장음표시 사용
431쪽
Primum sequuntur Poetae. Horatius tamen in Arte poetica,tria poetarum genera facit, quorum alij solam Iegentium uoluptatem,alij utilitatem, alij quaerant haeeutraque.
Aut,inquit,prodesse uolunt,aut delectare poetae, Aut simul & iucunda & idonea dicere uitae. Et paulo post :Omne tulit punctum,qui miscuit utile dulci.
Scriptores rerum e contrario primam omnium ueritatem expetunt. Cicero a. de Oratore; Nam quis
nescit, inquit, primam esse historiae legem, ne quid salsi dicere audeat;deinde,ne quid ueri non audeat ne qua suspicio gratiae sit in scribendo, ne quid simultatis . Miam historiae uidetur Thucydides sanxisse.) Hic est Thucydides ille Atheniensis, olori filius, inter historiae scriptores facile princeps, qui a suas in exilium mistus, bellum
Peloponesiacum,cuius supra mentionem feci, octo libris complexus est. Lucianus de ratione conscribendae historiae : Admodum igitur Thucydides sanxiuit, uirtutemque historicam, ac uicem secreuit, cum uidisset ingenti admiratione Herodotum , adeo ut libri eius Musarum nominibus appellari meruerint, quos suppellectile potius esse dicit ad perpetua scribedi no ma,qua in praesens certame,nec fabulositate amplecti, sed ueritate rerugestaria posteris relinquere docere aia serit.Utilitatisq; rone assignat, qua prudes qui'; fine esse historiae cesere debet. s. si quado iterusimilia accidat, ut holes inquit ad praescripta respicere,sic rebus publicis bene uti ualeat. sgitur qui mente tale sortitus sit mihi scriptor obtingat. Lege Ciceri in Orat. in ipso statim exordio;eunde lib.de Orat. 2. ubi paucis praecipit, quae in historijs conscribendis sunt obseruanda,Et ang. Politianum in praelation in Suetonium. 'Quandoque omle
432쪽
uuandoque uero ne sibi quidem satis probari. vide
Laurentium Vallam libro sexto. Eleg.capite s . Quale Herodoto. Hic patrem habet Lyxum,matrem Dryo. Cumq patria Halicarnasseus esset, propter Lygdam in tyrannum inde samum profectus est,ubi &Ionicam linguam edoctus, nouem scripsit libros Historiarum, sed qui plus sabularum,quam uerae historiae contineant.Via de mintilianum libro decimo Institutionum. cap. primo.Omnis disputationis expositio. Huic loco toti intelligendo exactius,non minimum momenti attulerintea,quae Rhetores praecipiunt de narratione, in qua tria cum primis exigi aiunt,ut si perspicua, ut breuis, ut u risimilis.porro quae exempla affert ex Virgilio & Cicerone,ea partim superius asscripta a nobis sunt, partim sunt eiuscemodi, ut ii et minimum, si huc asscribantur, collatura uideantur intelligendis uerbis Rodolphi. Itaque ea omisimus. Si laetis iucunda. Trapezuntius Rh thoricorum libro quinto de elocutione magna exemplorum commoditate locum hunc adiuuerit. Item Erat mus de conscribendis epistolis,capite de habitu epistolarum. Consequens erit expositio. Quintilianus libro nono capite quarto. Historia non tam finitos numeros, quam orbem quandam contextum R; desiderati.'Nam- que omnia eius membra connexa sunt, quando lubri-ca est ac fluit, ut homines qui inuicem apprehensis con 'tinent & continentur.
mandae gratia exponendum sit. Caput XXIII.
P rus habet negocij id quod diximus fecundum esse
debere in expositione, ut accommodata sit ad id cui per eam paranda est fides. Nam probabilitatis persaepe facilis es ratio, cummi omnia quandoraque
433쪽
DE INVENΤ. LIB. II. I99que qua sunt in expositione confessa parti utrique . Formare autem apes O accommodata instituto no-sro expositionem, id es fundamentum, fidesq; D-tios nostrae diPutationis. Hoc est enim quo praeparatur in foro iudex, ct ad omnem siequentium argumentationum confirmationem componitur. Ante. Omnia igitur uidendum eri, quid sit id, quod uolumus expositione colligere, cui ex ipsa quaerituri desudque si cum omnibus expositionis partibus conmferamus, acile uidebimus, quid habeat res quod iuuetpartes nostras,quid etiam quod ostendat.Vbi tota enim pro nobis est, parum edi, quod metuamus: scparum est quod Jeremus,ubi obes tota. Deinde quae prosunt,danda est opem,ut plurimum iuuent,
eruenda argumenta explicandaq; qua tum cum dicuntur,quanquam non cum summa rerum coniungantur,ut ipsam efficiant psa tamen audientis cogitatione,colligentis ea apud animum suum, hoc ipso maximὰ prosunt tunc, quia minus in id parata uidentur. Quae uero dubia sunt, dicentis interpretatione possunt in hanciuel illam disrabi partem, sietractanda sunt, ut nobisprosint. alia nocent, moulienda sunt: curandumque, ut quam minimum obis flent.Fiunt autem haec omnia argumentis, quae summuntur ex locis;quos superiore de scripsimus libro :sed hic argumenta tantum ponantur,nam ut veniat quandoque argumentatio in expositionem, breuis tamen ea ensiq; non ita crebro . a 'aedam autem
confisito narrantur a nobis sic, ut plane salsa ct incredibi-
434쪽
Ro DoLPHI AGRIC., eredibilia perspici possint,quoties ea quae ab aduem sarijs,liel pro se exposita sunt, uel alioquin confirmatur a partes eorum uidentur ,sic deprauantur contraria expositione,ut prorsius detrabatur eis fides. Illud autem fere uidetur obseruatum,ut undecunq; petitum semper ponant fauorabilem primum narrationis ingressum, ct ab aliquo, quod causam suam commendet,auspicentur.Terentianus ille Simo,continentiam iij sui laudaturus,cum tuto etiam versatum eum inter ingenia parum modesta,uellet oriendere; uideretq; meretricis personam praesenti laudum commemorationi indecentius infieri, posse uideri obItare existimationi filii, quod talis persona consuetudinem expeteret, videmus ut altius petito principio molliuerit omnia,O rem ipsam, personam,pro suspecta ct aspera, fauorabilem reddiderivit.Incipit ergo: Interea mulier quaedam ab hinc triennium Ex Andro commigrauit huic uiciniae.vtiam neque ganeonis,neque omnes urbis angulos peruagantis uideri positis cosiuetudinem tertium iam annum uicina sibi Pamphilus habeat. Reliqua qua sequuntur,ad commendationem pertinent mulieris: Inopia ct cognatorum negligentia Coacta, egregia formabatque aetate integra. videmus hic, quanta huic delinquendi excusatio, deserta ὰ cognatis, O inopi:quanta facultas, inueni formosae. Haec lavimen inter ina,primum pudic/,nec idβlumsed parce etiam ac duriter agebat,iana ac tela uictu quaeritaris,ut obstinatio prorsus in ea tuendi pudoris per-
435쪽
spici postit. Hinc iam paulatim uelut gradibus inciapit labascere. Sed ponquim amans accepit ad iuuenem,precium pollicens ad inopem: non primo tame. congressu uicta GJed unus item alter. Qiuod iam consequens erat,ut diceret, proiecisse eam pudore , quanta id cura moll*t,ut culpam eam cum omnibus communicaret,diceretq;: Ita ut ingenium es omisinium hominum a labore procliue ad libidinem. suod tamen cunctantis signum en , primum acciapit conditionem, tum iam demum quaestum occipit .suemadmodum ergo pictores , qui colorem purum O nulla circunfusum umbra,leniter primu, utpro
p/fensum fallan incipiunt adumbrare; deinde paulatimsubcrescente o curitate , cum iam postremo atrum umbre totum oppresit colorem nihilque pryter nigrum sit videmur tamen nobis primam illam coloris speciem , quam puram accepimus , quia pau latim deficit, nec abrupitur inquam , etiam in ip sa umbra ubi nullus iam en , inuenturi. Sic persuasionem primum acceptam , quia non uidemus insequentibus eripi nobis, licet defluat etiam paulatim, ct tandem quantum ad rem pertinet , deficiat: qui audit tamen, quia nusquam ubi auferretur uidit,uelut adhuc siubsit, ita sequitur animo ct adhaeret . Quanquam ergo poeta a pudica orsus, ad meretricem , hoc in , ab hones impersona orationem adfoed imam deduxerit commendationem ct fauorem,quem in pudica Ampsit,quia per media cuncta quatenus potes retentat, etiam cum ad impudicam . per
436쪽
RODOLΡΗΙ AGRIQperuenit,adhuc tuetur. Circunspicienda sunt igitium diligenter omnia,nec utique satim ab eo , quod in praesenti est quaestione,incipiendum ,sed repetendus pleruque altius ordo rerum sit in eis aliquid quod prosit. Cicero pro Cluentio,non statim incipit a crismivibus corrupti iudicis,ut ea quatenus tueatur 'arret,sied i persona matris, quae maximὰ Cluentium premebat rimumq; ὰ nuptiis filiae, inde diuortio, post haec ὰ nuptiis matris initia duxit, qua ut adpra sentium criminum ordinem nihil attinebant .summa defensionis res ipsa indicat plurimum ea pro fui sie. Quintilianus autem, sicut in Coeco, in limine satim expositionem incipit ad incendio, quia nihil erat,quare altius repeteret; ct hoc ipsum primum continuo firmisimum pro causa erat; sic in milite Mariano 2 stucritate parentum educationis coeapit:Pater,inquit,huic emeritis bello stipendiis.Pr
us ergo iam mentem militando duraueratMe tamescio mollirentur, exautoratas armis manus agresti
subegit labore. Hinc est,mater ρ duratriscis moribus, perusta frigoribus,ac Idlibus,et rustici operis,discultates obire cum marito solita. Ab hac educatum filium,uirum, oe qui iam meruerat sipennina,ct his asiuetum moribus, quiquam de stupro appellabit icum ne illam quidem quamuis foeminam quiquam fuerit appellaturus impunes praesertim, cum hic ipse semper aliquid maius annis conare-
turi omni opere prima aetatis annos contra Moli ptates firmauerit. Sic natum,sic educatum,quis iam non
437쪽
, non indignisspmὰ ferat tentari de Hupra ρ Similiter
etiam cum alijs in locis, tum in matris infamia , in parte matris expositionem petita natiuitate fili, Incipiens ergo non foemina, non mater, inquit, sied
matrona: ut statim ex nominis eius reuerentia famuorem aliquem captet. Cuius puellares annos: quo
incredibilius iam jit in grandiore natu. Et cuius primam rudemque coniugii mentem,quanto magis j tur assuetam iam ct firmatam ad coniugales ast frunnulla libidinum respersit infamia'Et cui impudens rumor,qui parsurus utique non fuisset ectet suspicax maritus,quem non potuisset latere: nihil un quam potuit obiicere, nisi filium.Quis ergo iam credat incautiorem in iuuenta ab omnibus aluis intactam libidinibus,sieniorem et peritam rerum in mtio demum peccare coepisse'Simile est: q uod paulo
post sequitur. 2Vatum de se continuo csi quid ipsi
creditis impatientius complexa,quam reliquae parentes non tu nutrices, nee in mini Ieria seposuit: suis aluit buberibus, sevo fouit amplexu. Quo magis potuit muniresequentis aetatis indulgentiam o sectum notabilem,quam hac educati onesto te cosam sunt haec.Sed illud etiam quod sequ ituri. cccendebat hanc erga unicum optimae matris impatientiam rigidus pater, per maritus. Simul itaque patris suspicionem ct rumorem, peritati patris Uiugnat. Et bi quidem qui praecipui sunt causae colores, O quibus fer/ causa eLt innixa,extra causam sunt. Ducuntur tamen ex his, qua sunt in ea, fidemquet cc inde
438쪽
R ODOLPHI AGRI C. inde habent. Primae enim iuuenta integritas, vela, certa est coram tali marito,qui fuit paratus accepta si picione sitium occidere. Sic quod ipsa aluerit infantem,reliqui temporis assectus credibiles facit,
cumsioleat omnium matrum in recens natos impartientissimus animus esse. Et patris cleritas ct mariti ex o enti litis conditione des csndunt. Alpemram enim maritum fuisse,uerisimile ei quem mala tractationis uxor coacta est facere reum: pe*rum patrem,qsi rumori quaesiuit li' morte satisfacere. Praecipui ueris consilj est, uidere, non modo quae primo adpectu tanquim profutura blandiuntur,uel tanquam nocitura terrent, sed altus cuncta
intro picere, ct si quidsistbsit etiam quod positi of
fendere scrutari. In Caeco in limine,quid magis uidebatur esse pro filio,quam si pietas in patrem maxima ostenderetur qui fuerit autem illi d imprudenatius secutus, dicet filium cum primum in incendium cucurrerit,extulisse sine cunctatione patrem .et quo planius sit meritum sitis,illam mistrabiliorem, illam debiliorem reliquisse. Quintilianus autem cum iuαderet,quantum fauoris accederet ex parte, tantum cauo ex matreperiturum,quin etiam usum irripa.trem illi inuisum quandoque potuisseseri,qui potκerit eum damno materna pietatis amare: facit ergoniseros parentes propὸ perisse pietatis squalitate, dum dubitat utrum prius eserat: m dicit tandem Orator, quanquam notente id audire stilo, patrem risie electum.Contra uidetur in matris infamia, ρη--
439쪽
Bh INVENT. LIB. II. ΣΟΣ mo aspectu matri nocitura benignior cum filio coά- suetudo. Non putauit tamen negandum,cum expersena matrismulto positi honesius defendi: amplectiturq; tanquam simplicitatem illius materni amoris. Omnis igitur miserae cum filio firmo,omnis inpublicum pariter egressus. Subdit deinde simplicem innocentiae,nihil metuentissecuritatem. Gaudebat etiam quod laudandus occursibus, quod omni frequentia coetuque conspicuus, populo iam ipsie fate retur,quod plus amaretur a matre. In summa animum nobis humanius aduersarii, ct subinde singu la quae uenient in expositionem apprehendamus,m- terrogemusque nos,quid hoc ad rem'qua parte pro derit' tum si uiderimus, qua pacto volemus ostenαdere aduersario prodesse: facile uidebimus etiam, quomodo narranda sint, ut prosint. Et quo modo
quae uidentur ob lare nobis, discutere uolumus, eo etiam excludenda sunt in expositione, ne noceant.
Nec en quod quisquam putet qua uis ὰ Alrepropemodum oratoribus exempla sumpserimus, idcirco non esse in aliis artibus locum expositioni. 2 am qui in philosophia disputant,persaepe exponat opum tet. 2Nec enim sicubi recondita res aliqua deducitur in certamen, satis commode tractari potest, nisi prius exposuerit is,contra quem disseritur, ominem iordinem rei, quomodo habere eam putet, o quo ipacto Urmet ea, quo'ue neget. Vnde videmus in 'plerisque disputationibus , in quibus non expo suit mentem suam qui disserit, cum isse aliud de- C C a sen-
440쪽
RODOLPHI AGRI C. sendat , aliud aduersarius petat, argumentationes omnes est undi in uentum, solum superuacuis es moribus diem teri. Ioannes Scotus itaque solet per-βρὰ cubi perplexior quaestio incidit,uelut expositionis loco praeponere formam imaginanda rei. Ququando sic explicatur,ut quadret, constentque biomnes partes eius incredibile est, quantum faciat iis tuendae rei adjciat. Id autem non aliis praeceptis,
quam eis quae tradidimus feri qui uis experiri uolet facilὰ uidebit.
Semper ponunt fauorabilem primum narrationis ingre lium.)Cicero in Orarore; Vestibula nimirum honesta aditusq; ad causas faciet illustres,cum animos prima aggressione occuparis,infirmabit excludetque contraria,de firmissimis,alia prima ponet,alia postrema, inculcabitque leuiora. Sed haec argumenta ponuntur: nam ut ueniat quandoque argumenti, in expositionem, breuis tamen ea est,sitque non ita crebro. Hoc ipsum quam to institutionum libro hisce uerbis dicit Quintilianus: Argumentabimur, inquit,in narratione; ut dixi, nunquam:argumentum ponemus aliquando. Et in eodem
capite. Ne illud quidem, inquit, fuerit inutile, semina
quaedam probationum spargere:uerum sic,ut narrationem esse meminerimus, non probationem. Nonnu quam, tamen etiam argumento aliquo confirmabimus,quod proposuimus,sed simplici & breui. Cicero pro Cluentio. Duo diximus Cluentio obiecta suisse, iudicium corruptum,& ueneficium. Horum prius illud defensurus Cicero, narrationem incipit a sceleratisi mis nuptiis matris , cui nomen Sassia. Ea capta amore generi sui Aurii Melini, primum huc impulerat iuuenem,uti filiam suam Cluentiam domo exigeret, deinde