장음표시 사용
311쪽
autor & lib. t. Voluit opinor Asini j Pollionis hanc reprehendi libertatem amitari Franciscus Philelphus, cudixit in quadam epistola. Fabium Quintilianum,nescio quam sonare Hispanitatem. Id quod ego illum dixisthexi sti mo, non quod ita sentiret, sed quo festiuiter a guteque in uirum tantum i usiste uideretur; aut certe ne uiderunt qabscribere antagonistae illi suo Laurentio Val, qui tantopere probat ubique Fabium αλλα ταυ αδου, παρωργων . Quare progrediamur ad reliqua. Nec. n. ullo alio satis commode explicare possumus αο ιγιγAristoteles primo Topicorum sic habet; uia νδεμ σημα νων. Ea uerba hunc in modum hodie leguntur apud Latinos . Est autem terminus oratio
quid erat esse significans. Rodolphuu non solum mollius , sed & significantius sore putat, si legamus hoc pacto. Finitio est oratio commode explicatas rei quid-ditatem . Quo nomine usus est nonnunquam Argyropylus ille Byzantius, homo Graece pariter & Latinae doctissimus. Quod dicimus autem, quaestionem generis esse interrogationi, quid est inclusam. Hic est locus il te, cuius mentionem seci libro superiore, cap. s. Laurentius Valla. Quanquam & ipse inquit Porphyrius peccauit; qui interroganti, quid est homo, putat respondendum,est animal. Quin potius animal rationale Cur illam partem, ut putat, qualitatis relinquit Cur dimidiata reddit responsionem p Sed de his plura superius Compositarii quaestionum alia copulata . Non uideo quomodo a rudioribus harum rerum, ea quae deinceps de quaestionibus ab Rodolpho dicuntur, fatis queant intelligi, nisi cognita prius natura pronunciatorum. Miae tametsi a diuersis explicatur tam uarie ut uix habeas ex tam multis quem potissimum imiteris ; audendum est tamen uel cum periculo aliquid, ut ne omnino locus hic indiscussus uideatur. Est ergo quemadmodum , &superius dixit pronunciatum , oratio perfecta uerum ,
aut falsum significans; ut philosophari oportet, sed paucis. Avaro tam deest quod habet quam quod non ha-
312쪽
bet. Beneficium dando accepit qui digno dedit. si prest
pes dicere quae uoles,audies quae non uoles.Verum promunciatii uoco,quod significat ita iit res habet: Falsum, quod secus atq; res habet, significat. Verbi causa : Ver pronunciata sunt;Virtus pluris est facienda quam opes. Melius est nubere quam uri. Praestat cu altero oculo in gredi in regnum coelorii, quam cum utroq; in gehenna
detrudi. Faua:Voluptas est in summu bonum: Nihil as seri comodi fides nisi accedente obseruatione legis Mosaicae. Praestat iniuriam facere quam accipere. Duo sunt Pronunciatorii genera, unum simplex, alterum compositum. Simplex est quod duobus terminis costat, subiecta S praedi cato, ut. Omnia nemo potest. Virtus est uicium fugere. Labor omnia uincit. Amati nihil difficile est. Copositum, quod duobus, ad minimu simplicibus pro numiciatis constat,ut, neq; mundus aeternus est, neq; anima tum est coelum. Si non tangere mulierem bonii est,ergo tangere malum.Huius rursum tres sunt species,copul tum, disiunctum,connexum. Copulata pronunciata dicuntur,quoru is est ulus apud autores probatos,ut plura ita coniungant,ne tamen aliud alij necessitate aliqua cohaerere significetur; Ut quo tepore Christus crucifidius est in Iudaea,eo tepore Romae imperabat Tiberius. Cicero eloquentior, Cato innocentior fuit. Disiuncta sunt,quae plura pronunciata simplicia ita colungunt, ut significent solum unum ex ijs uerum esse oportere ;U A aut dies est,aut nox est. Aut uiuit aut non spirat. Homo quisq; aut uir est, aut foemina. Conexa seu adiuncta. pronunciata uocant Latini,quae a Graecis dicuntur. Ea sunt, quorum is usus est apud doctos,ut signi:
ficent partem priorem sine posteriori ueram esse no posse, hoc est,partem eam quae posterior est, necessario ex priore sequi. Vt, si dies est, lux est . Si pluit, terra mad scit. Si mel quod apes consciunt meum est,erunt me Scapes. ratibus addere licet etiam illa, expulsa e ciuit te iusticia, concordia diu inter ciues esse non potest,qui currit, is & mouetur, quia Deus bonus est, uos sumus, aliaqu
313쪽
ciaque id genus infinita, quorum ut dixi is apud erisditos est ulus, ut significent partem priorem, sine ea quae posterior est, ueram esse non posse. Atque haec sunt proprie illa, quae dialectici hypothetica, hoc est, ecinditionalia uocant. qua tamen appellatione, & dis uncta quoque pronunciata est complexus Boethius; illac nimirum de causa, quod in ijs etiamsi rem intueare propius, tacita semper subest conditio. Cum enim dico, aut dies est aut nox est,illud haud dubie significo, si dies non sit , tum esse necessarib noctem, & contra, si non. sit nox, tum necessario diem esse. Quale cum nihil sit uidere in cophlatis demiror equidem, quid sit, cur& ista pleraque hypothetica, hoc est inuemadmo
dum interpretatur,Boethius, conditionalia uocent. LIam copulata ea demum uera dicuntur, quorum singulae partes uerae sunt . Quod si harum una aliqua falsa ierit, totum quoque pronunciatum censebitur falsum. Disiunctorum ea uera esse censentur, quorum partes ea linter se habitudine sunt,ut earum omnino unam, neque silures una uera esse sit necessarium. Quod si aut nula aut plures quam una uerae esse possunt, ea pronun-
ciata modo Ciceroni & Aulo Gellio fidem habe mus .inepta & falsa sunt. De quo mox plura. In
ter connexa ea dicimus esse uera , quorum pars prior uera esse sine posteriore nequit. Debet enim ueritas horum spectari, non ex ratione partium sngui rum secundum se, sed ex utrarumque inuicem connexione accohaerentia. Ita fieri potest, ut falsis par-s tibus, tota tamen pronunciata uera sint, ut si non est creatus mundus tum ab aeterno fuit. Et contra, ut a ex partibus ueris tota pronunciata salsa existant, ut si philosophus Plato fuit, fuit idem & eloquens. Vo- co autem in praesentia partem priorem, ex qua alte-- ra significatur sequi, etiamsi uerbis tenus non po- .
natur priori loco. Verbi causa ; Quid prodest quod me ipso animo non spernis Amynta, Si dum tu insectaris apros, ego retia seruo Hic quod secundo loco di- ν-il T 1 citur
314쪽
eitur antecedens siue pars prior est . Ergo ut aliquando ueniamus eo quoru gratia haec adduximus, Rodolphus copulatam quaestionem dicit, quae ex copulato pronunciato nascitur, itidemq; disiunctam,quae ex disiuncto oritur pronunciato. Caetera suis sparsim locis dicemus. Indisiunctis contra,si una pars fuerit uera, totam pronunciabimus ueram esse. Imo uero in disiunctis pronunciatis id satis non est, unam partium esse utcunq; ueramgsed & illud praeterea ex igitur,eam esse partium inter se habitudinem, ut necesse sit unam aliquam ueram esse. Et rursum, quoties plures una parte uerae esse possunt, ea quoq; pronunciata disiuncta inepta esse aiunt ac falsa. Qua de re Cicero in Topicis;Quae, inquit, conclusiones id circo rate sunt,quod in disiunctione plus uno uerum esse non po test. Et Aulus Gellius lib. is. Ex omnibus, inquit,quae disiunguntur, unum esse uerum debet, caetera falsa.Quod si aut nihil omnium veru, aut omnia Pluraue quam unum,uera erunt;aut quae disiuncta sunt non pugnabunt, aut quae eorum opposita sunt, contraria inter se non erunt, tunc id disinnctum mendacium est. Haec Marcus Cicero, & Aulus Gellius. Videatur RValla lib.I. cap. s s. & Aristoteles libro Rhetoricorum cap.23. Porro quod dicitur necessarium esse ut inter dis uncti partes una sit itera, ea necessias interim orόtur ex natura ipsaru rerum, interim ex quadam hypothesi.
Vt si dicas, iit Miloni Clodius insidias fecit,aut Clodio Nilo,hic quod ad rerum naturam attinet, nihil obstat quin possint utraeque partes esse falsae, ac si ponas inter
eos factas esse insidias, iam certe alteram partem uera esse necesse est. miod praeterea, plus una parte veru esse non debere, eius ego contrarium nonnunquam uideo obseruari, maxime in causis ciuilibus.Verba causa: Si hominem occIdit,aut id ideo fecit,quod inueterato ab eo odio dissideret,aut quod commodum aliquod ex morte
eius speraret,aut quoa sibi simile aliquid ab illo metueret,&c. Cur autem cum odisset quae comodorum spes
erati quid suit quod ab illo sibi metueretZquo si,ut ne i
315쪽
oeciderit quidem. Hic certe accusator,&.odio,& ipse,&motu , dixerit caedem factam esse, & nihilominus uera esse dicatur haec propositio. Poteramus & aliam addere his.) Ait Rodolphus, quaestionem eam quae ex copula ta& disiuncta constat, semper copulatae uim ac naturam retinere. Alius fortasse non minus uere, at q; haud scio an etiam uarius dixerit eam pro diuersitate prolationis ac sententiae,interim copulatis nterim disiunctis annumerandam esse.
Modi quaerendi sunt duo generales. Aut enim
asseueranter quaerimus, aut cum conditione. lueranter quaerimus, cum dicimus, an admini
stranda sit respublica. Cum conditione: ut, an sit administranda respublica , si prouidentia mundus
non regatur. Primam uocadit Graecci κατ- κων,
quam nos possumus praedicativam dicere.Se cundamicii uiar,. quam nos conditionalem. Est autem quaerere cum conditione, simplici quaelitone, ct composita.Si mpsichu an sit bene agendum si Deus est, Composita:utiansi uirtus est ummum bonum, curanda sit respublica bonores e petendi. Sic Osimplici quaestioni compositam addere conditionem possumus, compositae compositam; qua clariora sunt,quam ut egeant exemplis; Hoc alitem anno tandum en, in praedicatiuis pronuntiari verum uel falsum,ex eius quod quaeritur,natura; Visi quaeram
316쪽
χoDOLPUI AGRI C. quoniam sit. In conditionalibus autem, non ex naritura eius quod quaeritur , sed ex conditione; idque non ex veritate aut falsitate conditionis ,sed ex coahaerentia siolum ct uinculo,quo est ei,de quo quaeri tur,alligata. Potesὶ enim conditionale pronunciam tum uerum esse, sic, ut neque id de quo pronuntiamtur, neque conditio sit uera, modo ea sit habitudo eorum,ut data conditione , consequens etiam sit a-ri pronuntiatum ..Si dicas enim, mundus non dem ciet si non coepit; verum en hoc,quanquam utrunq; non defecturum eum, non coepisse , sitfasum.
Si tamen dederimus inud quamuis falsum sit, uerum fingamus esse, non coepisse mundum ; conse quens est etiam dicere, non esse defecturum. Eadem ista , quae diximus praedicativam ct conditionalem questionem ,sunt nisi tamen me fallit
opinio quae Mibores uulgatis nominibus is vocant. Quorum illud est, quod Cicero propositum uel consultationem interpretatur. Hoc causam uel controuersiam. Et esse propositum , quod nullis certis finibus temporum locorum , persionarῆ' concluditur. Controuersiam uero, quae definita sit . uel omnibus uel pluribus horum quae attributa vom cantur persionarum negociorum; quae cuiusmodi ηt,pou dicemus. νt sit propositum,an sit ducenda
uxor; an accedendum ad Rempublicam; contro-
Iersia autem , sit ne Catoni ducenda uxor ,sit ne Sqcra ti accedendum ad sempublicam. Plon pertinet autem nec omnis controuersia,nec
317쪽
- E INVENT LIB. It t asti ad Metorem. Namque curari ne possit ab bae valetudine Augustus, ut multa habuisset Antonius Musa medicus, quae diceret, ita nihil fortasse Tressala. Quam tamere controuersiam esse, priore descriptione Memo negauerit. Et de proposito
etiam in foro qugretur, ut qui si ustulisse de sacro,nem profanam fateatur, furtumque fecisse non sacrilegium contendat; nempe q-etur, non utrum
hic, aut alius fecerit ;βdsolum , utrum rem profanam de sacro subducere inrt Lacrilegium. .
' Et propositum quidam esse idipsum quod praedi-eatiuam quaestionem , posita hinc inde de eis exempla facile declarant. De controuersia eri, quod possiet ambigi. Videntur enim omnes, aut plurima asseuerariter efferri; us, Struxeri , ne Clodius insidias Miloni. An priuato consilio Annibal obsideat Saguntum; . en delenda Carthago. Quod uerum esse non abnuo. . Quocirca quo hunc eximmamus scrupulum: huius admonendi sumus.Quemadmodum sunt pronunciata quaedam, quibus est diserta adiecta conditio: ita quaedam sunt, qua fi τὰ cum intellectu conditionis efferuntur. Itaque, quamuis per se falsa sint, tamen interpretatione quadam,reiectάque ad conditionem mente, pro ueris sumuntur. Ut si quis interroget, quid sit defectus solis dicimus esse obsturitatem prouenientem ex Lunae obiectu , prohibentis nos aspicere
Solem; oe cuiusmodi sit Rosia ' Dicimus forem candidum, oe odoratum densit crispantibus que
318쪽
RODOLPHI AGRI C. foliis. Ista, cum neq; sol deficit, neque ulla rosia enuera non sun emper tamen quonia ueluti praesente conditione proferimus ea, pro ueris accipiuntur; suntque uera in eam sententiam qua probantur,non in eam quam praebent. Id en, si sunt, erunt utique talia. Hoc pacto etiam controuersia, tacitamsema per extra id quod quaeritur, adiectam habent comditionem, Pleraeque vero apertam, ut propemodudeclamationes omnes. Proponimus enim leges esse,
deinde haec aut haec facta esse. νt lex sit, vir fortis optet praemium quod uolet. Alia item, qui in acie locu deseruerit,capite plectatur. Quidam in bello se habeant,quaerimus debeat ne huic ingratiam prioris meriti,praesens crimen remitti, quis no uidet hiere vera totam qusnionem ex conditione pendere pSic etiam, si quis recte'ne Cato Martiam uxorem
dimisierit, percontetur. Cui enim ignoratus sit Carito, ignorata Martia, quid habebit hic, quod dicat, nisi de communi proposito, an quissuam recte dimittat uxorem nihil enim aliud substantia eorum, quae sunt tu quanione complectitur. Interrogabit ergo,quis uirfuerit Cato,qua mulier Martia, quod
ubi acceperit, Catonem ciuem Romanum, Senat
rem, Stoici persionam prae se ferentem: Martiam foeminam nobilem, spetiata pudicitiae, trium tib
rornm ex Catone matrem, iam dicet nimirum, sint
ne bacita, necne, baud queam Urmare, possunt patriae fortiter fecit,idem antequam praemium optaxet, deseruit; poscitur ad poenam, tum si haec ita
319쪽
DE INVENT. LIB. II. r senim 'alter esse :uerilmsi sint c ut dicis P tum uid ri, uel rectὰ dimisisse, uel non recte, utcunq; de re sentiet: non quidem de Catonis persona , quatenus Cato, hoc est, hic homo ere, sed quatenus talis, qualem illum expresiti posset enim o Cato talis homo non esse, O alius quam Cato esse talis . Ergo
haec omnia ex conditione ducuntur in hanc quasionem a
Propositum uerosiolum id en, quod in eorum quaesunt in quaestione substantia ponitur, hoc est, an ne quisequam homo rem dimittat uxorem, sitieis hic homost siue ille, siue quencunq; fingere uolumus,in quantum ad substantiam sampertine hocen, in quantum in homo, nihil est quod in quaestione propterea mutetur. Quamobrefit, utplerunque necesse habeant narrare, qui in foro dicunt, prae sertim,si ueram controuersiam, ct non propositum dicant. moniam conditiones eas; quibus causa innititur,perceptas antὰ uelut datas oportet.
Quod nisi fiat, nihil sit quod de proposita quaesti
ne queant satis consanter dicere. Sed in propositis etiam explicandis,pers e ad controuersiam delabimur , quod Quintilianus uocat argumentum καθύπορε σιν,hoc indecundum conditionem. Mihi quidem non argumentum ed illata noua quaesto uidetur. Ut qui disserat, non esse ducendam uxorem, O labores , solicitudines matrimoniorum expli
cet dicat deinde,quid si pauper sit quid si sudio deditui quid si improbior uaor, nova fiunt quanto
320쪽
' od GL ΡΠ I AGRI .nes . an pauper: ducenda uxor, an studenti,is ii 'proba, qua utiq; in proposito primo non continen-εur , si nonsecus atq; in reliquis controuersi' inse Funtur .quaestioni, extra eius , de quo quaeritur . substantiam. Omnis itaq; cui dicimus ontrouersia , conditionalis quaestionis habet natura; utq; non
eodem modo efferatur, idem tamen ualet . Quo αcirca hoc ipsio quod quaenionem in ρ dicatiuana conditionalem divisimus, satis iisdemur eam divisionem, quae en in propositum ct controuersiam esse complexi . Praedicatiua igitur quaestio O co disionalis huiusmodi sunt. Sunt etiam alij duo modi quaerendi, cuiuslibet istorum communes, quo - rum uno pure quaeritur , sit ne hoc , an non sit . , sit ne hoc, si hoc est. Id uulgo de inesse uocant,
nos purum possumus vocare. Altero uero modo quaeritur des certa lege existendi, cum non dici-
Mus pure , sit ne hoc ,sed an possit esse, an necesse se sit esse . Eas quaestiones uocant modales. Mori aute liunt quatuor, possibile, hoc enim nomine utamur oportet, quod quanquam durius es, tamen ut inquit Quinti. Alu est eius quod G cim istis.
cant. i.quod siue sit me no sit,nihil refert, dumodo possit esse. Necessarium,quod no potes non esse. contingens,quod pol esse 9 no esse. Et impossibile quod nequaqua pol esse . Es aute piadicativa modalis;ut,an bo pol currere an homine cotingat movi.U ct conditionalis: ut, an si uirtus sit summum bonηm,necesse sit antimam esse immortalem. Idq;- dupliciter