장음표시 사용
301쪽
dici in causis primum, natura ipsarum rerum & consuritudine eorum qui causa in foro agunt. Verbi causa: Insidias secit Deiotarus rex Caesari, hic quod ad rerum naturam attinet , poterat initio quaeri illud , fuerit ne Deiotarus,suerit ne Caesar. Verum rideatur opinor, linuis haec persequi uelit in foro : quocirca Cicero haec uelut superuacua instituto suo omittens, hoc solum disputat in ea oratione, quam pro Dei oraro apud Carlare m dixit, sint ne insidiae facis Caesari a Deiotaro. At-nue haec dicitur in ea causa, quaestio an est. Quando Rhetores appellatione quaestionis an est, non eam modo quaestionem accipiunt, qua ambigitur, sit ne aliquid
an non sit. suerit non fuerit, uerum etiam eam . qua Ianuaeritur, factum aliquid sit an non factum , hoc an illo factum , sit modo, hac caula factum lit an ob aliam causam, hic an ille insidias fecerit, ex aede sacra subi
ta res sit an ex loco prophano, noctu factum sit an interdiu. ita omnes quaestiones istae, suerat ne Clodius an non fuerit, num sit idem occisus, num occisus In monumentis maiorum suorum , a Milone, an ab alio occisus
sit, num propter insidias ale Miloni factas sit ab illo occisus, hae inquam omnes, ut ad statum coniecturalem Pertinent, ita eius etiam generis sint, quod appellanti Quaestionem an est. Sed Rodolphus eas modo quaritiones hoc donat nomine, qui b. naturae ordine nulla prior. Ohiod si recipiatur, haud dubie in foro locus istis non erit. Cicero contra , omnibus eis quaestionibus dedit hoc nomen , quas paulo ante apud Rhetores diximus eo uocabulo comprehendi splere. Ita fit, quo clinitio dixi, ut tota haec controuertia consistat in toto nomine, quod cum utrunque intellectum facile admittat , uera sunt quae dixit uterque, modo intelligantur. Iam ut de secundo etiam genere pauca dicamuS, quotiescunque ambigeretur in foro hoc an illo nomine, uerbi causa , furtum an sacrilegium , parricidium an
tyrannicidium appellandum esset id, quod factum elle concederetur, eam dixere quaestionem finitionis, propterea
302쪽
pterea quood ubi constituisset, conuenire ei ebnas ni rione , tum de nomine dubitari noli posset: Atque hactenus hanc quaestionem in forum uenire posse, ne Ro-dolphus quidem negarit opinor. Certe argumentis ijs quae adducit, diuersum non probat. Nec quicquid coniectura exquiritur, pertinet ad quaestionem an est, ut ipse uoluit . Quae Cicero hanc in rem habeat iii Oratore ad Brutum, id paulo ante ὀstendimus. Sed in Topicis idem ;Cognitionis, inquit, quaestiones tripartitae sunt, cum an sit, aut quid sit, aut quale, quae ritur. Horum primum coniectura, secundum desinitisne, tertium iuris& iniuriae distinctione explicatur. Hactenus ille. Quae non uere minus quam eleganter dicuntur, modo quaestionem an est pi, in hem interii gamus, quam a Rhetoribus eo nomine comprehendi solere ostendimus . Quare hoc certe loco causa nota erat , cur tantopere a Cicerone diisentire Rodolpus. di ius enim dicet reus, ut inquit Qtiintilianus . Is locus Quintiliani est libri septimi capite secundo. Occiderit ne Clodium per insidias Milo. Dixerant ac cusatores Milonis , Clodium ab eo per insidias occisum esse. Quam illorum accusationem ita elusit Cicero ut Miloni a Clodio , Non Clodiol a Milone insidias factas esse, sit conatus ostendere. Quod quam uafre ab eo factum sit, facile ex ipsus quadam ad Atticum epistola intelligi potest: ubi de Clodio loquens: Publium inquit 2 reum, nisi ante occisus erit.a Milone,
fore puto . Si se ituro Latiuum min uia obtulerit,occisum iri iam ab ipso Milone uideo. Non dubitat facere, prae se fert, casum illum nostrum non extimescit. Nunquam enim cuiusquam inuidi aut perfidi cosilio est usus, nec inerti nobili crediturus. Cicero in Antoniti. prima Philippica. Quintilianus item in odij potione.) Titulus est declamationis cuiusdam apud Quintilianum, cuius hoc argumentum : Meretrix amatori.
suo pauperi dedit odij potionem, qdolescens de si j xaniare; accusatillana ueneficii. In ea declamatione uerba
303쪽
Fabij habent ad hunc modum: Quaedam sormae meditamina possunt aliud uocari, quam uenenum. Dare quoa non licet,non est aliud quam uenefici umo
ex rerum quaesitarum diuersitate Caput IM
m. Dicam ct quod mihi uidetur. Verum illisiequendi erunt. Primum itaq; uidetur mihi qumstionem uocemus, id quos praediximus, orationem per interrogationem elatam,cui esse uel noης,potes responderi: quatuor illa qua ab Aristotele num
rantur, non esse quaestiones, sed modos Posidam quaerendoctpresectantia ut ita dicam quaesione. uuod in ea quidem,quam can em dicimus,dubium potest esse. Quoniam ipsa quaesito cum eo quod modum quaerendidicimus,idi umrecidet. Ut si interm roges , an e si homo, resso eaturq; esse hominem ridem erit quaestio, est ne homo e ct interrogatio , an est homo e quo fit, ut de hac interrogatione, im hanc uetillam parte positi disseri o In reliquis apem rius est. Si dicas enim, quid est homo enihil de hoensiit dissenere, nisi respondeatis, qui interrogam
rur, homo est animal rationase . Iam quaerito erit, si ne homo animaI rationale: deinde, sit ne ani Irationale definitio hominis. 2Nec enim satis est, u rem esse quod in hac questione respondetur ,sed ad cenam legem uerum esse oportet. Si quaeras enim,
304쪽
DE INVENT. LIB. II. I rquid est homo ct respondeatur,es animal binos habens oculos;uerum quidem est quod respondetur , sed non rectὰ responsium dicas: quoniam equus bira
nos habet oculis senon tamen est homo. Oportet emgo respoderi aliquid,quod definiat hominem: quod an fiat,boc genere quaestionis disseretur. Sic et qualis est sol, nihil possis de hoc dicere nisi respondeatur,obscurus,uel globosius,aut ile quippiam. Et propter quid est obscurus ibit itidem habes,quod
dicasnisi dicatur, uel hoc, quoniam luna obiectu suo illius aspectu nos prohibeat:uel aliud aliquid in hanc sententiam . 2Von igitur quaestiones sunt primae interrogationes illae,quando uequit de eis, uel in hanc, uel in aliam partem dicit , sed resiponsum aduersarus, interrogationi datum, cum in dubium uocatur, t quaestio.Quenionum igitur genera duo uidentur implex ct composita. Simplex est quae
unum quaerit de uno:Vt ine mundus aeternus, O
composita,quae plura de pluribus: Vt,sit ne mumdus aeternus, idem ex indiuiduis compositus corpusculis. Simplicium tres sunt disserentiae . Prima est,quae quaerit,an sit res. cuiu odi est,praeae diximus. Prima enim haec est,quae ulla de re quaeri potest:ut an sit Deus, an sint daemones. In hac complectimur non solὴm,quae an sit, sed an erit, an fueri quaerit. Haec autem n fuerit bellum Troia num,non est huius generis. Idem enim est qnarere,
an fuerit bellum Troianum; ct an Troia gesserti bellum,quod utique horum uerborumb vastio pri
305쪽
Messe non potest, quumpositi quaeri prius an tu
rit Troia, quippe quod etiam autores quidam cre diderint, omnem rem Troianam Troiam ipsam inania poetarum esse commenta. uuanquam auritem in hac quaestione; an es homo, prius possit quari,aueri animal cnam si nullum animal sit,non pori test homo esseo istud tamen in quaesione uelut conta
fessum non ponitur; νt enim concedamus esse hominem, non continuo ex huius quaesionis ratione coneedemus , hominem esse animal; sed antea, quam concedamus fuisse bellum Troianum : nece e ex uerbis quaestionis fateri Troiam fuisse . Secunda quaesto est, ubi datum est rem esse,ut quaeramus,aures sit illud: ut an homo sit animal, an sit capax disciplinae: Huius etiam generis mihi uidetur, quam Aristoteles uocat propter quid , ut cilm quaerim mus , sit ne interpositio Lunae inter Solem, mr nos causa defectus Solis. Tertiae est quaestio, quomoado hoc sit istud, id en,quo pacto hoc de ille dicitur. auod quadruplex est. Quoruncunque enim alteri rum de altero dicitur,aut sunt definitio ct demitu, aut genus oespecies, aut proprium, o subiectum aut accidens, Osubiectum. Priores quatuor ergo pro hac diuersitate fiunt quaestiones. Prima en,auhoc definitio sit illius, ad qua redit, an illud definitatum sit huius; simul enim explicantur isa: si enim hoc est definitio, necessario illud est desinitum. Secunda, an sit genus illius, qua comprehenditur, an
illud sit species. Tertia , an sit proprium. Quarta
306쪽
DE INVENΤ. LIB ID r san accides:quib.etia quaesionessubiecti cotinentur. Priores duae, interrogationem c quid em expli eant: posteriores, quale est. Id es enim quod Lariis foteles Di vocat; quod interpres eius Latine ne sciens,quia est dixit. Cur hunc ordinem fecerim quasionum id cause fuit mibi, quod necesse est prac dere semper , an est , an illud es antequam quid sit res, aut qualis explicari queat. Nec enim hae laterrogationes , quid est homo, aut qualis es baorum quaesionum explicatione , an homo sit animal rationale,an sit erudibilis, finiuntur. Vt enim detur hominem esse animal rationale,ctesse erudibilem;manet adhuc questio sit ne erudibile qualitas hominis sit ne animal rationale idipsu, quod est homo, id es definitio 'Ominis uel quidditas eius. Vteremur. n. Ohoc verbosi nobis per gramaticos liceret quemadmodum Cicero Lentulitatem pietateo Pollio, Patavinitatem dixit. Aptus es utique eius oeprope necessarius usus. Nec.n. ullo alio satis
comodὰi explicare possumus ψi m nisi id cui uulgo Dieno quod quid es interpretari uelimus;quod nec Graeci sermoni proprietatem retinet, O segne planeq; expers usus intellectus sit apud nos. Sed ut ad rem redea manere has quaestiones hinc perspicuu est. Si interrogetur.n.qualis es homo,dicatur se animal rationale,quid dicemus'recteneban siecus esse responsum si recte eadem erit quaestio,quid esct quale e;cu sine cotrouersia id recte etia interrogari
quid es bo,res odeatur sinmimis recte resposeum ess
307쪽
μ en de his quaestionibus ratio pronunciandi. Nam ecpulata, uera pronuntiari, nisi fuerint ambae omnesve simplices,ex quibus componitur,uerae,non potest in autem una fuerit falsa,tota dicetur falsa. Indisiunctis contra, si una fuerit uera,totam pronunciamus ueram essesalsam autem,nisi ambae fuerint falsae,dicere nequimus . Tertia en,quam assertam uocare placet,ea es qua conflat coniunctione, qua subaduersantem uocant,ut an quamuis homo qui sta non tamen Fedeat; , An quanquam Arist teles inambulet, disputet tamen: huius haec es natura, ut ueram eam pronuntiemus ,si modo interstqva coniunguntur, non repugnent. Possemus oealiam addere sis, qua simul ex disiuncta ct copulata aut asserta constaret, nisi superuacuum uideretur, quoniam naturam copulata retinet. Ucaocior est enim coniunctionis copulatiua uis , dim
siunctivae post se rapit potestatem: Vt an homo sit
lapis, ct animal uiuat, uel uiuum sit animatum Licet enim disiunctae huius utraq; partes uera pronuntientur: tamen quia prior pars copulatae falsa es, totam dicimus falsam. Sed de ueritate ct falsitate pronuntiatorum non huius es loci tractare , ρd ad iudicandi partem aptius referetur. Interarim satis sit, quod buiui materia es, hactenus at a
Verum sequendi erunt. Quint.Honestus error ma
gnos duces se entibus. Primum itaque uidetur mihi. Quae
308쪽
Quae ab Aristotele, inquit, enumerantur, an est,quid est, quale est quamobrem est tale,ea proprie non sunt
quaestiones ipsae, sed uelut electamenta ac prouocationes quq dam ipsaruria quaestionum. Verae autem quaestiones sunt ea,quae ab eo contra quem agat ad praeuias istas interrogationes respondentur, quatenus ita de
his agitur, quali dubia sint. Verbi causa. Quid est iustitia λprquia quidem haec est interrogatio i nondu m tamen constituta quistio est; quippe eum nondum respondere queat,esse ita aut non esse. Posteaquam uero responsum estpusticiam esse uirtutem, qua,conseruatam tilitate publica, suum cuiq; tribuatur , hic demu quq-sio ipsa existite mergitq; , uidelicet recte ne ita fini
tur iusticia, ut sit uirtus, qua, conseruata uirtute publi caduum cuique tribuatur. Haec Rodolphus. Quae ut lierissima sunt,ita Aristotelem in eadem sententia, negari non pol. Neq;. n. hoc egit eo loco uir ille, ut doceret ijsde quibus usus est ipse,nobis quoq; ee utendit uo cibus, sed 1iocauit qone quid est, qua quidditas & substantia rei in disceptationem uenit, quibuscunq; tandem uerbis,ea quaestio proponatur, & quaestione qua- e est, qua de qualitate hoc est, quibus uis rei accidentibus quaeritur, atque item in caeteris. Sed quid tu ais nodolphe qui tibi costas an non ipse paulo luperius quq-ationem sic finivisti, ut fit cum interrogatione elata Dratio)Cum dico autem,quid est eclipsis Lunae λ quatis est aqua Cidni qpantus est Sol quo tempore anni
Sol ingreditur Cancrum quo,cum a nobis recedunt, avolant ciconiar hae omnes, nonne orationes nonne cum interrogatione elatae Quocirca tu certe uelis nolis,hasce non modo praeuias quasdam interrogationes sed quaestiones ipsas esse fatebere. Quig dicemus an hoc fortassis ea quae hic dicuntur, uelut explicationem quandam esse paulo ante traditae finitionis 3 ac proinde illam intelligendam sic esse,ut sit quaestio cum interroratione elata ora io: oratio inquam, non quae uis , , sed
ad quam commode responderi queat esse ita, aut non
309쪽
esse earu porro qonii quas adduximus nulla eiusmodi' est,ut alterutro horu modorum respoderi ad ea possit, quapropter ne qones quidem dic edae sunt. Q onum igitur genera duo uidentur,simplex & coposita Hoc mo& Boeth. qssuest diuidit a. Topic. atq; simplices qories esse, quae ex simplici propositione descendant, compo- sitas, quae ex propositione item composita . Qua de re mox plura dicturi lamus, in hoc ipso capite. Sit nemuinis aeternus.) Quod octauo Topicorum & primo lib.
de coelo,aserit Aristoteles. Et ex indiuiduis compositus corpusculis.)' Quq Democriti illius sententiastici Haec autem, an fuerit bellum Troianum, non est huius generis.) Iam monuimus,lianc quaestionem & simis es, omnino a Rhetoribus In earum referri numero uaestionum, quae dicuntur qones ,an est Rodolphum
uero de hoc quaestionum genere non nihil loqui astri etius, Omnem rem Τroianam & Troiam ipsam. Ue Dion Prusensis in libr. de Troia,no capta. Et Arist. autor est, illii lio fuisse, sed extat uicissim lib. Dyctis Cratesis,& Daretis Phrygis de bello Troia. cui sese aliter interfuisse ipdidit. Id e.n. qJ Arist risi ἰσὶ uocat Arist.
hac in re uerba haec sui, ἰτιν ἶσα τον se θι πι
αὶ . r. Hoc est. Quae de rebus quaeruntur; ea aequalia numero ijs sunt, quae scimus. Quaerimus aut quatuor,
quale sit,qua de ca sit tale,ari sit, quid sit. Quod si quis
Hermolat hanc in re uerba malit,ea in paraphrasi Themist. sic habent;Sunt igitur qones 4. an sit, quid sit, an huic illud insit, quaobre insit. Cur huc ordine fecerimq6num. Idcirco,inquit hoc pacto qones discrevi, ut singulae interrogationes singularu item qonti ex placatione possent absolui. Id quod non fit ea quaeredi rone, qua tradidit Arist. Nam ad absoluendam interrogatione hanc, quid est homoὸnon satis est ostendisse, holem animal esse ratio ale,sed & illud praeterea doceat opor
tet, ita esse hominem animal rationale, ut rursum alatrationale hominis sit definitio alide lilibet in quaestio-
310쪽
me quale est. Neque enim huic praeuiae interrogationi satis fit explicatione huius quaestionis, num homo sic eruditus nisi etiam doctum fuerit,eruditionem esse accidens hominis, Quo ergo singula explicatiora eunt,malui inquit hoc ordine quaestiones digerere,quam sequi ordinem eum,quem alii tradidissent. Uteremur enim & hoc uerho,si nobis per grammaticos liceret. Quemadmodum . merito illi ridendi sunt, qui ubiuis etiam citra necessitatem noua ac inaudita quaedam uerborum porteta tys comminiscuntur, ita rursum laudandi illi, qui ubi res poscit, ubi cogit necessitas, ibi interim nouis, interim
parum usitatis uti uerbis non nimium reformidant.
Qua de re multa Cicero,tertio libro de Finibus. Et Rodosphus in epistola quadam ad Alexandrum Hegium;
de Analogia inquit,derivandorum componendorumque nominum, uix mihi permiserim quicquam finge- Te, quod non apud autores inuenerim.Varia mulxiplexque res est de qua nihil praecipi perpetuum possit, &in qua nihil audeant,nihil sint sortasse, ut inquit Horatius, necesse. Indiciis monstrare recentibus abdita rerum.Tamen ego, S Socraticas & Platonicas, & Entitias sorte dixerim, quamuis repughet yallesis noster. Quid ni tam libere,cum necesse ut,quam Cicero nulla necessitate, Appietatem & Lentulitatem di Pollio Patauinitatem quandam dixit sonare Titum Liuiumὶ Quemadmodum Cicero Lentulitatem & Appiet te, M.Cic. familiarium epistolaru,bb. 3. epistola leptiama ad Appium Pulchrunn,Qua lo, inqui , etiamne talias ineptias, homo ,mea sententia, lanam a prudentia , multa etiam doctrina,plurimo reru usu, addo urbanitatem,quae est uirtus ut Stoici rectit sime putant. ullam Appietatem aut Lentulitatem ualere apud me plus, quam ornamenta uirtutis existimas Et Pollio Patauinitatem dixit. Quintil.lib. octauo. Et in T. Liuio, inquit, mirae lacundiae uiro putat ineste Pollio Asinius