장음표시 사용
521쪽
aeuae tu Crasse laudas, non arte, de qua quid loquar ne scio, sed metu magno animi ac dolore, ut discinderem
tunicam, ut cicatrices ostenderem,cum C. Marius moerorem orationis meae praesens ac sedens multum lachrymis suis adiuuaret et cumque ego illum appellans, colle gam ei suum comendarem, atque ipsum aduocatum ad communem imperatorum fortunam defendendam inuocarem: non fuit haec sine lachrymis meis, non sine dolorem magno nil seratio , omniumque deo rum& hominum,& ciuium& sociorn imploratio: quibuS omnibus uerbis,quae a me tum sunt habita, si dolor ab suisset melis,non modo non miserabilis, sed etiam ridenda fuisset oratio mea, Sc. His non sunt admodum dissimilia,quae de epilogis Ciceronis diximus lib. 2. cap. 4.& s. Quod ἰναρνμαν Graeci, nostri euidentiam interpretati sunt.) ubiam Graeci eam nos efficaciam Quam illa ἰναργAαν, euidentiam appellamus, qua de F bii mi intiliani 6. Institutionum lib uerba sic habent Insequitur Nientia,quae a Cicerone illustratio & euidentia nominatur,quae non tam dicere uidetur quam ostendere, &affectus non aliter quam si rebus ipsis intersimus,sequentur. Meminit eiusdem rei idem autor lib. & rursum lib. 8. Cicero itaque cum pro M. Marcello restituto, Caesari gratias agit. Longum sit atque haud
scio an etiam superuacuum,huc asscribere uerba CiceroniS. Oratio extat,qui uolet,inde perat, illud hic obiter notandum, hunc M. Marcellum,cum a Caesare restiturus esset,priusquam reuerteretur Romam, a familiari quodam suo P. Magio Chilone occisum fuisse, quemadmodum in epistola quadam ad Ciceronem refert Ser. Sulpitius. Isocrates in Helenes laudatione. Est&haec laudatis hodie in manibus, quamobrem non est cur de ea quicquam dicamus. Porro ad exacte intelligendii locu hunc plurimum momenti attulerint ea,quae nabet Quintilianusii. 6. de affectibus,&de amplificatio e lib. 8. Unde in causa Murenae Cicero. Plutarchus in uita
M. Catonis de hac Murenae desensione loquens, Cum
522쪽
uero dies, inquit, dice dae causae uenisset, Cicero, ut per id tempus erat consul, Murenam defendit, uarijs modis Stoicos Philosophos,& ista quae appellantur paradoxa illudens. Ex quo cum multum risum iudicibus iniecis set,ipse quoque Cato subridens, ijs qui iuxta astabant, dixisse fertur, Dij boni,quam ridiculum habemus co sule.Verba hac de re Ciceronis asscripsimus lib. 2. Atque infra etiam de eadem dicemus caula,capite huius li. a. Demouhene quoque tradunt.) Videtur mihi& hic locus unus esse ex illis,quos dixi emendaturum fuisse Rodolphum, si opus recognouister. Quippe ubi nos reposuimus,orauisse, ibi etiam exemplar illud scriptum, tu quam id hac parte non erat manu Rodolphi, non or uisse aut orasse,sed orauit habebat. Qui lapsus eiusdem plane sarinae est cum eo, cuius meminimus in principio libri 2. quo etiam in loco pili ra de eiusmodi labeculis diximus. Quod autem ibi tum diuinabam, ab Rodolpho
ita scriptum fuisse,ut haberet Louanti exculum exemplar, eam coniecturam interim certiorem iacit exemplar scriptum,praesertim cum id ea utiq; parte ipse ex
rasset R odolphus. Fabulae porro liuius qua dicitur fuisse
usus Demosthenes,& Erasmus in Chiliadibus menti nem fecit. Costat haec facultas. De ridiculis ac risu multa Fabius lib. 6.& M. Cicero lib. 2.de Oratore.
rebus at, ct de digrediendi extra rem proposi-
N lendus erit mihi fortasse numerus. Et
docendi rationi , movendi praecepta subiectimae aequum uidebitur,ut quae ilicundam faciant orationem,*bdamus.Tametsi alio docuimus loco delectationi nullam inveniendi certam ratione posse accolmodari , magisque praeceptionem huius partis rhetoa
523쪽
DE INVENT.iLIB. III. 2ψε rhetora, quam ad dialecticum pertinere. Quia tarimen ex rebus etiam nascitur orationi delectatio, res:autem praecipuesubduntur inuentioni,id circo paucis etiam de hac parte dicamus. Delectatio cui disia Uus quia permotio est cognituis uirtutis,duae sunt autem uirtutes cognitiuae , sensus ct mens: idcirco duplicia sunt quae delectant, quorum alia sensu pem. cipiuntur , alia mente. Et ijdem qui magis sensibus tituunt, corporis tenentur uoluptatibus, quor rumque animus corpori struit , hi magis eam β- . quuntur delectationem , qua sensibus obiicitur. Contia , quorum generosior erectior animus omnem in mente curam posuit, hi uelut inimicas ct infestas infiituto suo corporis aspemantur uoluptates , ct solum quae mentem delectant ,sequuntur. Qui inter utro hue sunt medij, O suam tribuendam utriq; partem arbitrantur,utriusq; etiam uoluptate capiuntur. Quarum itaque rerum usi qui';
perceptione gaudet, earum etiam commemoratione praecipue delectatur , ct his ipsis apud eum maximὰ captatur orationi gratia. Duplea autem es in summa , quae percipitur ex oratione uoluptas, quaru alia nascitur ex rebus, de quibus diseritur, alia ex orationis percipitur genere. Res,quae siensius oblectant,notae sunt. Huisique enim sensius delecta tur eo,quod est naturae siuae proprium . Ut oculi co- . loribus laeti imis aures sonis mitioribus: ct reliqui suo quisque obiecto. Sunt quaedam tamen , quae Oad mentem pertingunt: quia vero propius ad sen
524쪽
RODOLPIII AGRI C. ιm naturam accedunt , ct inter sensum oblect menta numerantur,ut dies fessi pectacula,ludi,chorea , conuiuia, horti floribus consiti, uerni temporis gratia, fluminum per uirentia prata decursus, priamus iuuenta decor, corpora pulchritudine conlpiacua,amores,ioci,concentus, altationes, o omnia iatiorum annorum animorumque Liudia, quorum t
men maxim8 sunt liberalia quae oculorum aurium; studia morantur. Reliqua, quia crassiora sunt, somdidiora fiunt etiam plerunque,ut quorum etiam nota nulla sine honoris non sint praefatione memoranda.
Identem cuius proprium en opus ueri bonique perquisitio delectant omnia quecunque docent; qua
magna, admiranda, inopinata,inexpectata, inauae
dita sunt reconditarum rerum pervestigatio,notitia uetustatis, ct rerum in longinquo positarum cognitio,egregia magnorum uirorum dicta factaque, O praeclarjin omni genere uirtutis acta. Quae quidem se de eis disseratur, iucundam nimirum faciunt orationem,in suo quidque genere. Sin asperior o triasior sit de res, de qua dicitur,tum solent ista aurib. expeti. Et uelsimilitudines docendis rebus, hinc
summuntur,vel argumentationes quaeruntur quarsi
explicationi tale quippiam adhiberi sit necesse , uel liberius etiam digressione ad ea dilabimur: quod co- modissime fit,cum fallente transitu,sic ad ea defer mur,ut non siecuti ea sed adducti esse uideamur Trasitus autem fit aptissime,cum generale aliquid inuenerimus,la quot parata cit uia ex re proposita, O
525쪽
DE IN VEN. LIB. III. 2 sex quo rursus in quod digredi uolumus, facilis en accessus. Vt qui de laudibus musices dicit: si uolae ad describendam uerisgratiam dilabi, dicat Musas libertate animi , omniumque rerum securitatega dere , ct soluas fluminaqne expetere. Hic quia iam fluas ct flumina , qui dicit habet , Ogaudentem eis musicen ,facile iam transibit in ueris desicripti nem, cum sit in eo summus istorum decor , O praecipua possit ex eis percipi uol ptas . Itaque quantus
sit ornatus , qua gratia florentium uirentiumque omnium, quis stondibus inter Rrepentium uolucris concentus , quam a num riuorum per prata labentium murmur , ct reliqua id genus explicabit.
Sic in hoc ipsioproposito si dicere uolet, quantus sit
labor dempub. admini rantis, paratum est dic re, musicam leuare curas , ct mentem reficere, haecq; deinde cum reip. administratione coniugere quoniam praecipue sit his opus ei, qui rempublicam tractat , cum tot, ac tantis prematur laboribus, tot curas sustineat: quas deinde enumerabit. Ea autem huius rei cum apud multos videre exempla , tum apud Platonem Lucianumque in dialogis , quo
pacto sumpto diductissimo exordio 2 re praeposita ,
paulatim occulto gradu ad id, quod instituunt, adrebant. Utilis est disserenti haec transeundi ratio, si quando res diuersas una complecti uolet oratione, sic , ut non turbatam disiectorum membrorum fommam, sed unius faciem corporis praestent. Vtilis
etiam si quando de re tali dicendum sit id cuius pri-
526쪽
ma mentione abhorreant aures, ut tum posito sau
rabili aliquo principio, siensim et plubeo quod aluo
pede,ad id de quo dicturi sumus deducamur. Cuius rei es egregium in primis Ciceronis exeplum in oratioms exordio,qua contra legem Agraria in concisne dixit. Quod exordii genus rhetores insinuatione dixere. Cum enim nihil uideretur magis exasperaturum populi figmani animos quam audire contra logem Agrariam,hoc est, spem alimentorum suorum disserentem.Orator dilata omni rei lius mentione, primum hinc coepit,non ordini sie orationem de laudibus maiorum suorum,ne illis potius, quam popseli beneficio consulatum acreptum referre uideretur,
ct popularem se consulem hoc ipso uelle uident,idq; in Senatu initio consulatus sui dixisse , permultaque alia in hanc ipsam sententiam ; nee esse sequi Gra chanas actiones improbet, nec cui di*liceat, si quis de populi commodis ferat. Cumque multis huiusmodi populi molliuisset aures paulisper oe pedetentim
allabi ad rem coepit; nec statim contra tendere, sed primum uoluissesociumst Rullo adiungere ferendis agrarjs legibus,isque cum refugisset, ct eo addunt; sie tandem omnia diligentius inquisisse diceret, tum demum eo delatus est, ut non se contra legem Agrariam dicere,fed contra ιlli dominatum, qui Ieris ιpecie parabatur,doceret. Conueniens itaque fuit hoc in loco transitio latens, ut fauorem, quem dicendi initio colligebat, nusquam abrupta re, etiaad asperiora usque perferret. Digrediendi aute cre-
527쪽
. DE INVENT. LIB. III. .rior o magis permissa poetis libertas. Proxima deinde aluis, ut quisque en poetis dicendi libertate proximus.Sed quia digrediendi ratione sumus addu cti ut digrederemur, rursus ad institutum reuerta-
tio,imum orationis genus. Qua in parte primum est, ut habeat oratio motus animorum,colloquia perforanarum,consilia,euentusque rerum inopinatos. Quae quidem quanquam ad res pertinere possint uideri , , ex oratione tamen capiunt,quod delectant. Argumento est,quὀd eadem haec magna ex parte si uidea
in oratione non tam res ipsa, quam imitatio orati Mis,qua exprimuntur ista,uoluptati es. Et quema
mota in pictura pleraque grat ima sunt propter
solam imitationem,nec tam re qua pictura expresesa GP quam ingenium miramur imitantis: sic cum in oratione , personis sua pro cuiusque natura , conditioneque uerba tribuuntur , ct animorum affectuumque omnium figura effingitur , idqAeconsequitur oratio , ut non dici , sed agi uideantur res et O inani quadam imagine audien Utis animus uelut medium se ipsie intra actum Dactationemque rerum constituit , id quoniam fit orationis virtute , non rerum natura, idcirco est etiam orationi iure tribuendum . Cuius quidem gratiae capacisiimum es omnium poema . Quia im non rem sequitur oratio , sed uoluptati,
528쪽
RODOLPHI AGRI C. orationis res aptatur, utq; maximὸ placitura fiunt spe omnia finguntur, idcirco summa est rei captan uenustatis istius in oratione libertas.Proxima esshisoria, seuerior tamen oe contractioris frontis, ut quam illaesa ueritate ludere oporteat. Ciuilis etiam oratio in narrationibus , saepὰ etiam ct inter argu
mentandu, uel ueris personis μelfictis assectus suapuerba tribuit, no parum hac orationis gratia sibi indulget, rite in dialogis quidem philosiophi expertates huius laudis fuere . En apud Platonem uidere tam diligenter octas disserentes personas , ut non Tlatonis , sed persona: non uerba audire, sed uul
tus intueri uidearis. In his in quibus ipsa philosio αpbi loquitur persona,aut si qua sunt qua polita fune
'extra actus rerum, extraq; assectus, exiguus relinquitur inis locus . Hocq; praecipuὸ hac in parte, cum ipsi disserentis persona tribuitur oratio, delectat , quod in alijs omnibus generibus, quae dis mus ,gratissimum est, si boni emineant dicentis in oratione mores: hoc est ,si non sit de se arrogans, fide aliis moderia oratio, si benignum candidumq; de rebus proferat iudicium. In primisq; placet simpliaritas illa, omnia in melius flectetis. Iuvat tame interim libertas dicenti , sine aliena contumelia, quid sientiat. Harumq; rcrum, sicut omnium in dicendo uirtutum obstruantissimus fuit ubiq; Cicero. Sunte, praeter haec in ortione qua delectant, quae propria sunt orationis , sententia graues acuta , noua , expectatae icta facete amar ase rudenter. O
529쪽
DE INVENT. LIB. III. a Tnamenta etiam omnia verborum,sententiarum, compositionis.Sed haec eloquendi ratione continentur, ct idcirco ab his, qui huius rei praecepta tradiderunt expetenda .
Tametsi ut alio docuimus loco. Lib.2.ca. . Delectatio,ut diximus,quia D motio e cognitiuae uirtutis. Superiori libro dictum hoc fuit. Delectare est tale aliquid adhibere,cuius sensu atque perceptione is qui accipit, gaudet. Vel, est aliquid facere, quod sit seni ui eius qui id percipit accommodatu. Et reliqui suo quisque obiecto. Quae sint obiecta singulorum sensuum,dictum a n
Quorum tamen maxime sunt liberalia, quae oculor uauriumque studia morantur. Pulchrum me Hercules hac de re caput est apud Aulum Gellium libr. i 9. mainque,inquit,sunt hominum sensus,quos Graeci αωρ, ιν is appellant,per quos uoluptas animo aut corpori quaeri uidetur,gustus,tactus,odoratus,visus, auditus. Ex his omnibus quae immodica uoluptas capitur, ea turpi S at- aue improba existimatur. Sed enim quae nimia eli gu-u atque tactu est,ea uoluptas, sicuti sapientes uiri censuerunt,omnium rerum foedissima est. Eosq; maxime,
qui duabus istis beluinis uoluptatibus sese dediderunt, grauissimi uici; uocabulis Graeci appelli a 'κολατους. uel
ακοατος. Nos eos uel incontinentes dicimus intemperantesta ολα ριμ enim, si interpretari coactius uelis,n
mis id uerbu insolens erit. Istae autem uoluptates duae,
gustus atque tactus,id est, libidines in cibos atque in Venerem prodigae, solae sunt hominibus communes cabestiis,& idcirco in pecudum serorumque animalium numero habetur quisquis est his beluinis uoluptatibus praeuinctus. Et paulo post. Quis igitur habens aliquid human
530쪽
lium ani pudoris,uoluptatibus istis duabus coeundi atrique comedendi,quae sunt homini cum suae atque asino communes,gaudeat 3 Socrates quidem dicebat multos homines propterea uelle uiuere, ut ederent & biberent, sese bibere, atque esse, ut uiueret . Hippocrates autem diuina uir scientia,de coitu venereo ita existimabat, partem esse quandam morbi teterrimi,quem nostri comitialem dixere. Nanque ipsius uerba haec tradiit, ινο, ανειν Gκραν . Mentem delectant, omnia quaecunque docent. Pulchre de his apud Platonem lib. I. de Repub. disseritur Cum triplex, inquit, sit genus uoluptatis, suauissimum id est, quod parti animi, qua discimus & erudimur, tribuendum est. Est autem huius cuapud multos uidere exempla Cicero actione in Ue rem q. cum ex oppido Τhermitanorum antiquissima signa lablata esse quereretur, sic maioris inuidiae ac criminationis causa digreditur. Etenim ut simul P. Africani quoque humanitatem cognoscatis, & quae sequuntur. Plumbeo, quod aiunt, pede. Hoc est, quasi staspenso, ac minus firmo grellis,pedetentim,pablatim. Cicero quodam in loco frigidum argumentum, plumbeum pugionem appellat, quem eundem sensum habet & illud. Plubeo iugulare gladio. In concione. Ad populit, ad Quirites. Quam contra legem Agrariam.) Haec est lex illa Agraria,de qua toties mentio fit apud autores, quaeque omnium prope bellorum ciuilium sons & origo fuit. Primus eam promulgavit. Sp. Cassius regni astectator. Secuti sunt eum multi, qui idipsum secere. Verumaximos omnium motus hac in re excitarunt. C. & Tiberius Gracchi. Occasio eius legis serendae fuit huius modi: Solebant Romani, quantum uicini agri hostibus
ademissent,partim uenundare, partim redigere in publicu,& tenuioris fortunae ciuibus modica pensione utendum locare. Sed postea quam diuites, ita ut sit, augere eas pensiones coepere,& pauperes a conducendis agris ex cliidere: lata lex cst, qua supra quingenta agri iugera ciuis Rom.habere prohibebatur. Verum ea lex paucos admo