장음표시 사용
261쪽
HED quia inuentionem ocendisubiecimus avi scio uideatur autem suam etiam habere inuenrionem qui mouet, O qui delectat , quae distincta ὰ ratione docendi autores fecerunt,non immerito uiridebimur angustioribus terminis, quam fert natura inuenitionis, hanc partem terminasse. De hoc quoniam exactius initio dicturum mesium pollicitus, hic locus uidetur aptisimus huic rei explicandae.
Definienda ergo erunt ista , ostendendum quid sint, quis facilius queant distingui. Docere ergo es rem ex ignota facere notiorem moueri quidem generale eji nomen, ct quod latὰ patet sed inpraesentia tantum ad mentem referimus: ut sit mou relacatam tra quillamq; mentem a1fectibus perae turbiare. Delectare est diale aliquid adbibere, cuius siensu atque perceptione is qui accipit gauEI. V et est aliquid facere,quod sit sensim eius, qui id percita pit,accommodatum Isaf; uel reb iis fiunt, uel om nume. Nam ct re docemur, quoties rei alicu inexperimentum fumimus, uelpraeeuntem aliquem praemonstrantemq; sequimur: ut pictor, qui o tenditquomodo auctis lineis,vel tumens,uel cauum aliquid exprimatur,quis color umbram reddat, quis
lumen'; quomodo subsistentes res , O uisiui se αβ longinquitate subtrahentes, in plano sint m
262쪽
no DoLPRI AGRI C. tanti : hic rebus: docet. Possunt haec eadem
oratione fieri, ut non monstrentur ,sita tradantur verbis. Eruditὰ itaq; Plutarchus inquit: poema picturam loquentem esse, picturam esse tacens poemar illud significans, docere ambas, Oper*ρὰ res easdem: sed alteram loqui id, quod altera ostendat. Sic ct afectus, rebus ct oratione mouentur: mutito autem maxime rebus. Veq; enim credideris quisquam , tam paratas fuisse Po. Romesach mas, ut qualibuscunque epilogorum Ciceronis uerbis, quanquam sint illa quidem ingeniosi imὰ O tisimὰ ad commiserationem composita ad lachrymas cogeretur, nisi tamen insignium rerum ante oculos posita calamitate, O actione flebilibusq; modis quibusdam, oeante omnia mananatibus ubertim lata mis Ciceronis ista commen darentur . Delectari nos rebus simul O uerbis , notius en, quam ut indicari oporteat . Vsbis autem de his rebus tantum es ratio , quatenus funt oratione, hacque uia , c quod ad inuentioonem pertinet, minimὰ uidentur a docendi ratione esse discreta . Sanὸ Aristoteles ait, cum commouere quis audientem vellit, superuacuam esse argumentationem. Id quod haud dubiὸ ita es, si accipimus argumentationem , qlio puram nullisque corruptam assectibus fidem conamur fari
cere. Tenet enim argumentatio intentam, et uere
lut expergefactum mentem, ut nullus facilἐβbrepere, oe auferre ipsam posit affectus. Q in-ἰ etiam
263쪽
DE INVENT. LIB. I. etiam tenuὰ illud ct sedatum argumentandi genus turbulentae a fectuum agitationi minime conue nit; non quod eadem res, O ad docendum , O ad mouendum apta esse non posiit: sed quia armgumentandi illa quies , rapiendo extra sedes β-as animo accommodata non est . Ad haec, capimus argumentationem, ut id ostendat, O co ligat , cuius mentione volumus commouere au
ditorem , certum est affectibus eam non conuenire. 2Nemo enim sperauerit quenquam ea in re commouerι posse , de qua , sit ne ita , nec ne , prorsus addubitet. Quod si omne id uocemus amglimentationem , quo dubia, incertaque colligi mus, non modo opus ea esse ad affectus euocandos crediderim ,sed crebriorem etiam densioremrique esse oportere . viribus enim opus est , ct rapienda mens, auferendusque i e sibi animus, O velut extra se ponendus . Imitantur hoc in eloquendo autores , ut si minus sint ipsis plura, quae dicant , idem tamen, mutatis subinde Membis , uelut plura ingerant. Quid aliud Vergilius expresiit , cum dicit apud eum Dido: Ter ego has lachrymas, dextramque tuam te. Per connubia nostra , per incoeptos Hymenaeos . Idem erant dextra, ct connubium , O Hymenaei , non enim aliud ; quam fidem contu ingis , his tribus significat: repetendo tamen aliis uerbis , tanquam plura inculcauit. Sed ad
hiberi motibus argumentationem , facile sciet, si quis
264쪽
RΟDOLPIII AGRI Qquis poetas omnis generis qui α,.a liquid, hoc es, qui actum, personasq; habent, uersa raverit. Tum vero praecipue poterit ossendere agoedia, apud quam ex proseiso omnia ardentasse Bibus. Sedo binorici oe oratores etiam quam tenus res permisit, hac laude ingeni, poetis non cessere. Cicero ut omnibus eloquentiae partibus,oibus alijsfuit superior: ita hac parte ipse sibi compara tum uidetur supra caeteras laudes suas eminere. Ne ergo verbis colligamus quod apud illum exemplo demon Irare in promptu est, ab eo potius huius rei fides nobis petatur. Longum es per omnes ire lectus, commiserationem uideamus. Vna .n. est omnium in commune natura: quod in hac ostenderimus facilὰ liquebit in reliquis. Duo sint oportet inmisiericordia mouenda, acerbus alicuius casus, O eum qui perferat , indignum illa uideri. Quid e go' non omnibus commiserationibus Cicero, uel utraque haec, vel si alterum apertum putat, alterumultis argumentis prosequitur Pro Milone, ci dij primum inuidiam e tota uita illius, omnibus factis eruit. Sed omittamus hanc, atque quaeramus
id quod siumpsimus. Quo magis potuit ostendere indignum exilio Milonem, quam quod forti musnir erat, atque presentis periculis metu, non an mum,non Avitum non orationem mutabat' Ergo
subjcit iam formatam, ct expressam argumenta tionem a minori deductam. Si enim gladiatorem miseret eo magis,quo minus sunt supplicet, quantol rectius
265쪽
DE IN VE NT. LIB. II. rarrectus fortisiimus uir contumax periculorum nos nouebit ζ Profert enim se primum effectus, utque animus dicentis, ita etiam pacacior adhuc es oratio.Deinde datis Miloni aerbis,liberius erumpit;Valeant cinquis ualeant ciues mei. Len non Nilo hoc xeta populum Romana animo,quem ista uerba praeferunt, indignasiimus tali casu ridebitur J Iam retiae
qua plenis quod aiunt uesis: O frustra cinquio
suscepti mei labores, o spes fallaces: merita habent
Milonis erga omnes ordines. Deinde priuatum beneficium Ciceroni in reditu illius uelut populi uora Iuntate datum. Post haec egregia es omnium ordianum de Milone opinio. Iam animus illius omnia ex
surtute astimantis, quod recte factorum praemium sint inare u facta. Iam gloria amplitudo: De me inquit semper populus manus ,semper omnes gentes loquentur. Quid his omnibus agitur , nisi ut ostendatur indignasiimum esse Milonem eo casu,que intentent aduersara, deo, ut si quis conjcere in ollogismos ista uelit, ct disputantium more colligere,nihil expeditius aut facilius fieri posit. Porro Pro eo quod reliquum erat, ut ostenderet grausiamum esse hunc Milonis casum, orator tractandoaerum animorum artifex periti stimus, transfert in sthanc calamitatem: proq: Milonis persona,sua, hoc es, amici, qua nihil fauorabilius sepotent, substituit: ut lachryma eius quaerelae ; non iam Milonis uicem, sed βam dolentis deflentisq; fortunam , iussime fluere rideantur. Quid ergo potuit gravius
266쪽
αoDOLPHI AGRI . . eontingere Ciceroni, quam eo sepriuari amico, cuius salute suam ipse paratus sit dependere; cu piatque mori, priusquam tantura mali uideate eo' amico, cui cum sint omnia a j ocia amicitiae triis buta , in irritum sint omnia praesenti casu recasurae eo etiam amico , cuius fortunam i e siuam ducano in cuius casu omnia in se iudicum beneficia uel uextincta; qui sibi, qui liberis suis,qui tri, omnibus in uno conseruatis autor fuerit salutis e quo que omnium acerbi simum est, pro cuius incolumiaetate,non uitam modo Clodj pacisci uelit, fled praetorem etiam eum cc Uulemque dictatorem uidere. I sicit autem subinde orator ab assem ad cavasam. 2Veque enim id agit solum, ut misericordiam moueat,sed ut per misericordiam, id quod cupit,
iudicum animis extorqueat. Hinc ergo sunt illa ;uuid uos iudices 'quo tandem animo eritisj Et, vssuos appello fortifimi uiri. Et quae paulo p)s se-qliuntur ; at in qua causa non potuise j ct d quibus non potuisse ' quo deprecante j Verum haec ad
insitutum nostrum nihil pertinent; neque enim hoc loco inueniendi rationem explicamus, sed illud uoluimus ostendere, ea qnibus concitanrur affectus , omnia ex eisdem duci locis,ex quibus ea, quibus docemus. En enim amplificatio ut inquit Cicero ushemens quaedam argumentatio,ut illa docendi causast, haec commouendi. Illud non negauerim, latire pleruns argumentationem in inis, ct impetu uehementiaq; dicentis obrui, eriq; similiore expositioni
267쪽
di figuram pertinet, plurimum inter ista interesse, O Metori quidem multum disserre, dialectico pro
t D g hoc quoniam exactius initio,dicturum me sum pollicitus.) Libri praecedentis capite primo. Vt sit moue re, pacatam, tranquillamque mentem affectibus perturbare. Cicero in partitionibus r Motus autem est in quit, animi incitatio , aut ad uoluetatem, aut ad molemam, aut ad metum, aut ad cupiditatem. Nam & re docemur,quoties rei aliculus experimentum sumimus, uel praeeuntem aliquem pret monstrantemq; sequimur. Sic ueteres illi Lacedaemonis, homines quosdam agre- ses,qui Helotae dicebantur , sessis interim solennibusque diebus , quam maxime ad potum crapulamque incitare solebant, atque ita deinde uino ciboque obrutos immittere in conuiuia iuuenum, ut it conspecta turpitudinem ebriorum,temulentiam, ut rem maxime deformem, omnibus modis sugerent ac cauerent. Et Ismenias ille Thebanus discipulis suis, tam eos, qui mala, quam qua bene modulabantur, ostendens, dicere solebat: hoc pacto modulari oporte . Illo non oportet . Quae quidem docendi ratio, rebus magis constabat, quam uerbis. Erudite itaque Plutarchus inquit, poema picturam loquentem elle.) Plutarchus in libello eo, quo disputat, bellunt ne, an Philolo - 'phiae studia clariores reddiderint Athenienses, Simonidem authorem huius laudat sententiae. Uerba eia
268쪽
καἰ προσωποις εἰδωλο ποιησας. Verum Simonides, inquit, pictura poema tacens, Sc pocina loquentem appellabat picturana. Quas enim res pictores perinde ut si nuc prianium gerantur, penicillo exprimunt ac demonstrat: eas ipsas poetae orationibus ac libris suis, actas iam narrant atque conscribunt. Quocirca, si quod illi coloribus ac figuris,idipsum hi uerbis ac dicendo significant,planum est materia quidem eos & modo imitationis di sterte,clterum finem tamen eundem utriusque esse propositum: ac proinde etiam inter historicos eum primas tenere , qui narrationem perinde quasi picturam, affectibus ac personis ceu simulachris quibusdam implerit. Eiusdem rei meminit Iehi Cicero,seu quis alius author est, qua to libro Rhetoricorum ad Herennium. Multo aute --xime rebus. Horatius in Arte, Segnius irritant animos demissa per aures, Quam quae sunt oculi. subiecta fidelibus. Et Lucretius libro ultimo, Quia semper ad aures Tardius adueniunt,quam uisum quae moueant. Vt qualibuscunque epilogorum Ciceronis uerbis.) Quantus fuerit in epilogis Cicero ipse in Oratore docet his uexbis: Quid ego de miserationibus loquarῖ quibus eo sum usus pluribus, quod etiamsi plures dicebamus, peror
tionem mihi tamen omnes relinquebant: in quo ut uiderer excellere, no ingenio, sed labore assequebar. Quae qualiacunque in me sint, me enim ipsum non poenitet quanta sint, sed apparent in orationibus;& si carent libri spiritu illo, propter quem maiora eadem illa cum aguntur, quam cum leguntur, uideri solent. Nec uero miseratione sola mens iudicum pex mouenda est, qua nos ita dolenter uti solemus, ut puerum infantem perorantes in manibus tenuerimu ;ut alia in causa, excitato reo nobili, sublato etiam filio paruo, plangore S lamentatione compleuerimus sorum, sed etiam iaciendum est , ut irascatur iudex, mitigetur, inuideat, faueat, contemnat, admiretur, oderit, dili sat, cupiat, facietate afficiatura
269쪽
M INVENT. LIB. Inmitur, speret, metuat, laetetur, dolear, &e. Qui d aliud Vergilius expressi cum dicit apud eum Dido. Qu arto Aeneidos . Neque disti alite huic quod legitur eoden libro apud eundem , Per sedera testor, Per superos, atque noc coeli spirabile numen . Si quis poetas om- ' rus generis, qui AH,wari,Mὐν aliquid, &α Tria sunt genera poetarum, , ἰξηγητικον, μιτον, id est, activum, enarratiuum, mixtum . Actiuum est, in quo persenae loquuntur solae citra om nem poetae ipsus interlocutionem . Enarratiuum, quo semotis personis,
selus poeta loquitur. Mixtum , in quo & poetae & pe sonae introductae loquutur. Sic fere Diomedes . Profert enim se primum affectus. Profert se , inquit, hoc est, exerit se , & paulatim nascitur. Porro totus hic locus, ut prima fronte nonnihil uidetur obscurior; ita lucidissimus erit , si hue adhibeatur ipse Ciceronis pro Milone epilogus. Est enim amplificatio, ut inquit Cicero. In partitionibus.
do non sit alia inuentionis, quam in docendo
SEd de motu hactenui. Delesare auod ultimum ὸ tribus ponitur 3 ut sit a mouendi doaeendique oscio seiunctum, finis esse nulli orationi potes. Omnis etiam oratio docet . Quoniam, sicut modo ostendi, motus a docendo nullam habet quod inuentionis esto disserentiam. Docet autem quantum in ipse est. Neque disser ere quenquam dicas , qui non aliqua de re assismare , aut negare aliquid. certiores nos quantum ipsius es ora
270쪽
ν i RODOLΡHI AGRI Qtioniso facere uelit. Ergo ut oratio probet aliquid, ex natura rerum dispositioneque , ct ordine, quem habent inter sie, contingit, ut delectet uerὸ , in eius tantum qui audit ingenio es positum. Docendi itam: . que ratio eadem ferὰ est apud omnes: quemadmodum res sunt, quae uel per quas docetur: delectanis di non ita, quoniam diuersa sunt hominum inge innia , ct sic se cut inquit Cicerob res habent: me mea , te tua delectant . et temo ferὰ est cui idem quod alteri placeat. Et plerique ab alijs dsident, non ut melius, sed ut aliud sequantur . Cupit enim
quisque suum esse, quod probat; ct probat quisque
maximὰ, quodsuum est, hoc en, quod naturae siensibusique suis es accommodatisimum. Plon es ergo
finis orationis delectare; quoniam non ex orati ne , sed ex audientis id animo contingit. Quid emgo γ on multa uoluptatis auriumque gratia dicuntur ἰ Non poema , non historia, non actio cluselis, id maximὸ agunt, ut delectatione legentem d tineant e admiratione sustendant e Illa etiam austerior , seueriorisque supercili' philosophia,horrorem rerum mollire uerbis , benignius influere in au res animosque concupiscit Vera sunt i ta suntque ivt dicitur , ct oratione quidem sunt. TUn tamen dictionis sunt finis, Aed dicentis . auenadmodum, enim cibi finis es explere famem; at couinator,qusi gratius excipiat conuiuam, si lautius apparauit,
idqMe prospexit , quo pacto non satietati illius, sed gula satisfaceret; quamquam id cibo quoque sat