Rodolphi Agricolae Phrisii De inuentione dialectica libri omnes integri & recogniti iuxta autographi, nuper D. Alardi Aemstelredami opera in lucem educti fidem, atque doctissimis scholijs illustrati. Ioannis Phrisemij, Alardi Aemstelredami, Reinardi

241쪽

-DE INVENT. LIB. II. Iosnere non sit principum artium , O quae idcirco tantum seunt discendae ut sciantur , necesse est ut ministerio ct usibus aliarum sit addicta. IIIa ueris miseram ct cavillosam loquendisolicitudinem, quam doces, certum eri, non modo reliquis artibus discendis non prodesse , sed etiam obesse plurimum. Primum, quod disputandi morem ad illas tuas leges exigenti, non loquendum modo stolicit sed planὰ es obmutescendum. Deinde, quod omnis arti um usus, omnis loquendi ratio, plerisiq; istorum qua doces repugnant. Ponremo, quod cum semel iurierit extenuatus ad ista,et contractus auditioris animus, nunquam deinde tolleresst, O Rutpes spinis confixus, nullum liberὰ uerilium ponere audebit . Hoe ergo pacto si quem interroges, dicat fortasse , utpleraq; quae in ipsa dialectica praecipiuntur , uel nonprosunt ad p cipiendas reliquas artes , uel ita praecipiantur , ut non prosint: hoc tamen iuvant, quod agitatione quadam ct uersstione mentem exacuant , O flexibilem praebeant, quo facilius retia quis se posit accommodare Alius , qui liberius uora Iet uerum fateri , dicet , praeterquam quae de olla gimis praecipiuntur , caetera non magni sanὰmo menti esse; sed ideo docere illa qucnq; , quia qui'; di incerit, O quia doceant omne.Sic fit, ut dux illa, directrix' omnium artium dialectice , velut latissima possessione exclusa, soli sibi discatur: ne sebi quidem si uerum dicere libeat quandoquidem si eo modo disceretur, non sibi ed omnibus ipsam n

242쪽

RODOLΡΗΙ AGRI C. diis prodeo oportebat. Sed de illa parte, quae ad iudicandum pertinet, pon Aristotelem plena sunt omnia , quae longe minus negoci, babet, cum cerintis quibusdam, neq; illis ita dissicilibus, numerosi q: legibus constet . inueniendi rationem, post Βοὸthium, qui legi sit dignus, nemo c quod equidem sciam θ tradidit literis. Priores illo Aui in manibus unio Quintilianus, ct ante eum Cicero, princeps ; omnium Aristoteles, hanc rem complexi sunt. Sed illi omnes locorum explicuere naturam

uariὸ , ct μο quisiq; modo . Quod autem max mu in re quaque est,rationem tractandi ipsos, unus uintilianus conatus es explicare, ct ostendere, quomodo inueniendum sit ex ipsis. Et quemadmodum in re militari solet, non satis putauit arma dare ,sed docendum quoq; credidit, quomodo ipsis esset utendum, ct milite in procinctum, aciem; ducendum. P unc autem quotusiqui , Pintilianum attingit eorum,qui pbilosophiasibi nomen asserunt'Deinde, qua tradita sunt ab illo, quoniam ad ciuiles quaestiones astritia sunt, non facile potest ea quisequam inde sibi diuellere , rebusq; suis in diuerisqtustionum genere aptare. Iam si quis es altius isti scrutatus,qui ; omnes iusia eruditionis numeros impleuerit ut sunt pleris hodie docti, disierti ; uiruisse sibi fere ista, Musisq; ut dicitur disicit ropha inum certὰ uulgus quam long me a sacrario suo

putat arcendum. Fuit patrum nostrorum memoria

Raimundus quidam cognomento nullus, Hillanus,

243쪽

tiel quod proximum es θ Balearis qui artem quandam, quam ex nomine illius Lusii uotant , extulit et acuti , quod equidem non negauerim, O non se ragvis ingenii indicium.Sed quonia quod ultro quo

que studiosi ipsius fiolent eius note gloriar0 non lite

rassciebat,nou ulla aliam digna docti uiri nomine perceperat doctrina, hoc ipsum quod inuenerat, quale esset,perspicere,etsi fortὸ perspex it, eloquendo aperire, ut perspexisse uideretur,consequi nequibat.Obscuritas ergo ingens est in disperendo, et horror incultus,qui etia eos qui didicerint ubiq; si quitur,nisi alioqui eruditione ipsum,ingenijs bonitate uincant. Copiam san/,cuiussiola es ipsis cura, suppedita ed talem, qualis in omnibus rebus esse

solet eorum, qui numerant,non iudicant. Quod autem non est difficilὰ uidere,loci sunt nonnulli ex his

quos tradidimus,uerum non satis diligenter expliciti,quibus omnis artis eius materia continetur. VIus deinde illorum ta perplexὸ, obscureque traditus,ut haec ars,quae reliquis aperiendis parata debebat ef-se,maioribus,quam ulla circunfusa tenebris si pomnitioribusque latebris erueuia,ut ausim contendere,nisi quis maiori mentis ui superet difficultates, non modo non iuuari ab ipsis , sed etiam ingenij aciem c nisi sit acerrima θ retundi. Donandus tamen sic quoque uir ille iugenij praestantis tectimonio, nec merita honestissimi propositi laude fraudandus , qui cum plurimum studijs conferre cupere contulit certὰ quod potuit,quodq; re

244쪽

Ere factis satis est: Si quid animo suo parum reso

derit, uoluntatem quidem laudes , in scas ingenio. Nobis uero statutum est, quando superiora, libro locorum proprietatum disserentiam ena rauimus pro uiribus, nunc quis sit usus ipsorum , O quomodo disserendi paranda facultas ipsis, quam maxime possumus sub oculos ponere: O protrabeis re in medium, quaecunq; utilia instituto nostro ambitramur: q uel legendo , uel obseruando, uel decunq; eruendo potuimus asserre: contingetq; mihi , si minus iuuare sudia , at certe c quod majgis cupio o doctiorum ingenia, curamq; M traherida rectius ista permovere: securus ; huius operae meae, aequo ipsam animo perdam: dummodo prois desse , quod mea conor , huberius aliena confie mquar industria. Optanda enim es iactura,quacuns ιμπο maiore pensatur. . Scbolia in prooemium , siue caput primum.

Doceretque quicquid incrementi magnitudinisq; Philippi rebus accessiss et. Locus est apud Demosthenem prima oratione contra Philippum, & apud Τ. Liu. Decade 4. Athenienses inquit interim uerbis & concionibus bellum gerebant cum Philippo. Non uideor, equidem mihi magis &c. Proxime,inquit, ad stultitia ista Atheniensiu accedunt dialectici teporis nostri. Naut illi tu demit consultabant,cu ia esset agendu, ita istrea dialectice parte quae cosiiij est, adactione traductit, α unde erat peteda argumentorum inuentio, inde petunt risem dijudicandi. Cum sit enim solum istud propriumvi

245쪽

. DE INVENT LIB. II. rix

iumq; dialectices munus. De hoc locupletius huiu libri huiuscap. 2 & 3. Quod totum,ut praedixi,duabus comprehensum est partibus. Quae sint hae duae partes,explicatum est libri

superioris,cap. 2. Conaturque ostendere, bene se argumentatum esse,quoniam sit argumentum uel a maiori,

vel simili. Quis enim i storum hodie in ore ista non habetὸ Consequetia tenet per locum a maiori, per locum a coniugatiria simili , a contrarijs , a disparatis quaeq; caetera eius farinae sunt.Quoniam ex omnibus istis inepte & minime cohaerentes duci queant. Dubitari non potest, quin sit id quod dicit longe uerissimum, nempe

ex locis omnibus ineptas duci posse argumentationes, ac proinde non esse dijudicandum inde, cohaereant ne argumentationes an non cohaereant. Sane quibuscunque argumentis authores in re quavis consirmanda refellendaue utuntur,eorum nullum est, quin ex aliquo

depromptum sit loco,at non omnia apta esse, & ad rem qua de agitur, probandam idonea, id constare uel hinc I otest, quod iidem alij aliorum inuicem argumenta ditiunt ac refellunt.Quo fit,ut iudicium argumentorum petendum sit non ex locis,sed ex dialectices parte,quet tradit formas syllogismorum. In tanta studiorum omnium colluvie. Tale quiddam & Quintilianus queritur de Grammaticis,libro Oratoriarum institutionum secundo. De maximo & minimo. Docent enim, res naturales determinatas esse ad maximum & minimum Iitem, in sectione continui ad minimum deueniri non poste. Et de calculandi,ut aiunt, ratione. De arte ac Tatione computandi, quandoquidem calculus & proratione computationeque accipitur. Quaquam ut ingenue dicam , mihi haud dum satis liquet, ubi hac de re agant Physici. Circulorum. Coronarum,hominum circunquaque astantium. Sed puluere&radio contenta. Solebant enim Mathematici in puluere lineas ducere, ac figuras illas suas describere.Quo autem instrumento id faciebanis

246쪽

hant,radius dicebatur.Unde illud Vergilianum;Descri psit radio totum qui gentibus orbem , Tempora quae

messor, quae curuus arator haberet. Mutam potius oculorum,quam loquacem aurium sequatur fidem. Pro hant enim sua Mathematici, non tam oratione & ue his, quam ijs quas uocant γραμμάς α're ei hoc est,tineares demonstrationes lineis scilicet ac formis descriptis in pulvere,quib as planum faciunt id , quod ostendere uolunt. Hinc est quod aiunt regiam Dionysi j, cum is praesente Platone Mathematica amplecti uideretur , areis expuluere & arena factis plenam suisse, ut Archimedem illum Syracusanum,quo tempore Syracusas clpit Marcellus, adeo formis quas in puluere descripserat intentum fuisse, quidam autore Liuio tradidere,ut

non prius patriam a Romanis captam senserit, quam a milite ignaro quis est et,occisus est. Cum quo contuli pedem. Cum quo congressus sum, cum quo in ceri men descendi,cum quo manum conserui. Si quem e go eorum quos,doctores artium uocant. Vere doctores,siquidem doctor dicendus est , cuicunque quouis modo doctoris contigere insignia, quem in modum &simia interim rex aut regina dici potest, & asinus ille apud Cumanos,cum leonis induisset exuuium,sibi etiaipse aliquandiu uisus est leo. Equidem ita existimo,no esse aspernandas istas,quas vocamus promotiones, modo is qualiscunque honor solis contingat eis, qui stu dio ac industria sua eo dignos se reddidere, non etiam hominibus ignauissimis, quibus animos aspirandi huc facit, non eruditio,non ulla morum integritas;sed qui sola hodie omnibus in rebus dominatur pecunia. In cofesso est apud omnes,eruditionis testimonium esse debere promotiones. At si uere dictum putamus illud scietiam non loculorum,sed laboris & industriae comitent esse,hic autem doctoratus,quo utque adeo nobis placemus quidam,in plerisque certe loculos magis quam laborem aut industriam tequitur:planum profecto est, erudis

247쪽

DE INVENT LIB. II. m

eruditionis eum testimonium esse non posse ι Desino plura quod uerissime scio dictum es ea Comico, Obsequiu amicos ueritas odiu parit. Dic quaeso uir doctissime de dialectice, tuado hanc uel sola uel maxime omnisi artiti,quas uos numeratis liberales, uideris prae referre,cui usui dicenda putas.) Audio ego hunc more esse quibusda Ludi magistris,ut in suis illis phroti sterijs,

ante oculos pueroru quos docet, haec uerba maiusculis literis soleant depingere, DIC QUARE HIC,

quibus admonitam uolunt rudem adhuc aetatem illam

ut subinde secu cogitent expedantq;, cur quotidie luduadeat,cur illuc a paretibus missiletur. Velle equidem hanc eande consuetudinem hactenus esse:& dialecticis nostris,ut n5 illi quide eiusmodi nugamelis obliuiret: Parietes, sed ut iis,quos instituendos sua disciplina su-iceperint,illud an eoia explicare, quem nain fine discenda dialectica sint,& qui inde sperandus fructus. Na, mi ingenue id quod sentio dica,quemadmodii gallus il- , te apud Aesopum, reperta a se gemina idcirco abijcieni da esse arbitrabat,i quae uirtus & qui usus eius gemael es et ipse nesciret,ita & dialecticae unu hoc mea quidei Ga aduersatur, quo minus hodie in precio fit apud muli tos,quod nome eius apud oesiloge est uulgatissim ii, i ata pauci,q uis, Qq; usus ipsius artis sit,satis noriit. Muli ti persuasum habet,ciuilib.ea cais accomodari no posse, tantu dici in hoc, ut in umbra ac schola,perinde ut auti cular solet,tota aetate garriendo teramus. Atq; sunt ceri te,qui tantii eu no omne culpa hanc reijciat in praeces Ceptores,es quod ij,& si norunt quide ipsi,altu quenda qua nugas istas este dialectice finem, neq; uerisimile uideatur,ta perfrictae posse esse seotis homine quenqua,

ut doctor esse substineat artis eius,cuius ipse praeter in . decoros istos garritus,usum altu nesciat,ita in secuta ia, aliquot dialectica docet,ut de germao iterim ac genuit no illorii usu no audiatur apud eos uel uerbii. Quei docet

inquiue illi,arte gladiatoria, ij non sat habet uerbis,mo praescribere qua ratioe uel aduersarium ferias, uel ictus

ab illo

248쪽

RODOLPHI AGRI C.

ab illo intentatos eludas:primum ipsi arrepto telo in Iudicrum certamen illud descendunt, ut iam non auditor, sed spectator etiam artis suae fiat is, qui te illis in disciplinam tradiderit. At ne id quidem satis . Tradu e

deinde arma discipulo,docent aptare manus, docet gradus componere,docent quo pacto,nunc fugere antagonistam,nunc insequi debeat,quando fidendum uiribus,muando arte utendum. uidij qui pueris praecepta tradunt Grammaticorum , nonne primum ipsi exemplo uno aut altero id praeceptum quod sit explicandum ulustrant nonne deinde autoribus enarrandis,traditas Iam ante praeceptio es illorii scriptis accomodant, oitedui' hue quis quomodo hoc aut ill o praecepto sit usus,quis neglexerit,quis obseruarit 3 Atque ita demum: ipsi aetiam pueros iubent conari aliquis iubet carini na meditari, iubent componere epistolas,neque uero id, que admodum in prouerbio est,sinexortice.Adsunt apti, uI-cia indicant,emendari ea quo pacto queant,demonstrati su as quoque interi in epistolas,aut carmina allis imitanda proponuut,idi annum unum,aut alterum, quoriisque tandem aliquando suis illi alis fidere tuto posia sint: ita fit ut iam inde usque a pueris , non sola discant praecepta, sed & usum quoque aliquem eorum nou

rint praeceptorum. Quam docendi rationem putant obseruandam esse etiam in dialecticis, quorum si quas ritus sit usus praeter istos Gymnasiorum conflictus, lius

aiunt indicari oportere eis qui doceantur, neque tam referre illorum, ut aduersus praeceptum quodque plavsra aliquot convehas obiectionum, quam ut comm dis in singulorum explicatione .utare exemplis, demonstresque quo pacto alij hac aut illa praeceptione sint usi,quo modo ipsis utendum.Hoc ut dilucidius hal , licexplicant: Aiunt dialecticen de earum esse numero a tium,quae uelut ministrae quaedam sint artium caeter rum, quasque usus modo causa discendas esse omnes cofirment. Itaque enitendum nobis huc esse,principi ut

qnaecunque in ea,etiamsi arsute quidem,S cum maxis

249쪽

DE IN VEN. LIB. II. 2 2II

ma quadam subiti itate dicuntur, tamen nihil aut minimum utique conduc ut ad usum: ea omnia aut in totum submoueantur,aut certe non onexetur hisce rebus iuuetus: quod genus magna ex parte esse, quae sola hodie docent scholae,nec non multa etia exis s. quae tot libris coplexus est Aristotelies. Deinde,ut quae ad usum facere uideantur,ea tradantur sic iuuentuti, ut qui nam is illorii

sit usus intelligat. Atq; id tribus xebus fieri posse. Prim si, si quemadmodum dixi) in tradendis praeceptis no tam

agamus illud ,ut duersus singula quaeque myriades a li quot cogamus argumento ru;quam ut commodis unct- quodq; declaremus exemplis, sue ea commi ni scamur ipsi,siue ex authore quopiam asseramus. Ea aute exempla, familiaria quidem esse oportere; non tamen ociosa atque inepta ; Nam ut grammatici paulo diligentiores suarum sue partium censent, non qualibuscunque uti exemplis in explanatione praeceptorum suorum , sed quae praeterquam quod praecepta illustrant, utilem etiaaliquam complectuntur sententiam: ita & dialecticis illud curae esse debere, ut quaecunq; explicandis pr ceptis suis,uel effingant ipsi, uel aliunde sumpta adducant, ea semper eiusmodi sint, ut ad ciuilem usum comunemq; hominum uitam accomodari queant,& uel ad uirtutem hortentu uel a uicijs deterreant,uel alioqui ad formandos mores ac uitae institutione pertinere uideantur. Ita

fore, ut & postea schola. egressi, sciamus qd in ludo egerimus, quoo; pacto in rebus eiusmodi, ijs praeceptis uti debeamus, Deinde si in enarrandis autoribus siue s cris illis siue prophanis,nam ad hoc utique institutum nihil referre omne artificium dialeeticum uelut digito iudicemus. Nam ut in hisce explanandis partes sint Gramnicorum S Rhetorum, ut qua emendate, quam eleganter unum quidque dictum sit quaerantesta pertinere ad dialecticos,ut quam credibili quisq; oratio e sit usus o stendant. ina in re duplicem messe errorem hoc seculo: unum eorum, qui ut primu audi ut explicari poetam; enarrari historiographos, praelegi epistolas doctror imP uirorum,

250쪽

uirorum, continuo uociferari solent, aliud nihil qua d ceri Grammatica. Eorum alterum,qui posteaquam totum sesqui mensem impenderunt audiendis libris Grani malicorum,statim ad autores quo suis enodandos prosiliunt, perinde quasi nihil ibi praeter fabularum uocul rumq; eXplicationem quaerendum sit.Tertium, quod ad tradendum usum necessariu putant, est, ut praeter ea quq

iam diximus, quotidie ciuilia quaedam themata in Gymnasijs proponatur, & in ijs ipse praeceptor primas ut sic

dixerim) dicat lineas, ostendati, qua ratione, qua lita, ea themata in hane aut illam partem declamari possint; quae exordiendi ratio, quo pacto narrandum , quo tractanda ordine argumentatio, quo modo cocludendum. Hac demum ratione fieri posse , ut in umbra adhuc d gens iuuentus, luci tamen asiliescat, atq; usum aliquem eorum, quae discit, intelligat. Haec illi cum alijs multis, a quibus recensendis ea de causa mihi supersedendum putaui, quod haud scirem an omnibus perinde essent futura grata. Unus Quintilianus conatus est explicare.) Libro Institution una quinto . Quanquam multum in te

est inter praeceptio es Fabii & Rodolphi. Ille docet quo

ordine qua ue ratione utendum sit argumentis posteaquam inueta sunt. Rodolphus, quemadmodum ea in-υeniri , erutq; ex locis possint. Quo autem ordine sit utendum inuentis, id explicat libri terti j capite decimo- tertio &decimo quarto. Nunc autem quotusquisque

Quintilianum attingit eorum, qui philosophiae tibi nomen alteruntλ Ferri potera , si non attingant ipsi ; nisi

alios etiam, mirum quibus artibus, non a solo Quintiliano , sed ab omni politiori literatura auerterent, Pla- neq; facerent id quod aiunt in praesepio canem, qui nec ipse hordeum edit, nec ferre potest, ut accedant eo equi

aut boue S.

Quiq; omnes iustae literaturae numeros impleuerit. Qui ad culmen Se quasi apicem melioris literaturae Peruenerit. Sibi fere ista, Musisq; , ut dicitur, discit.) Discit idcirco ut sciat ipse, non ut aliis ea quae nouit communi

cet.