장음표시 사용
511쪽
DE INVENT. LIB. IIT iastione positi expugnari,sequetur assectas ultro. Ra
pidus enim est,ct tantum opus es coepisse. In rem qua,tum semel impetum collegerit , velut decidenrites summis montibus torrentes,praecipiti per deesserue cursu deuoluitur. scholia in caput 2.Sgo haec ardentiores habet motus. In Tragoediam
quit,astemis insunt uehementiores,propterea quδdinea illustriores,grauioresque personae quam in Comoedia introducuntur,&c. Lege Horatij libellum de Arte Poetica. Quia res,personasque de medio sumit.)Quia incoi holum uita uersatur, & respersonasque habet plerunque humiles ac uiles, nonnunquam etiam sordidas. Vt ipsa dictio. Ipse orationis ductus ac ueluti color. Coborem. Habitum, speciem defensisiis, ut Iuvenalis: Die Quintilianiis colorem , eodem modo dicimus nullo colore defendi factum posse, cui iusta excusatio obtrudi non possit. Horatius ridentis speciem.γDe hoc persius satyra I. Omne uaser uicium Fidenti Raccus amico Τangit,& admissus circum praecordia ludit, Callidus excusso populum suspendere naso. Et ingenuo, ut ipse ait, culpam defigere ludo. Lapsus memoriae est . Neque enim apud Horatium hoc carmen legitur , sed apud Perusium satyr. s. Quo in loco Cornutus inter alia multa his etiam ue bis admonet ipsum poetam Persium. Verba togae sequeris iunctitra callidus acri, Ore terris modico,pallentes reddere mores Doctus & ingenuo culpam defigere ludo. Caeterum hac triti horu Satyri corii diuersitate is demit intelliget qui omnes singuloru satyras euoluerit,et
quidem diligetissime, Sal amarior. Amaru letior deprehensio,
512쪽
Bensio,amarulentiores ioci ac dicta. Solutio orationis, libertas. Libertas maior,& quae minus altricta, obnoxiaque ullis sit legibus, Apud Tragicu nostrum. Apud Senecam in Tragoedia ea,cui nonae est Oedipus. Apud Virg. Dido. 4. Aeneidos. Quia pascitur autem omnis, affectus, ult diximus. Lib. huius ca.j. Ex rei specie. Prout res bona aut mala,utilis aut nocitura, digna aut indigna uidetur Pro Plancio. Quem ambitus reum c pat Laterensis. Pro Sylladstatem proditionis arguebat L.Torquatus.Vt in Nauarchorum casu deplorando,cot a Verrem.) Actione in Verre leptima. Pro Quintio. 1 uc ἱn gratiam Sex Naevii accusarat insignis ille Or tor Hortensius. Pro Miloue. item Clodiani postus abant leo e Cornelia de sicariis. Pro re,ut alio loco pluribus diximus. Lib.2. cap. q. S
EsT igitur omnis dicentis in hoc conferenda cura,ut assectum,qui dicendo repentd non potessi fie
ri summus,paulatim excitemus oratione, demusque operam,ut rerum 9 personarum aenimatione piu
hqnc illamve partem, uelut gradibus gitibusdam abisi mo ad summum perducamus. quod tum amplifi
cationem, tum augmentationem Metores uocant.
Sicut autem in rebus,prope laudis με es expers ea, quaecunque tantum generis flui nomen tuetur,proxim is, est,a conuicio, dici quod dici soleto est quidem homo,sed solum homo estres doctussed praetem ea nihil.Ingentem rem, stet adam, admirandam esse συρο-
513쪽
DE INVENT. LIB. III. se oportet,ct qua oculos animum; suspendat, quae cunque debet insigni aliquo loco numerari.Sic etia, ne assectus quidem meretur nomen quisquis est a metis tranquillitate proximus. Ergo ut moueri, pi,ardere dicatur auditor magnitudo rebus est addenda, perq; omnia qAscunque possimus res extolle sunt
incrementa. Sicut autem qualitate magna quaedam per se in rerum toto genere creduntur, ut mons ommnis,omnis Elephas magnus dicitur, alia comparatione magna dicuntur, ut adamas adamanti minori coparatus, granum milis minori grano milj,dicitur magnum:Sic etiam in his quorum aestimatio initur, O quae nostra opinione magni putantur, quaeda per se uidentur talia ,quaedam comparatione tolluntu r. Perse magna uidentur,ut religio latria, parentes, coniuges iij,uita, ualetudo,honor. Et haec quidem omni hominum generi. Alia sunt magna sit uloruopinione, ut quicquid est quod unicuique maiorem in modum desideratur,ut sitienti potus,essurienti cimbus,nudenti eruditio,auaro pecunia. Qisod si uoleomus ergo aliquid augere , docebimus , pertinere ad haec tuenda,vel paranda,liel ad ea,quae obstarit His, depellenda. uesantoque plura in hoc genere coacer uabimus argumenta, alia super atra congeremus, tanto fiet res maior . Vt cum docuerimvs non posse quem sine eo,de quo disi erimres,incolumitate tueri. Deinde addamus, ne uitam quidem in tuto sibi fore. Tost haec,idem periculi pa rentes manere. Iam patriam quoque oea ras otasq; in discrimen adducta
514쪽
RODOLPHI AGRI C., iri.Pro cuiusque rei natura ingenioq; auditorum ἰhaec erunt adhibenda. Videndumque ad quam pamtem rerum earum,qua uel ab omnibus magni putatur,uelpriuatim ab his qui audiunt, id quod in orationem venit,posiit accommodari. Naque Oboc
inter utillima fuerit,uidere, quid is apud quem dicimus,maximὸ probet; quid auersetur, in quem sit
pronior assectum. clius enim ab ira facilius aufertur,alius es aduersius miliericordiam infirmioriquosdam inuidia torquet,aliquot promptius metu concusseris.Ergo hsc,et quibus rebus facilius in ista
ferantur,diligenter erit explorandis, O qua parte facilime uictoria cedent, ea erunt acerrimὰ oppugnandi. Coparatione uero res tolluntur,alias quideno expressa per oratione coparatione, sed tacite audientis animo collem,alias aperta, O dicendo demonstrata . Prior ille coparationis modus fit, cumre,de qua disserimus,in partes spargimus, O uelut unam in multas distribuimus ulta naq; uno, quia plura fiunt,maiora quoque uidentur.Sic qui bellum dixit,ota quaecunq; solent in bello feri coprehedit, At qui metus hostiles, praedas, incendiaq; uillaru ,
expugnationes oppidoru,cedem populariu, impensas militares uastatione agrorum,famem, egenate,
omniaq; ferro ct flamma diruta, omnia sanguine conbstersa dicetiquanquam nihil ille plus dixerit,id tamen consequitur perβπὸ, ut cum sic dixerit , dixisse omnia; cum aliteri, hoc es, solo belli nomiane , nitiisere dixisse uideatur. P terea maiora
515쪽
DE INVENT. LIB. III. x ovidentur ,quae innant, quam quae uel praeterierunt ex multo,uel futura fiunt. Quoniam haec spei,metui ne locum admittunt; illasolatium, desiderium uepercipiunt facto iam tandem sine rerum.Ergo si res de qua disseritu=,praeteri t,aut adhuc futura es colligendum tamen en, ea secuta esse uel pro uentura , qua in presentia bene, aut male nos habeant , proκtes rei natura, de qua dicitur . Ad haec , pr sens rei conspectus praecipud penetrat animos , nee est res ulla ad movendos assectus potentior . Segnius enim c ut inquit Horatius θ irritant annmos demissa per aurem , u Mam qu sinni ocu lis siubiecta fidelibus. De tecte itaque sunt in a nerso pectore cicatrices in contione , O uulne ra deligata in iudiciu , ct parentum cognato αrumque lachryms , infantium puerorum stas , reorum sordes prolata in cofectum , prasientibus aptata oratio . auod si minus res patitur
feri , oratione tamen conantur , quam maximὸ datur, rem uelut in conspectum dare , ct oculis subulcere. Quod describenda re , ct imagine
eius uerbis exprimenda , eo quod Graeci, nostri euidentiam interpretati sunt , ma ime com sequuntur. verta uero comparatione res crescunt , qu ties alijs,quibus eas praeferimus adbibentur, ct earum collatione magnitudo ipsarum colligitur. Sicut autem in quantitatibus,quoties duae, pluresue conseruntur imaior es ea, qua aliqua parte sola manet.
516쪽
ε . RO. D OL PHI AGRI C. net, quam non usquequaque aliarum magnitudo
assequitur; sic in hac comparandi ratione;qnicquid aliquid habet, quod non sit sibi cum aliis commune,
ea parte reliquis maius uidetur,qua sola eminet, reliquasque cui ita dicamo a tergo relinquit. Cicero itaque, cum pro M. Marcello restituto, Caesari gratias egit,prae sientem illam clementiam omnibus bellicis Caesaris p mulit laudibus. Quoniam bellicae rei decus,o milites ct tribuni O auxilia etiam muneri sibi asciscerent: uellentque cuncti venire in eius societatem gloriae:bM autem clementiae sola laus uaesset. Et bellicas laudes multa turbulenta , aspera, horrida,qualia fert bellorum necinitas, habere,clementis laudem benignam, fauoris plenam, plenam modestia esse. In bello quoque uires humanas huα manis uinci uiribus: clementiam animos, iramque uincentium,qui inuicti uiribus sint,placare. Haec itaque, quia clementiae conueniunt soli, praefertur hac' in parte bellicae uirtuti. Quod si quis e diuerso uolet colligere, quibus rebus bellica uirtusὰ clementia, superetur , poterit eam similiter multis praeferre
clementiae. Clementiam enim pacatis conuenire re --bus, ct pacis potius ornamentum esse, quam periraculorum praesidium: bellicam uirtutem, rebus in ultimum discrimen adductis Dccurrere solere: patriam penatesque ab his, quae uictori collibuissent. defendere. Et clementiae laudem nelut in medio positam cuinis posse contingere: bellorum gloriam, ηοn nisi rarisimum qgemq; consequi.Sic etiam non
517쪽
DE INUENT. LIB. ΙΙΙ. et thominis modo, βd omnium animalium esse elementiam : ignoscere enim omnia,ct post iras iterum placari: continere autem res nutu ditioneque Da, omnes quidem solius esse Dei, plurimas autem eius underi,qui deo proximus sit, quod bellica laude inprimis paratur. Poterunt autem hac augumentationis exempla per omnes locos duci. Posuerimque uel imter utilissimas exercitationes dilalectici augendi rationem,cum priores illas, tum hanc postremam ex comparatione. Quando omnis hominum deliberatio omnia consilia , iere inter magis minusique bona iactantur. P eque quicquam est, quod acrius expendere uim rerum, intuersque doceat, quam compararatio. Laudationibus in primis argumentatio conuenit. Pleiaque enim quae laudis loco ponuntur,per βfrigida sunt nisi extollantur oratione,ct dicentis ingenio fiant laudanda. Isiocrates in Helenes laudati ne , cum pulchritudinem eius in maxima laudum illius poneret parte, pulcherrimam eam fuisse,ci alijs rebus, tum Thesti rapina prudentissimi totius Graecia uiri, O Paridis iudicio docuili: exiguam tamen laudem conquisis uidebatur, pulcbritudinis
quamuis admirandae , qreamuis incredibilis commeis
moratione,nisi ctinam pulchritudinem cquam alij fortasiis ne laudandam quidem putarent, alij in ultimis laudum ponereno omnibus alijs qua laudantur praetulisset. Diminutionis ex augumentandi praecemptis parata eLI ratio. Quibuscunque enim additis res crescit, eorum rursus oportet detractione decre-
518쪽
ROD LPHI AGRIC. stat. Ergo commotos augmentatione affectus de
tracta rursus magnitudine rebus, ad rationem reu camus, meliusque ct clementius aestimare res,oe iudicare de eis cogimus auditorem. Haecque una enratio soluendorum affectuum, ut pacata rursus compositάque mens tranquillitati reddatur. gliter assectus contrarijs discutimus assectibus; ct iram paratam nobis regerimus in autorem; uel conciliata mia
sericordia, impetus eius mollimus ; ct euocato, quandoque undecunque nouo effectu, prioris oblia uisci cogimus . Potentisimus autem ad soluen dos subitos, ct recens concitatos affectus, en riasus. Vnde in causa Murenae Cicero nihil aeque via
detur opposuisse Catonis, O Sulpiiij maximorum
uirorum autoritati, quam laetissimam illam suam facete, dicendi festiuitatem , sicque omne iudi cium stolutum est risu, ut Cato quamvis natura , institutione, ipsa quoque accusatoris persona , quam sustinebat, horridior: cum tamen risum t nere nequiret, feratur dixisse. Dii boni, quam diculum consulem habemus . Demosthenem quo η que tradunt, cum pro Aristide dicturus esset, in
quem uehementisiime iudices, accenderat .accu msatorum oratio, reclamareturque ab omnibus sebi, O uelut praedamnato iam reo silentium imperaretur , orauisse, ut bona illorum uenia liceret paucisima extra causam uerba facere. Quod cum permitteret, ait. Negarensem quendam nudiis operatum Athenis, cum redire in patriam uellet,
519쪽
DE INVENT LIB. III. 2 2'conducto asino imposivisse sarcinas. Meridie ue δcum nulla umbra; qua solis ardorem leuarent ipsie, o Agaso, praeberetur; natuto in uia Asino,consiluit illius umbra solem uitare, eaque cum nons ceret ambobus: Agasio sibi illam uendicare, sui illam affirmare iuris esse, operas illi non umbra
locatam contra ille contendere; umbram inter op ras esse. Cum lue diceret Orator ,grauisiimd inter eos de Ombra asini altercatum, videreique omnes
risu quati, ct exhilaritos iudices esse; tum graui ma eos increpuit oratione,qui possent de umbra alini disterentem audire, de salute ciuis,quod eos iudi-cj religio cogeret, audire non possent, tum cspisse
.de causa dicere, reum que liberasse. Constat autem haec facultas, natura primum, qua cum in omni re multum, tum in hac plurimum pote se. Deinde, quod, proximam post naturam uim habet, crebro usu. Sunt tamen etiam tradita eius rei praecepta, quatenus tradi prsceptis potes quorum autores Cia cero, ct Quintilianus, notiores sunt, quam, ut
sint indicandi. Et de affectibus quidem haec sufficiat dixitD.
v o D tum amplificationem , tum augmentationem.) Uide Ciceronem in Partitionibus de amplificatione, &F. Quintilianum lib. 8. cap. . Proximiam est a conuicio. Non longe a conuicio distar, propemodum
conuicium est. Sic qui bellum dixit, o muta quaecunq; HH a. solent
520쪽
solent in bello seri, comprehendit.) Hunc in modum
M Fabius lib.8.de evergia: Sic urbium,inquit, captarum crescit miseratio. Sine dubio enim qui dicit expugnatam est e ciuitatem, complectitur omnia quaecunque t lis fortuna recipit. Sed in affectus minus penetrat breuis hic uelut nuncius. At si aperias haec quae uno uerbo inclusa erant,apparebunt effusae per domos ac templa fi mae,& ruentium tectorum fragor,& ex diuersis clamoribus unus quidam sonus,aliorum fuga incerta,alij in extremo complexu suorum cohaerentes, & infantium foeminarumque ploratus,& male usque in illum diem se uati fato senes,tum illa profanorum sacrorumque direptio, efferentium praedas, repetentiumque discursus,&acti ante suum quisque praedonem catenati, & conata retinere infantem suum mater, &sicubi maius lucrum est,pugna inter uictores. Licet enim Omnia, ut dixi, complectatu reuersio , minus tamen est totum dicere quamoia. Segnius enim,ut inquit Horatius. In arte poetica. Aut agitur res in scenis, aut acta resertur. Segnius irritant animos demissa per aures.
Quam quae sunt oculis subiecta fidelibus, & quae Ipse sib i tradit spectator.
Et Lucretius in sexto: Quia semper ad aures tardius adueniunt, quam quae moueant res. Adagio, Oculis quam auribus magis habenda fides. Detectet itaque sunt in aduerso pectore cicatrices.)Fabius lib.6. Non solum autem,inquit,dicendo, sed etiam iaciendo quaedam, i chrymas moueamus. Unde&producere ipsos qui periclitentur, squalidos,atque deformes. & liberos eorum ac parentes,institutu:& ab accusatoribus ostendi cruentum gladium,&lectae uulneribus ossa,& uestes sanguia ire persulas videmus,& uulnera resolui, ac uerberata corpora nudari. Quarum rerum ingens plerunque uis est, uelut in rem praesentem animos hominum ducentium:Haec ille. Et Antonius secundo de Oratores: Sensi equidem tum, inquit, magnopere moueri iudices, cum