt ad longinqua. itaque detergentibus dius .in timii, retica admiscebimus. Ad situm quoque partis pertinet nosse, ut prona pars sit, ut facilε inhaerere medicamenta possint. Hinc est inuentum, ut eclegmata' . viscida,in pectoris vitiis conficiantur,quo gutturi diu inhaerentia aliquid ex his intra viscus exudet. Sed &applicandi ratio hinc inuenta, ut resupini diu in ore

'n teneant, laxatis gutturis musculis. Ex partium vero

conlociatione, seu colligantia maxime habetur, qua

via corpus euacuandum sit, si quando vacuationem exposcit. Etenim vacuatio quam maxime seri potest facilis, & sine noxa esse debet, & celeriter prodesse rquocirca per determinatas quasdam partes non temere ex unaquaque fieri debet: quod sanE praec pium tum ad purgationes, tum ad sanguinis missio-nsi est comune. Nam ita praecipit Galenus fieri per

communes Venas, tum vacuationem , tum auerso-

. nem. Sic & purgatio ut diximus ) iocinoris optimὶ

per intestina perficitur, quibus per venas mesaraicas iungitur, praesertim ipsius caua. Sic ventriculus vomitu : renes urinis. Etenim praecipiebat Hippocrates dolorum per proximum ventrem purgandum, id

est, per proxima loca fieri debere. Quintam in dic tionem no spernendam idem capit ex mente Galeni

266쪽

ex sensibilitate partis: nec spernenda est haec indica- piatio, quam sensus partis acuitas, hebetudoque suppe-

ditant, quando omne medicamen contemnunt, quae

tardi sunt sensiis, ctiam si non leuiter rodant. At quae 'acuti sunt sensus eorum vires dolore re tuuntur. Expedit igitur has non consertim, nec semel valentioribus auxiliis mederi, sed tuto potius in tempore. At ubi tardus est sensus in his etiam celeriter obire quod iustum est, licet semel utendo remedio, quod sit idoneum. PHic. Quanquam haec ita se habeant secun-

dum Galenum , quem & alij sequuti sunt, quod a partis dignitate, natura, actione, substantia, situ,tum reliquis iam dictis indicari possunt, nempe remediorum genera,non tamen haec ss proprie loqui velimus cum Argenterio) sunt,quae diuersa remedia indicant. sed ea quae praeter naturam sunt diuersa,vi Calenus exactius & magis proprie docuit lib. De opti secta,&iIa. Methodi. BRvT. Videntur igitur xestri medici rursus hac in re non conuenire. E v L. Licet confuse aliquando loquamur & propriis nominibus aliquas do abutantur, ut etiam antea audiuisti; tamen in re ipsa conueniunt, quod lurc singula sint expendenda siue sint indicationes propriae ductae vel co indicationes:haec tamen omnia scitu necessaria sunt & examinanda, ut rectε curationem absoluamus,&ita hunc fecundam scopum principalem non ex inspectione lolij sumemus, ut v scopi faciunt, qui remedia &praesidia male inquirunt ex uromantia, atque ex lolij tam incerto indicio medicamenta pretescribunt, cum ipsi nondum sciant quid agendum sit vere,& sic omnesvno calceo calceantes,ut habet prouerbium,unicὸ in hoc sunt,ut perpetuo ventrem egregie perturbent,:potius veneuis, quam veris pharmacis, insequentes

vestigia

267쪽

a o DE INCERT, URIN. IVD. x

vestigia Chimistarum , qui metallicis indesinenter

utuntur. Verum tu Philiatre ad tertium scopum a cede,tum eius indicationem aperias. PHi L. Tertiusi opus principalis erat,qua re operari oporteat: Nam cum stiamus quid agendum, ilico in mentem venit, qua re id poterimus praestare. Cum enim ad agendum materia sit opus & instrumentis si quidem medicina victu & remediis utitii r) tertius kopus statui, tur,qui genus materiae complectitur: multum refert, si unum pro alio remedio stimamus. Admonet enim hic scopus in electione commodae materiae delectum adhibendum. Non haec Brute in putido lotio inquirenda. Sed cum hic scopus materiam medicam requirat : hanc indicabit partim morbus, partim causa. Si morbus,qui sine praesentia medici dignosci non potest, multoque minus aeger curari, si medicus illi non perpetuo adsist x, vel saltem cepius illu invisat. Desine igitur delirare quod medicus apud aegrum praesens esse non debeat. BRur. Experior quidem deliria uroseoporum magis innotestere. Sed tu pergas hunc seopum enarrare. PMi L. Hic seopus utili iasimus est, qui a morbo vel causa eius vel symptornate indicatur. Sic obstructiones vehementes indicantea remedia, quae valde aperire possunt: copia humorum, quod multum evacuet. Crudus, vacuationem ante coctionem non admittit. Pessime igitur ur

mantes faciunt, qui inspecto solo lotio ilico ad purgationem confugiunt, quamuis Hippocrates dixerit, Concocta autem non cruda medicari oportet. Et sievnumquodque proprium remedium indicat, siue sit cause,seu morbus,seu symptoma. Intemperies alterationem indicat, multitudo humorum euacuationem, cruditas concoctionem, dolor mitigationem, siuxus

vehemens

268쪽

LIBER TERTI V s. 2 Ivehemens constringentia. Ex isto scopo cum & ce tus numerus malorum cognoscitur, certaque in singulis ratio praesidiorum. Cum medici in consiliationibus vel actionibus praesidia petunt ex sex rebus non naturalibus primo, postea a medicamentis, certe in hoc reprehendendi sunt,qubd in grauissimis affectibus a leuissimis auxiliis exordiamur, veluti si quis in phrenitide de aere de luce disputet, quum pr staret ρ inopist mo

ab initio de venae sectione & aliis generosis remedii;

disserere. Deinde est, quod damnemus cum Ar- scru Qt,

genterio hoc institutum , quod scilicet illa nempe

sex res non naturales non semel sint percurrenda, sed toties quum aliquid moliri volumus, quae in se cundo aut tertio scopo fiunt comprehensa. Vcluticum fluxionum remedia quaerimus ab aere reliquis que rebus non naturalibus petenda, docendumque quali aere, cibo, & aliis eius generis sit opus. Idem tamen faciendum cum causas fluxionum rescindere studemus: item quando discutere volumus, id quod in parte insedit, aut cum febrem curare, illius que causas abigere cupimus. Illi vero sui satis apparet)non sine magno errore de aere, cibo, potu, aliisque rebus non naturalibus semel duntaxat deliberatar, quasi eadem uniuersis asseetibus, qui in aegrotante reperiuntur, diuersi generis & naturae: aut iisdem per uniuersum morbi cursum conueniret. Alius tamen cibus in principio phrenitidis, alius in fine conuenit,& ita de aliis. Nec praesidia ab illis rebus tantum non naxuralibus sumenda, sed a quatuor fontibus,Vt Galenus quoque facit. s. de sanit. tuenda. Exempli causa si fluxionis remedia qiinimus, sciendum eas etiam vehementes revulsione solum alias deritiatione silli. Consulet igitur primum genus corti,quae extrinsecus agunt

269쪽

a 2 DE INCERT. VRIN. IVDIC.

agunt,& inspiciet an reperiri aliquid possit, inter ea quae impulsu agunt, vel hos ambiunt, vel admouentur, appenduntur, aut circumligantur partibus stivi enim sub illo genere continentur in quod reuellendideriuandique vim habeat: atque illud in medium proferet. Postea ad secundum fontem perget,speciabitque an aliqua corporis adtro,ut ambulatio,fluente humore ad caput & eodem irruente ad pedes fluxionem reuocare sit apta. quo loco quietem,exercitatio nes Omnis generis, vitae conditionem, denique animi corporisque omnes actiones expendet, trahetque ad suum usum singula , quae fluxionibus reuellendo aut derivando succurrere valent. Tertius succedet postea sons, qui continet alimenta, medicamenta quae in corpus sumuntur per quamcumque illius partem &quocunque modo: nam quaedam immittuntur, leu rantur, manduntur, bibuntur, inspirantur, lambuntur,paulatim q. destillant, suguntur, aut aliter in corpus sumuntur : quorum vim perspectam habere Oportet, & ea capere quae idem faciunt. Quartus d inde sequatur fons,in quo continentur quae aliquid dcorpore evacuant sensibiliter, aequaliter, inaequaliter,

ab uniuersb, vel a quibiis da duntaxat partibus; quod

cum educitur, vel retinetur, fluxionibus medetur: istis sontibus exhaustis protinus acquiescet animus tamquam nullum remedioru genus omiserit. BRVT. Maximam artis dissicultatem nunc intelligo ac audio. Eu L. Audis quidem, modo Antiquum non obtineas,& rursus ad ignavos tuos vroscopos reuertaris, qui

cum hanc difficultatem percipere non possiant, sola illa diuinatione utinae inutili contenti fuere, ut pro medicis haberentur,cum tales nequaquam sint. Sed punc quartum scopum eiusque indicationes Philiatrei agSredere.

270쪽

LIBER TERTIV s. a 3 aggredere. PHi L. AEquum postulas, nequr recuso. Dicalia quir-

Quartus scopus erat quali te praestandum esset, quod ' quaerimus. Quum eadem agentia diuersis qualitati-Dus sint praedita, nec parum intersit, hac vel illa qua- te 2

litate materiae uti, veluti inter ea quae bilem purgant, in ,- plurimum refert qualia eligere debeas: non satis est scire, quid evacuat,sed quid bilem aut aliud cum vu-litate: igitur quartus scopus materiae qualitatem spectat. Remediorum qualitas sumitur iuxta Galenum ab actione quam edit, a parte cui praecipue dicatur, f& ab affecta cui medetur, haec sibi nomen adoptat. ἱ--'q- Actionem edunt primae qualitates, nempe caliditas, frigiditas, humiditas & liccitas: ex hisque natae, ut quae emolliunt, indurant, laxant, tendunt, quaeque rubstantiae concrementum consequuntur: cuiusmodi sunt quae tenuant, incidunt, & incrassant, & meatus infarciunt, emplasticas vocant: quemadmodum &quae ex ambabus iis nascuntur, ut astringens, densans, repellens, aperiens, digerens, detergens,& aliae id genus. Secundo a totius substantiae similitudine, a qua vis purgatoria manat, quae humores h corpore trahat, alia alios. Tertio ab affectu & affecta parte, quibus medentur, ut bechica, id est, tussicularis, quae tussi; stomachica, hepatica, quae stomacho&iecori conueniunt. Qualitates igitur primas adhibendas .esse ostendunt affectus quidem contrariam , ut calidus frigidam, frigidus calidam, & alij pari modo. Temperatura vero similem, calida quidem calidam, frigida frigidam, humida humidam,sicca siccam. Ad

eundem modum aliae qualitates, tum quae ex primis nascuntur, tum quae ex substantiae crassamento, tum quae ex utrisque ortum habent, contrariis affectibus& similibus temperaturis adhibentur: ut emollitae in λ praeter