장음표시 사용
411쪽
argumentationes. Cap. XX-VT ergo confirmandae per a gumentationem rei cuiusque rationem paucis ab oluamus, o oriendamus etiam ubiperfectis opus sit argumentation ibus , ubi se sciant imperfectae: haec primmum
lex proponenda eri argumentationum omnium .
Ex uero nihil colligi posse nisi uerum. Quare si falsum esse, quod colligitur, necesse en Iasum,
quod antecedit , si rite collectumsit . Hinc erisgo consequitur, ut siemper quemadmodum ex proposito conclusio colligitur, ut si uerum sit propo tum, nccesse sit uerum esse quod concluditur: sic ex contradicente conclusionis , semper propositi contradicens colligatur . IXam cum nequeat in legitiam argumentatione colligi falsum ex uero,quoties, tanquam uerum proponimus id, quod contradicie conclusioni , necesse ea conclusionem falsam esse, cum duo contradicentia simul esse uera no possint. Falsum erit ergo propositum id , ex quo collecta enea conclusio. Consequitur igitur, contradicens prapositi esse uerum. Vnde sit quod intendimus, quemaadmodum exproposito conclusio, sic ex contradicente conclusionis propositi colligitur contradicens.
Vt si hominem esse detur , necesse est domus; Oanimal esse. Quod si animal esse, falsium esse diacamus , uerum erit contradicens eius, quod ea , nullum animes G. Falsium ergo,id en, ex quo an
412쪽
DODOLPII. AGRIcti arat esse colligimus,quod erat bominem esse . Errauerum itidem contradicens istius,quod est, nullus homo ebl. Itaque quemadmodum necessario consequitur homo est,ergo antimal est, ita consequitur, nullum animal est,ergo nullus homo est. Duplex en ergo ductus cuiusque rei probandae συnus directus, ut cum proposito aliquo uelut rectauia colligimus id, quod probare uolumus. Vt qui probare uolet, sapientem esse diuitem, dicat; Sapies nullius indiget,ergo siapiens diues . Alius es ductus obliquus; Ut cum accepto contradicente eius quod probare uolumus, colligimus, ex eo aliquid
quod falsumsit,unde regrest, docemus , falsum id esse,ex quo colle tum es, idq; , quia contradicensen eius quod intendimus probare, consiequens en , sud ipsum esse uerum,ut sapiens es diues. Si enim
nonsit diues sapiens,cupiet aliquid; sed falsum es
hoc, falsum ergo ex quo colligitur triboc est, non esse diuitem sapientem. Verum igitur erit,quod i tendimus ,sapientem esse diuitem. 2 lon sunt auae tem hae argumentandi forma ,per omnes enim fommas,quas exposuimus, duci possemit, sed uia quaedam colligendae intentionis. Quapropter ductus
eos uocauimus . Quo pacto autem uerum esse aliquid ostendimus , eodem etiam in contradicente suo , falseum esse monstramus . Cum proba
verimus enim , contradicens suum verum , ne
cesse es , ut id quod intendebatur apertum sit fusum esse . Vbi fuerit igitur exposita argu
413쪽
D: IN VAN LI RI ILventatio, si sit imperfecta , ut enthymema , aut inductio ; quemadmodum praediximus , duo hunt
quae dubitari possunt. .aut enim negatur con*qui hoc ex illo,aut uerum esse,quod propositum est. Consiequens ostendemus esse,ut imperfectas argumῆtationes ad perfectarum formam , ut si enthymemast,ad ratiocinationem: si inductio ad enumeratione conferamus. Ratiocinatio ct enumeratiosi praescriapto suo,recteq; fiunt nullum possunt admittere con secutionis incertum. Enthymema est , Clodius struaxit insidias,ergo iure caesus est. Ratiocinatio fit cum subiicimus,omnis enim insidiator iure occiditur. Ea est enim maior propositio ratiocinationis. Sic in inductione Pi Diratus accepto publico praesidio tyrannidem inuasit , ct Phalaris itidem; ergo quisiquis ὀpublico praesidium poscit, tyrannidem uult inuad ue , quia difficile es hic omnes enumerare, pro rei
quorum enumeratione ponimus plerunque, neque
qui quam est,qui non hoc pacto fecerit , aut simile
quicquam in eam subdimus ententiam. Deinde colligimus iam,quod intendimus. Vndesolent plerunque altercantes , quandoque etiam perpetua dicentes oratione, cum difficile sit asyrmare , in omnibus altissimiliterse rem habere etere ab aduersario,ut ille dicat,in quo non ita sit, ct confessionem illius, vel ignorationem pro sua ponere asseveratione. In quibusdam etiam,quia non tam quaerimus quid verusit,quam utrum uerisimilius dcirco quanquam non
possimus inductionem perfectam facere susscit ta
414쪽
Ro DoLΡΗΙ AGRI C. men audientis fidei,quanquam non semper O in omnibus,aliquando tamen O in aliquibus factum esse
fieri solere, quod tum nos ostendere conamur .uuod in deliberationibus ct coiectando futurorum exitu,plerunque satis esse solet documenti. Consie qui ergo quod intendimus, ad id quod propositum
est,hoc pacto docetur. Atsi nerum esse negat a versarius,quod proponitur,idipsum rursus alia co ligendum erit argumentatione mili uia, qua id cui probando adbibetur iam colligi debere monstrauimmus dq; tam diu fiat oportet, nec tandem veniam mus ad aliqui quod certum sit, tales ut negare id aduersarius non positi. Ex quo cum fidem parauer mus et,quod proxime colligitur ex ipso, deinde ex hoc iam collecto rursus aliud probamus; ct ex illo aliud,donec tandem perueniamus ad primum illud, quod esscere reliquarum argumentationum serie conamur. Ut Stoicus qui probare uolet,diuitem esse quisquis sit sapiens:dicat primum, quoniam nulla opes desunt apienti. Quod ipsum etiam est duisbium,probat ergo,quoniam habet opes quantascunque uult, certum est ergo nullas sibi deesse. Sed et id propositum probandum est.S ubjcit igitur,nullas
enim cupit opes.Probat hoc, quia nullas bonas putat. Quod iam pendet ex eo, quod Stoico tauri
quam foci oe arae defendendum est. Id es autem , solam in bonis esse uirtutem. Ergo iam ex hoc, quod postremum est, priorum omnium sumitur miles. Nam si sapiens solus in bonis numerat uim
415쪽
DE INVENT. LIB. II. 79. extem,non putat opes esse bonas,non ergo cupit eas, habet igitur quantasicunque uult;quo sit,ut nullae desintsibi: certum est ergo diuitem esse, quisquis sit sapiens.Quia sunt autem hac enibymemata cuncta,
per quae ductae sunt hae argumentationes , idcircosi de eorum consecutione dubitet aduersarius , necesse erit singula , qua parum cohaerere uidebuntur , in ratiocinationis formam conjcere. ut si dicat, aduersarius, non utique quia nibit desit sapienti , diuitem eum esse ; addat oportet qui disputat , maiorem ratiocinationis propositionem , quae ess
euicunque nihil deest, ides diues. Qua c quoniam
negabit eam aduersariuo alia rursus en argumentatione colligenda. Qua causa fuit plerique, ut quinque partium facerent ratiocinationem, cum ciιiuslibet propositioni probationem pro parte num rarent . Quod si siequimur,quamuis multarum partium ratiocinationem facere licebit, cum unaquaeque probatio suam possit iterum habere probationem, haec rursus aliam. Quapropter proba tiones propositionum non sunt argumentationis partes ,sed nouae per se fiunt argumentationes. Sicut autem recto ductu coepimus probare, quod quisquis est sapiens,es diues,primnmq; caput totius probationis fecimus id,quod confisum est,solam uirturatem a sapiente bonum aestimari sic per obliquum ductum accepto contradicente eius quod probare cupimus,licebit ei emgradibus colligere ,sed uerso omdine contradicens eius, a quo primum directa proa
416쪽
, RODOLPHI AGRI C. probationis duximus initium; Quod colligere tonamur eIi,quod quisquis est sapiens, diues est. Id ergo si non est,erit ex aduersari sententia aliquis sapies , qui non sit diues,ergo deerit illi,aliquid,non habebit Itur quantas opes uolet,cupiet ergo opes; quod si facit,bonas eas putabit,ergo iam sapies aliquid praeter uirtutem, habebit inter bona: quod sifalsim est , fassa sint necesse est,ex quibus id collectum est; ergo
verum erit,quisquis sapiens est,cum fuite esse. 2 h. bil disserunt autem hi ductus ad argumentandi euentum,quamlibet enim argumentationem paratu est utrovis horum ductuum explicare. Sed aduersarius
fortὰ discrimen aliquod in his faciet, in altercationibus praesertim. confidens enim ct qui sie decipi parutimeat acilius directo capietur ductu per multas probationes ducenda sit confirmatio eius, quod intedimus. Ea enim quae longius distant, ct nihil cum re negocij habere uidebuntur,facilὰ concedet, securus, ct firmus ut sibi persuadet aduersus insidias. Comitia qui metuet fraudes illi quae uelut tui ima proponentur,erunt maximὸ suspecta utabitq; periculosissimὰ credi eis,in quibM minimὸ sie prodant pericula. Hic ergo proximis ct sensim a proposito dolententibus acilius accedat. Acrius ct instantius uidetur urgere obliquus ductus,cum per eumfalsa intentantes aduersario oe neganda , grauius premere uideamur,quam si directo ductu colligentes vera veris uelut ducere ipsium docereque credamur. Directus itaque monenti Λbliquus est exprobranti sim
417쪽
DE INVENT. LIB. II. I9 Ilior. his nequaquam dissicile eri uidere, ubi perfectam nece si e sit adhibere argumentationem, ubi sit ficiat imperfecta Mi sicubi explicata re per imperfectam,consecutio sit indubitata, nihil erit opus perfecta, etiam in eis rebus de quibus scrupidori
sipime disputatur . Sic si quando haereat uel Ora
tor in conficienda argumentatione;quia dubitetur ,
an sit consiequens, quὀd 4ycere uoluit, ad perfectam
argumentandι formam nunc esse redeundum, et res
sa, eloquenti si orum uirorum usus ostendit.
Vt ergo affirmandae rei cuiusque. In summa hoc dicit. Quoties id,de quo agitur,imperfectis illis argumentandi formis satis ostendi potest, non est cur persectis utamur,sin autem res est inuolutior,& ad quam prob dam imperfectae illae argumentationes non satis habeant uirium,tunc certe integris syllogismis, & perfecta , quo ad eius fieri potest,inductione utendum . Haec primum lex proponenda est argumentationem omnium. Affert per ordinem catholica aliquot praecepta seu regulas dialecticorum. Duplex est ergo ductus rei cuiusque probandae)id Aristotelici nostri temporis dicunt hoc modo. Duplex est syllogismus , unus ostensivus , alter ad incommodum seu impossibile. Partes exequuntur eo ipso modo quo Rodolphus Pisistratus. Qui ty- - rannidem inuasit apud Athenienses, Qua de re Iustinum
lege libro secundo. Et Phalaris itidem . Hic est Phalaris ille memoratissimus Agrigentinorum tyrannuS, inter cuius multa crudelissima facinora, unum hoc si non laudandum, at certe minus uituperandum est; Perillus quidam taurum ei aeneum fecerat, in quem coniecti homines,igne subiecto,non uocem humanam , sed mugitum bovis urgente dolore arderent, quo munere cum
418쪽
eum se homini crudeli rem in primis gratam secisse a bitraretur, hoc precii tulit, ut primus ipse in tauro ipso suo misere tortus obierit. Unde dictum illud p Nec.n. lex aequior ulla est. Quam necis artifices arte perire sua. Quia difficile est hic omnes enumerare , pro reliquorum enumeratione ponimus plerunque. Neque quisquam est qui non hoc pacto fecerit, aut simile aliquid in eam subdimus sententiam. Hoc parum placere Laurentio Vallae supra monuimus . Idipsum alia rursus colligendum erit argumentatione. Aristoteles pro syllogismos appellat, quibus propositiones syllogismi negatas probamus . Quae causa fuit plerisque ut quinque partium ratiocinationem faceren r. Cic xoni in Rhetoricis maxime quinque syllogismi partes esse uidentur , propositio , propositionis approbatio , assumptio, assumptionis approbatio, & complexio . Quintilianus & Boethius tres tantum faciunt partes, propositionem, assumptionem ,& conclusionem .
Quanquam Boethius de solo loquitur syllogismo hypothetico , seu conditionali , & Fabius alio quodam intellectu tres facit syllogismi partes, quam Rodolphus:Ponit enim ille idcirco illas tres,quod propositio&eius approbatio pro una parte accipi debeam,itidemque assumptio cum probatione sua. Rodolphus autem probationes illas omnino non putat connumerandas esse inter partes syllogismi eius, ad cuius propositiones confirmandas adhibentur , sed aliarum eas syllogismorum expositiones , aut asti mptiones esse. Quae sententia ut uerisimili ma esse mihi uidetur,ita probe ei conuenit cum sententia Aristotelis de syllogismi partibus,& prosyllogismis.
419쪽
mentatio soluatur . Cap. XXI. Icut en autem dissutantis confirmare id, quodia probandum sumpsit: ita eius qui diuersa tuetur, est dissoluere quae confirmata sunt . Soluitur ergo argumentatio eisdem, quibus Hruitur, modis. Que- admodum nanque probamus unumquicq; per aliquid quod uerum esse uolumus, ct ex eo con equi docemus, quod probare nitimur: sic dupliciter effectam soluimus argumentationem. Aut enimDrusum esse dicimus quod propositum en . Autsi res id non sinit , non confici ex proposito, quod aduersarius uoluit, indicamus. Id ; vel quia imperse incta sit argumentatio , auisi sit perfecta, uideri potius talem esse, quam quia re uera sit talis, ct esse aliquid in ea , quod multipliciter dicatur , nec ean ademsignificatione feruet utrobiq; in argumentatione positum. Id est autem quod dici solet , omnem argumentationem solui, aut negando eo quod propositum es , aut multiplici distinguendo: Vt si dicatur : Sapienti nulla desunt opes, ergo sapiens est diues. Prima solutio en, ut respondeatur: non esse uerum quod proponitur, sapienti nussas deesse opes. Quod si probetur, quia nullas cupit: reliquuiam est, ut negetur, ex hoc quod nullasibi desunt opes,cosequi,diuitem esse eum. Id si probetur, adiecta maiore propositione,quia cuicunq; nihil desit,is
sit diues ,fortam negabitur O ina . uua etiam si
420쪽
pretabit, dicetq;. Quisiquis babet omnia quor uia
indiget, est diues; cuicunq; nihil deest, habet omnia quorum indiget. Expleta iam ratiocinatio est, cuius utraque probata est propositio . Ultimum itaque solumq; remedium est , ut qui soluere u let, dicat hoc uerbum deesse dupliciter dici. Aliter dicitur.n.deesse,quidquid mo no adest. Aliter quidquid mo desideratur. Quod si priore significatione dicatur, uera est maior,minor falsa. Si secundo mo , minore vera, alba maior.Quare nihil miru esse, si quae iungere uolumus,in coclusione no iunganturicum id mediu in quo illa iungebatur in propositionib.no numero edipecie solum fuerit unum. Soluendi autem uerbum,quanquam commune sit neganti, ct distinguenti, rectius tamen distingueti conueniet. II amqui quis negat, non patitur confici argumentationem,quae aut confecta non est, proprie solui dici non poteri. At cum multiplex distinguitur, es utiq; in speciem confecta: rectius igitursolui dicetur. 2Vos
tamen omnem rationem di cutiendae argumentationis in praesentia soluere vocamus . Et bae quidem solutionum disteretiae, quas diximus, uerae sunt, ad rem ipsam feruntur, idq; ipsum etiam uulgo uocantur . Sunt aliae soluendi uel si magis proprium uolumus eis nomen dareo elabendi rationes,quae uulgo diculur siolutiones ad hominem. Ad eas refugimus,quado ex re paru speramus auxilij. Quia firmior est argumetatio quasi aliqua parte infringi, labefactarive possit. Vel quia datur occasio de ad-