장음표시 사용
401쪽
hierantur,tum fieri posse,ut eiusmodi clausula aliqua mearum quae enumeratae non sint, locum succedat. In
Gorgia igitur legimus ad hunc modum. SOC .Quid uerb λ qui ea quae ad fabricam pertinent didicerit, nonne est faber GOR. est. SOC. Et qui musicam, musicus GOR. Ita. SOC. Et qui ea quae ad medicinam pertinent, medicus 3 Atque in caeteris eodem pacto,quisquis didicerit aliquid, talis euadit, qualem cuiusque scientia reddit GOR. Omnino. SOC. Nonne igitur per hanc rationem iustus erit,quicunque iusta didicerit GOR.
Maxime. Hucusque Plato . Atque haec nobis in praesentia occurrerunt, quae de inductione obiter diceremus.
Quod si quando ex instituto hac de re agere cotinget, accuratius singula persequemur. Plebs R omana optime de Milone sentit. Sententia ducta ex oratione Ciceronis pro Milone, Pompeius habet uirtutem. Ex eiusdem oratione pro lege Manilia
Ratiocinatio, si Latino malumus uti nomine, est, ut inquit Aristoteles oratio. Aristoteles priore et προτἰρωνα laxis , libro syllogismum finit his uerbis, συλλογιμ-
uertit Boethius, Syllogismus est oratio, in qua positis quibusdam & concessis, aliud quiddam , quam sint ea quae posita & concessa sunt,necessario contingit per ipsa quae concessa sunt .Quo in loco illud non inutile fuerit meminisse a Boethio explicandi modo causa adiectum fuisse hunc ablativum concessis, uti significaret illud positis)apud Aristotelem esse aliud nihil, qua si dixisset concessis. Id quod manifestius adhuc docN.A Lis Gellius,cum i s. Noctium atticarum libro hanc ipsam Aristotelis finitionem hunc in modum latinam fecit; Syllogismus est oratio,in qua consensis quibusda & concessis, aliud quid quam quae concesta sunt, per ea quae concessa sunt, necessario conscitur. Quibus plane consona sunt, quae in primum labrum Topicorum Ari-
402쪽
sotelis scribit Alexander Aphrodisi eus, qui posteaqua docuisset λοόιν, id est,orationem ea de causa poni in finitio e syllogismi,quod esset ipsius genus,deinde reliquas
etiam finitionis partes explanaturus, inter alia multa et
, ἰνY-,Sc. c. Id est: Significat autem Arist. haec vox politis,id ipsum, quod sumptis atque concessis. Quanqua uid tam multa in re perspicua nisi quod apud quosdahodie religiosum est, uel latum quod aiunt culmum a suis illis discedere Copulatis. Vet,est argumentatio , in qua positarii duaru propositionum duo ternunt sic iun-1'untur in uno tertio. Quod si minus arrideat definitio Aristotelica,poteris inquit,ratiocinationem finire, &hoc modo e Ratiocinatio siue quod idem est syllogi iamus, est argumentatio, in qua duo extremi termini duarum propositionum concessarum ; ita accommodanturtini termino medio, ut si utrisque conueniat cum illo, ipsis etiam inter sese conueniat,sin autem alteri eorum citillo non eonveniat, tum ne ipsis quidem conuenire inter se possit. Verbi causa: Omnis liberator patriae summa Iaude est dignus, Brutus liberator est patriae, ergo Brutus summa laude est dignus. Hic duo extremi termiem sunt summa laude dignum esse,& Brutus, quibus utrisque quia cum medio illo termino conuenit, qui est liberator patriae, proinde inter se etiam ipsis conuenit in conclusione. Id ergo quod efficitur argumentatione, alii conclusionem, alij intentionem uocant. A Cicerone,non conclusio, non intentio,sed complexio dicitur. Quanquam is de unius syllogismi complexione loquitur non etiam de in dii et ionis . In ratiocinatione autem tantum duae sunt propositiones.) Propositiones)appel-hit τί c mu rotam c. At loqui apud Latinos eu uideo proprie dici propositionem, quae ab Rodolpho dicitur expositio Aristoteles maiore uocat. Sed de his supra. Quaru quae ad ratiocinationem ducitur, enthymema dicitur i. ut Quintilianus jnterpretatur,commentum.) Fabius libris Quid si exemplum luperiore libro. Capite vigesimo quinto
403쪽
quinto ,Quod ait Rodolphus argumentationem hanc εP. Scipio iure occidit Tyberium Gracchum, ergo Cicero iure occidet Catilinam, hanc, inquam, inductionem non esse,sed syllogismum id uerum est, si uocabulum mductionis eo intellectu sumatur, quo id accepere Rodolphus & Aristoteles. Verum antea illud a nobis dictum est, uarium esse nominis huius apud autores usum . Id quod etiam notauit Boethius,qui cum initio, inductionem more Aristotelico definiuili et, inductio, inquiens, est oratio, per quam fit a particularibus ad uniuersaler rogressio,deinde paucis interpositis uerbis, Saepe autem ultorum, inquit collecta particularitas , aliud quiddaparticulare demonstrat. Atque haec est illa inducendi forma, quam appellant inductionem Rhetoricam, & de qua sola in Rhetoricis locutus est Cicero , quanquam Aristoteles in Rhetoricis suis,interim exemplum, interim Rhetoricam inductionem uocat. Possem plura, possem haec explicatius,nisi ueterer, ne & haec, lectori praesertim occupato, multa nimium uideantur, illud tamen uel nolens addam,si quis hanc argumentandi sormam de qua loquimur syllogismum quam inductionem iiocare malit, non id magnopere displiciturii mihi, modo ne obstet nominum usus,cum uideam facili me haec in
syllogismi formam conisci posse. Quid enim fuerit negocii, siquis id, de quo diximus , exemplum, in eiusmodi redigat syllogismum Quicquid Publ. Scipio iure fecit in Tiberium Gracchum , hoc & Cicero iure faciet in L. Catilinam ; atqui Scipio Ti
herium iure occidit . ergo & Catilinam iure occidet Cicero . Omnis potestas impatiens consortis
erit. Sententia est Lucani primo Pharsaliae libro.Quid satis est si Roma parum Verba sunt militum de Caesare apud eundem autorem . libr. quinto. Neque mirum, si hoc non possit dici exemplum,
quado ex particulari, no ad aliud particulare, sed ad uni uersale fit progressio,quod nos genus inductionis superius ab exemplo secrevimus.. Aristoteles autem di ,ri X it
404쪽
xit enthymema ratiocinationem rhetoricam Aristoteles primo Rhetoricorum libro . . Eorum, inquit,quibus
probamus, ut & in dialecticis, aliud inductio est, aliud Ullogismus. Nam enthymema quidem syllogiimum
rhetoricum,exemplum uero rhetoricam inductionem appello. Et j. lib. σω, πτοτ . Ei θυμημαμῖν
maest syllogismus imperfectus ex uerisimilibus aut sis gnis. Et iterum in Rhetoricis:Quare necesse est inquit, tam enthymema quam exemplum de ijs esse, quae ut plurimum aliter quoque se possunt habere, exemplum quidem inductionein, enthymema uero syllogismum , ex paucis,ac saepe paucioribus quam ea sunt, ex quibus constat syllogismus. Nam si quid totum perspicuti ess, id dicendum non est. I pse nanque auditor id ex seipso atfert.Hinc liquet Aristotelem,in Rhetoricis utique enthymema & syllogismum,non tam forma argumentandi quam materia discrevisse, credidisseq; enthymem iis,& si non crebro,tamen aliquando certe totidem esse partes debere, quot syllogismi. Quorsum enim attin bat dicere enthymema tape ex paucioribus partibus costare, quam syllogismum, si non interim & ex totidem seretλQuorsum attinebat, ut diceret, in enthymemate subiicienda esse quae auditor ex seipso afferret, nisi lignificare ex aduerso uoluisse critae is ex seipso non afferret ea in enthymemate esse explicanda Potest autem id fieri nonnunquam ut neutram partium ex seipso afferat auditor: quocirca tunculique utaerque dicendae erunt. Atque hoc est quod uult sibi R Odolphus, cum dicit: Sunt itaque qui putent Aristotelem non discrevisse sormam
argumentandi a ratiocinatione enthymema, sed certo tantum rerum genere enthymema consare uoluisse.
Fabius lib. t. videtur eo ipso discrimine secretusse syllo si sinum &epicherema, quo Aristoteles syllogi linum I enthymema.Verba eius habent ad hunc modum; Epicherema autem nullo differt a syllogi linis, nisi quod illidi plures habent species,& uera colligiit ueris , Epiche
405쪽
rematis frequentior circa credibilia est usus. Pleriq; rhetores uelut dignatione quadam. Horum sententiam attigit & Fabius lib. in Topicis Cicero : Quem alienum fidum inuenies, si tuis hostis fueris Uerba Micipsae sunt ad Iugurtham apud Salustium. Quid satiς est, si Roma parum ) Diximus esse uerba militum aduersus Caesarem apud Lucanum, quinto lib. Pharsaliae, Audes fulcire ruinam, sub qua Roma iacetὸ Photinus apud Lucanum libro octauo persuasurus Ptolemaeo regi Aegyptiorum, ut Pompeium ad se confugientem occideret inter caetera argumentatur,& hoc modo; Tu Ptolomaee potes Magni fulcire ruinam . Sub qua Roma Iacetὸ &c. Et,cum meretricis sit quod amator odi, cuius putatis esse quod pauper adamavi ) uerba sunt Fabii us intiliani in declamatione ea,quae inscribitur Odij potio.
Ounis autem Ratiocinatio perfectaq; Inductiosi modo legitimὰ rite que fiant, certae semper explorataeque fidei siunt in colligendo. Si nanque uera sunt,quae proponuntur in eis, necesse est, s ea esse uera,quae colliguntur . Ex falsio enim uerum potes effici; consequens est enim, i homo es asinus, homine esse animab exuero autem nihil nisi uerum efficitur . Esque idcirco usus eorum, ut efficacissimus, ita crebro difficillimus etiam , quoniam facillimὰ perspicitur in eis, expositis omnibus per quae fit probatio,uelut in corpore cuius omnia deteguntur me
bra si quid uicii erroris ue subsit. Deinde quemad modum in inductione persepὰ enumeratio omnium
406쪽
RODOLPHI AGRI C. partium aut specierum di ius essed duabus quan doque tribus ue iampropositis, reliquarum fides ex eis facile colligitur: sic in ratiocinatione stequenter , aut proposita maiore, minor: aut minore proposita , maior apertior est quam Ni proponenda sit ,sed νtro incurrunt in animum,alteraque ex arure perhpicitur. Quapropter non rhetores modo, quibus imperfectas has argumentandi formas Aris
soteles attribuit; sed O dialectici si quid ta
men bi diuersum habent in argumentandi rati
Nno Nerbo dicam θ quicunque disserunt , e Verbis in altercatione ,siue scriptis posteritati traden; dis , creberrimὰ enthstmemate , nonnunquam ct inductione impersecta colligunt comprehensiones suas . Rhetor νero persaepe plena ratiocinatione probationes complectitur ,si maior νtique res fusius sit atque latius demon Iranda. Sed obruuntur copia ct orationis ubertate singulae propo tiones , nec ad scrupulosam illam argumentandi legem , q*σ Nusto p cipitur , explicantur: diracuntur ue populi auribus parata populariter . Ergo vi alio loco diximus o tota pro Milone oratio in ratiocinationem coniecta es: ct pro Tlanocio itidem. Quid pro lege Manilia e An non sunt hae argumentationes Z hoc in bello agi dignitatem populi Rymani: quod multis primum Nembis ostenditur. Hinc probat omne bellum esse suo
scipiendum, in quo agitur dignitas Po. m. quod
407쪽
suis argumentationibus colligitur: estqueb misior propositio, quς secundo loco loniture minor, qua priore. Ex quibus apertum est, si iungamus eas, ratiocinationem fieri. Visit, omne bellum esssuscipiendum , in quo agitur dignitas Po. Rom. hoc bellum en in quo agitur dignitas To. Rom. hoc ergo bellum est suscipiendum. Continuo it rum. Hoc in bello agitur salus fociorum: est autem
omne tale bellum seuscipiendum:ergo hoc bellum ensuscipiendum . Rursus ; Quisiquis praecipue habet
quatuor ista,virtutem , sitientiam rei militaris, autoritatem, felicitatem, maxime est ad hoc bellum deligendus imperatori C. Pompeius praecipue habet quatuor illa , ergo eri ad hoc bellum maxime deligendus imperator. Loci quidem communes t etores vocanto non sunt aliud quam maiores ratiocinationem propositiones rvt qua in proditorem , in Veneficum, adulterum, sicarium,dicuntur. Cum uolumus enim probare, Coelum damnandum,
ostendimus veneficum eum esse: quod ubi explicatum est,quid restat aliud,quod ratiocinationi desit, nisi maior: omnis veneficus est damnandus j Hoc autem ne quem fallat annotandum Nidetur.uuoriniam uniuersaliter pronunciata, qlialem plerunque maioris ratiocinationis propositionem faciunt , stupinas e uidentur, ct ocios, ct distantia magis ὰ re proposita : idcirco solere orato
res, quo arctius rebus adhaereant, in particularia in dicendo conuertere. Et cum dicendum esset,
408쪽
RODOLPHI AGRI C. omne bellum ens cipiendum , in quo agitur salus
fiociora; et omnis ueneficus en damnandus,ut insta re magis premereque uideantur,dicere malant:hoc
bellum ent suscipiendum, quia agitur in eo saluss ciorum; oe , hic ueneficus est damnandus. In quo hoc meo iudicio ingenioseimi bomiunes sequuntur, quod uniuersalia uelut late Drsa,
sint animo audientis tanquam in aere interque numbes apprehendenda: cum uero ad rem praesentem
astricta, ante oculos interque manus sunt posita, mouendis affectibus aptiora sunt , quisoli in audientium dominantur animis , quos nihil aequὰ, ut aspectus rei primum, o imago proaime, uelut praesentis negocis, animo subiecta irritat. 2Vihil est ergo, quod qui quam putet, certis artium generibus has quidem uel illas argumentandiformas addici posse. Rerum ipsa praesens conditio, ut quaeque diligentius est ct constantius virmanda, consilium praebebit. Et quemadmodum in pleriJque rebus semel pote tin perpetuum praecipi, quid fieri oporteat: ita in hoc, ut in aliis multis, hocsolum perpetuum est, quod perpetuum flatui nihil potest. Cum ergo , cui praediximus in ratiocinatione, ct inductione nulla in concludendo possit esse dubitatio; necesse
est, si qua repugnet eis aduersarius, idcirco id euenire; quoniam quae proponuntur, uera esse neget . In enthimemate, ct imperfecta inductione ,utrunmque ent, quod dubitari positi, an uerum sti, quod propositum est, s an quod intendimus, ex eo Q
409쪽
DE INVENT.JLIB. 11. 1 grtiatur. Vt cum dicitur; Cluentius pecunia fidem iudiciumsubuertit, ergo lege corrupti, iudicus tenetur . Primum negat Cicero Cluentium subuertisse fidem iudicum. Quod si ipsium uerum non est,neque
habetur ei fides; non potest alteri quod probandum es, fidem parare. Deinde, ut uerum sit subuertisse
eum iudicum fidem, non tamen consequitur, teneri eum lege; quoniam non utique quisiquis iudicium pecunia tenta uerit, lege iudicis corrupti tenetur. Sic O in inductione imperfecta negare potest aduersarius,uel non esse uerum quod proponitur, uel non enumerata esse omnia, ex quibus colligi intentio possit, ut nihil sit necesse, quanqua dentur uera esse, quae summuntur in probationem,consequi tamen idcirco, quod escere conamur.
COLLIGvNT comprehensiones suas. ComprehensioneS uocat τάς καταλήψδες, quarum toties iam a nobis facta est mentio, quasque a Cicerone, interim cogniti nis, interim comprehensiones trans ferri diximus. E
go,ut alio loco diximus. Paulo ante in hoc ipso capite. Et pro Plancio itidem.) Maxima pars eorum quae pro Plancio Cicero dixit, in hunc recidunt syllogismum. usiod quis a populo impetrare potest diligentia, assiduitate, gratia, osticio, precibus amicorum, id necesse non est, ambitu cum consecutum es e,etiamsi dignitatea competitore uincatur;at in creandis magistratib. maxime his rebus moueri populus solet; proinde ut superetur Plancius dignitate a Laterenti no continub illud necesse est, ut ambitu aedilitatem ei obtigisse dicamus . Loci quidem communes, ut rhetores uocant. Cic
410쪽
ro in Oratore de locis communibus loquens. Qui Inquit, communes sunt appellati, quod uidentur multarum i)dem esse causarum. Sunt ergo loci coes,communes quaedam formulae uirtutum ac uiciorum,caetera ru,
quae fere inter dicendum solent occurrere; ut quae in ingratitudinem , luxuriam, auaritiam, loquacitatem ritem de iusticia , prudentia, uita, morte, caeteriSque, id genus rebus dici solent. Cicero in Rhetoricis uocat locos communes, qui communiter, & ab accusatore, di a defensore tractari pollimi,ut fama,tormenta,tabulae , testes, argumenta, &c. Coelium damnandum. Pro hoc exeat etiam num pulcherrima Ciceronis oratio, qua eum veneficij reum defendit. Quoniam autem uniuersaliter pronunciata, qualem plerunque maiorem ratiocinationis propositionem faciunt.) Tres faciunt dialectici syllogismorum figuras ; primam,qua medius terminus in uno pronunciato subi jcitur,in altero praedic rur; secundam, qua utrobique praedicatur term iuus medius ; tertiam, qua utrobique subi jcitur. Iam pri , res illae duae , semper maiorem propositionem uniuersalem habent, modo intra eos illarum modos consistamns , quos enumerauit Aristoteles. Tertia potest illa quidem maiorem habere particularem; verum hanc nonnulli ceu superuacuam, & cuius nullus sit apudau- 'tores usus reiicidunt; indignamque esse centent, cui inter figuras syllogismorum sit locus . Supina. Iacentia, inertia, minime uiuida minus mouentia eum qui audit. Ante oculos interque manus. Sic Latinus apud Vi gilium; ante oculos interque manus sunt omnia uestras irritat) Prouocat, elicit. Cumargo, ut prediximus,In ratiocinatione,&c. Hoc est, ut plebeiJs uerbis idem dicamus . In syllogismo, & inductione perfecta, si rite
fiant, solum antecedens uocari in dubium potest, consequentia nim potest. In enthymemate autem, &in
in ictione imperfecta, non de eo solo , quod antecedis stude consecutione etiam ipsa ambigi solet.