장음표시 사용
321쪽
duplititor fit, Quandoq; enim modum asseri
nus ei,degis quaerimus ex conditione. Ut,si homo currit, an hominem necesse sit moueri. Q Mndoq; Merc ad consecutione quaestionis ct conditionis r
ferimus modum , ut si dicamus, necesse est , si ho
uo currit, ut homo moueatur. Multum /; dissearunt bae quaeniones .Prima enimfalsam pronunciis
mus, secundam autem ueram. FalDm enim eri, homo currit, ergo necesse est eum moueri. Potest enim non moueri, quia poten non currere. Sed uerum est, necessarium eri, quia homo currit, idcirco eum moueri. Sed ista tenuiora sunt, nec hu
jus instituti. gliis libris, si quando de argumetati 'ium lege,boc es,de iudicandi parte scribendi ociu dabitur,copiosius simul,et apertius ista dicemus.
x Primam uocant Greci καmo em quam nos predicaitiva. Ergo ego Rodolpho copulatae etiam quaest .atq; haud scio nu& disiunctae,quoties per se efferuntur, c tegoricae.i. est praedicatiuae dicedae sui. Quado illud κα- ιν.no mo accusare,sed & pdicare significat. Et de
copulatis quide facile equi de ei subscripserim, de disiuctis malim Boethio qui illas resert inter hypotheticas hoce:coditionales p pterea qd queadmodu diximus, cap.praeced. tacita in iis Oibus subest conditio. Sic simplici quaestioni coposita addere conditione possumus. Et si dicas, An si tu id etia regitur m udus, & i mortalis est hominis animus tum est administranda Respub. Vt compositae composita. Eius rei hoc esse possit exe- plu, An si animi nostri lunt i mortales,& ,puid etia mucus regitur,tu est administrada Respub. & honores expetendi3 In conditionalib. aute, non est natura eius,qd quaeritur. De hoc diximus cap.ptaeced.cum agerem Vsi de conin
322쪽
de connexis pronunciatis & de ueritare illoria imi inuae Rhetores uulgaris nominibus .ri a i υ ρε sis uocant. De his Cicero cum in aliis locis qui usdam,tu uero in Topicis & in Partitionibus, & Quintilian. lib. 3. capite. s. nec non Seuerinus Boethiiii. illario libro Topicorum.Thesis est quaestio infinita, sine circunstantiarum adiunctione proposita,',sit ne dWcenda uxor an in bellum gerendum λHanc Cicero in Topicis propontum uocat,in Partitionibus consultationem. Hi-pothesis est quaestio finita , cum circunstantiarum adiunctione proposita. Vt,sit ne Catoni ux'rducenda sitne Carsari bellum suscipiendum aduersus Pompeium. Hanc Cicero in. Partitionibus controuersiam, causam in Topicis uocat. Circunstantiae sit fit,persona,locus te Pus,causa, a Sendi modus,instrumenta, quaeque alia Gius generis sunt. Et esse propositum.). Cicero libro secundo det D rato re; Oile odit , inquiti de Crasso loquens duo genera quaestionum , in qitibus eloquentia uersaretur , unum infinitum , alterum cer tum. Non pertinet autem nec omnis controuersa
nec sola ad Rhetorem. Monui superius , omnem opinion ud mersitate pedere ex diuerso itellectu uocabuli Nam si Rhetoricen accipias artem eam, quae in comu ne docet,quo modo de re quaq; elegans, politaque texi possit oratio, hoc nimirum intellectu, omnes cuiustu que tandem generis sint quaestiones, hactenus sibi ubiectas habet, quatenus polite, ornateq: potest de eis dici. At si hoc nomine intelligatur omnis ac sola facultas illa, qua debet esse instructi ij, qui causas in foro agiit,hac certe ratione non omnis coiitrouersia siue hypothesis
ad Rhetore pertinet, neq; quisqua hoc unqua dixit, nisi forte si quis dialecti cena rhetorice ita di stare dicit, uede thesibus disputet illa, haec de liypothesibus disputet, hunc nos illud continuo dicere interpretamur, Omneis hypotheses ad rhetoricen pertinere. Id quod perinde naihi uidetur esse, ut si quis dicat terram hoc differre ab igni, quod hic calidus illa frigida di atque indem col-
323쪽
sigi illud eredanius rimnem calorem in ign e,omne frigus in terrae esse, clim tamen & aquam frigidam, & aerem calidum esse sit manifestum. Iam quod subdit Ro-dolphus non etiam solam controuersiam, sed & pi opositum siue thesim pertinere ad Rhetorem, eius rei autores habet Ciceronem in libris de Oratore, & Fabi sinlibro Institutionum opinor secundo. Sed & hic quoque uerbis modo tenus dissensio est. Nam qui dicunt solis hypothesibus locum esse in foro .is. hoc intelligue id quod initio iudicibus proponitur causam,seu hypothesim esse,id quod nec Cicero, opinor, ipse negauerit. Quod autem is ipse, secutusq; eum Quintilianus &post ut unque Rodolphus,aiunt theses quoque,id est, proposita & consultationeian forum uenire, id in hue sensum accipi debet. Contingit saepe inter dicendum, ut generalis atque infinita quaestio aliqua sic in hypothesi ea,de qua pronunciandum est,includatur,ut omnino de hypothesi hac ; quae proprie in iudicium ueniestatui nihil polrit, nisi prius infinita illa quaestione discussa. Ut in causa Miloniana prima quaessio est,teneatur ne Milo lege Cornelia de sicariis. N egat id Cicero, quod ea lege non teneantur ij. qui iure quempiam occidissent porro Clodio iure'a Milone occisum esse. Q namobrem iure: quia Clodius, inquit, insidias Miloni fecit, omnis autem insidiator iure potest occidi. Hic ergo iudices pronunciare habent de eo,teneatur ne Milo lege Cornelia an non teneatur, quam ese controuersiam constat . Uerum de hac nihil quicquam decerni potest, nisi planum factum sit prius,iure an iniuria Clodium Milo occiderit. tiod sic probat Orator, ut dicat Miloni a Clodio factas esse insidias,omnem autem insidiatorem iure occidi posse. Iam haec,omnem insidiatorem iure posse interimi, non hypothesis est sed cheis
sis. Atque huic caeterae omnes sic innituntur, ut omnino primae illius cotrouersiae nulla esse certitudo queat
nisi haec prius in hanc aut illam partem plobata sit.
Quamobrem Cicero statim a principio lorationis,hac
324쪽
sbἱ existimauit esse discutiendam. Atque hoc est illua
quod dicitur,etiam thesibus esse in soro locutibVt multa habuisset Antonius Musa. Hic medicus Augii sticaris fuit & frater Iubae regis, homo medendi arte inis,gnis. Meminit eius in epistola quadam Horatius, m minit,& Plin. Nat. hist. lib. 29. capi. Icite li. 2 s. c. 7.& rursum lib. Io.capite 3. Vide Suetonium Tranquillum in uita Augusti. Messala. Hic est Messala ille Corumus. non postremi nominis orator qui ex graui ac diuturno morbo nominis etia sui oblitus suit, Meminit ejus S Cicero iii lib.declaris Orat abus, ad Brutum. Et propositum quidem esse id ipsum quod praedic aliuam quaestionem, hinc inde de eis exempla facile cleclarat Haud scio num id satis declarent exempla. Nam si dincas; An si adulterum occidere licet, idcirco eundem fas est re loris caedere an si quae mulier est adultera, eadem ει uenefica est num si prouidentia mundus regitur, est administranda Reipublica bae utique omnes praedicatiuae quaestiones non sunt, at theses tamen aut proposita ea esse, id manifestius est, quam ut ullo modo negari queat. De controuersia est quod posse: ambigi. . rHypotheses inquit,ac controuersae, tametsi uoce t inus asseueranter fere uideantur proferri, tamen si se sim magis,quam uerba expendas, facile animaduerteris, semper tacitam eas inclusam habere conditionem.
Struxerit ne Clodius insidias Miloni. Hanc coniectu, ratem copiosssime tractat Cicero in oratione Miloniana,cuius toties iam a nobis facta est mentio. An pri Mato consilio Annibal obsideat Saguntum. Haec Saguriis urbs erat Hispaniae,quam Poenorum dux Annibal. sedit, coepitq; prius, quam exercitu duceret in Italiam. Lege Τ.Livii de secundo bello Punico librum prismum. An delenda Carthago. Ηος M. Portius Cato ista sit. Scipio Nasica dissuasit. Vicit tamen sententia Ca it tonis,qui uir quam leui argumento persuaserit-. tantae euersionem urbis, explicat Pliniusdib,decimo quinto,
capite decimo octavo, Quemadmodum sua; ptonuum a lata
325쪽
elata quaedam, quibus est diserte adiecta conditis: Nia
oscitanter legenda sunt haec. Profuerint enim ad explicanda multapia quibus mirum hodie quam sudent quidam & tamen frustra. De defectu solis praeter recentiuastrologorum uide Plutarchum in uita Sene,cae.Recte ne Cato Martiam uxorem dimiserit. Cato
Vticensis post diuortium Attiliae Martiam Philippi fi
liam duxit uxore Hanc Martiam uir nobilis & Or tor insignis Hortensius, sibi a Catone tantisper tradi postulauit,dum prolem unam aut alteram ex ea sustulisset,idq; assentiente Martiae patre: Philippo, a Catone obtinuit. Post almos aliquot,cu cuiuis excessisset Hor, tensius,Cato Pompeium, coepto iam ciuili bello,extra i Italiam secuturus, Martiam rursus liberorum. ac toti-, iis familiae causa sibi matrimonio iunxit. aod eius sa-ictum ceu auaritiae argumentum criminatus est in Anticatone Caesar. Lege uitam Catonis,apud Plutarchii. - Propositum solum, id est, quod in eoruna, quae sunt, in quaestione,substantia pόnitur. Hoc est, Propositu, , thesis,sive consultatio est quaestio ea, qua exclusis cir- , cuiastanti js,de sola quaeritur natura ipsarum rerum. 3Vt,possit ne hoc quisquam iure occidi, nil metus cadere possit in conflantem uirum. . Quod Quintil. uocat argumentum καθ θέω. Ver ba Fabii lib. s.hqc sunt. Illud adii caedu uidetur, duci argumenta, no a consessis tantii, sed et a fictione, quam Graeci υπς θεσιν uocat,& quide ex olbus i)Melocis ,
quibus suetora, tuta totide spes esse possunt ficte quot
verae. Na fingere hoc loco. i. pponere aliquid, qὶ si ue . ru sit,aut soluatqone aut adiuuet.Sut & alii duo modi quaeredi. Tradiit dialectici,praeter diuisione illa supe- imore duo adhuc esse P nuciatoriagna, puru unu, alte- Tu modale. Pura Τnuclata notantur,quib. aut simpliciter,aut adlecta codone,pure esse aliqd aut no ee significamus. Vt, Mors ulti.linea reru est. Et, Si no aliqua no- cui sies, mortuus ees.Modalia uocat, sibus no pure, sed
certo quod moicertaq; lege,aut ecte aliquid significa ,
326쪽
mus aut non esse.Vt diuitem ingredi in regnum ecidit sum est impossibile.Contingit hominem eundem bonum uirum & inutilem ciuem esse. Modi per quos huiusmodi proniiciata fiunt, ab Rodolpho enumertur quatuor,possibile cotingens,impossibile, necesse. Silequi hic duobus adi jciant,uerum & fallatii. Laurentius Valla treis modo ex hoc numero' putat recipiendos , possibile,impostibile', verun D.t tribus cursum alios
quosdam adiungi, facile, difficile certurii lacertum,cosuetum,inlaetum,utile,inutile, iucundum, inlocundui decorum,indecorii aliaque hisce similia. Quod qua quam sit durius , tamen,ut inquit Quintilianus,solum est eius quod Graeci ..,ὰ ο, uocant , Locus est apud Quin ril. y.institu lib. ca de causa deliberatnia; Me Ilus igitur qui tertiam inquit parte dixerunt At Met,s quod nostri possibile nominant. Quae ut dura uidea tur appellatio tamen sola est.Ιdi dupliciter sic;Qua.
q,. n. modum asserimus ei,de quo quaerimus ex conditione. Hoc apertius fortasse dici sic queat: Modus uerbi,causa necesse quadoq; signi sicat, praedicatu eius proloquij,quod ex conditione colligitur,necessario tahiecto inesse,quadoq; uermetsi praedicatu illud subiecto non insit necessario, tamen proloquium ipsum n cessitate quada ex praecedete eonditione sequi. Aliter verbum necesse in pronunciatis modalibus, duplicemsgnificare potest necessitatem ; unam consequentiae,
alteram consequentis. Priorem uocaui, quoties Mecessario aliquid ex alio colligitur, siue id y se n ecessa-τiumst, siue non necessarium; ut necesi e est, si pluit,
terram madescere. Posteriorem quoties per se aliquid necessarium est , siue necessitate aliqua colligatur ex alio, siue non colligatur, ut si homo est animal,& non mutum, necesse est eum efferationis participem. Alijs libris si quando de argumentationum lege, hoc est, de iudicandi parte scribendi ocium dabitur Fuit qui hos libros a se uisos diceret, uere an secus; ego astirmare
non postum. Mihi certh nondum eos uidete contigit. γ
327쪽
diuerso genere artia ad quas pertinet. Cap. X I. l Τ Ertiam quaestionum uarietatem diximus a A cipitro artium, quarum considerationi siunt
expositae, diuersitate. erres omnes,autad cogniti nem referuntur aut actione, Cognitionis artes sunt,
quarum finis es sicientia; ut sunt mathematicae, νsicae. O reliquae id genus,ex quibus fiola rerum petiatur cognitio. liae sunt,quae earum Mnt rerum,ssua actioniArbitrios nostrosunt addicta,ut sunt eae, quibus animus ad uirtutem dirigitur, quam mora- tempbilosophiam dicimus, aut quibus corporis nemeesitatisuccurrimus,quae operariae dicuntur. Temtiae ct uelut medis sunt generis,quas λονικαε Graeci, nos rationales dicimus: quae ad formandam orationem pertinent, de quibus sumus, cum dialecticen definiremus, locutisquarum radix, origoque proα prius ad cognitionis uim accedit, uidentur ; intra sines Dos positae,cognitionis uerius esse,quam acti nis . Quia tamen communes sunt aliarum omnium minis , tam ; late funduntur, quam oratio, hoc est,quam humana ipsa natura: promiscue uidentur actionis, O cognitionis nomen accipere posse, quemadmodum ratio uel mens, cui seruiunt, es in a m Ocognitiuam ab ristotele diuisa. Sumetur pro hoc artium numero etiam numerus quae
Rionum. Sed de his exactius dicere, ad gulas pertinet artes, uel si ad unam aliquam, non es id V dial
328쪽
RODOLPHI AGRI C. Dia lectices,haec autem uelut capita attigisse diat Mico sussciat. Illud quidem haud eri dissicile uidere eos qui Metori omne i de quo bene dici posset D
didere: deinde omnem materiam finiuire tribus quae
Illionibus t ne ab hoe factu quod dicitur,sitne iustii sit ne ab hoc factum quod dicitur, sit ne iustum , sene scripto legis comprehensium a nihil satis dignum
tanto promisso suo protulisse. His enim tribus quaesionibus fiunt omnia,quae in iudictu aguntur, conclusi. Nam deliberatiuam breui quaestione an expediat absoluerunt. Et Aristoteles quidem copiosὸ ea diligenterque explicat; reliqui breuiter attig Ere, quidam adeone numerauere quidem inter ciuiles quaesiones. 2Vam laus uituperatiost ne omninis quaestio nec neδuerunt qui dubitarent. Quod ut iurire reprehendit Quintilianus,lta recte uidetur apud Ciceronem sentire Crassus, qui per sie uenire eam ' hon putet in forum; iudicialibus autem, O delibe- tiuis per σὰ accedere. Quod autem Cicero in Topicis, an sit , quid sit , quale sit, quaesiones, ad eoαgnitionem retulit; deinde qualitatem uoluit iuris, o iniuriae tractatu explicari; utrunque diligentius feri fortasse poterat. Primum enim non satis es uerum, fecundum etiam repugnans. 2Xam ct moramus Philosophus, an sit uirtus quarere poten, quid sit quaerit utique. Qualitas uero si ad cognitionem pertinet , quomodo iuris, ct iniuriae tractatu finita est j Quoniam ius ct iniuria ad actionis pamtem non cognitionis partem reducuntur. Tames enim
329쪽
DE INVENT. LIB. II. Is4 enim multa sit, uariaque de iure, O iniuria ambiagμitas , ingentemque rerum coinitionem sit horum notitia complexa; non tamen coginitionis nomen accipit eorum tractatus, Aed actionis. Cotemplantur enim cut inquit Aristoteles etiam qui agunt, sed alium in usum. Non enimin id contemplantur, fed ut pro eo quod contemplatione insiluerunt, dirigant actiones. Sic etiam mathematicus, d scribet circulos radio, figuras, lineasque in puluere ducet, summas motuum, magnitudinum cael Ilium numeris colliget, quae sunt actiones; non tamen ut agat, haec facit;sed ut sitientiam eorum, quae agendis Misscrutatur, acquirat. Finis poti mus est rerum omnium; utque omnibus agendi in extrarique causa, ita plurima etiam ex ipsio acricipiunt nomen multa uocantur bona,non quia sunt
ed quia bonis desinantur. Scholia in caput I
S V υτ inquit Aristoteles lib. i. Inuentionum, cap. iaJ problematum propositionumque alia alia, φυ- ακα alia λογoiae. Et ad hunc modum, Plato in Goroia omnem philosophiam distributi; in ethicam, physicam& logicam Artes omnes, aut ad cognitionem referuntur) De hac artium diuisione multa congessit Angelus Politianus in libello seu oratione ea, cui titulum feci simias logicas Graeci, nos rationales dicimus Sunt qui existiment, has artes potius sermocinales quam rationales dicendas esse. Certe uox Graeca uix q; intςrpretatione Pmittit ;cu λαόος no modo. ro eru
330쪽
sed sermonem seu orationem significet. Atq; haud scionum Rodolphus etiam, non rationales, sed orationales scriptum reliquerit, id quod propemodum indicare uidentur, qui continuo subiungit: Nos, inquit, rationales
dicimus. quae ad formandam orationem pertinent. Laurentii Vallae hac de re disputatio huc spectat, quasi logia
ce dicta sit rationalis scientia, quod circa rationem, hoc est, argumentum seu medium argumentationis cuiusq; uersetur. Diae interpretatio quemadmodum dialecticae
probe aptari potest, ita reliquis duabus nequaquam. Id quod & Boethium sensisse apparet, qui in Porphyrium scribens, ita loquitur de ea parre philosophi , quam rationalem vocamus, ut dialecticam solam, non etiam rammaticam & Rhetoricam eo nomine intellexisse ui eatur. Longe aliter Macrobius, qui rationalem philosophiae partem appellat eam, quae uersatur circa re it corporeas,& ea, quae sola mente, no etiam sensu cognosci possunt, ut est anima, Deus, &quas uocant intelligentias.Verum haec non ita multum faciunt ad institutum nostrum quibus in praesentia satis est gxaminaticam, dialecticam, & rhetoricam, id circo λογικας dictas esse a Graecis, quod orationis sermonisq; artificium d ceant, quocunq; tandem nomine eas donent Latini.Vide Ciceronem de finibus lib. 1. Altera inquit) Philosophiae pars restat, quae ληwκη dicitur. De quibus, cum dialecticen finiremus, sumus locuti. Huius libri capite 2. Quemadmodum ratio uel mens cui seruiunt, est in activam di cognitiuam ab Aristotele diuiti. Facit enim Aristoteles 3. lib. de anima duplicem antellectum, speculatiuum & practicum. Eos qui rhetori omne id, de quo bene dici posset subdidere. Hoc Crassus apud Ciceronem facit i.lib. de Oratore,& Fabius Quintilianus, or toriarum Institutionum lib. 1. Nihil satis dignum tanto promisso suo protulisse.) Alludit ad carmen Horatianum. Quid serret hic tanto dignum promissor hiatu Nam deliberativam breui quaestione an expediat absoluerunt. Tradunt rhetores tria esse genera causarum,