장음표시 사용
121쪽
RODOLPIII AGRI C. tb ona,ea cretum es summa esse, θ*pra quae nihil sit expetendum. Ea sunt, cui breuis e di*Muo satus uniuscuiusque rei in suo genere persectisii mus. Summum itaque ignis bonum est, ct supra quod nihil requirat,ese maxime calidum Osiccii, O aquae,maxime humidam esse o frigidam.Sic arboris c boui sic equi perfectissima illa absolutim reaque habere,quae sibi tribuit in Dogenere reru,
natura. Hominis etiam, non qua uiuit, qua sentit
spectandum es siummum bonum,sied qua mentis enatque consili, capta;hac enim maxime censetur homo. Uerentia dicuntur,qua ad siumma conseque-da adiumento sunt,ut cibus otus,uestis,ct reliqua quae tuenda bominis uitae conducunt. enim perfectὸ,id est feliciter uiuere potest quis ,si ea conditione sit,ut uiure omnino non possit. Sed bonorum atque proinde finium quandoque ratio initur pro singularum rerum conditione,quam habet in gen re seuo quaeque,quemadmodum iam praediximus; scut dicimus,aedificantis inem esse domu in belli nem uictoriam.quae quidem esse in suo genere ultima uidentur,neque enim aedificat amplius ille, ne que hic bellum gerit,ubi domum fuerint atque uim horiam confiecuti. Quod autem ille extruendo pararieti calcem parat,lapides congerit,certum est parietem finem quendam esse,sed non ultimum; quia domus causa paries paraturi' ct hic, sem tot reuta instituit subruendis muris perturbandisq; desin Ioriυus, oppidorum expugnandorum gratia haec
122쪽
amerio O hic finis quidem est,sed medius O un
ctoriae conferens. uuandoque uero fines accipimus ex toto ordine rerum, quo cuncta alterum alterius
usibus uidentur addicta,quoniam omnia melioribus seruiunt.Sic si omnia quaecunque sunt, uno uelut coplexu colligamus,quemadmodum unum est summὸ et sine ullo perfectionis detrimento bonum, sic nune en ultimus omnium finis. In eis uero, quae in media sunt rerum strie sita,alterum incumbit alteri, prout es cuiusique magis minus ue constummata natu ra. Sic igitur in equo es duplicem intelligere mnem;alium naturae Da,itaque ferocem indomitumque esse, nullis obnoxium habenis, optimum in ipsio fueris,quod uaturae suae accommodatius, id est,
quam fessorem pati,fodi calcaribus, ct freno flecti,
frangique in gyros. Nec enim omnibus tantus ita nitus esset libertatis amor serua nasci, melius ipsis fuisset tum contra finem in ipso accipimus,ut humanis usibus accommodatus est. Sic bonum esse dicimus, non quod sibi maxime conuenit, sed quo maxime satisfaciat ministeriis nostris.Sic terra herbis arboribus rue uestita emectissima uidetur quippe quod i sprocreandis es natarat nobis,in fora, in uicos disposita,in aedium templorum areas aequata, sterilis oe nuda aptior eri. Istud etiam praetereunta non uidetur,posse unius plures esse fines, ut alius msperis,alius operantis,alius iubentis. Sic aedificatioαnis quidem,quodad ipsam pertinet, nis es domus equod ad ad cantem merces locatae opera, quod ad iobe
123쪽
iubentem, uel ut habitet domum, uelut vendat.Sic sudiorum proprius est finis eruditio;
at eius qui sudet,potes etiam quidem finis esse eruditio, ed fortasse es uel gloriae uel lucri sies. ct patris qui sumnum Liuilenti praebet mor increme taq; sit j..Amici quoque qui suasit ut aliquando opera fortasse ct eruditione Iludentis utatur . Illud etiam dicendum eLI , ut quicque in agendo primum est,ita finem sibi de linat postremum. Media quan to magis a primo recesserint , tantum citra po Ir rea subsistunt. Prima enim ad agendum potisibina sunt,postrema ad expetendum, illorum enim gratia alia expetuntur. Sic in facienda naue,primae sunς partes eius qui impensas praebet , cηius sinis sunt: opes , quae ex subuectis parantur mercibus. Illum muta sequitur: is namq; non eo usq; se porrigit, uerum lucrum ex nauigandi mercede spectat. Iam qui nauem fabricatur,non id qum ecquis ipsa sit nguigaturus, modo extruat navem. Sic qui ligna dunt , qui ancoras funesq; parant, non illι nauem spectant ed ut materiam solam praebeant,ivsi umqtum nauticum parent. Quos ut uirtus, quoniam optima es, laboribus Osudore quaeratur, ut qua in arduo sit oe long ime posita,cuiq; paranda ora alia sint desinata .vicia uero et uilia olla ,ad manu sinit,et ut inquit Hesiodus cumulo liceat accipere. Scholia in caput Is.
AG v MY'aurem omnia boni alicuius causa.
quis agi riis idcirco id facit, quo coluequatur aliquid , quod
124쪽
quod aut reuera bonuin sit,aut certe ipsi tale esse uideatur. Vide Aristotelem in principio Morali u. Nec enim omnibus tantus esset ingenitus libertatis amor. Pulchrum me hercules hac de re carmen est Seuerint Boethii,de consolatione philosophiae.lib. Quantas rerum sectat habenasi Natura potens, quibus immensum Legibus orbem prouida seruet,&c.
Sic arboris, sic bovis.) Vide Uallam lib. dialect. r. e. rr. Sic bonii esse dicimus sibi.) Laurentius Valla, ei qua sibi,dicere malui flet. Po fle unius plures esse fines. Iloc . quo intellectu accipi debeat, ipse Rodolphus explicae capite sequeti,meminit item eiusdem Rodolph. li. 2.c. Sed sortassis est uel gloriae uel lucri spes Cur no potius gloria aut lucrum ipsum Certe nemo nauat operam literis ad consequendam gloriae aut lucri spem , ad . . lucrum aut gletriam ipsam multi. Vt quae in arduo sit. Huc refert Homeri cum nigra radice,flore lacteo, mortalib.uero inuentu difficilem. Ite Poet locu de aureo ramo.lib. 6. Aeneidos. Et, ut inquit Hesiodus cumulo liceat accipe.) Exponit quid sbi apud Hesiod. uellem Verius porro ipsius poetae super hacte sic lint.
Est & prouerbium apud GraecoS Σύντομος δε απι αρι-ria, id est, compendiosa res.improbitas, uirtus
longa. Vide prouerbium. Dissicilia quae pulchra.
DE EVE TIS: Cap. XVI. Doterant quod ad euenta pertineto uideri uoia
cere quae de causis diximus. 2Veque enim melio ratio,irarietasque caelorum cognosci aut tradi po-
125쪽
parata essectorum obtinent locum domu statuismus siue,desinata sunt in domini respectu,quia D randis ipsis insumitur opera, me j quidam sunt mnes. Idem enim fine es O essciens, nihil repugnat,
non modo diuersissed idem etiam ummodo diuem a ratione comparatum, ut qui domum aedificat qua ipse utatur Diens en domus, quatenus eam aediicat, ct finis quatenus eam propter sie hoc est habitandam sibi parat. Sic forma O finis idem Ge pM
sunt, forma enim omnis ferὰ .actionis proximus essmis. Λlateria Omis, materia ct forma, oecie O materia, e*ciens O forma, nequaquam possunt in idem conuenire. ἰeq; enim nauem fabricantinis esse possunt ligna,e quibus ipsam fabricatur, ne inque idem esse ligna possunt, quod forma nauis, sed neq; ligna ineq; forma nauis, neque alia quaeuis buuiusmodi queunt ipsa sese ocere, quod nece se esset,s idem oeciens esse, ct uel forma uel materia
posset . Huius etiam admonendi sumus, cuiuslibet euentus in suo genere unam esse causam, O contra quoq; , cause cuiuslibet unus es persee o proximus euentus. uuodpraediximus autem, esse nonnunqua plures unius rei fines,id non obstat isti quod iam dicimus,quod uel ex verbis illis perspici poterit. A dificantis enim finis unus O solus,es domus, ad quecum peruenerit , cessat. Quod autem praeter dommum uel lucrum, uel aliud quicquam pro opera petit, id non facit quatenus aedificans est ,sed quia uel inops uel quarus est.Sic etiam forte gloriam speraxi
126쪽
χo DoLΡΠI AGRI C. ex opere: uerum non quantum aedificans ,sed quia aliqua id sibiputat profuturum. Potes itaq; quis, ut non sequantur ista, aedificare; ut non fiat domusi ad care non potest. copiosius es hic locus causarum o eventorum ,
O in uarios patens usus . Huc enim ferὸ redeunt cuncta, quaecunq; in consilio hominum deliberati neque uersantur. Duo enim isa in consulendo maxime sicquimur, expedia nec ne ,σ an fieri possit. suorum quid expediat, ex fine colligimus; quid seri positi, ex escientibus. Quicquid enim utile, id alicui rei consiequende utile oportet esse. Sed quicis quid fieri polse nolumus, maxim8 ex escientis famcultate poterit ostendi. In laude etiam ct uituperatione,praecipuas hi loci obtinent partes, cum utraq; illa, non alia re certius ueriusque consent, quam essectis rine. virtutis uero rationem praecipud perιinet finis,quando multis in rebus no tam refert quid facias,quam ob quam causamfacias. Et idem factsim, alius ut ob iram incon multumque mentis impetum uituperabit,alius ut magnanimitatri. consantis uiri proposito dignum laudabit. Sic honestu, quia per se expetendum dicimus, quod ultimi finis
proprium est,ex desinatis uel maximὰ dignoscetur. Neque haec tamen eo pertinent,ut uel hos locos ὰ reliquis quaestionibus, uel ab his quaestionibus reliquos locos excludendos putem; neque si maxime conu nire sis dico,idcirco solumcouenient. ria es horuomniu ratis,o de quibus perpetuum nihil semel poterit
127쪽
erit praecipit sed quid optimum sit, rerumpraesens
usus melius docebit. Scholia in eaput I 6.
I POTE RA N T quod ad eueta attinet. Euenta sim quae ui atq; impulsu causarum eueniunt. Quorum alia effecta,alia destinata dicuntur. Eneta,quae sutina ea usi iesficientibus. Destinata quae in certum finem aliquem, ordinantur. Sed causam,quod ex uerbis illius perspicerct
licet,ad sola efficientia redegit) An Cicero de solato'. quatur causa efficiete uiderit Rodolphus. Boethius eerte in comentariss ijs, quos scripsit in Ciceronis Topica secus docet. Verba eius si quis requirat, sic habent: AUuerb.M Tullius principalem causarum diuisionem facit. in ea quae efficiunt aliquid,& in ea sine 'uibus effici ne
queat . Ut id quod efficit,ad eam causam conseratur, in qua motus principium costitutum est. 1d uero sine quoenon fit aliquid,tum ad intellectum ma teriae trasseratur, vel eorum quae adiuncta materiae efficientis adiituant facultate, tum ad reliquas causas ducatur, ut paulo poste ius apparebit.Ηaee ille. Quanquam quid ego autorem laudo Boethiu,cum ipsius uerba Ciceronis facile idem: declarentλ Aes certe materia est statuae,& sapientia nortam efficiens quam forma est sapietis, quibus exemplis usus est Cicero. Quae huc asscribenda putaui, non ut incuriae arguere Rodolphum, sed ut dispiciat inquiratque diliges lector,eequid aliud sibi is uelit,quam uerba eius prima utat ut stote prae se serui Sic forma & finis. Aristoteles α.lib. Phisicorum ait,formam & fine posse idem esse numero. eausam effectricem specie eandem cum his esse posse,numero non posse. Itaq; quod subiungit Ro-dolphus, causam efficientem & forma non posse esse idem, de numeri nimirum identitate accipiendum est, non de speciei. Cuiuslibet euentus in suo genere unam esse causam.) Qui tantilm unam An fio plures interis, eausae ad unum aliquid efficiendum e5cumint C cur 'i H a runt
128쪽
rant quide,si de quibus libet causis loquaris: At Rodol
phus de sola loquitur causa proxima,&de eodem genere causarum. Contra quoq; causae unius unus est per se S proximus euentus.)Recte alliud, per se& proximus. Alioqui causae unius plura nonnunqua esse euenta quid Rertet Ignis proxime ac per se causa coloris est. Quod aute hinc in luto sequitur induratio in certa mollities, hae uelut accessiones quaedam sunt primi illius euentum di effecta ut ita dixerim secundaria. Quod praediximuς autem) Dilutio est obiectionis, quae oriri possit ex ijs, quae dicta sunt capite proximo. Quando multis in rebus non tam resert quid facias.γΤale quiddam &.Quintilianus habet lib. I 2. cum Osten- .dit, a uiro etiam bono, non bonam interim causam posse desendi. Meminit eiusdem rei idem autor libro temtio,& item quinto.
D E LOCO. Cap. X VI LA Pplicita placuit uocare,quae addita rei extrin- 'secus, no sunt quidem causa eius, praebent tammen ilii denominationem. sunt locus,tempus, Oea qua dicimus connexa, tria uidelicet e primis reα
ra generibus d es praedicam entis, illa fer/,quae ubi,
quando, ct habere dicuntur. Et Cicero quide Ediunctorum nomine ina coplectitur,nos adiuncta credimmus illa esse,quae inferius dicemus cotingentia, qua quantu ab his distent, suo loco cuin explicabuntur,
nobis haud erit di cile uidere. Equidem inueniendorum locoru hanc una mibi persuadeo fuisse causam. vi quaecunq; uel in rebus sunt, uel attingui ipsas, uelqxus nude cunque accita ad ipsa aliqua parte ad facienda de illis fidem prosint; ea in certum conclusums redigeremus ordinem, pro cuius ; qualitate,
129쪽
DE INVENT.PLIB. L mquam habent, proposita rei, comparata. Sic enim facillimὰ posse animum certa O non fallente via , quacunque de re quaque dicenda sint eruere: si qua minimo errore perplexa, o suae quaeque reddita naturae intuenda sibi darentur. Placuit ergo mihi quam exacti me ,simul, O quam aptissime posssem, cuncta distinguere: quae fuit etiam causa mihi addendi nouallerisque nomina, ne si in eadem subinde reuoluerer aut aliqtia manerent non nominarita , aut distentia ratis, quam insecernndis sium-psieram rebus a confundendis rursus nominibus uel omitendis, mihi periret. Itaque ista applicata uocauimus, ct ab adiunctorum uel genere diduxiamus, uel exemimus acemo. cum pateant enim latii me , per omnem fere rerum eant naturam;
nec, ut cicero sensit, adsiolum pertinent Oratorem, ista, sied multu philosophis etiam, cum qui natui ras rerum scrutantur, tum uel maxime qui mores, bominum formant,quodque consiequitur,ct medeni tibus, respondentibus de iure,locus,tempus, ore, liqua connexa tractantur: non est ergo usum mihi, i cum sint ista genere diducta, nomine confundere: O, inueniendi copiam quam reru nobis amplitudo ostiε, dit, tradendo angustius,ad inopiam redigere. Pendent itaque totae quaesiones, pleraeq; ex loco,ple i que ex tempore, ut an reddat frethusa fons A . phaeum amne, ex Elide subter mari a transmissum, tota Des ex loco spe latur quesito. Sic etiam, ridue lus oriatur ne ex montibus Aetiopiae, quod Arist.
130쪽
RODOLPΗΙ AGRI C. negat,Ptolemaeus ait; an, ut Iuba author fui cirrica Atlantem habeas fontes. Iam temporis propeo: modum uidetur ese , pinintne diuturnitate siccari maria, ct sicca rursus obrui aquis. An ad ultimuhabitantibus orientem Indissol in exortu continuo supra uerticem sit positus, ut Herodotus credidit.
An sint populi,quibus perpetua dimidio anno nox . dimidio sit dies, Et de connexis tanto plura possunt quare,quanto per plura Jarguntur, quam locus Otempus. Quis dubitet ergo,cum uideat extra Aetoris fines quaeri de istis,quin potnt etiam ex iis argumenta deducit Locum autem in praesentia no ualim
tam scrupulosὸ accipi, quam ab Artotele acutis, me quidem ,sed africtius quam nostro iustituto
conueniat, definitus est. Ille enim dixit locum essed extremum illud circunfusi unicuique rei aeris, uel aquae, uel quocunque alio continetur: quod quaniatum ad loci rationem pertinet , fit immobile. Quod esse quidem reuera proproprium cuiusque rei loeu, non eni negandum:sed nos de loco loquimur, quemadmodu Virgilius,qui ait: Es locus, Hseria Grai'
cognomine dicunt.Et; Deuenire locos,ubi nunc ingentia cernes moenia. Et sicut uulgo quaerentibus
quo in loco quis sitire*ondemus,in foro,ct in urbe, o ruri esse. Sane multa sunt locorum discrimina psed ea in capita quaedam colligamus, quo facilius queant pelici. Locorum igitur discretio, uel ex ipsis quatenus loci seunt sumitu et ex iis qua circa ipsum unt ducitur. Et eorum quadam natura siuno i