장음표시 사용
331쪽
demonstrativum,deliberativum, iudiciale. Demonstrati uum est,quo laudamus aut reprehendimus, Deliberatiuum, quod in suadendo ac dissuadendo consistit. Iudiciale, quo accusatur quis, aut de senditur. Ergo in genere deliberativo Aristoteles illud modo quaerendum putat, expediat nec ne id, quod in deliberationem uenit. Quintilianus tria, sit ne utile,sit ne honestum,& num fer possit. Porro qui de sola utilitate aiunt qu=rendum esse, dex sententia Stoicorum, nihil utile esse dicunt, quin sic
idem honestum. Quod & Fabius attingit. & Cicero in ossiciis probat. Et Aristoteles quidem) Primo libr.
Rhetoricorum. Quod ut recte reprehendit Quintili nus,) Libro tertio. cap. nono. Ita recte uidetur apud Ciceronem sentire Crassus. ) in libris de Oratore .
Quanquam aut memoria me fallit, aut haec non tam Crassi apud. Ciceronem sententia est, quam Antonij.
Quod autem Cicero in Topicis.) Non in Topicis so- Ium, sed in tertio etiam de Oratore habet hoc Cicero Quo autem paratius sit,totum hunc locum plenius assequi,adscribam huc ipsa Ciceronis uerba, quae super hac re habet in Topicis; Quaestionum autem quacunque de re sint, duo,inquit, sunt genera, unum cognitioni alterum actionis . Cognitionis sunt hae, quarum finis est scientia. Ut si quaeratur, a naturane ius profectumst, an ab aliqua quasi contractione hominum ,& pactione. Actionis autem huiusmodi exempla sunt, sit ne sapientis ad Rempublicam accedere λ Cognitionis qua stiones tripartitet sunt, cum aut sit ne, alit quid sit, autruale sit quaeritur. Harum prima coniectura, secundaefinitione,tertia iuris & iniuriae distinctione explic tur. Contemplantur enim, ut inquit, Aristoteles, etiam qui agunt, sed alium in usum. Contemplantur, inquit, non ut in contemplatione cognitioneq; gradum sistant,
sed ut progrediantur ad actiones.
332쪽
nis cuiusq; inueniendus. CVt XII.
inando igitur omni disserenti prep ta essia quaestio , non eis modo qui di putationibus res ambiguas iactant, aut qui tradendis artibus , vel certiorem, uel quod discentibus perinde es meliorem fidem facere conantur; sed θ bifloria, O poema quoque quaestionem explicant. Si quis enim interroget, quomodo gestum sit bestum Pelopone facum, nihil poteris rectius respondere,quam qua Thucydides ea de re conscripsit. P ec quomodo pu
gnatum sit cum Iugurtha,quam quae salanius monumentis earum rerum reliquit. Sic o quomodo Graeci ad Troiam bellauerit , ct Aeneas uenerit in Italiam, nemo melius quam Homerus ct virgilius explicarit. Cum haec ergo ita sint, diligenter e t nobis etiam atque etiam intuendum, quae sit quaestio, hoc est, quod sit caput siummaq; rerum omnium,ad quam dicentisint cuncta referenda. Nec enim abs re credendus es admonuisse Plinius risuocomena
sis scriptorem, ut legat subinde titulum suum,etplanὰ exactoq; perspiciat, quid scribendum sumpserit. Et)1. Antonius itidem putauit, nihil aequὰ iuuare dicturum, quam respicere quam creberrim/ ad id, de quo sit dicturus. Quod nedum in id prodes, ut
quae latent in eo, facilius acriori mentis intentione
eruas, sed uti obserues c quod plerises di misimumem ut nec plura qiam opus es, nec pauciora, nec qua
333쪽
quae nihil ad rem attinent,distas. Hoc autem facere Memo poten,qui no ante fixam exploratam ; quaestionem habuerit, de qua sibi sit dicendum. Quod quo facilius fieri possit, quomodocunque poterimus
conabimur explicare.Omnis dimo,aut aduersarium habet, inter duarum partium certamina cosi uiaut uniussolum est partis. Duarum partium sunt, tit contentiones uelscholasticae,uel ciuiles, quae intest di identes sunt. Unam solum partem habet, quae it ad obsequentem auditorem:quales sunt cohortaesones, consolationes , laudationes, conciliationes , quaeque reliqua hujus sunt generis. Von quod n queat O in his in ambas di eri partes , neque enim
aliter quaesis tutelligi posset,sed quia cum illis feta
negocium est,qui ultro uinci se cupiunt, O non mo. do no repugnantsed laxisimas etiam quod dici 'let habenas sequuntur .'In his ergo dictionibus, quae positae sunt in contentione, expeditissimam rationem inueniendae quaesionis aduersarius dabit. Quoniam semper petitur aliquid ab altero cui ata ter contradicit. Quamdiu enim consienta ea dicunt, certum es quaestionem esse non posse: Ubi ceperint consinere, ita ut alter non progredi longius ait rum patiatur, quaestio erit . Sed haec quae sit,in scholasticis quidem dubium esse non potest . Quia expositum semper certumq; est, de quo dubitatur. In ciuilibus uero quanto quidem, boc est,caput certaminis semper es apertum . 2Veque enim deliberae quissuam, qui non certam ha eat deliberandi sum-
334쪽
RODOLPHI AGRI C. Mam, neque qui in iudicium uocat aliquem, igno a rat qua lege reum faciat, boc est, quid petat ab e o, vel quas exposcat poenas. Sed de satu quanionis perβρὰ ambigitur, ut in iudiciis praesertim . Status autem quanionis d est, quo uel probato uel confise tuto,in hanc uel illam partem de quaestionepronuntiari oportet; ut Laterensis ait Ambitu assecutus est aedilitatem Plancius: Plancius negat. Quaestio essassecutus ne sit Plancius aedilitatem ambitu.H oc est enim de quo pronunciare iudices oportebit m on potest autem istud ex sie probari. Dicit igitur Laterensis: Dignitate enim a me uincebatur . Quod se det id Plancius,uidebimus an idcirco necesse sit ipsum ambitu superiorem fuisse . auod si est,hic erit flatus.
Hinc enim tota pedebit quaestio , fuerit ne dignitate Laterensis superior.Sin uero poterit Pla ncius cedere dignitati Laterensis,ct causam tamen tenere,no erit hic satus ut dicat non utiq; si Laterensis dignitatesuperauit me,idcirco ego ambitu illum uici in petitione.2 Un solum enim populus alteramborum
sequitur,sed studio diligentiaq; candidatorum , sed
amicoru precibus, sed osciorum commendatione, permovetur. Ergo iam ab eo flatu, quem Laterensis
fecit, letorta es 2 Cicerone quaesito , ct huc delata, an soleat his rebus moueri populus , O an fuerit
Tiantius sis superior bics fit status huius quaestionis. Sιc etiam aduergarius dicit: Nilo tenetur lege Cornelia de sicarib.Milo negat. a Llio an teneatur.Probat aduerse hoccidit.naelo m. uod β
335쪽
M INVENT LIB. ILi r set Nilo negat lic erit status q sionis, an occiderit: sin fatetur,ostendat oportet,non teneri ea lege, quisquis aliquem occiderit,ut insidiatore aut latrone. Id ergo quoniam grauius ab aduersariis pressum erat,Cicero dilputandum etiam sibi credidit; deinis
de Clodium insidiatum fuisse, qui ρ cipuus eius quaestionis i status tq; adeo perfectus olluimus.
uuisquis insidiatus est iure occiditur; Clodius 'in diatus est,iure ergo Clodius occiditur. hemadmo- um contingit autem plures quaestiones eodem peragi iudicio, ut in Cluentij causa, quaestiones iudicij corrupti, O veneficipita contingit unius qiuestionis plures esse status.Vt in eadem iudicii corrupti cauisse,nec id iudicium 2 Cluentio corruptum esse, nec si esset,idcirco tamen lege corrupti iudicis Cluentium teneri. Sed in verris repetundarum iudicio, quaeri Ilio,utrum in legem repetundarum admiserit vem re status Iunt tot quot uni crimina;quodlibet enim per se defendendum est, quemadmodum o probandum. Et diuersa es interim defendendi ratio, cum aliud negatur factum, aliud in legem repetundam non uenire; aliud recte facium docetur . Status
ergo est cui diximus id, quo dato , necesse est de causa in hanc uel illam partem decerni.a sipturum erunt, quorum unum probando alteri non asi
latur,posus quodlibet firmamentum esse quasi
336쪽
h Quomodo sit gestum bellum Peleponesiacum. PGIopone fuS παρὰ το πιλωψ su in σοι nome habet, ut si dicas,
insula pelopis. Est autem peninsula inter in re Aegeum& Ionium,toto terrarum orbe celeberrima, ubi nobisma quondani urbs fuit Corinthus. Qus initium dedit bello illi , quod grauissimum aduersus Lacedaemonios, qui in eadem sunt peninsula ac Siculos gessere Athenaeses. Quod bellum accuratissime octo libris descripsit Thuci didε s. Quo modo pugnatum sit cum Iugurtha. 'De hoc nihil attinet dicere, quand binomni una manu. buS sunt, quae de ea rescripsit Salustius. Nec. n. abs te. credendus est admonuisse Plinius No. tio comensis scriptorem,ut legat subinde titulum suu Extat inter epistolas Plinii libr. quinto. epistola multo pulcherrima ad Apollinarem. In ea posteaquam copiosissime descripsisset uillam suam in Tuscis, deinde pro pe calcem epistolae haec adiecit. Vitassem inquit, iam cludum, ne uideret argutio, nisi potuissem omnes angu los tecum epistola circuire. Neque enim uerebar, ne Ia boriosum esset legenti tibi, quod uisenti non fuisset,pret sertim cum interquiescere, si liberet,deposita epistola, quasi residere saepius posses. Praeterea idulsi amori meo. Amo enim ques maxima ex parte ipse inchoaui, aut in choata percolui. In summa cur enim non aperiam tibi , uel iudicium meum uel errorem 3 Primum ego officiunt scriptoris existimo;ut titulum suum legat, & identidem interroget se quid coeperit scribere, sciatq; si materiae immoratur, non esse longum , longissimum, si aliquid accersit,atque attrahit. Et quae sequuntur. Et M. Antona itidem putauit)intellige Mallum Antonium Oratore, auum eius Antonii qui post ditius fiuit Triumuir. Is porro Antonius apud Cicer.de Orat. utilissimu fore cesset,
si sublude mentem reiiciamus ad id, de quo dicturi su-
337쪽
inusita. n. futurii esse, ut &causa satisfaciamus,& nihil
piod uel obsit illi, uel certe non prosit, afferamus. Sed laxissimas etiam quod dici solet habenas sequuntur. Ductum ab equis facile sessori parentibus. Quanquam
ali u sisse uideri potest,& ad Herculem illum Gallicum ,
de quo multa Lucianus. Status quaestionis id est. Multa de statu Fabius libro tertio. Cicςro in Rhetoricis con
stitutionem uocat,Graeci τααν.
Vt Laterensis ait,ambitu assecutus est aedilitatem Placius. Exemplum sumptum ex oratione, qua pro Planxio habuit Cicero Ambitus ut quidem hic loquimur
est illicita honorum seu magistratuum adeptio, uideli Cet cum quis largitione, aut aliis quibusvis modis illic tis, magistratum adeptus est, aduersus hunc,legem tui
irat C. Calphurnius Piso, quae primum Calphurnia,deinde drcta suit & Iulia de ambitu. In ea lege piae ter alias Poenas,pecuniaria quoque ut Pediani uerbis utar poena erat adiecta. Dignitate enim a me uincebatur. Lat rensis argumentatio , id quod ex Ciceronis oratione facile intelli ei potest,fuit eiusmodi. Dignitate a me im petenda aedilitate Plancius uincebatur , ergo ambitu uicit. Hanc bifariam refellere reus potest .u Primum iit neget se dignitate inferiorem fuisse. Deinde, ut illo dato, neget tamen inde sequi, se ambitu assecutum esse Oedilitate. usod si priore de sensione utatur , status controuersiae erit,fuerit ne plancius dignitate inferior, sin autem illo altero, tum status hic erit, sit ne hoc necessarium, ut qui dignitate in magistratu petendo uincatur , is cum non nisi ambitu obtineat, id quod ita non elle copiosissime Cicidocet. Milo tenetur lege Corne. de sica. Lex Corn.de sicarierat, gladio ultore persequendu esse, quisquis hois occidendi ca cu telo inambularet. Eliasime non latet, hac plerea lege teneri, & alios quosda ueuidere est apud iureco .padect. li. 1. de s. ad i. Corn.de sicide qua dicemus, & lib tertio . Occidit enim Clodium. Monui superius tres a Rhetoribus, enumerari causarum status, coniecturalem finitiuum,& qualitatis. Er
338쪽
go si neget Milo Clodium a se occisum esse , status erie
coniecturalis, num occiderit , sin uero fateatur quidem occisum esse,caeterv in id iure se fecisse contendat,ac inde non teneri lege Cornelia de sicarijs, status qualitatis erit,nempe iure, ne an iniuria occisus sit Clodius, &ecquis ita occidi positi, ut is qui caedem fecit,lege ea n 'teneatur.Vt an Cluentii causa qua: stiones Iudicii corrupti& uenefici j. Duo enim cum primis obiecta erat Cluentio,alter una, quod iudisium id quo Oppianicus damnatus fuit,corruptiset pecunia: alterum, quod C. Vibiu Capacem,& ipsum etiam Oppianicum iam exulem v neno sustulisset. Sed in Verris repetundarum iudicio. De causa Verris dicemus lib. I. ca. ia. Quod attinet ad legem repetundaru,eam tulit Μ lius Acilius Glabrio, adeo seueram, ut ne comperendinari quidam sineret re Postulabantur ea lege maxime i), qui magistrarum gerrentes, a prouincialibus pecunias, signa, tabulas, nauigia, preciosa uasa,aut uestes, aliaq; eiusmodi seu vi, seudolo per iniuriam abstulissent. Marcellus iureconsultus ι Lex Iulia,inquit. repetundarum pertinet ad eas pecunias, quas quis in magistratu,potestate, curatione, legatione, uel quo alio officio,munere, ministerio, uel publico acceperit, uel cum ex cohorte,cuius eorum est , T ad lege Iuliam repetund. l.lex Iulia. Porro ne quem conturbet,
quod dixi legem repetundarum latam esse a Manlio Acilio Glabrione , cum apud iureconsultos dicatur lex Iulia; uitis mos Romanis, ut leges eaedem innovari apud eos solerent nonnunquam , atque ita nomen quoque accipere illius, a quo secundo aut tertio latae essent. Cuius rei & Macrobius meminit lib. Saturnalior v. tertio .c. decimo septimo. Comperendinari autem quando in eius Zi uerbi mentione incidimus, Asconius Pardi nus sic explicat: Comperendinatio uero, oinquit, ii riusque partis recitatio est. Alii sic annotant. Comperendinatio est secunda actio . Item comperendinatio est ab utrisque litigatoribus inuicem sibi de nunciatio,in
perea dinumdiem. Hactenus ille.
339쪽
summa quaestionis constituenda. Caput X II LAT in negociis illis,quae unius tantum sunt pamtis,nonnunquam plus aliquanto curae habet i venire,quaesionem.Idcirco quatenus possumus,iuvemus,ct hac in parte quaerentis curam. Mihi quidem Midetur quaestio omnis in huiustmodi causis triti larum rerum consideratione inueniri expediti imὸ pine,persionarum, rei, O cui ita dicam conatus . Persionas dico nunc eas inter quas agitur,ut sint benevolae aut infensae,alienae aut coniunctae , pares aut dignitate discreta, quaeque alia maxime in congressu hominum perspici solent . qui perferunt autem
mandata, personam sempersustinent mandantis . Res consideranda eri quae euenit, aut futura est,cuius causa dicere Italuimus. Ut tu consolatione , vel propinqui,uel amici,vel opes amissae. Ingratulatione sonores accepti. In gratiarum actione, benem cium collatum. Conatus deinde est id, quod ob hanc rem uelimus dicendo conficere. Vt in consolatione idemus hunc desideratae rei iactura dolere haec quidem res es. Tersona deinde sunt hic nobis,nos huic amici;quos ut offendamur eius dolore. Conatus ergo sequitur, quo damus ope ram , ne huic doleat , idq; dicendo consequi laboram mus .Ergo si conatum atque rem coniungas , q
sionem habebis. Ea es, sit ne huic dolendum huius
340쪽
necesse en beneuolas esse . ses uero erit, ut es quid eius cui gratulamur, commodis aut dignitati accesserit: Conatus autem , quoniam ob beneuolentiam fauemres rebus istius , ut oriendamus nos laetari. Quaestio ergo erit, an illius praesenti commodo latemur . In gratiarum actione , perusonae, sunt itidem amicae. Res in meritum, uel munus ab eo, cui aguntur gratia tributum. Conatus, ut grato ob id animo doceatur esse qui a
cepit. Q aestio erit; sit ne hic illi huius meriti casesa gratus . Agendarum autem gratiarum , cum multa apud Ciceronem, tum pulchrum mihi proprium ; uidetur esse apud Ausonium exemplum, in ea oratione,qua Gratiano ob copulatum agitgratias. Sunt autem diligenter expendelidae personae, ad quas habetur oratio. Ut enim quandoque cert
sunt singulares, sicut in his exemplis quae proposuimus:ita nonnunquam,uel qui dicit, multorum sis sinet persionam, ut qui populi nomine cum principe
uel magistratu agit,uel cum multis unus agit, ut Cicero,qui senatui,qui P. Rom. gratias agit de reditu suo. gri litis,qui Modo terra motu subviersa. Cives consolatur. Qui diligenter enim personam uel eius qui dicit,uel cuius nomine dicitur. ct eius cui sunt
verba perspexerit ue singulae sint ba ,siue plures
deinde rem cum persona contulerit, ct uiderit quid ea persona intersit,uel qua parte contingat eam ιuile id quod diximus conatim explicabit . Ut qui iss