장음표시 사용
291쪽
ne,non in hac modo aut illa materia, sed de omni re emendate loquamun,ita hae duae, altera quo modo probabiliter,altera quo modo polue atque ornate dicere de re quaque possimus,expediun r. Atque hac notione
haec nomina usurpat Rodolphus, neque alius eorum visus est, cum dicimus tres esse artes, quae uersentur circa sermonem; Grammaticam, Diale sticam, & Rhetoriaeam. Ergo quae in Topicis Aristoteles docet;ea tametsi possent etiam aliis utcunque disciplinis accommodariri,tamen ex profesto ei Dialectico instituendo des mata sunt, quem secundum priorem illam notionem hoc nomine significari diximus. Sed de his in seque n.plura. Equidem artium decreta & disputantium contentiones. Quod ad inuentionem,inquit, & ad diiudieatio nem pertinet argumentorum, nihil interest inter eon fictus illos disputationum & decreta artium. quocirca si ad certamina illa gymnasiorum utilis dialectice erit, eadem nimirum & ad artes ipsas conducet. Dolus.n. an uirtus quis in hoste requirat Verba sue Coroebi secundo Aene. Da Aristotelem & Aristippude summo bono contendentes.) Quorum ille in conteplatione, hic in uoluptate summum ineste bonum exi-himabat. Fuit autem Aristippus philosophus Cyrenensis, auditor Socratis,de quo multa apud scriptores leguntur. Pri mus fui t Socraticorum, qui mercede docuerit. Ad Dionysium illum Syracusanum profectus, mira quadam dexteritate in aula uerlatus est. Cum aliqua udo expuisset in eum Dionysius, idque tametsi ipse patientissime ferret, tamen indignaretur quidam ut sic
ex amicis: mi idem piscatores, inquit, aqua marina ro tos se madefieri non recusant, ut exiguum capiant go
bium,& ego ut balenam ingentem capiant, uino paulum diluto leniter aspergi non seram qua ex rean sum arripuit Diogenes Cynicus, ut eum diceret esse
regium canem. Quodam tempore. cum Olera lauansdem Diogenes in praetereuntem Aristippum, hisceucrbis cauillatus esset; Si haec edere didi cistes Ari
292쪽
stippe non uersareris in aulis Regum , At tu inquit ille , si uiuere didicisses cum regibus, olera non lauares . Notus est hac de re locu Horatii in Epistolis. Da Carneaden & Chrysippum de comprehesionibus
Comprehensiones uocant, καταλε πσεις, quarum iam
semel atque iterum facta nobis est metio. Porro Stoici inter quos uel primas tenebat Chrysippus, ex comprehensionibus istis apte inter se collinis, comparatisque artes fieri aiebant. At Carneades nouae Academia erat,quibus illa sua tam impense placebat, ut negarent omnino quicquam sciri posset, cuius rei pe facit mentionem Cicero, cum in libris de bonorum S malorum Finibus, tum quarto libro Academicarum quaestionum. Quin uero S secundo libro de Natura Deorum, Lucius Balbus ad Cottam Academicum, anta uero, inquit illa sunt, quae uos Academici infirmatis, quod & sensibus, & animo ea quae extra sunt percipimus & comprehendimusλEx quibus collatis inter se & comparatis artes quoque efficimus,partim ad usum,partim ad oblectationem necessarias. Et rursum tertio libro de Oratore.Vt autem & de Carneade pauca dicamus,philosophus,hic nouae Academiae fuit, uiolenta & ut Polybii apud Gellium uerbis utar) rapida
quadam facundia praeditus, tanta dicendi ui, ut Ciceroautor sit, nullam ab eo unquam causam defensam fuisse,quam non probarit, nullam oppugnatam, qua non euerterit. Cum Chrysippo disputaturus,elleboro inquit Valer.Max. se purgabat ad exprimendii ingeniustu attentius & illius refellendii acrius. Quas potiones
industria solidae laudis cupidis appetedas affecit. Chrysippus ut modo dixi Philosophus Stoicus LXXX. artatis suae anno decedens, coeptum ante xl. λοναυν exactissmae subtilitatis uolumen reliquit. Cuius studium intractandis ingenis sui monumentis, tantum operis, laborisq, sustinuit, ut ad ea quae scripsit penitus cognoscenda, longa uita sit opus. Haec ad uerbum Vale. Maxi.
lib.octauo,cap. de studio, & industria. Mira in eo suis
293쪽
subtilitas disseredi. Dicere solebat, sui anima d ta esse pro sale. Ei,Sapieti,quauis nulla re egeret, tame multis illi rebus opus esse,c5tra itulto, etsi nullis rebus sieopus:multis tame eu egere.Et uelut scopuli artis. Scopulum non semel in hoc opere uocat Rodolph. quod nos scopum dicere solemus.
diuisiones eius fecerit Cicero, quas AristoteαIes. Cap. i I in stio igitur , quoniam circa eam omnis difasierentis uersatur labor, quid sit , o quae spe πein partesue illius, ct, quomodo inuenienda, n*m, O in hoc nonnumquam laboratur θ ex plicemus. Quaesionem Boethius definiuit esse dubitabilem propositionem. Quod si propositio essid, quod hoc nomine praediximus Aristotelem acricipere , non inuenio equidem , quid inter qua - Ilionem , O propositionem intersit, ut uideatur Boctbius pro genere, quod idem sit posuisse . Sin propositionis nomen capimus, ut uulgo nunc accipitur, pro eo, quod Aristoteles . Cicero pronunciatum interpretatus est, non omαnis dubitabilis propositio est quaestio. natique Mirtus eri summum bonum ,solus sapiens, es diuves , dubitabiles quidem propositiones erunt: quasiones tamen non sunt et affirmant enim aliquid, qui quaerit autem , nihil affirmat . Rectius uel explicatius, utcunque uidebitur dici; quaesto est
cum interrogatione elata oratio. ut, utrum uim rus sussciat ad bene uimendum ς uti ηm consum mata
294쪽
DE INVENT. LI s. II. rreata virtus uoluntate an opere constet e Diuiduntur autem quaniones non uno tantum modo. T anque o pro rerum de quibus quaeritur disserentia , pro diuersio modo quaerendi , Opro artium ad quas pertinent diuersitate , aliae fiunt atq; aliae quastionum diuisiones. uuae cuiusmodi sint ordine proseqMamur.De rebus quaerimus primum sint, ne omnino necne sint. Ut si ne anima. Antea enim quam esse res detur , nihil eri , quod ulterius possit quaeri . Primum enim omnium, quod cogitationi , notiti
que nostrae de ulla re objcitur,en esse. Quo sit , ut haec prima sit quaesto,ct quam nulla alia queat pracedere: Quinetiam si de his , quae non sunt suscipiatur nobis aliqua disiputatio , quae ad hanc quaestionem non pertinet , fingimus semper banc praecessisse questionem , O tanquam de exi sentibus disserimus ideoque suspensi siemper ex ea conditione,
si res sit , agimus: quam ubi absulerimus,mox omαnia , quae huic uelut fundamento incumbebant comruut. At ubi rem esse persuapum eri, proximum
en quaerere de substantia eius , hoc en, quid res si ut sit ne idipsum anima, quodvis illa qua cuncta uiuunt ' quod definitione explicatur. Ea quid sit , fu periore libro diximus. Deinde iam quaerimus ea, quae circa uel extra substantiam rei sunt ;νt, sit ne anima indivisibilis' νη: etiam sint intra substantia
eius,non tu id agimus questione, ut id exquiramus. t qui quaerat, sit ne anima uis illa , qua cuncta uia
Mnt potes hoc quaeri sicut iηuoletur, sit ne id
295쪽
RODOLPHI AGRI C. verum,an no deinde,ut verum si reliquum adhue
Isitne haec amma definitio.Tria haec qi sionum genera Cicero incanti primum quidem an sit oecundum quid sit, tertium qualesit. Et qui rhetorica post Ciceronem scripserunt Quintillauus utiq; ct Hemmogenes banc diuisionemsuntsecuti.Aristoteles tribus his quartum addidit genus , quod uocauit propter quid . Vt sit ordo quaesionum ; uerbi causa, de Deo quaerimus primum,an sit Deus. Quod si negetur,nihil en quo ulterius progrediamuri, sin detur, tum quaerimus,quid est.Id ubi constiterit,ium qualis eIt; ut sit ne aeternus. Quod ubi acceptum eIt , tum ponremum tropter quid sit aeternus. Quam quaesionem c si Ciceronem autoremsequimur θ ad quale es redigemus, Si enim explicetur haec quaestio , ut si quaeratur, propter quid Deus es aetemnus, dicaturq; , quoniam quod es , ex seipso habet; si de hoc disserere nolemus , haec erit quaesto; sit ne habere esse a seipso .causa aeternitatis Dei , vid bitur, nimirum haec quaesto de qualitate Quonia esse causam uel non esse , qualitas ut nos iam de qualitate la quimur θ uidetur. Quod autem Cicero tria haec quaestionum genera, de ciuilibus rebus disserenti subjecit,no satis exacta
ratione uidetur factum.Quicquid enim Maetor quaerit,ad qualitate pertinet. tec enim an est,aut quideri,utsint quaestionum capita,in forum uenire possiunt;nec qiiicquid c5iectura exquirisur,pertinet ad quaestione an es ut ipse uoluit ut diximus enim,an
296쪽
di certum est nibit quaeri in foro. enim an fecerit furtum Trebius,primum est quod in hac quaestione quaeri possit. Trius enim dicet reus cui inquit. Quintilianuo proba te habuisse, proba perdidisserdeinde proba mea fraude perdidisse bocpostremum est id, de quo quaeritur, ad quod tamen nisi priorisbusquastionibus eulicatis, peruenire non potest. Sed neq; an habuerit rem rima est quaesito. Natura enim praecedat oportet, an sit Trebius, an sit res qua dicatur ablata. Deinde sequitur iamprimu , an Trebius hanc rem habuerit. Sic etiam occiderit ne per insidias Clodium Nilo,coniecturalis es quassio, prius tamen est,an Milo occiderit Clodium,an occia
sussit Clodius: quod primum est,an fuerit omnino Clodius: haec sola enim est can eriὰ quaestorretiis quae qualitatis sunt. Definitionis etiam quaestio ad
forum non poterit afferri. Quicquid nanq; quaeritur Inforo aliquid horum trium esse oportet: sit ne fr- ictum,quod aduersarius intendit; sit ne id nomen δε-m quod ille dicit ine iustὰ factu Primu ad qualitatis quaestionem pertinere modo docuimus. De posremo nemo es qui dubitet. Secundum uoluerunt esse definitionis quanionem; quod non et herum, scies ipsa quaestionis ostendit. Qui q rit enim, an rem propbanam desacrosubducere sit sacrilegium, an poculum amatorium sit uelicuum, non quaerit definire aliquid forum. Sed neque sacrilegium e se definitionem eius, quod Hisubducere rem propiana de sacro,neq; uenenum δε initione esse poculi amara, C torij, b
297쪽
'torii,nemo nisi qui nesciat quid desinitio sit,ignorat. Sed licio quid restondeatur,ut quaestio enim no sit de definitione, staths tamen quaestionis,hoc est, in quo tota uis es quaestionis, est ex definitione . Hse enim subductionem rei prophanae de sacro , sacrilegium:
poculum amatorii ,uenenum; aperti si e ex
definitionibus isorum pesicietur. Perspicietur quidem, si de desinitione istorum inter partes conueniat.Sed primum qui que suo arbitratu definitione dubit. Alioquin si de ea dubitari non posset,non maneret utiq; q slio,ut,si sacrilegium definiatur, esse
ablatio cuiusuis alienae rei de sacro, certum est nuLIam hic futuram quaenionem. Verum hoc aeque duaebium est,atq; id,de quo ambigitur. Ergo inter locos ponetur quidem definitio, caput esse quaestionis non poterit. Sed aliis etiam buberioribus ct aptioribus argumentis quasionem explicabimus,quam desini- tione,qu)d apud autores,Gu certi mo rerum magistro , paratum ent deprehendere. Cicero contia Antonium, quod nomine actorum Caesaris, libellio chirographa non contineantur, probat usu loquendi , aequitate, exemplis . Desinitum ese ab eo quid sint acta , nusquam in ea uideo oratio ne. cuintilianus item in odii potione, definire quidem uisus est uenenum, ut sit quicquid dari non licet, sied nὶbil iuvabit bra definitio causam suam. Aeque enim es incertum, sit ne odi, potio uenenus o liceat ne dari odii potionem, in eo praesertim rerum casu, quem themate declamationis expresit.
298쪽
Sed aliis multis ouarhsargumentis acute colligit id , quo maximδ nititur; rationem c quae anima legis esto huist facto conuenire; aequitate, quae ad qualitatis utiq;slatum pertinet , praecipue pugnat. In hancq; omnes, quicunq; id genus quaestionis tra muerunt autores, video omne robur dictionis suae contulisse .l Quod si ergo neque caput cui quam quaestionis ciuilis definitio erit,neq; praecipue firmamentum illius non poterit ulla definitionis sibi acci-- 'pere nomen,
QvλEstionem Boethius definiuit esse dubitabilem propositionem. Boethius libro primo de differenti jsΤopicis: Quaestio,inquit,dubitabilis est propositio,hoc
est, Quaestio est propositio, quae tametsi ex natura sua nihil fortasse dubia contineat, tamen in praesenti ita de ea agitur, quasi dubia & ambigua sit. Querri esse germanum eius finitionis intellectum, ipse Boethius altera eiusdem rei finitione ostendit: Quaestio inquiens est indubitationem, ambiguitatemq; adducta propositio . Equibus facile perspectu est,parum ijs.firmitudinis inesse, quae aduersus Boethianam hanc finitionem affert Ro-dolphus.Quod ait enim,uirtus est summii bonum,solus sapiens diues, dubitabiles esse propositiones, negari id
quidem non pote ii , modo intueamur naturam ipsa rum rerum, uerum non ita tamen haec proponuntur,
neq; in praesentia ita de eis agitur, quasi dubia sint, quo intellectu diximus accipiendam esse finitionem Boethij. Quod si propositio est id, quod hoc nomine praediximus Aristotelem accipere.) Dictum est capite praecedenti, moοτασιν, id est, propositionem apud Aristo-S 1 telem
299쪽
telem in Topicis est e,quaestione non quamuis, sed quae in unam modo partem efferatur, ut sunt ne diuitiae bonae est ne timenda mors Quae si in utranq; efferas partem,sent problemata, ut, sunt ne diuitiae bonae an non bonaeὸ Ecquid malum,an non malum,est mors Verum hoc intellectu no est propositionis uocabulo usus Boethius,sed propositionem uocauit, quam ἁπόφανσιν Aristoteles, M. Varro proloquium,Cicero pronunciatum, hodie uulgus enunciationem uocat. Eam libro superiore diximus esse orationem persectam, quae aut uerum aut salsum significet. Quod Aristoteles ἰρμηνειαν, Cicero pronunciatum interpretatui est. Aristoteles in eo libro,qui ερμηνtiarin scribitur,no sed gae Φανσιν, ut tam diximus uocat id,qJ Cicero pronunciatum ipse Rodolphus quodam in libro transfert explicationem, Boethius interpretationem dixit; quam finit hoc modo, ut uox articulata per se ipsam significans,quod genus sunt nomen &uerbum,& ex iis constituta oratio. Verba Ciceronis, quod ad hunc locuattinet, prima Tusculana sic habent; omne pronunci tum,sic mihi in praesentia occurrit, ut appellem ἀξιώ
utar, post a lio si inuenero melius; id ergo est pronunciatum quod est uerum aut salsum. Meminit hutns loci Ciceroniani & Aulus Gellius Noctium Atticarum libro decimo sexto, capite octavo. Virtus est summum bonum. Sententia est Stoicorum, quam & Cicero asserit Tuscul na quinta, sed refellit Lactantius. S lus sapiens est diues. Et hoc unum ex paradoxis illis
est Stoicorum ἔτι -ος ο σοφὸς πλου es, solum uidelicet sapientem diuitem esse. Tractatur a Cicerone in P radoxis. Vtrum uirtus sufficiat ad bene uinendum.
Est & hoc quoque ex albo eorundem οπι dυταργως η πρὸs τὴν , solam, inquam , uirtutem sufficere ad felicitatem ac beatam uitam, asseritur a C cerone, eo quem indicauimus loco. Vtrum con- spmmata uirtus uoluntate, an opere constat.) Tradunt
mortale. philosophi, summam ecte eam uirtutis lai
300쪽
dem, quae in operatione consistat. De rebus quaeri .mus primum , sint ne omnino, nec ne sint. Cicero multis in locis & Quintilianus libro tertio tria esse aiunt, quae de unaquaque re quaeri possint,an sit, quid sit, qua lis sit ; ut,sit ne anima, quid anima sit;&, mortalis ne ea sit,an immortalis. Ea quid sit, superiore libro diximus. Quid sit, inquit, definitio, id explicuimus libro priori,capite quinto. Et Hermogenes. Siant qui Hermagoras, tegere malint. Sed nec Cicero in hoc nomine sibi admodum consentit: Quintilianus uero Hermagora constanter, uide libro tertio,cal te ultimo. Aristoteles tribus his quartum addidit genus. Secundo etων υτύρων ανα- λωνικων libro Aristoteles quatuor esse ait, quae de re
quaque uenire soleant in quaestionem , an sit res, quid sit,qualis sit, & qua de causa sit talis; ut, sit ne DEus, quid Daus sit,ecquid DEus sit sempiternus,& quamobrem aeternus sit. Quod autem Cicero tria haec quaestionum genera de ciuilibus rebus disserenti subiecit. Cicero cum in alijs locis complusculis, tum de perfecto Oratore ad Brutum, tria haec genera quaestionum Oratori subiecit: Quicqhid, inquiens,est quod incon-φ trouersia,aut cocione uersetur, in eo,aut sit ne,aut quid sit,aut quale sit quaeritur, sit ne, lignis,quid sit,definitionibus: quale sit,recti,praviq: partibus. Idem Cicero Asecutus eum Fabius inuntilianus,ciuilium causaru treis. saciunt status coniecturalem, finitiuum & qualitatis; quorum primo quaeritur an sit res, altero quid sit, te rio quale sit. Qua in parte hactenus Ciceroni refragatur Rodolphus, ut ex ijs tribus quaellionum generibus, s luna postremum hoc quaerat in forum uenire posse,reliqua duo non posse. Quod ego ut non negauerim esse uerum , in eum duntaxat sensum, in quem dicitur a Rodolpho ita hoc rursus ausim contendere , ipsum a Cicerone uerbis magis, quam sententia dissidete. Nam
quod attinet ad quae stionem an est, constat quidem hac esse primum id, quod de re quaque in quaestionem ue