장음표시 사용
451쪽
DE INVENT. LIB. II. 2ogest quomodo sint ad inuentionem loci accomodandc sumus tradituri. 2Xam de inuentione quam nos his libris aperire conamur,quanq; dialestico tribuimus Metores plura, qua dialesticorum qui quam praeceperunt: ct locos magna ex parte eosdem quos priore libro descripsi, Cicero O Quintilianus,ltemis que alii qui rhetorica complexi sunt,inseruerunt libris suis; praeter hos ct alios quosdam,quos attributa personarum ct rerum uocant, uelut proprios. Rhetoris fecerut locos. Et Bocibilis sic esse putauit, sic tradidit,cum in quarto libro Topicorum hanc lysam tractaret quaestionem. Si uiderimus alite, quod.
At propriti dialectici, quod Rhetoris officiu, quae sit,
utrique praescripta profesto, non erit dilficile hi-dere , utrius horum sit disserere de locis ; aut si sit utriusque, quo pacto tractandos eos , hic si αbi, uel ille uendicabit. Et de dialectice quidem , quod credamus esse munus illius , satis multis superius executi sumus . Oratorem, uel rhetora ,
ceadem est enim nominis utriusque uiso quidam voluerunt esse, qui de qualibet re posset apte o nateque dicere. Quod si si cluissent sic, ut commoditas ipsa, cultusque orationis, folius rhetoris esset labor; uero de quibus disiereret, tuis quaeque artibus relinquerent, esset aliquid fortasse quod dicitur. Sed illis parum uisum est, splendide, ornateq; dicendi laudem per se amplisi imam Oratori tribuc aere: nisi reliquarum omnium artirem cumulum prope
immensum, iuri illius, ditioni jue subdidissent . 1
452쪽
R DoLΡΗΙ AGRI C. Tisq; consummatum eum , dignum ue tanto putas nerunt nomine, ins idem de omnibus rectissimὰ sentiret , optimὸ diceret. Quid si detur , fingamumq; tam felicis ingenii mortale aliquod esse pectus, ut artes, quibus necsingulis plenὰ perdisicendis u
lius bois suscit aetas , eas omneis unius nudium posisit assequi, memoria complectis fatendum tamen Orit,situm de orationis oscio quaeratur , non qua stum iri de eo tanquam de disicreta alicuius, certas artis ,sed tanquam de hominis oscio quicuu -
.las artes teneat ala coprehensas.Sed cum non donemus Rhetoris nomine eum , qui reliquas artes om αnes perdidicerit: neque quicquam illi negoci, cum Rhetorice putemus esse, nisi uiam, rationemq; benedicendi calleat ; contra uero, qui sit hac instructus , O solam ciuilium quaestionumperitiam teneat,minimam utique artium humanaru parte mcum b c laudi Metoris bi nomen audeat astiscere , isq; ipse solus sit quem Rhetorum omnium libri doceant O absoluant , multo videbuntur arctius Rhetorices conα trahi fines, Artoteles ergo ciuilis scientia partem Rbetoricen uocat. Hermogenes etiam de ciuilibus solum quassionibus dicere, Rhetoris censet esse.Cicero ct Quintilianus, quamuis aliud disputarint , non
aliud tamen docent. Equidem non negauerim eum,
qui sit de ciuilibus quaestionibus, hoc est, de omnibus quae in Republica quaerentur , prudenter , o teq; dicturus; ct qui de pacis belliq; rebus, ct de legibus omniq; ruris diuini,et humani,publici, prinatis rationes
453쪽
tione, disserere possit, multis magni rue histrum artibus ese oportere. Sed quot quisquefuit talis
auanquam enim Cicero, pwerque illum alter teritius ue pinint hoc in genere numerari, reliqui diaceresolum sui negocii putabunt. Res ,si quae reconditiores essent , ab his mutuari, qui profiterentur, malebant. Et sicut Cicero ait Gallum dicere solitum , si quando quaesto incidisset, in qua non de iu-νe,sed de facto quaereretur: nihil hoc ad ius, tu quit, sed ad Ciceronem; ita illi , si quando quaeissio proferebatur, tu qua de iure , non de facta esset contentio; isti tanquam nihil id ad Cicero
nem , ad Gallum rejciebant. Vocem tantum ueribaque commodabat Orator, res ὀ Iurecon ulto p
Dbantur. Itaque apud Grecos erant, quos τουαγμα-
uocabant; O Romae Iurisconstultus adera qui dicenti res ut Quintilianus inquit9 uelut telam texenti ministrabat . Aut igitur non erant Rhetoresist,aut si fuera cum praestarent id quod si se in betorii didicerant scholis, cumque ipsi se Gelboras
esse uessent, o populus putaret, uideretur Lia dicendi ratio ad rhethora pertinere. Et sand, qui non habet eam, quantumuis si aliarum artium cumu' lum consecutos, non habebitur utique Metor. Cum ueniat ergo ab ea sola Rhetoris nomen , siti utileotur,quam propriis sit praestare Rhetoris. Cui quide Rhetorices etiam uocabulum consentit, quod a dicendi munere tributum esse Graeci nominis indicat origo. Quod omnia uelimus intra rhetorices am-
454쪽
RODOLΡΗΙ AGRI C. bitum claudere,quaecunque sunt in foro dicturo neu cessaria, Grammaticam,et iuris uel peritiam uel non inlicitiamsaltem,exempla, monumentaque ueritu Ilatis , o reliqua id genus Fibetorices putabimus partes,quas multum ct inter sie, ροὰ Metorice dia antes bartium discrera profestones , ct rerum ipsa natura demou ktrat. 2 tec me latet, eum qui diceret in foro,stmper uocatum esse Rhetora, nec uel Hoα merum, vel Thucydidem, uel Platonem,quaqfu
rint ini quisque in suo genere facundisimi , quise
quam hoc nomine uocauit. Sed ut modo diximus, hetor ad hunc popularem morem loquendi hominis multarum artium periti, non artis unius es nomen . Qui uolet autem suis finibus cunctas artes ii cludere, cum uideat omnes quae uel cognitionis sunt uel actionis, intra praesicriptum rarum praeceptionum comprehensas esse, haud di culter perspiciet, eas quae pertinent ad dicendi rationem c quas
αas Graeci, nos rationales uocamus P ct materia
quam docent , ct praeceptionum genere , ab aliis esse discretas. Cum sint autem c ut alio loco diximus tria, quibus perfecta constet oratio, quae sunt,
emendatio siermonis robabilitas dictionis , ct elocutionis ornatus, qliorum cum primum grammati ce doceat, fecundum dialectice,tertium cui tribuam nisi rhetoricae, prorsus non inuenio. 2Nam si dialectices est munus, inuenire, quae de re qualibet probabiliter dicuntur, c quemadmodum ristotelo magnique post eum enserunt auctores inuentaque
455쪽
diiudicare:si recte probeque doceat id dialectico,
nihil erit utique necesse nouam ullam de inuentiorine rhetori inferre mentionem. Sedperspicuitas forilum, compositio, cultusque orationis inuus futura sunt labor. 2 tec quisquam propterea nudum me
pudet Riaetora ct inopem desiluere. 2Vam quisis quis uidebit, quantum negocij babeat eloquendi ratio, quantura iudicis cumo sua poetis ,sua hia Itoria danda sit : Auam philosephia, Ram ciuilis oratio pontulet: uniustulusique generis uariae sint
adhuc multiplicesque disserentiae. Maximumque discimen in apud poetas, quomodo Heroici carmianis expleatur sonus , quomodo lene illud molleque Elegorum siculpatur , qua dictione Tragoedia, qua comoedia, qua Lyricorum libertas constet. Sic Oin reliquis generibus longa est diuersitas: quae cimocta quam magnum habeant negocium , uel hinc fa- .cilὰ liquet, quod cum in reliquis quae pertinent ad dicendum , permulti , qui uel moro nimis satisfacerent deside s , reperti sint: Aia eloquendi ratio semperfuit , in qua paucissimi potuerunt, consenαtiente omnium iudicio laudem mereri. Si sola liatur elocutio propria Rhetorices eri, quid ita tam multa de inueutione tradiderunt, quicunque scripsere Rhetorica ' Dicam quod sientio : Primum
puto , eis qui Rhetorica tractauerunt , nec inuentionem rec elocutionem tanquam proprium munus
456쪽
siones. Circa quas omnis labor eorum curaque De sata est. Cum utantur autem omnes artes elocutione
ct inuentionesnon poterit utique proprium illorum esse,quod erat omnium commune.Sed qui reliquas artes , qua ad eruditionem pertinent: animi causa quisque discebat,nec quisquam ob irinis naturae ingenijque ui extimulate, tractabat eas:ideo quisiquis non optime sperabat de ingenio suo , ne attingebat quidem. Sic quae inuenienda in eis essent,quomodo eloquendum,quisque cum animo suo deliberabat: in locumque artis exactisima ,succedebat optima natura. Proxima erat artis loco imitatio eius,qui aliqua cum laude rem eandem tractasset. Ciuilis uero ratio,quoniam coepit in Graecia in quaestu esse,subnixique ciuium clientumque gratia incedebant , ut qui sique polleat plurimum in ciuitate dicendo:incesist passim cupido cunctis: nec qui ream quid possetiam,sed quantum cuperet ,spectabat: uolebant uehenὰ dicere omnes, ct cito uolebant: quare ab arte fuit eispraesidium petendum , quibus natura segnior erat. Coeperunt igitur disci doceri ue ista. Vsu enim atque honore,quibus maxime aluntur artes, eisdem natas etiam primum esse certum est. Cum ueniant autem tales plerunque quaesiones in forum, de qui bus nihil perpetuum praecipi possit,sied contentione, dicendique ui trabantur in quamuis parcem: fuit idcirco tradenda communis quaedam inueniendi raritio, conueniens omnibus quaestionibus: quae quidem
rectisime peteretur 4 dialectico, si tradita iam tum fuisset:
457쪽
primus eam in Mis formam cogere adorsus eri. Sic etiam quia splendor o cultus orationis maxim/dominabatur inanimis liberorum populorum apud
quos sussulit se primum plurimumque semper uamluit Eloquentia: hanc quoque partem adiecerunt, tandemque longa temporis posse mone, uelut usu capione, verterunt in rem Dam ista , cum non esset eorum alius assertor. Cum sit enim aliarum artium praecipueque poetarum ,sua quaedam ct discreta 2 forensi dictione eloquentia, quam neque AriRoteles, neque ueterum quisquam qui Rhetoricascripsit attigit: cumque habeat omnis eloquentia commune quidam tanquamgenus , quod ad unius artis tractatum pertineat: perspicuum es eos eloquentiam non uelut suum propriumque negocium ,sed quatenus usui rebusque suis conduceret, executos
esse.Quodsi sit ergo eloquendi ratio inue Riatoriacen eam stu quocunque uelimus alio nomine uocare o dialectice,cui inuentionem iudiciumque triabuimus,intersie altera ab altera, utraque 2 ciuialium quaeritonum ratione discreta ,sicut θ ὰ retia quis discernuntur artibus,quae sibi utendas eas accitapiunt.paratum eri uidere,non esse ullam dialecticorirum Rhetoricorumque locorum di serentiam. Nam elocutio quidem nullos habet locos. Rbetor autem forensis ille a dialecitico mutuetur eos oportet. Ea
uero qua personarum et rerum attributa dixerunt,
ad quos locos ex bis quos descripsimus redigantur, D D 3 pla- a
458쪽
RoDOLΡΗΙ AGRI C. Iplanum erit,qui singulos uolet scrutari. Conueniunt autem solis coiecturalibus causis. Qui quaeret enim, an possit ciuitate R. donari is,cuius populus fundus fasius non fuisset, id est, cuius populus Romanus Iegibus non uteretur: quod in Cornelij causa quae tum est; ct an uis sit, metu armorum a possessone sua deterrere quenquam quod in Cecinnae iudicio fuit:quid habebat hic,quod ex attributis illis personarum aut rerum dicat' T ihil profecto, quopsecto haec attributa ὰ vetoribus describuntur. In his ergo si uolet inuenire ex locis aliquid, ct non praeparatis argumentationibns uti, quas artium script res tradunt, necesse est, redeat ad dialecticum. Sic Ioci ct omnis inueniendi doctrina, dialectices opus: eloquendi, rhetorices erit. Ciuilium quaestionum pars in legibus, iureque ciuitatis posita, quae iure consultorum libris continetur: ct ne eam quidem qui Metores uocabantur, attingebant. Pars iu
communi sensu oe ultu uita consitiit quae apertior est,quam ut artibus sit tradenda: aut si quid disice dum es eis, is pbilosophis petitur . Inuentionem
ergo, eamque nec integram, nec absolutam,elocu*tionemque quatenus inuituto suo conduceba complexi sunt, futuras tamen aliarum artium particu
las, si quis totas eas uoluisset explicare. Haecque pro artibus suis habita sunt quando siola haec habu rulit , qκae possent artium specie docere. Laudania
tamen, agendaeque in omne aeuum gratiae uiris illis,
quippe quod dedissent illi initium, O ni forent hac
459쪽
as eis in artium formam collecta, nemo fortὰ alius colligere tentasset. sobolia in caput dis .
N vLLA sere quaestio. Quaecunque hoc capite docet Rodolphus, eorum omnium haec summa: Nomen Rhetorices bifariam capitur. Primum pro omni ac sola facultate ea, qua ui structi esse debent ii qui in foro causas ciuiles agunt. Atque hoc intellectu accepta.i hetorice, quanquam utitor illa quidem elocutione & inuentione argumentorum,non ad eam tamen proprie pertinet explicatio rerum istarum,non magis, quam ad poeticen,ad historiam,ad naturalem aut moralem philosophiam,quae& ipsae elocutione pariter atque inuentione utuntur. Et ad hunc tamen stillum usi fere nomine Rhetorices ij,quorum de dicendi arte extant praecepta. C pitur deinde idem nomen pro arte ea, a qua dicimus petendam este sermonis elegantiam. Quo intellectu dicet solet,treis esse artes,quae uertentur circa artificium orationis,grammaticen,dialecticen,& rhetoricen:et a gra-maticis quidem sermonis petendam esse emendatio nem,probabilitatem a dialectis,a rhetoribus rationem culte ornateque dicendi, hoc est, elocutionem , non modo illam forensem ac popularem,sed in commune, qua oratores, poetae, historici , philosophi: breuiter, qua omnes is,qui scribunt aut dicunt,in sua quaque arena,
pro materiae quam tractant qualitate, utuntur. Ut enim in uniuersum, quomodo, non de hac aut illa, sed de re quavis emendate loquamur docet grammatica,& argamentorum in res Omneis inueniendi,dijudicandique ratione dialectice explicat: ita par est,etiam unam aliqua esse arte, quae in uniuersum eloquedi rone tradat. Q io
sit,uti nihil quicqua intersit inter locos dialecticos Scuhetoricos,pertineatu; ois illa disputatio de inuentione seu locis ad dialecticen sola, non etia ad Rhetorica: siue
ea intellectu illo priori, siue hoc posteriore accipiatur.
460쪽
At enim si inuentio inquit argumentorum, hoc argumentorum loci; itemque elocutio , ad Rhetorem priori illo captum intellectu non pertinent , qui fit e go , uti his de rebus illorum pleni sunt libri Z Cur e rum , quae ad se nihil pertinent, tradunt eraecepta3Paucis. ut primum apud Graecos in quaestu esse coepit facultas dicendi, R in illustri haberi nomen eorum, qui causas in foro agerent; statim ut fit agmina natim concursum huc est, uolueruntque bene dicere omnes,&quidem cito uoluerunt. Sed enim non erat omnibus data hoc a natura, ut per sese & suo quod aiunt Marte inuenire ea possent, quibus & sua confirmarent, & aliena refellerent; eademque illa sic eloqui,uti aures etiam audientium uoluptate aliqua demulcerent . Opus e go adminiculo artis, opus erat praeceptis inueniendi, ac eloquendi ; quae quidem utraque non ab illis magis explicari, docerique debebanr, quam a Poetis, Philosophis, alinque scriptoribus, qui & ipsi quemadmodum diximus) hisce utuntur. Sed cum eo tempore noduni inuentae essent artes illae, a quibus erant petenda ista; hinc fuit, ut necelsitas quaedam eos impulerit, harum etiam rerum praecepta tradere; non quidem in uniuersum, sed hactenus, quatenus suo instituto satis esse putabant. Quaeres fuit in causa, ut & posteri hanc docendi rationem secuti,omnes traddiderint praecepta retum istarum , non quod hoc ad illorum proprie pertineret officium, sed quod eos, qui ante idem argumentu tractarent, imitari liberet. Alioqui, inueniendi qui dem ratio in commune petenda erat a dialectico; e locutio aut a Rhetore eo, quem secundo loco diximus, hoc
nomine signincari. Quos attributa personarii SP rerum vocant.) Personaru attribuira lunt, genus, natio,patria, sexus,aetas, educatio, habitus corporis,sortuna, coditionatura animi, uictus, illi dia, astectiones, ante acta,aut dicta, nomen. Attributa rerum, sunt causae, locus,tempus, ea sus facultas, instrum eta, agedi modus, quaeq; alia eius