장음표시 사용
51쪽
tiorum itaq; locorum taec sit nobis enumeratio. Em terni uero ad hunc maximὸ sese mota habent. Quaedam nanque eorum qus sunt extra rem , necessario quodam uinculo coniuncta sunt rei. Eaque sunt huiusmodi,ut per ipsa res sal,quae causae uocantur; vel efficiens ut aedium faber;uel finis, ut adium habitatio. Quibus etiam iunguntur ea,quae Cicero tum effecta uocat,tum euenta:mibi maximὸ placet euenta
dici .ut sint proprie,quae ab efficiente sunt, essem,
ut a sutore calceus,quae propter finem, destinata, ut calceus ob tutandos pedes. Hacque uno nomine possunt uocari cognata.Alia sunt quae dicimus applicita,quae sunt elusemodi, ut non fiat quidem per ipsi res,sed babitudinem quandam, nomenque accipiat ab ipsis. Eorumque aliud rem ipsam complectitur,ut locus. Aliud actus ipsius metitur,ut tempus. Aliud alio quodam modo cum ipsa re cohaeret: ea sunt quae connexa dicere placuit,qualia sunt,diuitis,regnum,
amicitia. Rursus autem,alia eorum qua extra rem sunt,necessitate nulla rei cohaeret.Quorum quadam eius sunt generis,ut ea ipsa ct res, cum altero alte
rum, sine altero,esse 9 non esse pinu. eaque dicimus accidentia. Alia sunt, quorum alteri infessum est alterum,inque mutuam uic im perniciem tendunt,ea repugnantia vocamus. Et accidentium quidem,aliqua hoc pacto se habent,ut linum uni cons ratur. Idque uel res rei,ut iurgium cedi,pallor aegriatudini ea dicimus contingentia. Vel uerba rei, quod
uel singulis sit dictionibus,ut cum nomen rei cum re
52쪽
DE INVENT. LIB. Leomponimus, uel oratione rei,ut laus uiro forti, uituperatio sceleri ea vocamus pronuciata. aut duo conferuntur in uno tertio, quorsi alterum altero uel maius est,ut rex populari,opibus: uel minus,ut discipulus magistro,eruditione: uel par,ut iustus iusto,probitate. qui duo in duob.coferuntur,int 0ems, et senecta in frigore et segnicie. tepestas et ira,in iactatione maris et perturbatione metis:uocanturq; hec similia illa uero coparata. et repugnantiu,qusdam dicuntur opposita,quora unum aduersatur unt,et certa resilit lege:ut frigida calido,caecitati uisus. Quaedam uel ut uulgus disparata,vel utSeneca videtur velle di tantia dicuntur. Ea sint quacunq; no possunt id ψsum esse alteru,quod alterum, ut homo, equus , bos.Ite homo et candor,candorq; et uelocitas distat, quia nulla eorum aliud est alij ide. Haec est ergo locoru summa,utsint interni,qui in substatia definitio genus, 'ecies,propriu,totum,partes, coniugata. Qui circa substantia sunt:adiacentis,actus, ubiectu. Externi aute,que cognata dicuntur:efficiens, is,e Uecta, sinata. Quae applicita. locus, tepus, connexa . uuae accidunt: contingentia ronunciata,nomen, o
parata similia. aus repugnB:opposita,risatia. Voignoro aute alios autores alia nonnullaru locorum ,
quam nos,nomina tradidisse: quosdam plures,etiam pauciores quosdam fecisse. Qui si quibus magis placebunt,nihil impedio,habent quossequaturamibi natura ,ordinemq; reris sequenti,uisum est apertissimὰ
eoisimul et dijunctipilae hoc pacto posse explicari.
53쪽
CvM ut praediximus . Quam initio diuisionem I
corum affert Rodolphus,eam habet & Cicero. Themiasius triplices locos secit, internos , externos, & medi-OS. Quo autem facilius memoriar commendari possent loci Rodolphi, sequenti eos descriptione uelut ob oculos spectandos exposuimus. Pro ut quodque) . Prout Latinum esse quis neget Cum Plinius Nat. histo. lib. 14. in sine sit usus. Item Τ. Liuius lib. 7. de bello Macedonico. Propensius cumulatiusque si quo possit, prout eius merita sint Se natum: facturum. Locum illius proprij quoque signis cerniis nomine. Sed improprie captis uocabulis. Di ferentia enim aiunt) rem notat, quae intrinsecus in substantia est proprium autem quod ab interiore poten tia, extrinsecus in actu fluit. Ita ut disserentia magis potentiam quandam actus interioris, & proprium fluxum significet actus possibilis a potentia.
54쪽
Partim in sub x stantia rei,ute Alij interni sunt&hi rursus. t Partim circal substantiam
ei, ut Aut co Aliae causae gnata Usunt, ut sunt Alia euenta, quoru ut
terni, Alij ex Aut applicita,quod
lut atq; hi genus lunt Aut accidentia, qu O-rum quinque sunt ge
Aut repugnantia,ut Species. 3 Proprium. θη rotum. st Partes. 6 Coniugata. Adiacentia. 8 Actus. νSilbiecta. Io Efficiens. Ilpinis. IAEffecta. II
l Coparata. 2ISSimilia Saac Opposita. 23c Differcti 24 E quibus , species quamuis non uideatur. Neque species inquit, proprie est in substantia generis,neque totum in substantia partium; fecit tame arctissima quaedam horum cognatio uel utique necessitudo, ut & generi speciem,& totum partibus in explicandis locis coniungeremus. Caetera quae dicuntur hoc capite, partim satis aperta sunt, partim suis queque locis explicabuntur, quare his missis, reliqua aggrediamur.
55쪽
RODOLPHI AGRI C. y ID SIT LOCUS. Cia P. V. T bunt modum uelut semina quaedam, et initia,
numerus locorum descriptus sit. 2Vunc rursus a capite ordientes ingulos exactius et buberius exequamur.Primus locus cui diximus est Definiti nis. Ea est oratio qua qaid sit,res explicatur. Conuenitq; inter omnes, debere confici eam ex genere Odisserentia,ut sit desinitio bominis, animal rationaole,in qua anima es genus, rationale,d sentia, horimo,id scilicet luod disnitur, species dicitur. Genus es quod de pluribus specie disserentibus, in quid est praedicatur, ut quaerenti, quid est homo' quid astrinus Hie quid est bos e bene respondetur, homo est
animal asinus est animal, bos est animal. Species,inquam jub sie coprehensam diuiditurgenus, ut homo est species animalis. comprehenditur enim sub an mali. Vam qui omne animal dicit, etiam dicit hominem, diuiditur in ip ,animalium enim dicimus,aliud homo est,aliud brutum. Diferentia esὶ propria rei nota,qua fecudu idipsum quod talis es, ab aliis di linguitur rebus. Usi nobis uel maximὰ omnibus e rebus 'erarum di ferentiarum penuria, adeoq; putant nonnulli, non cognosci ullius 2 nobis rei propriam ueramq; differentiam, habere autem nos,quod fere in reliquis rebus facere siolemus, pro
vera , quae proxime uera uidetur accedere. Ea e tin homine, rationale. Est enim rationale propria ho
56쪽
DA INVENT. LIB. L ratonuenitq; homini, quatenus talis est , hoc ect, hori mo eo maximὰ uidetur homo esse,quod sit capax rationis. Reliqua enim,ut est bipede esse, erectui gredi, manus habere,aut nonsuntpropria soli homini aut ut sinς propria,non tame hominis, sed partis 1oc est,corporis siunt nota. Et de rationabili paucisq; admodu alijs sint nec ne uerae disserentiae. me qui putent, sunt qui negent . In reliquis nemo ferὰeIt,qui constanter ullires rei disserentia uera cognorasti posse virmet ambitu quoda o loqueri circuitu aliquid quod locum eius teneat esMimas, multaq; persaepὸ colligimus,quoru quodq; latius patea qua hoc ipsum quod definitur, iuncta tamen aequantur, O propriu quiddam ipsius esciunt. Vt si definiam asinum esse animal solidis pedibus,auritu foecundum nihil e s littorum,quae postgenus quod est an malsumuntur, quod no generalius sit quam asinus: nam ct equus ct mulus solidis sunt pedibus, ct mulus lepusq; auriti sunt, omnia ferὲ animalia foecuda,eo tamen quod seolidis peribus dictum es, omnia
praeter equu mulum excluduntur, quod auritu, . equus,quod foecundum,mulus excluditur.Itaq; tandem uelut gradibus quibusidam ad id quod de niti. est,peruenitur. Quidam hanc definiedi formam, d
scriptionem uocauere. Ego cxm hoc nomine Cicerorinem atq; ristotelem Graecὰ quidem edide signia
scante, usos videam , non est quod maiores requiriram autores. TVeq; enim aliud uidetur esse is senire quam rem intra dines natura jua conclusam explio' careo
57쪽
G RODOLPHI AGRIGeare , ma si alia ratione facere possemus,esset Ην
rasse ratione mutandi nominis: nunc pro uera desidiniendi uia, eam qua sola es, optimum fueritaec pere . Desicriptio enim, quae ρυetis crebro , nonnunquE Oratoribus is usu es , ea uerbosius rem exprimit : nec in id adhibetur, ut quid sit res in ditet, α qualis sit, uelut iliciendam ante oculos p nat. Tradere ulla inueniendae definitionis praece pia , haud in promptu est. Illud est certum, quiFquis definire quippia uolet,utilisimum esse, cogni tummi natura eius O diligenterperlustratu bab re. Id si fuerit facile inuenietprimu in ipsa re commune quiddam,in quo cum alijs, quae sensi sunt na
tura , conveniat. Sumamus exemplo nobis ius demniendum. Inuenimus primum, ius vim quandam in
se habere cogendi oe iussisem , unde nomen rideturinxisse. Itaq; erit ius nobis uel placitum uel decretum quoddam. Verum tamen non omne decretum
sus erit e nam ct domini seruis, o patres ijs , Ophilosophi discipulis decreta aedunt, quiae tamen ius
non vocamus' cogitemus igitur aliquid quo ista excludamus. Videmus potestatu quandam esse istis edminorem, quam ut iura facere posituDaddamus emgo esse placitum maioris potestatis, hoc eri, uel populis, uel io quem populus potestatem suam transiulit,ut Senatus, ut Princeps. Quid ergo' Quicquid inserit princeps,si struis, ut lectum servant, ut coenam instruant, ius erit j non uidetur: sed quod ciuia tali iussum es iis quod adfatu eius tuendum per
58쪽
tinet. Sed neq; id quidem ius erit, si uel partem aliquam ciuitati urauius premat, vel finitimos contra fas naturae gelium ire ladat. equum ergo esse oportebit . Circumferamus diligenter oculos, uideamusq; ecquid intra complexum definitionis po=t xenire, quod nomine desiniti non contineatur: sedo contra quoq; , contineatur ne aliquid definito , quod definitio non admittat: quae si non uidebum ruricolligamus iam a capite omnia, dicamusq; : Ius est decretum maioris potentatis, ad tuendum esu tatis Liatum, ex aequo O bono innitutum. Trada Mus ct aliud exemplum, iuvemusq; quantum possumus prima discentium sudia . Quaeramus quid fit
riuitas. Certum es ex hominibus consare eam, nec posse ex uno tantum homine confici: itas relinquitur multitudine esse,eritq; id genus ipsius. Sed multitudo, sipasim uaga,ruri aut inoluis agat,tiuitas non erit:idcirco collectam faciamus. At ne illa quidem,si decem aut centum sint, ciuitarem e cient,
quoniam eo conduntur ciuitates, ut mutuis succurrere casibus,communia pericula depellere,utq; ipsis praesidio sibi et adiumeto se sine expectatione opis externae possint, quod quidem in tali numero coni gere non potes.s ecesie igitur erit eam essestequetiam, ut fatum rerum suarum pertueri sie queat. Iam uero ut sint quamuis multi, sed diseideant an
mis,non consulant in cor, non vitae genere conveniant illam non ciuitate dicas, ed hostes potius tanquam feras unam in calf eam coniectos,qua propter
59쪽
RODOLPHI AGRI Quinculo quodam legum concordiam ipsorum Miam esse oportet.Quod si iam nihil aliud deesse n
bis putamus,erit nimirum expleta definitio. Dicetamus itaque ciuitatem esse multitudinem collectam, ad Ratum rerum suarum tuendum perseesufficientem,quae consensu sit legum vimque coluncta.Sunt autem in summa recte definiendi leges, ut definitioneque plura complectatur quam definitum, neque pauciora ed de quocunque unum dicitur, dicaturo alterum. Deinde, ut quid sit res roc est, subnantiam eius explicet.Praeter haec,ut aperta hoc est,neque ambiguis nominibus, ct qua in multas ducantur significationes . neque obscuris aut ex longinquo translatis constet. Profuerit ad hanc rem crebras aliorum definitiones sioluere,et ratione singulo .m uerborum erigere iudiciumq; parare,et usu tractandae rei uiam nobis patefacere. Duabit etiam
notas res atq; explicatu faciles definire quodsi d digenter cum ratione fiet, paulatim ct di ciliorum spes erit. Vtilis en haec definiendi ratio, cum
propter rerum cognitionem,quae definitione explicatae, mirum en quo pacto,uelut certum quoddamsgnum deninandaru cognitionum proponant animo: tu m quod parat autoritatem disserenti. V que enim melius rem noscere uidetur , quam qui
quid ea sit, breuiter ω apte possit explicare .verum de Definitione hactenus. Scholia in caput S .
Ea est oratio,qua quid sit res explicatur. Sic Cic. ad Brutu:Siquide definitio est oratio,quae quid sitde quo agitur
60쪽
agitur,ost edit qua breuissime. Et in primo de Orato
Est. n. definitio, inquit, reru earii, quae iunt eius rei proprie, qua definire uolumus breuis & circunscripta quaeda explicatio. Conuenitq; inter oes cofici ea debere exienere & dria. Praestiterit sane ex genere & dria ea corici mo ea semper adsint ad mamsi, sintq; eiusmoi ut per ea res comode explicari possit.Quod si no sit loge praestabilius fuerit,per causas,per euenta, per accidentia , aut alia quaeuis rem dilucide explicare, qua per genus, ct differentiam definire obscurius . Vide Gel. NoctiuAttica rudi . . e. t. Pervulgatu aute est definitione o emex genere & dria cosistere. Si hoc intelligamus de philosophis, veru est. Oratores .ia. angustias illas & quasi orationis copedes oderui. Na seruitus est inqt Quint. Ii. 7. c. q. ad certa se uerba astringere, & res nimium periculosa, si uno sit uerbo erratum,propterea de tota causa cadere. Eadem apud Ciceron. de Orato. uolum. 2.
Genus est quod. Hanc sinitionem generis parum probat Laurentius, propterea quod interroganti quid sit res,tota respondenda sit definitio,no solum genus: modo satisfacere uelimus interrogati, neque dimidiatam dare responsionem. Atque est sane aliquid quod opponit Laurentius, neque mihi in praesentia satis succurrit, quomodo id quod obiicitur possit dilui , nisi dicere ausis ,aliud esse respondere bene, aliud totam interrogationem absoluere. qua de re alio quodam in loco, ita ad verbum scribit Rodolphus. quod dicimus autem, quaesionem generis esse interrogationi quid est, inclusam, id iterum est,quoniam bene respondetur, quid est homopest animal,ueruntamen non sic, ut totam interrogationem absoluat. Nisi addideris enim differentiam, uel proprium,non uideberis satisfecisse quaestioni. quo sit, ut cum de solo genere quaeramus, solitu sit interrogarino quid est,sed cuius generis rerii est. Ut cuius generis xerii est lunae, substatia'ne an accides 3 Et sentireno quid sit interrogamus, cu scire uolumus agere sit,an pati, sed