장음표시 사용
211쪽
. DE INVENT LIB. I. s qui uel uocontraria uel utpriuatio O habitio,velut mmatio O negatio. Vt ad aliquid opponutur, sicut duplum dimidio . ut contraria, sicut malum bono . Ut siecundum priuationem O habitioncm, sicut caecitas ct uiseus.. Vt mmatio ct negatio diacuistitet, non sedet. Utq; paucis dicamus, omnia aut relata suis, aut contraria, aut priuata, aut contradicentia. Ad aliquid c quae ct relata dicuntur 9 sunt ea, quae siecundum hoc ipsum quod sunt,
aliorum dicuntur: Viserum, domini dicitursimum; ct dominus, ferui dominus; sic pater , ljpa ter dicitur; ct filius, patris filius: ct totum dic
tur partis totu; partes totius esse partes dicuturi Potes autem dubitatione dignum uideri, cum tantum unum uni dixerimus opponi quo iid constare possit in relati cum unius domini multos uideamus struos, unius patris multos filios esse. Certum essenim, hunc patrem O bos filios relata esse , simili ter hunc dominum ct hos seruos. Sunt qui credant filios referri ad patrem, O seruos ad dominum multos ad unum, non quatenus multi sunt, uel hi singuli,sed quatenus commis ratio est, una ; in omnibus filiorum Osseruorum,quemadmodum in sis, patris O domini. Scotus Oim qui philosiophiam tractaueruisti disputator multoru con sensu acerrimus, uoluit,in patre quid multos haberet filios, multa
proide nota,rseciusq; esse patris; queadmodusi iuridperiti patri sua in queq; liu describeret, patri pote talem duo in ques seruu ,propri,discretus
212쪽
. RODoLPHI AGRI C. ius mancipis. Sed reconditiora sunt baeo; neque ne
stra quod aiunt farragini Mergo reliqua pro si qua
mur.Contraria sunt opposita,quorum utrimque petres simul existere,oe alterum me altero esse:Vt calidum ct frigidum cotrariasiunt existuntque utroque simul Quod quidem in contradictione fieri non
potes,nec in priuation quorumsilies alterum,non poten alteru esse.In relatis ueνδ non pol alterusi ne alte esse,non. n. poten essedim,ut non sit Ieranus,nec d diuerso struus,ut non sit dominus..in ca lidum nihil repugnaret esse,ut non esset frigidum nec nigrum,ut non est album. Privatio, eri des ctus ali cuius,in eo,quod id natum en habere;Ut caritas eis defectus uisus, non in quouis,nec enim lapiseacus dicitur,sed in eo quod natum en uidere . Sis mutum esse deton cuiusque estsed eius, quod natum es loqui; demens,eius quodsapere; mortuum, eius quod uiuum esse posset. Contradicentia sunt, quorum negatur uno idipsum, quod en aItem affirmatum iVt sidere non stdere,currere non currere. Quod dicimus autem non negari uno idipsum,quὀdes affirmatum altero hoc eo pertinet, nam si dicas
hominem aliquem currere, O aliquem hominem non currere,non contradicunt ista otest enim utraque esse uerum,nam potes aliquis homo currere,ut Cicero; simul aliquis non currere,ut Cato;verum non negatur uno , quod erat affirmatum altero. uuare ut contradicant, necesse en idipsum neges
quod asymasis ut quoniam dixisti aliquem ι
213쪽
. DE INVENT LIB. Lmnem currere,aliquem hoc est,nullum dicas currere. EHque ea perpetua ct immota contradicenta titim lex,ut de omni re necesse sit verὰ alterum di-
Cum silperius non putauerimus Libri huius capitexo. ad finem. Sed ostendere uolui, in eam conditionem quomodo Boethio uirum est,&e. Aliam esse sententia doethio,quam resert Rodolphus, supra ostensum est. Non enim ait uir ille,repugnans esse, quicquid contrarium esset consequentis,sed quod esset consequens contrarii. Sed de hoc prius. Adeoq; longe magis repugnat.) Maior,inquit,pugnantia est inter hominem,&uirtutem,quam inter hominem & irrationale,propte ea quod homo & irrationale sub eodem genere,nempe animali,continentur homo autem & uirtus,discreta diuersaq: genere sunt,siquidem homo substantia est, ut tus qualitas.Quod aute uulgo dicimus. Vulgo,inquit, dicimus homini non repugnare uirtutem ,.non hoc intellectit, quasi homo id esse possit quod uirtus, sed qd uirtus homini possit inesse. Iam aliud est,posse homini inesse,aliud,posse esse hominem. Et quae nos opposita , Cicero contraria dixit, Cicero in Topicis ita diuidie
contraria, ut partim aduersa, partim priuantia, partim collata cum aliquo,partim denique negantia dicantur. Boethius quarto Commentariorum libro, quos scripsit in Topica Ciceronis;Sed M.Tullius,inquit, no tam proprijs nominibus, quam notioribus utitur. Ait enim contrariorum alia esse,quae aduersa uocentur,alia quae 'priuantia,alia quae in comparatione sint,alia, quae agentia di negantia nuncupentur. Sed quae contraria nominat,opposita uerius dicerentur, quae aduersa dicuntur, contrariorum melius susciperent nomen,quae in collatione nominat,ea relativa, uel ad aliquid certius uocarentur. Sed utatur nominibus ut uolet, dum res ipsae . certa
214쪽
certa proprietatis suae ratione signetur. Opposita surit quae repugnant, unum uni. Quomodo unuS uni, cuni ex sententia Aristotelis,malo,non tantum bonym, rect aliud' malum contrarium sit,hum uni titu dicati non modo repugnet sortitudo,sed & temeritas*QuinquamλAristoteles hac parte satis est uarius, ut 'vi in libris de coelo,unum uia aiat esse contrarium an categorios , uniifiterim plu a. Diuus Thonis A inas kin isLCommentarijs quos scripsit in libros de coelo,hunc nodum hisce uerbis dissolitici Eidem,inquit, secundum idem est uniutantum contrarium,nihil tamen prohibet, quini uni fecundum diuersa snt plura contraria, sicut si sit Hernsubiectum dulce & album,contraria ei uidentur nigrii, & amarum. Sie igitur illiberalitati contrariatur uirtus liberaliratis; sicut ordinatum inordinato ; prodigalitis autem,sicut suberabundat uia defectui . Hactenus recensuimus uerba illius.A Boethio Iopposita finiuntur hoc modo: Opposita sunt quae in eodem, secundum idemin eodem tempore, circa unam eandemq; rem, si inui et
ne dignum uideri. Non uideo equidem quid hi cur obiectio haec magnopere moue at aliquem . Nam cum dicitur,unum uni opponi,id de speciali , non de numerali unitate accipiendum est. Ergo ut qius centum habeat filios,tamen quatenus pater est, uni tantum idespeciei unitate loquor opponitur,nempe filio , liquide omnes illi specie idem sunt,& in co mmuni filii ratione conueniunt Secus fuerit,si dicas patrem ea ratione qua parte dicitur,reserri ad filium & uxorem ,hic enim unuopponeretur duobus specie diuersis. intem ad modum& Iurhperiti patri suam in quenque filium describere patriam potestatem,& domini in quenque seruum, proprium discretumque ius mancipij. 'De his lege inititutionum Imperialium libro primo, capite de bis qui
215쪽
sui uel alieni iuris sunt. El.sLeo. titulo, Item. C. de patria potestate. Atque suit sane olim patri in liberos uitae necisque po te itas,cui deinde potestati adeo derogatum est, ut ne libertatem quidem, nedum uitam liberis auferre patri liceret.L.libertati. C. de patria potestate. Quocirca supra etiam monuimus, cautius accipi edum esse id quod ait Rodolphus,patrem adoptiuum,uitae necisque potestatem in eum quem adoptarit, accipere .
De dominorum potestate in seruo, Caij iureconsulti uerba sic habent: Igitur in potestate sunt serui dominorum,quae quidem potestas iuris gentiu est. Nam apud
omnes peraeque gentes animaduertere post unius,dominis in seruos uitae necisque potestatem fuisse, & quo cunque per seruum acquiritur, id domino acquiritur. Sed hoc tempore nullis hominibus, qui sub Imperio Romano sunt,licet supra modum,& sine causa legibus cognita,in seruos suos saeuire,&c. L. prima . E. eo quem diximus titulo. Neque nostrae, quod aiunt farraginis.) Materiai, propositi,instituti. Contraria sunt Contraria,inquit, sunt repugnantia ea, quae in diuersis subiectis uno eodemque tempore in elle possunt, & al-xerum subsistere in rerum natura potest, etiamsi non sit reliquum. Distgnt ergo contraria a relativis, quod ea
eodem tempore, aut este ambo, aut non esse necessum
est. Di stant etiam a priuantibus & contradicentibu S, quod contraria eodem tempore esse in diuersis possunt contradicentia & priuantia non possunt. Nam in eodeea subiecto simul inesse nequire, id planum est, at cum diuersis subiectis accomodantur,iam desinunt esse contradicetia& priuatia. Neq; enim philosophari & non philosophari contradicunt,si ad Platonem unum, alterum ad Demosthenem referatur. E t caecitas illa Democriti, non fuit priuario uisus in Lynceo. Secus habet in contrarijs. Nam ea retinent nomen suum, etiam cu in diuersis reperi utur subiectis. ut dulcor & amaror,etsi alterii in melle alterum in selle sit,dicuntur nihilominus esse contraria. At. n. quo inquies,pacto ait cotraria alte
216쪽
rum sine altero esse posiricum. Aristoteles secundM J hro de coelo confirmet,terram non posse esse sine igni, eo quod necessarium sit,contrariorum aut utrunque esse aut neutrum Sane quae Aristoteles eo in loco dicit, ea in solis elemetis locum habere,uel hinc liquet,quod idem ait in categorijs,posse alterum lex contrarii s esse, ut non sit reliquum. Et quid uetat sanitatem sine aegritudine esseλquid sine nigro album quid fortitudinem sine timiditate λ Cicero in Rhetoricis contrarium finit hoc modo, Contrarium est,quod positum in genere diuerso,ab eo cui contrarium esse dicitur, plurimum distat,ut frigus calori,uitae mors. Hodie uulgus ea sic tanti. Contraria sunt,quae sub eodem genere posita plurimum a se inuicem distant,& eidem subiecto quod modo eorum sit capax, uicissim insunt, a quo se mutuo expellunt,nisi alterum eorum insit a natura. . .
erentia sunt,quae sic repugnant, ut non cedito ductu unum contra unum dirigatur, sed aritis en siubstantiis interse esse dimota ; Vt Cicero octoto differunt quoniam non est Cicero quod Cato; non tamen sic differunt;ut calidum Ostigidumcalido enim nihil opponi poten aliud, quod eodem modo cum ino quo frigidum pugnet;at quemadmodum Cato a Cicerone distit sic etiam Scipi sic L Itus,sic quemcunque alium hominem sumas, distabit.Quapropter neque colores,quos medio uocat, contrari, inter se erunt. Quemadmodum enim J nus caeruleo sic etiam Indicus ,. ruber oe uiridis
217쪽
distant: ct poten ex quolibet colore in quemvis,
per quemlibet ex albo in nigrum fieri transitus. Simmiliter Vorum etiam diuerse Oecies contraria nosunt sed uerisis disserentes. Sicquaec unque alia sunt multae species, ub unogenere comprehensae,non magis censendae sunt contrariae , quam iusicia, temperantia,fortitudo,reliquaeque species uirtutum. Differunt autem omnia , aut solum ut singula ; ut φαguli inter se hominessinguli equi, o quacunque sadiuid sub una continentur specie . Aut specie; tit quaecunque indiuiduasub diuersis punt Deci bus, uel ipsae inter se species diuerse; tit hic homo
O hic equus, O homo aqvus. Autgenere: ut quae diuersorum siunigenerum, ut uitis oraquus:
quorum hic animalis en species illastinis, ct ipsa quoquegenera diuersa,ut animal ct planta. P sumus addere sis ea,qnapraedicamentis disserunt, ut homo ct candoriquom homo substantia, candor est qualitas uuacunq; ergop dicamelis disserunt, genere disserunt: quae genere etiam Ospecie: uae specie ingulatim disserunt. Contra,quacunq; singula sunt eadem,hoc est,qua rimero una diculurieti
specie sunt eadem; quaeipecie,ea genere: O quagenere,praedicamento quossunt eadem . Quo fit, ut maxima disterentia, ct minima unitas sit in praedicamento; contra minima disserentia,maxima unis asst in singularibus. Ouorumcunq; alitem duom, alterum de altero negatur, ea ut minimum singula ιin , hoc en, numero oportebit disserre. Nolim autem
218쪽
aut quenqua fefellerit nominis huius ambiguitas: qua dicimus aliqua singulatim uel nu ero eadem esse, uel differre. Quandoque enim aliqua numero eadem vocamus, quantum ad subnantiam suam pertinet: ut idem numero ὸicimus hominem ct animal rationale, quoniam eadem est utriusq; subna tia: ct Ciceronem unum numero dicimus,quoniam
nulla es ipsius ad stipsum disserentia. Quandoq; uero denominatione dicimus eadem, ut idem numero
dicimus Ciceronem O eloquentem, non quod idemst Ciceronis o eloquentiae pubstantia, sed quod in- st Ciceroni eloquentis,atque ob i idem O Cicero, o eloquens uocetur. verum in praestentia de eis folum dicimus, quae subnantiis eadem sunt atque differunt , quoniam denominatione idem disserens ὰ se dici pote t: ut Cicero uiri 2 Cicerone puero, non substantia, Aed aetate disserto ct contra, quae maxime disserunt, denominatione eadem dicuntur, ut idem o homo,st musicus, pater dicitur, custarassantuis haec tria ct praedicamento disserant. Sanὰ omnia argumenta huiusmodi: In foro est, ergo nones ruri. Et illo tempore factum est, ergo non es hoc tempore factum. Et mea res est, ergo non es tua. Et huius es filius, ergo non illius, ad hunc locum rediguntur. Quoniam enim ea natura est rerum , ut tantum unum aliquid istorum de re dici possit, nec enim poteri aliquid nisi in uno loco esse, nec nisi in uno tempore factum esse,quaeq; reliqua similis sunt conditionio ergo cum unum aliquid de re Urm J ueris,
219쪽
DE INUENT LIB. I. 98sieris,reliqua omnia,quae ab eo in eodem genere sisserunt regab-tur de eadem. Erisfortasse ui undeatur neq; repugna tia ab aliis locis, neq; ima quidem intersie opposita O di ferentia, satis dilige ter esse dissreta Nam ut prius de bor dicamus,quod posteriussumpsimus, pater et filius gus retata sunt,
O caticum O sirigidum, quae contraria, nemo essqmi dixerit ista non esse. disserentia. Deinde stria uantia quoq; ct contradicentia, cum eadem GP nuep int, istierant necesse est. Iam quod ad reliquor locos pertinet, calidum O frigidum in adiacent Bus diximus,stpatrem Osiliu numeravimus inter connexa,=partium O totius sivi Auntloci, ita etiahomo ct equus species sunt, ct animatum ct imanImatum propria: ut uideatur cid quod antea in
Boabio annotauimus repugnantia per omnes Δαctum ira locos. Non negauerim uena e se qua co tra dicuntur. Verum non ob id incitur, ut rtur bentur loci, quod facila uidebit, qui meminerit eius quod diximus etiamfamὰ o locorum discrimen, noutam ab rerum naturis , quas tabent per Ae quaeque, accipi, quam ab babitudine, quam sumunt interpe comparatae Quod itaque ad opposita O cime reuna attrure, certum est coninaria θecie inter sie
haud temeria Urmauerim. Verum utcunque sit, cum ceram intersie lege diserant, ut uni tantum unum opponatur,opposita dicimus ea, propter cem
ιam ct destinatam ex natura si a repregnanis, qua
220쪽
uelut sit uti e regione alterum contra alterum certo siunt structu locata : Pater itaqμe Ofilius,οποα sita sunt inter se comparata: comparatus aute quatum ad subflantiam suam,pater domino, filius semno, non opponi dicetur ista sied disserre. Sic calidum ostigidum inter se contraria sunt: calidum O dulce, stigidum ct humidum, diserentia. Relata igituro contraria cui dicimus quanquam inter se comparata opponi proprie dicantur, disserunt tamen etiam,std opposita potius dicuntur, quod certioris
esct acrioris repugnantia nomen. Contradicentia. autem O priuantia distierentia nomen non acciapiunt, Cum sit enim distierre dictum, quasi in diuersum ferre, non potest id nisi inter rem O rem feri r .
at contradice/itia ct priuantia, una quidem parte rei sunt, ut uisus Osidens: alia parte tantum negationem rei significaης, ut caecitas ct nonsidens. 2 smagis ergρ possunt dia inter se disserre,qua quod dici soleo uiui cum mortuis bellum gerere Haud absimile iis, quae dicta sun fuerit, quod re*onderi
possit ad eam partem, qua dicebatur, reptanantia per alios θarsa locos est. Possunt enim ea quae rem pugnantia dicuntur, nonnunquam accipi seorsum quodlibet luel saltemsic, μt non componantur inter se, ct uel alterhm de altero dicuntur, uel ambo de tertio aliquod hoc enim modo suis quaeq; redduntur
locis. At cum uel in tertium aliquod incidunt, uel alterum de altero dicitur repugnantia, sunt,