장음표시 사용
131쪽
A visitantur altaria:Stoici vero Deos esse asse GCquia mortalibus suppetias plurimas asserunt. Haec probatio est ab accidente: quod non existit in re..iaedam vero sunt, qadium in re:& haec duplicia. Alia propius, Alia remo tius: per accidentia remotiora non ostenditur existentia rei propriae: ut dixit Aristotcles per accidentia vero Propiora ostenditur aliquo modo rei existentia , non tamen iacile per hanc eristentis cognitionem scimus quid est: licet disponimur ad illud: at per ea quae per se:& essentia liter infimi sacile scimus quid est. Propterea ait ita nos disponi ad percipiendum quid est alicuius rei: Sicut habe mus illius quia est:& quia per accidentia eXtranea non habemus quia est , Ideo non disponimur ad percipiendum quid est,quia vero per accidctia: luae rei insuntihabemus aliquo modo quia est communiter: si communia sunt.
D proprie si propria sent Ideo disponimur ad percipienda quid est communiter: vel propriae: licet non facite: sed ua Per partes definitionis scimus quia est propriissime: ideo disponimur facile ad percipiedum quid est: Haec ex Themistio, & hene.
Q virum igitur rerum aliqui habemus ipsus si id est earunt haec ni exempla. sit defectus eo in loco quo ipsum estis,tura in eo l.o ipsum est,c, interpositio ue I cbi Ilio terre, in quo ipsium positum, Currere igitur utrum Iunae filat,an non deliciat nil aliud est qua ipsum b. aerere sit:nec ne. At idipsum nil ab hae quaestione di serre uidetur sit ne ratione eius. Quod si sit: σ il. hid dicimus G . Vel quaeratur utriuspartium contra timori usuratio utru habendi duobus rectis equalis annon habendι. Qi3M
cum inuenerimus. U esse, fimul cr propter pia scimu: I modos medium. r anorum igitur habemus aliquid ipsius qiuid est. Primum quide Q ,e. Defectus in quo, a, luna in quo,c, Opposito terrae in quo,b,
Vtrum quidem igitur deficit aut non ,b, quaerere est . Utrum est aut non est. Hoc autem nihil differre quaerere qua sis ratio ipsus. Et si sit hoc, o illud dicimus esse: aut utrius contradictio. nis est ratio, Utrum habendi duos rectos,aut non labendi. cian
autem inueniamus,smul quia er prepter quid est scimas, spermediast.
Deficiens Patiens interpone Luna
ι 'Dixit aliquando simul haberi si est & quid est: utpote' quando si est statur per definitionem reccuius qusrimus existentiam. Aliquando autem dixit nos habere si est:&non quid est: utpote quando scimus si est per aliquod accidens eius: ius quaerimus est: Haec nunc per exempla ostendit,& inquit. r Quorum igitur habemus aliquid ipsus si est: idest eoru quorum existEtiam habemus per aliquam definitionem eorum quorum quaerimus existen Δm: Exemplum primum sit sic: ut sit desectus , vel deficiens in quo A Luna sit in quo C oppositio Terrae sue Paciens oppositionem Terrae sit in quo B Patet igitur terminis sic dispositis . cum quaerimus: Virum deficiat Luna: t non, B , est quaererer utrum est aut non est.' Hoc autem nihil est quaerere c, si ipsius desectus sit aliqua
ratio caulatis & definiuita: nam si habemus Usit & aliqratio causalis desectus definititia: illud dicimus este: nam simul habemus eis: desectum .iu quid defectus est, hoc Eprimum exemplum tangit secundum Sc inquit. Aut ipsum B Utrius contradiastionis est ratio causalis Se definititia: utrum eius contradictionis partis : quae est habendi duos rectos:aut eius contradictionis partis : quae est non habendi duos rectos: nam sint definiti ua ratio dccaiis lis definitio esus partis quae est habere duos rectos, in. a. Pone duos rectos habens In .b. pone rationem definitieuam: atl caiis, esus praedicati: quod est positum in. a.
Hi a duos angulus Ito sue defini Triangulus sulea duob' rectis. tio maioris
scilicet habendi duos rectos.In. civem pone triangulum,&tunc patet cv cum inuenerimus.b.esse rationem definitiva am: causalem ipsius.a.quod est habere duos rectos,
simul quia, D propter quid scimus,nam scimus ipsum habere duos rectos esse:iu propter quia:& quid est ipsum habere duos rectos, scimus dico simul quia de propter quid si modo per media si haec scientia quae media sunt definitiones causales:& definitiuae nationes. 'Sed dubita his de non ab ratione: quia propositit declarare quando simul stimus si est:& quid is, Et tamen declarat per exEpla quando simul quia est:&propter quid est.' Et dicendum in accidentibus idem esse si est.& quia est,accidentisi .esse est inesse: Id .n. est scire desectum esse, de dese inesse Lunae. Similiter idE est scire propter quid est:d adest na propter quid est est ratio causalis: atl definitiva si & qui.
ratio praedicati: ius quaerebamus existentiam.
rc Mid si non si esse quidem scimus: propter quid autem ne est ερ quscimus. Ais idipsum tac exemplo parseri potest. sit nos,e,luna a defetilio b non posse , cum o tota resecta lumine umbramescere intercedente manifesto corpore nullo. Si igitur,b, quideq=s,c, insit,a,uero competat iss,b,lunam quidem descere notumst nobis.Cur autem descit nondum est notum. Atq; d fectionem uidem cst scimus, si a s id est defectio nescimus. Atq; cum, s. quidem ipsit in te,e, pilet, quaeritur autem propter quid inest. Nil aliud tum quaeriturqνa quid. Namst ipsum, b, utrum obi
aio terrae an econuerso lunae, an lucis eius extinctio. Hoeautem
alterius extremi ratio est,ut hoc in exemplo ipsius,a, Ell. n. est cius ebiectio terrae. Praeterea quid tonitruum est extinctio ignis in nube:propter quid tonitu:quia is in nube extinguitur. Nubesst,e,Tonitruum,4,ignis extinctio.b, Igitur ipsi ,c, nubi inoquam,b,psum inest,exting itur.n.ignis in nube. At huic a ipsum ins tonitruum seu sonus. Als,b,ratio ipsius est,a.primi inqita
extuemi. Quod si rursus huius aliud medium st,id ex hisce rationibus erit quae restant.' Si uero non : quia scimus, propter quid autem non scimus. Desectus Non lacies umbra Luna
132쪽
i . sit igitur Luna C Jefectis A, tu plitum uia ram n posse fuere trullo ne irram medio nimisisto existerite: ui quo B. Si igitur in C est, quod est Lunam nonposse facere umbram, ci nullus nostra in mediost. l n h κ autE A quod est delisere. quia descit quidem minis itum est: se propter Fid:nondum. Et quudaefectus o quid tu scimus quid autem est nescimus. Cum autem minis um χ quia A in c est. propter quid aste est quaeritur: Bosrurrere quiueti: utrum fit obtemo aut conuersio Lunae,
aut extinctio Diminis. Haec autem iratio alterius extremi:
ut in his, quae sunt i sus A est enim deseclus obiectio a Terrarpidest Tonitruum, ignis extinctio in Nube: propter quid Tounat propter extingui ignem in Nube, sit Nubes c, Tonitruum A, extinctio ignis B, in C litur Nube his, extinguitur enim in ipse ignis, Huic autem inest sonus,er est ratιo ipsius A prium termini.si autem iterum huius aliud me iam sit , ex reliquiι erit rationibus.
iluit illa Eclypsari. Alii dixerimi Lunam extingui in sua
luce certo tempore se certo non. Dicebant vero Eclypsari,cum extinguitur in lute. Veriores dixerat Luna L lypiari cum Terra interponitur litteris stan& Solem. Propterea Aristo.dicit B quaerere est quid eae Virum obiectio Terrae,quae reuera causa est Eclypsis: aut conuersio Lunx:aut extinctio luminis. Verum istae ultimae duae causae in Psiiloponus inquit salsae sunt. Sed quaevis astimetur: haec ut Arist. quit e ratio.& definitio alterius temini: in in his definitionibus:qus sunt ipsius A, Est. n. desectus obiectio a Terra.& ita est definitio prae sicali: cum reponatur in his definitionibus:quae sunt ipsius A,
quod est praedicatum.Et non contentus uno exemplo ,
apponit Aiud secundum Pythagoram in dicit Philoponus) & inquit. Quid est Toni tritum Ignis extinctio in Nube tacta,rpter quid Tonat: quia extinguitur ignis in Nube:ergo sit Nubes C,Tonit u A, extinctio ignis B terminis sic dispositis:C Igitur Nube est B, Eextinguitur.n.in ipsa Nube Ignis, Huic autem B inest sinus LeTonitruum: quod .ri. eNtinguitur in Nube tonat. Patet
etiam hoc exemplo B esse rationem definitivam atq; cautaein ipsius A primi termini. Si autem iterii huius aliud medium sit:ex reliquis erit rationibus. 'Thomas bonus Aristotclis interpres exponit haec: Si autem inquit: Oportet accipere adlauc aliud medium ad demonstrandum definitionem Maioris aut de subiecto:aut de ipsamet Maiore:ex reliquis erit rationibus: hoc est tale mechum erit ex rationibus subiecti .nam definitio subiecti potest esse medium ad demonstrandiim definitionem maioris de maiore,& de subiecto illius maioris potest.n. definitio hominis esse medium ad demonstrandum aptum ridere derisibili:& de ipsb homine. Philoponus autem haec Ariasito.dicit addere : quia contingit quandol demonstrari praedicatum aliquod de subiecto per aliud praedicatum per se:quod per se competit praedicato demonstrato ,Vt si demonstraremus risibile de homine perdisciplinae capax: hoc pacto hominis homo e disciplinae capax, omne disciplinae capax est risibile:ergo omnis homo est i
sibilis, Vbi patet risibile de homine demonstrari per quoddam prsdicatum per se de risibili,& de homine: qunon est definitio risibilis: ideo dicit. Si autem iterum huius maioris propositionis: videlicet omne dis iplinae capax est risibile, aliud medium fit, quia medium non est definitio: ex reliquis erit rationibus demonstrandum et utpote ex ratione risibilis praedicantis de homine: & ita quotiens demonstratur passio de aliquo subiecto. dc non per definitionem passionis , sed per aliam passo nem: Potest adlluc accipi aliud medium scilicet definitio passionis: Illius ad probandam maiorem propositioinriem: haec in puto: Philoponus intelligit.
TMO .μr pacto sumitur ipsum quid est G sit notum fatis ia
diximus. ire ratiocinatio quidemi sius quid est demonstratio quae non biper ratiocinatιonem tamen innote cit er demons iratumem ago circa nequesne demonstratione feri pote t. ut tu scatur ipsum quid est cuius est alia causa.neque rursus ipsus i demonstratio, si in dubitationibus etiam diximus.
rinsomodo quidem igitur accipitur quideli, er sit notum . di dum qi. agire ollogismus ipsiust qaid est non fit, neque de mo*l ratio. Manis in tamen est per ollogismum G de mon urationem . Qiare neque ne de ratione est cognoscere σι. rDeclarauit in quibus scimus simul quia est.& quid esti Et dixit nos scire simul si est: & quid est: quando scimiis
quia est per indium hoc est per causam:nam causa est definitio causalis. Nunc vero declarat quando non stimus simul quia est:& quid est,& inquit. r Si vero no scimus per medium. s.causese alicuius res existentiam sed per ac cidens illi existenti quia est scimus: quid autem res sit, nescimus:de ponit exemplum sit Luna C. desectus A , Lunam plenam omni impedimetito deducto Vmbram non poste facere dico omni impedimento deducto, ita ut nec Nebula occultet Lunam , nec aliquo nostriam in medio existeie manifesto: quo ipsa Luna occultetur: Lunam igitur plenam omni impedimeto deducto Vmbra non posse sacere ponatur in quo R. Si igitair terminis sic
dispositis In C est B, Hoc est in Luna est non polle lace
re umbram:cum nullus nostrum in medio fit. Haec.n.
vera est Luna non iacit Vmbram deducto omni impedimento.In hoc autem s B est A quod est deficere, quoniam omne lumine deficiens non facit Vmbram: termi nis & propositionibus ita cocessis, quia deficit Luna a M dem manifestum est: sed opter quid deficiat nondum manifestum est:& ne quis dicat exemptu non esse ad Mepositum quia nos loquimur in qone simplici. & exemplum est in composita Ideo subdit:& quia desectus est , quidem scimus:quid autem est desectus. nescimus. Et ita patet in simplici qone quando non simul scimus quia e ,& quid est.Deinde ostendit ordinem in quaestis: in oster A i. saxi ioc,quod si 'una est,esse benedictum et inquit Gitis de ecly autem manifestum est quia A desectus in C Luna est: dc quaeritur propter quid A inest ipsi C, hoc quaerere EB quaerere quid est: Virum sit obiectio , aut conuerso Lunae aut extinctio lucis. Ab Antiquis tres causae Eri ypsis Lunae assignate sunt. Quidam.n.dixeriit Luna Eclypsamquia haliat duas ficies: Alteram lucidam, Alteram opacam: Cum conueitit ad nos opacam laciem dixe
133쪽
cut O in oppositionibus dixinius. r Epilogat dea postum concludit. Vbi debes scire aliud esse alicuit is esse demonstratione is aliud est esse aliquid ii 4 a notrum n demonstrationem: vel non sine demonstratio
ne Pisdieati qd de aliquo subiecto demonstratur demodo stratio ν syllogismus est Et ipsum per demonstratio
ma pu nem innotesci Cmedium vero P qu i dicati im illud de subiecto demonstraturio demonstratione innotescit, quia impi ii non fine demonstratione patet: non in eius est demostratio aut pyllogismus: cii de nullo in praedicatum demori stratur.vult igitur ut Philoporius Se Simplici ut exponunt definitionis non si demonii ratione tan in i dicati: qude subiecto denaretur. Sed nisi ipsam P demonstra tione haberi im in deniostratione simul habetur ua est:
n ει quid est inquit. Tmo quidem igitur accipitur ad Erct sit nonini: de dictum est: de mihi videtur verbia quare te dum esse causaliter.qu.caucam eius: quod Epylosauit dicens nam syllogismus ipsius quidescivi de alte ro Nicantis non fit, neci: demolistratio: manifestu in estr syllis & demostrationem: saltem quia conorescit cum eo: qiiod demostrat.Et propterea concludit: quare neci: sine demonstratione est cognoscere quid est: eius res videlicet: ius est alia cxSe definitio causalis.Ne est dem
siratio ipsius uti dicati: ut in opponibus diximus quia esset petitio principit. Ex his apparet quo definitio ca de medium ide est ut Themistius colligit N1 definitio est medium compositionis syllogisticae , causa vero es idi praedicati:definitio autem praedicati. rηὶ alati orata quise alia queda causa, rna aut nos. oepimur ipsorum luis gaeda uacare medioprincipia hesIῆ. ins er esse,er qiud sint sipponere. MI alio mos a C cere nianifesta oportet .mod arithmeticiis facit. Nam Cr qui si unitas. er unitate ιε supponit. Eoruat quae mediti habet, erquora est aliqua ea alia a substitia '. ut p demonstrationem p. s.vi q.is est,ut diximus declaretur ran demonstretur. r hi asst quorundi qui iem altera quaeda ca: quorundam aut non est. inire via'festum est quonia cr eorum: quae sunt quid est rτems. Alia quidem sine medio Cr principia sunt:quae σ esse: π quia fuit supponere oportet: ut alio modo minifesta facere:q quidestrithmeticus facit. Et namque quid o unitatem supponit: crquia est. Sed hibentium medium quorum est quaedam altera causa a substantia:est per demanctrationem sicut dictam est ad lendere:non quid est demonstrantes. ω '66. y Iste textus no e leuis, nec clarus ut vides philoponus 'ρρημ' ponit Q Aristo.postqua declarauit in ipse quia e, quper causam demonstratur,videri ipsum quid E. Nuc oKD dit non esse hoc in omnibus: nam definitionii alia est: qneest demonstrationem, nec in demonstratione innote scit. Alia vero,quae licet non demonstratur , in demon stratione innotescit:a cedit autem a diuisione rerum: ad diuisionem definitionum:3c inquit. TEst autem quarundam rerum: itiae alteri inexistunt:vt Irae Eclypsis: Tonitrui:& caeterarum id genus. Altera quaedam causa,qilia ipse non sibi ipsis cause sunt tri alteri insint. Non enim
ipsa Ira sibili si causa est: in alicui infit: nee Eclypsis in iniat Lunae: nec Tonitruum: et infit nubibus. aruda au-
A ia rerum .quae alteri insiliit non E altera causa, Sed ipsae mi ipsis cauta sunt: in alteri insint. Vt Linea Vnitas ini
liabere cam:quia sinit accidentia. Rndet Thomas: & qui Dinodem hepe haec liabere usura , Sed non ut contrahunt ad aliquod genus sabiectum alicuius stientiae, unitas .n. licet habeat causam n5tii ut contrahitur ad Arithmetica cuius stibiectum est Unitas: liabet causam: nam in nu meris est deuenire ad unitatem cuius in hoc genere no Ealiud principitiin. Ex hac diuisione rerum. cocludit diui sionem desinition si & declarat qus definitiones in demostratione patent:&quae non patent: sed siti in se notae
vel P sensum:uel scipsis: de inquit. inare mani sinit E qui& ipsorum qu quid est siue definitionii. Alia quidE fine
medio & principia sunt:sne medio quide:qitia earii non est demostratio, principia vero, quia ipsa&esse de quia sunt si apponere oportet,aut alio modo manifesta sacere: utpote per sensum. Sic igitur patet ese quasdam definitiones: quae nec demonstrantur:nec in demostratione innotescunt, Sed Vt principia in scientiis supponuntur & tales definitiones earum rerum sunt, quae in scientiis sibi ipsis causae sunt. Quod quidem Arithmeticus faciti nade quid unitas sit: supponit, & quia est. Deinde tangit aliud membrum: & inquit. Sed rerum: quae habent me dium .hoc est, Sed rerum quae alteri insunt per medium et quarum est altera causa ab ipsarum substantia siue exsestentia: insunt Ira:Eclypsis:Tonitruum,de id genus: ip sum supple quid est, est ut dictum est st demostrationem ostendere: non in quid E demonstrantes. Sic igit definitiones aliae suntiquae in demonstratione innotesciit: licet ndemonstratione vi pdicata no demostratur de haec sunt earum rerit: quae no sunt ipsae sbiipsis causae essendi: sed in subiecto genere alicuius tartiae habent altera causam, ideo clarescunt,aim tacu demonstrationibus inuestio tur. rQuo vero ad verba attineti Verba illa definiriones Gquide secundu specie factae nullii habEt medium: quo de Immonstretumsed definitiones secundit materia factae pos sunt habere medium:non legi in Graecis Codicibus, nee Philopontis: nee Simplicius in suis libris habebant, nec sunt ad .ppositu expositiona Graecorii. Propterea rei's Thomas inquit, Illa sitisse potius glosi uri, quae per e rorem scriptorum introducta est loco textus. rcum autem definitio dicatur esse oratio ipsas quod est, putet quandam definitionem oratisnem ess ,quae id explicit quod nomen signμat,uel quae nominis interpretationem tamplectitur,
uelutι quid seni'at triangulus nomine , quem habentes ese, querimusaeinde propter quid est. T Donitio aste:quonia dicitur ro us quid β:mnis Ita est rquonia aliqua quide ro erit ipsius quid fgnificat nome: se alte tara Gnominalis in ipsim se significat: pul e inqtum ir Ius, od quidem habentes quid est: ineraras propter quid est.
r Duo hucuso deci uitian definitionis sit demonstra Com. σαtio,& quo definitio in demostratione colligamr: At nucdistinguit definitione,ct declarat quot modis es defini tio:& hoe .ppter duo in Phil.inquit Et ut intestigamus de qua definitione ea, quae:dicta fiant intelligenda sinit, & ut sciamus quid ipse definitionis definitio st: Clim. definitio sit multiplex: non potest sciri qii id ipsa definitio sit nisi multiplicitas tollatur: inquit. rQuoniam autem definitio dicitur ratio ipsius quid est: & quid est duplex est: aut quid est absolute: aut quid est ipsum nomE . signific1Mmanifestum est, quoniam definitio duplex est,
Aliqua quidem ro erit Usius lanificatuis: ut ipsius quid
134쪽
dr interpraelativa nominis, Altera supple erit ipsius lignificati utpote quid ipsum e et ponit exeplum nominalis definitionis:& inquit. Vt ipsum nome trian gulus qd significat quid e inquantum triangulus, hoc Einou nomen trianguli. Deinde sequuntur illa verba ququidem lintes 5 reliqua & possunt legi sic: iniquidem habetes:quid est illud qu significat: irimus pn quid est.
Et tunc iuxta hanc expone veste videtur Aristo. de no . mine esse:duas qon ut quid significat nomen: ppter ad lanificat ut hoc nomen Lapis quid significat, si de Sili- . cena,vel Marmor, quaeri potvlterius:quare:&possiimus dicere quia tedit pede : Sister de nomine trangulus, qri
pol quid hoc nomen significat,& post imus dicere hane finiram, i in puluere E, Iterum si quis arat Mpter quid. dicemus,quia triangulus dr quia e trium angulorii Vel. lege siciquod quide significatu trianguli habetes ud est idest esse,& m sitiquaerimus pn quid est,& tunc vult sciri aliqri rem esse ex interpraelativa rone:& quum scit rem esse exinterpraelativa rone,quaerimus:Pn quid est res il-ta lxPhiloponiis legit sic:qd quidem habetes quid e: hoc Equam definitionem nominale cum inuenimus prius Q, esi: Tunc quaerimus pn quid est: id est cale res definitio nem: quae est assecutiua naturae res & ita innuit ordinem definitionum: est definitio nominalis prior, postea essen italis: quae est & causalis:& haec expositio magis placet.
rDii cile uiniem est hoe pacto sinere ea quae nesimus esse,cius istis discutiatis antea diximM nam nesct finian nonjiniscimiu, nisi per accidentir Dillicite autem est sic accipere, que non scims quia sunt,eaussa autem trius dicta is dii uestatu, quia nes; fest aut non est
scimus nisi secundum accidens. .sa Arist accepit duas esse definitiones, Alteram no' minis: Altera res: quam cale:& pn quid appeludi: Nue nsi in cut Philoponus ari)itratur ponit diram inter illas &vult definitione nominis posse haberi sine i scientia ipsius uain:Scimus.n. quid nominis Vacuum: dc no scimus uae. At definitio res haberi non p5t nisi praesciamus quia estres. Et iuxta liare lege disicile aut E immo impote e se id est qui ditatiue accipere ea quae no scimus ua slint: & cadissicultatis dicta est prius sua ii e 1 cedit quid est. At ud
nominis haberi pol fine psentiu existetiae res. Et dices corra quonia definitio ud nominis ut sufficere pro scien ita extatiae rei Riadet talem non siissicere:quia ne o si est aut non E scimus P definitione quid nominis iup. nisi ncitara accidens: Utpote inquantum ro nominis sumitur: aliquomo ab accidentibus rei qua significas p nomen. TVel foretasse aliter haec verba in ligi possinit: dictum est .n. post scietiam quid res. 'Contra Asobiiceret,quia tuc ad
hi res pota haberi sine praesentia existetiae: cum statim ad quid nominis sequatur quid res. Respodet dissicile aut E Esi.cquiditatiue accipereea: quae no scimus quia sunt:ed ita post scientiam quid nominis:non statim scimus quid rei nisi ea difficultate de o di issicultatis dicta est prius: ua n5mo ignoramus quid e ignorato quia e immo n5 postlimus stare quia est nisi sciamus quid e quia ignorato quid est ignoramus quia ea& ilii a accidens posset sciri. Dare intelligendum est post scientiam nominis sequi scienotiam quid res non in fine scientia eristetiae illius res. Sed post sciam quid nominis habebimus simul ad res, &ua est artem si perius assignatam, Diximus. n.quia est qua
do habetur non n definitionem, non tari nisi st accid&. NζM.n.oratio eiura dupliciter. Albanas corurictione luna, ut illas. Alia quia una de iuro declarat,nop accides. Una igitur hece distinitio distinitionis quadiximus. Aliatate distisitio oratio quae reclarat p p quid e. ca iure prior igniscat quide, sed nim'lendit eriorem autem putet quas demonstrationem esse ipsius quid est positione dicterentem a demonstratione.
ζ Ratio autem una dupliciter ertae quide colunctione: ut IIias: Alia uero unum de uno ostendens no paui s.Vnus quideli. τ tur terminus termini est: vidi luse.Alius uero terminus est rodemastrasn quia eii quare priori gnificat quid e: Omostrat aut
minime. PHlerior uero:manifestu est quonia erit ut demonstra. tio ipsius quid est positione differens a demonstratione. 'Dictu est definitione ee rone:siue orationE ipsius quide' a pterea ex his: a orationi accidunt ut Philopontis inquit Ponit accidentia definitionis. Et inquit. TRO autem una dupliciter esit haec quide coniunctione una est, ut Ollias.Tota.n.historia de bello Troiano est utra oratio coiunctione unius dictionis quae est haec Ilias. Significatur n. tora oratio de bello Troiano vno nomine videlicet Ilias.Pot etia oratio esse una coniunctione idest copulatione:Vt copulativa propo. Socrates est Philosophus de Socrates est Musicus: ves disiunctione: ut omne Ens est ages ves patiens.Sie igitur oratio est una primo modo: icoiunctione est' na: siue illa coniunctio si dictio: siue nota: Alia vero dicitur una: quia declarat unum praedicatum&non per accidens de uno subiecto, eo crest alta-cutitia unius naturs. Dixit non per accidens, quia si P accides: praedicaretur praedicarum de subiecto cum accidis
sit aliud quid ab ipi subiecto: Talis desinitio non dica
a oratio sic igitur oratio dupliciter dicitur una: aut coiunctione aut assentia de unitate praedicati:quare cir de
finitio sit oratio etiam definitio dicetur una dupliciter, coniunctione tu sicdefinitio nominalis est una: aut Vm, ptate pransitati:& sic definitio quid rei est una. Patet ergo ut recte.Philoponus inquit ex accidentibus orationis: qus est genus definitionis,colludi accidentia definitionis, quae est illius species. Ex his colligit definitiones defini tionum:& primo definionis dicentis quid: est .n. defini rio dicens qilid,Oratio una unum de uno declarans noper accidens: Schoc inquit. Vnus quidem igitur termienus & definitio termini idest definitionis est : qui dictus est.Did tam inai. definitionem dicentem quid esse orationem Vna Vnum praedicatsi de uno subiecto p se decla rante.Deinde ponit definitionem definitionis causalis , qdicit Opter quid & inquit. Alius vero terminus est Oratio demonstrans sprer quid haec est definitio definitio nis dicentis Opter quid tacuit autem definitionem definitionis nominatis: quia superius eam posuit.Ex his Vt mi olii videturὶColligit disserentiam inter definitione dicentem quid:& definitione dicentE pn quila & inquit. Qx aere prior quide definitio quae dicit quid: signis cat quiddipsum quid rei sup. demonstrat vero minime: Osi Potius . sit ut Concluso: & non in demonstratio: Vt dicemus postea.Posterior vero.cquae dicit propter quid inani se' stum est quoniam erit quasi demostratio ipsius quid est: idest ipsius definitionis Acentis quid pone disserens a demonstratione:haec est differentia. Ex hoc apparet Error corii: a dixerunt Arist.posuisse disterentia inter nominalem definitionem,& definitionem dicente Pn quid Hoc enim salsium eaede si perfluum. quia stiperius posui rInterest
135쪽
citur.insippe civit ad prinium c accom et ur redditio, quia in nubibus ignis extinguitur. Adsecundum bre competat Aucum extietuitur in nubi&ιs striis. Mare eadem ratio diuerso diciturniculo Et ita quiderei molis continua est demostratio. cautem est diffinitio. r Differt enim dicere propter quid tonat, Cr quid est tonitruum.
Dicet enim sic quidem propter i quod extinguitur ignis in nubilau. tit tonitruum est.Sotius extincti ignis in nubibus.crnai re eadem oratio alio modo dicitur, eτ sic quidem demonstratio continua,' aut m d finitio. Cλτ . r Dixit causald definitione qua propter quid vocat: a demonstratione no dii serre nisi positione. Nuc illud declarati& sumit pro demonstratione hac:videlicet. Quia ex is tinguitur ignis in nubibus pro definiuoe vero Opter ad: sumit sonus extincti unis in nubibus. illa demonstiatio paret quia si quaeratur proptere quid Tonmipst demon trans.Dicet quia extinguitur bis in nubibus.Quod vero alia sit definito ,-1 constat quia si qua rar quid sit tonitruit. Dicet definiens. Sonus exuncti ignis in nubibus.
Quare prima est demolistratio, cii assigna pro ci quinci spter ad.Seetida definitio cli assignetur fio ad quaesis ud est, de inut. r Dixi desinitione spire quid non differre a denarone ua differt dicere inqone Opter quidionati &ud est toni misi:na ad prima qsine dicet dem strans sic ude: ppter id qu extinguitur ignis in nuhibus. α sic totii hoe sa extingititur ignis in nubibus:ς demione stamituriua ais natur O ca in quaesto a pler quies tonitruu est si fiat clo:dicet definies, Sonus extincti ignis in C nubibus de sic hoc totii. Sonus extincti ignis in ni sibus est definitio ri ter ad:ua assignatur pro riasione ad quae situ adest.Mohaec duo s. de illud quassignatur proci in qsito opter ad &qu assignatur pro insone in qsito quid est eade sunt:& in paucis diiserumdeo Gcludit.Quare eade oratio alio modicitur atm alis,licet re de subiecto
eade fit:& sic quide ut assignar pro causa in quaesito ppter ad est continua demrO:sic aute. Lutassignatur riasio obuetis. in quaesto ud est: est definitio. TSed dices non vi eadem
oratio esse. V tram illarii , quia prima quae assignatur proci non siimit sonu:per quE datur intelligi definitio dices quid. Vt. n.dicemus:Tonitrui definitio dices quid:quam Philop. ici: materiale appellacest haec: Sonus in nubia hua modo illud et quod assignatur pro in in quaesto Pn faeno sumi hanc parte quae est loco definitionis materia
D lis:siue dicetis quid: illud vero qu assignatur O definitio
. ne in quaesito ad eii sumit illa parte: na definiens indet, est sonus extim ignis in nubibus:ergo haec oratio no vheade: immo differt tricu in una aliud si atur:quod non simitur in altera:aggrinat n. seda utram desinitionE & dicente ad sue materiale: S: dicente Opto quid siue formale: quas prima oratio no copraehenditavi intelluenti pa-Miciis. tet. ' Et dicendu in innuit Philop.ὶ demonstratore prae termisisse materiald cam tonitrui stilicet sonu:vt facturus ipsam concitandisumpsit aut formale ut viil E sibi ad de monstrationξ:& sic si recte intellexi: vult materiald esse subintelligenda ,hoc pacto spire quid tonat.Demostra tor rudet:ua extinguitur unis in nubibus tonat. Modo tota haec:quia extinguitur ignis in nubibus,Tonat est asMnata pro demostratione:sca vero qua siti. Illa selu: quia extinguitur ignis in nubibus.s raetermisi ergo:quiatismauit cam ex qua sequitur illud qd praetermisita eo
bet alit subintellis reii assignetur illa oratio pro dem5stra Eclone.Natunc in tali oratione habentur tres termini maioriquae est passio: videlicet tonati Minor subiectu: videlicet nubes,&ca videlicet extinguitur ignis in nubibus is ita habetur tota demonstratio Arist. vero parid illa: quia
ut dicit Philoponiis definitio habens in seipsa tam existentiae rei:modo quod1 ostendit re illam, quare oratio: qua pro ca assignaui uindetur quod1modo tota demonstratio. r Sed dices dato Q debeat subintelligi in oratio ne illa,quae assignatur pro demostratione materialis definirio:quo differt postione ab eadE Oratione quae assignatur pro definitione. r Praeterea,Vtrii sit alia disserentia:
eua dubitatur. r Respondet Philop. ad prima eas positone differrelinquantia definiens quide in seo inda: qua pro
definiti5e assignat incipit a materiali ca dicit est sonus: Fde descendit in sormale cam , cum inquit extincti ignis. lDemostrans vero in prima: qua pro demonstratione alvignauit. mo sumit formale cam lanin media terminum m dicitiquia extinguitur ignis.Deinde sc concludit maisteriale,cu subintelliginI onans: sic disserui pone sue ordine terminora. TVes aliter cut Philoponus etia innuio A M. differunt positone quia in oratione, quae vi ceti assignat demonstrans separauit formale cam a materiali: quia a cepit expresse formale praetermittes materiale: voles illa esse subinserenda definiens vero in oratione qua pro desinitione assigna simul formale & materiale quasi O vito termino siumpsit. TAd secunda vero dicendii est: q, non Adst usolii oratio illa est alia in assignat pro G:& ut assignatur pro definitione Ppter p5nE terminorii sed .ppter disseis Grentia modi:quo accipiuntur termini ria ea oratio ut asissignatur pro definitione termini sumutur in abstracto. VeVero assignatur pro ca dc demonstratione, termini assi gnantur in cocreto. Qua disserentia Arist.non expressiuua quasi per se patet. ΓSed dices nonne accidens & in abstracto:& in concreto sumi potest:ergo utroci: modo definiri r Propter hanc cani fortasse Arist. lncuit hac diffe- o ei rentia in tali oratione,cu utro modo illa passio : quae tonitruu est accipi de definiri possit:.s: solii accepit dimorentia penes positione.Siquis.n. dicere tonare est sonare ignis extincti in nubibus non malediceret. ζ Vel fortas Aius,
se dici potest accideria no posse definiri prothrie.nisi visumuntur in abstracto:quia definitio non est nisi sit bstariae, vel eius quod habet modii substantiae:modo accidens in i . creto nec est substantia nec se habens per modii substa 'tis. Propterea Oprie in abstracto definitur,ut vero demostratur,accipitur in concreto,quia no demonstratur:nisi,
ut praedicarii de subiecto:de quo proprie in concrem se
dicatur. TAnimaduerte Aris Oratione: qua demostrans Cur Aricassignat pro demostratione:siue pro ca: appellare conti num demonstrauon ,quod cur sic appellarit .non con stat. TAlexander ea oratione continua dicit inquant uno habet diuisas propositiones aut separatas a conclusione: a. sed ut in una quad1 cotexione muciatas. Da expostio id pinone Thomas noster sequitur. TPhiloponus vero dicit ea oratione esse continuam demdstratione: quia est in pri- Ai a.
mafigura:cii nec medita supponatur extremitanec ma
ponitur. ζEgo vero his non aduersando, dicere Aristo. PrWpm tota illa oratione quia extinguitur ignis in nubibus Tonat appellare continua demostratione. aa .ppones sunt cdiunctae per nota calem ua cuius oppositu est in demostratione exi licit via in ea propones abiuncts sumuntur Suess.sup Postri m
136쪽
i per nullam notam eonia maenia solo medio termino. rpraeterea est tonitrui di finitio foras in nubibo. ais; hoc est demonstrationisi sus quid est politio. Est igitur diffinitio ulla quidem orario ipsi ius quid est conclusio . Eorum autem distinitioque mediis uacant in demonstrabilis est ipsius pid est positio. r Amplius est terminus tonitrui sonus in nubibus, hae cutem e ipsius quid est demonstrationis concluso. immediatorum uero terminus positio est ipsius quid ' lia monstrabilis.
li dicete sprer ud: at nunc de s is duabus definitionibus inat. r Amplius. vltra has definitioes, quas dixit est alius tonitrui terminus dicens ad: ' eius materialis definitio di:
ut placet Philopono:qa datur st genus & n subiectit: in
quibus ut in materia fit tonitruit:& est sonus in nubibus.
Deinde innues differentia huius ad definiti E dicente pK pter quid inat. Haec aut est ipsius ud est hoc est dicentisad.dc codb demonstrationis. In demonstratione. Π.cOr
cluditur inare siue senare nubes: quia patiutur in ipsis ignis extinctionE.Deinde ponit alia definitionξ:quae nec est demostratio nec coclusio demostrationis, sed postio in stirtiaequas illius dignitas in in geometria ipsius puncti. Puneti s est: ius parand est,& in arithmetica unitas in principi si primu niteri.Et inut.Immediatorii vero terminus Min danitio psi est ipsius ud estqd est indemostrahite.Dictitur aut haec immediata puctus in geometria: dcvnitas in arithmetica:ua in talibus fiant prim 1 nihil habetia prius in quo resoluutut in talibus stirtiis indiximus definitiones ergo talia dicuntur dignitates particularium Gentiam:quia supponuntur,ut positiones.
TEst igitur difιnitio vita qui rei oratio is lius quid est inima - strabilis. Alia uero rocinatio ipsus quid est a demonstratione differes casu, fit tertia demonstrationis ipsus quid est Gnclutio. r Est ergo terminus unus quidem ratio ipsius quid est indem rabilis. Unus utros'llogismus ipsus quid est casu disrens a demo
pratione. Tertius uero F. usquid est dempstrationis coclifio. -τλ. THis declaratis.Nunc colligit omnes definitiones rei.Dico rei:quia nominale non enumerat fortasse suppositi
Des illam enumerata.&inquit. TEst ergo term rius unus
quidem ratio eius quid est expositivaequod detraonstrari nequit: quam positionem appellauit in seientris. Vnus vero terminus S secundus est definitio propter quid syllogismus ipsius quid est casu disserens a demonstratione:casu quidem .quia penes concretum dc abstractum in dictitest & no modo casti: sed positioe,ut dimi est. Tertiis vero terminus est ipsius quid est: de materialis definitib de-M monstrationis conclusio. r Sed videntur quin let definitiones in Themistius innuit Prima nominalia. Secii a di
cena quid de materialis tantum.Tertia causalis tantum. Et dicens propter quid. Quarta inra complectens, scilicet
S quid & propter quid. Qiiinta deniqr positio in scien-
mauu Hs.rEt dicendum sine dubio esse quinq: si ei iumereimirdistincte.Sed quia causalem & quid complectetem Arissimul enumerauit. Ideo quatuor esse videntur , una scili cet compraehendente duas. Trat et si tur ex hisce quae diximus quo pacto est, quo pacto noest igitus quid est d monstratio. Et qu m est σ quorum noa est quot modis praeteres dicitur diffinitio, quoq: ucto ipsum quid est ostensitur. Et quo pacto etiam non ritentitur. At, quorum est Cr quorum non est. l nsuper quomodo sese habet ad deismo iratio em tuo nas modoseri potest, o quomodostri napit hi stim it di nulla demonstratione.
r Mansilum V tur ex dillis est σ ques ter est 'Ius quid est N i
d monstratio, er quomodo non est. Et quorum est,et quorum no lest. Amplius autem definitio σ quot is dicitur, π qualiter lquid est demonstrat, T quomodo non demonstrat. Et quora est,
o quorum non est. TAdhuc autem Cria demonstrationemq o et is,
modo se habet σquom: do contingit eiusdem esse, G quomodo non contingit eius m ess .eT quomodo non con. tngit. 'Epilogat omnia quae dixit de inquit. 'Manis sium est - τ 3 igitur ex dictis,dc qualiter est ipsius quid esse deiiaonsii, G:quia simul scilicet inuestigatur cum demolisi ratione,
de quomodo non est: quia ut conclusio dc praedicatuin non demonstratur.Praeterea ex dictis etiam patet S quo arum id est quarum definitionum proprium est inuestigari cum demonstratione : quia illarum rerum definitionii proprium est inuestigari cum demonstratione: quae alii inexistuncin definitionum eclypsis:Tonitrui de tali u. oquarum definitionum non est proprium cum demonstratione imi estigari quia definitionum immediatorum. At iplius ex dictis patet qi tot modis definitio di itur quia duplex nominatis 5 rei declarativa: quae ulterius quot modis sit ivisa sit: etia patet. Insuper ex dictis patet. modo quid est atq: definitio demonstrat:hoc est quomodefinitio est utilis ad demonstrationem: nam so alis definitio dicens propter quid est utilis: ut medius terminus: ct quomodo non est utilis : quia formalis definitio non est x is ut fiat conclusio demonstrationis. Rursus ex dictis patet quorum est definitio quia incomplexorum de
quorum non eitetquia non est complexorti. Adhuc patet
ex dictis qsio definitio se habet ad demonstratione: na dieitam emin est demonstratio Postione diffferens.Demuni patet ex dictis quo contingit eiusde esse definitione.& de Vmonstratione:quia secundu ali 1 at* alia ratione ita alicuius est definitio inquantu definitalis: Sc eiusdem est dem5stratio inqtiantu demonstrabilis: & quo non contingit, quia eiusdem eodem respectu no est desinitio & demoti si ratio.' Sed circa haec dubitaret quispiam: quia Philo . Dubitatis dicit duas definitiones dicente quid:& materiale:& dice. tem propter quid:&formalladefinitio data per agens Scper finE quae definitiones sulit, Vtru formales an male riales. r R obertus Linconiensis cognomento Grossatesta tradit definitionem omne esse aut sormale aut materia lem:& dicit eam quae dicit finale cam: esse formale: quia finis operatio est ab ipsa forma agrediens.Ea vero quae dicit agente cam asserit esse materiale: quia agens potius in materia reducitur sa Vtracp causa Vnde motus princi i lpui est. ζSed hoc non placet: quia licet forma finis & eL oficiens in secudo libro physicorii dicimo multoties concidam in ide: nu* tame agens venit in speciem materiae. Alia scio. r Ain vero dixerui agente causam:& finem reduci in sormam:& ita definitiones illae formales dici possunt. ζSed Re - eadem ratione definitio dicens materiam dicetur forma Iis:quia materia reducitur ad agentem causi in cut se adophysicorum dicimr .r ino vero in verbis Aristo. non te τὸ existi quae sit sormalis definitio & quae sit materialis. Sed di Pris iicit aliqua esse dicentem quid. Aliquam vero causalem dicentem propter quid.Propterea sutio mestori iudicio:dicerem omnem desnitionem dicentem causam quamuis esse sormalem modo sit quietans,& iaciens propositiones immediatas.Vnde siue detur per materiam: siue per formam sue per quamuis causam: siue simul: sue seo
iam modo iaciat Propositiones demonsurationis immea
137쪽
A diatas formalis dicetur definitio .Vnde causalis definitio in re & formalis & dices sprer quid ide est. Cur vero omnista se . talis:quae dicit cam:dicar sormalis.Arbitror AIe ua sor cam dicu-dicitur es declaris:& alio notius. Definitio vero dias quid ut genus & Libieetu verbi ca sonus in nubibus:dicitur materialis:quia omne declaratum dc ignotii potest materia dici respestis declarantis tu respectu notioris. Prs terra genus de subiecta Micilius passionis semper sunt materiae:in quibus passio illa fit. Fateor tamen Aristo.in hae desinitionum numero nec materialis definitionis,nee sor
r Qilia Aristo. in prorimo textu de materiali causa ita dixit. Vna vero, quae cum sint necesse est hoc este.Ideo nunc exponit quomodo haec verba intestigenda sunt. Potest enim intelligi ex materia aliquid sequi. Ves una propositione assumpta:vel dua Cideo inquit. ζ Etenim id quo existente nec ine est hoc esse una quidem propositione accepta:non est,quia ex una propositione syllo gistice nihil sequitiir: sed necesse est hoc, acceptis duabus propositionibus ad minus. Hoc autem est , hoc est dico autem in duabus propositionibus cum propositiones ha
malis meministe. Melius autem res haec Patcbit Per ea quia heant unum medium: in quo communicant:na hoc uno
Aristo. dicet postea. T cum autem tum irbitramur scire cum cognoscimus caum. quatuor uero causaesunt .una quide Fidditas alia aut quecu sint hoc esse nec se est,er tertia quae prima mouit, π quarta gratia cuius caetera dici oesbe per demonstrationis mediu ostenduntur. Tinsonum autem scire opinantur,cum scimus causam, cause autem quatuor sunt. Vna q idem quod quid erat esse. Una uero cabaee sint,nectis est tae esse. Alia aute quae aliquid primo mouit. arta uero,cuius gratia.dEs hae per mediἴ ostendantur. m. τε TAt nuc: q, mediii demostrationis fit ca Vult declarare
quo fit ut recte illud Themist a dicta fici aedili tam . &definitione ide est e. Accipit ital primo Omnes causas P mediii ostendi:& intestigit no Q, illae per mediii ostendatur: t praedicata ves conclusiones.Sed q, Unaquai ipsarii ostendatur per mediit ut Philop.inquit. Quia locum medio scin duabus propositionibus assumpto nectile Econclusionem esse:sed si inυna propositione assumeretur, non ellet coii clusio neces lario sequens. Similiter si duae spositiones aissumerentur non in uno medio communicites nihil sequitur. Et in recte expositor inquit . Haec ex- Epositio in omnibus causis intestiginiri non enim ex causa in una propositione assimpia necessario conclusio seis quitur sed cum causa assumitur in duabus proponibus.
TPatet autem π hoe pacto . cur rectus his angulus est . qui in semicirculo designatur,quid cumst recto est ille. Sittias reoctus,a,Dimidium duorum rectorum b, angulus denis; qui est in semicirculo de gnatus,e,Vt igitur A, id est rectus competat ipsic id est angulo qui est in semicirculo designatus . causa est ips rab. Nam duorum quidem rectorum dimidium aequale est .i,a. ipsum autem,e,aequale est ipsi b. Angulus enim in semicirculo di. medii cori t. Ves ostendi itur per Mediu.Vt comicilin gnatus duorum Vectorum dimidiu: s.cum igitur,b,duorum re
in demonstratione, no vi intest e. per demonstratione. VnaqueΦ enim causa ostenditur per mediii quia nobis C innotescit eius ro in demonstratione per ratione medii inquit. ζQm aute scire opinamur cit scimus cam res existetiae. Et causs ipsae quatuor sunt. Forma:quae dicitur quod quid erat esse. Materia qliae est denumero illarum causa insic eum:quae cum fiat necessse est hoc ine:& loquitur in plu rali: Opter essedius artificiales: qui no materia costant scit pluribus. Ves loquitur resipectu proximarii materierit, ex quibus constat essectus naturales na licet in prima materia una omnisi sit: iustae effectus plures fiant materis Oximae.Modo materia comuni posta non nec inario esse Has est:sed proximis materiis acceptis de dixit signanter quae dii sint nectile est hoc est: quia rea rone materiae est necessaria neces litate simpliciter: necessitas caeterarii causa
si est ex conditione is secti do ph ysicorii dicitur Tertia causa efficiens est quae est aliquod mouens , vel quae esse D quid primo mouet:& dixit primo: sortasse ad differen tiam instrumentali ii causarii. Ves dixit primo in Philop.
innuit)Opter causas agentes secundarias.Quarta est fim lis ca,quae est cuius gratia caetera fiunt. Ideo concludit omnes has per medium demonstrationis ostendit: quiasib ratione medii in demonstratione indicantur:propter
quod verbum per: nat potius similitudinem, & accipiatur pro ipse quasi fit senstis omnes has nobis patere in
r Nam id quod cum sit necessee est hoc ny non est una proposi
tione sum astasaltem duabus. Hoc aurem est est unum medium habent. Hoc igitur uno sumpto necesse est conclusionem esse. T Etenim id. ιo existe ute hoc necesue est esse. Una quidem propostione accepta non e .ludus autem ad minimum, Hoc aute est, cum unum medium habeant. Hoc igitur uno icctμo,conchisonem
βι-n dimidiumsit,s.competit ipsi ,e, quod quidem est risi cum angulum esse quis in semicirculo iesignatus. r Manis stum autem σιμ propter quid rectus est,quilas mirculo φ,quo existente rectus est. Sit igitur rectus in φιo,a. dui Dorum rectorii in quo, b,quis in semicirculo, in quo,c.Eius igitur,quod est,a rectum inesse, quae est in semicirculo. causa est,b. Hic quidem enim .a,ewlis est,e autem ipsi,b,d oram
enim rectoram metium e b, igitur existente medio duorum ream Aa, ius Gi, hoc autem in semicirculo rectura esse.
r Exemplificit de his quae dixerat,de ostendit per exempla,quomodo Per Unumquodi genus causae contingit demonstrationem fieri: de primo in genere causae mare risis ponit exemplum,& cpiidem in maestematicis: Bpponit.n.angulum qui est in concavo stinicirculi, esse diamidium duo u rectorum: quod ex tertio libro Euclidis
138쪽
demonstrari potest:& nutic supponaturi non enim ex inplorum quaerimus veritatem. Supponit secundo dimi dium duorum rectorum este rectum: quod ilico patet sicut dimidium duorum palmorum est palmus: & duorsi digitorii diguus.Tunc disponit terminos .& inquit. TManifestum est autem & sic scilicet per exempla quod diximus:dixit enim per unumquodi genus causae fieri posese demonstrationem. Ideo ostendit per exempla. Et prionio in genere causae materialis in mathematicis,& inquit. Propter quid rectus est is angulus: qui in semicirculo est. V et supple tu:quid est illud:quo existente rectus est is angulus: qui in semicirculo est. Respondet per causam materialem:& disponit terminos,& inquit. Sit igitur rectus in O. a.hoc enim qusritur ut maior extremitas de anguinto qui est in semicirculo . Mediorum duorum rectorumst in quo. b. Angulus vero a est in semicirculo sit in quo stratione incausa media. rves aliter exponi potest quia Ndictum est in tertio metaphysice demonstrationes mathe AiM PSmaticas non fieri per materiam sed Qtum per formalem causam. Respondet Talem causam materialem concidere Τ-.etas cum causa formali:quae est quod quid erat esse. Sectis in physeis: Vbi causa materialis nun* concidit cum formali Causa vero quare in mathematicis causa materialis cocidit cum formali est quia non demostrat mathematicus per causam formalem, quae est altera pars compositi&perficiens materiam: ut tacit physicus.Sed per causam formalem:quae declaratrem: modo materialis causa cum declaret rem:etiam formalis dici potest:& hoc inst. i Hoc autem scilicet medium quod diximus este causam materialem recti:idem est ipsi quod quid erat esse id est sortiis fgnificanti ratione id est declaranti re & non perficienti O materia Modo & ipsius quod est quod quid erat esse:ide.Terminis sic dispositis.Eius igitur quod est a rectit ines est forma declarans rem demonstratur, id est accipitur in
se ipsi.c.qui est in semicirculo angulus: causa est .b. cuius rationem affert:& inquit. Hic quidem enim ipsi.a.aequa lis est conuertitur enim b.cum ipso .a. nam omne dimi dium duorum rectorum est rectulo: & omne rectum est dimidium duorum rectoriim.c.autem ipsi.b. aequalis esticonuertuntur enim similiter est enim.c. duorum rectorisi dimidium:& econtra.Terminis sic dispositis: inquit. b. igitur existente medio duorum rectorum a. inest ii s.c. hoe autem erat maior quaesita.s. angulum in se nicirculo rectum esse.Quare demonstratiopatet:omne enim dimidia
duorum rectorum est rectum. Et qui est in semicirculo angulus:est dimidium duorum rectorum, ergo est rectus. r Sed dices quomodo haec demonstratio est per materia. r Patet solutio: quia dimidium duorum rectorum est materia anguli recti constat enim rectus ex duobus angulis rectis: ergo dimidium duorum rectorii est pars recti: qudemonstrariir de angulo ua est in semicirculo:& cu pars si totius materia. iure haec demostratio erit per materi1. rQui Muas autem est idem quod hoc, σ eo sane quia hoc).gni. sicut ipsa ratio. At wero quidditutemetia caulam ess mediam Mistra demonstrauimus.
r Hre autem idem est ipsi quod quid erat esse, quod est signitis.
re ipsam rati nem. At vero Gipsius est, quod quid erat es
'Sed dices medium causa , & definitio maioris extremi idem est modo dimidium duorum rectorum non est ququid erat esse recti quod demonstratur. Ergo haec demostratio non est per causam aliquam. Resp et dimidium duorum rectorum este quod quid erat esse maioris extremi. recti:non quidem in Philoponus inquit .Substantifice atq; quidditatiuCIed significative: non enim dimidia duorum rectoriim est substantia rectused significatum recti:& sic demonstratio bona est quoniam medium est camaterialis:& definitio quid significans ipsius recti. & medium: inquit. THoc aut .squod aequale est ipsi.a. &ipsi.c. dimidium duorum rectorum:idem est ipsi quod uderat esse non quide ipsi quod quid erat esse quod est substantia recti: nam tale quod quid erat esse assignatur per causam formalem: ipsi quod quid erat esse: quod est ratione significare id est ipsi quod quid erat esse quod est idem rationi significanti:cii sit causa materialis recti: quae non potest esse quod quid erat esse substat stiale. Modo ipsius quod quid erat esse quod est idem rationi significanti causa.demonstratur m uni hoc est accipitur in demo demoliratione: ut causa media:& haec expositio milii placet. ζ Potest de tertio exponi Vt expositor inquit. Et ni, ab ratione.Vt legenti quae ille dicit: patet.
TIdem 'cum Pieritar propter quid aduersus atheniensis perasicum bellum exarsit.qux cause fuit Mathenienses bello umen α
tur, quia contra ardes inicum eretriensibtas irruerunt. Hoc. n.
primum mouit .sit ἰtas bellum,a priores irruisse,b,athenienses,c b,igitur priores inquam inuise ipsi, c, id est athenienses incha,quoq:4b,gs competit. Medij nas tacesiti bellum aduersus eos agunt qui priores iniuriam intulerunt, a igitur id est bessum, xaris bello,b,issi inest, id est hisce qui priores bellum gesere,b. uero ipsi,c id est atheniens λιs inest. Hi nat tractare bellum ce Pdere medosi licefluere. Medium igitur σ hoc in loco causa est. atq; ea quae primum mouit. ridem autem,prcpter quid Medorum bellum Iactum sit Athenie
fibui, μα causas it praeliari Athenienses, quoniam in Sotis cu m veNM εEretrrensibus commiserunt. Hoc enim mouet primum. Sit bellum is q- atrius comini isse,b, Atheniensibus,ta inest i itur,b,ip si,c, prius enim commis se Atheniens bus,a autem ipsi,b.D bella Imus
ri enimn us in si intulis in ' itaqi ipsi. b,a. Debellari πιus incipientibiis Ipsum ue*,b,ipsi. jiue Atheniensibus. Priores enim incipertini medium itas ta causa sprimum mouens. Bellum Prius comi artibus Athenitabus
THoe exemplum est de demonstratione, cuius medium Cum τλest causa effectrix: sue primum mouens.Silvinari, coclusio.Athenienses vexantur bello. Medium vero quod est mouens causa:est:quia ipsi prius cum Eretriensibus in Sardes irruerunt. TQuo vero ad verba attinet.Medi sunt vis in
populi Asiae Vicini vero Parthis:Assyriis Persis,de Mari Hyrcano:qui olim Regi Persarum tributa impende bant. Athenienses qui sint clarum est. Eretrienses vero Eubois insulae populi sunt.Sardes vero ciuitas in Lidiae: olim regia Cressi Exemplum autem fgnificat Sardes: &Medos
139쪽
A Medos cons eratos suisse ex una.Athenienses vero cit Eretriensibus ex alia inquit. i Ideaute supplefium quaeri rumpropter quid Medorum bellum faciam fit Atheniesibus hoc est propter quid priscum bellu aduersus Adienienses exarsit de exponit propter quid & causam idem est vicum inquit. ae causa fuit praeliari Athenienses id Equae causa fuit:vt Athenienses vexarentur bello . Causam autem assgnas: inquit. Qiloniam in Sardes cum Eretriensibus commiserunt idest prius irruerunt. Et ait hoc causam esse: qilia mouit primum Medos: ut bello Athonienses vexarent. Prius ergo irruisse suit causa mouens.
His declaratis ,consumit terminos:& inquit. Sit bestum in quo.a. prius commisiste in quo .b. Atheniensibus sit. e. . Tunc patet ipsum.b. ii s.c.inesse: hoc est prius commissa se inest Atheniensibus Atheniensct enim cum Eretriensin hus prius in Sardes irruerunt.Ipsiim aut in.ipfi.b.inest. Vexari enim bello inest prius iniustis.i. commutentibus iniuriam:qui iniuste agunt. Quare ipsi.b. quidem ipsuma.inest. Hoc est debellari inest prius incipi tibiis: vel prius commitentibus iniuriam. Ipsum autem.b.ips.c sine Atheniensibus . nam Athenienta priores inceperunt et ex hoe exemplo concludit medium esse caus- : primo
Sinuesse Noemiser cibos. Ambulare in ore stomachi. post iniam.
tu est,b. Ilce autem ut illius ratio iam enimsi demoliriliatur tropter φι id autem, b ipsa, c, haest, num De est viari, edest sese habere. Ortet autem. commutare rationes pneis apparetant. No si nata Sanu esse. Ambularere cibos. post coram.
r Ea uero quorum causa est id quod alicuius est gratis, eum erasubeunt modum, ceu propter quid deambulat, ut ualiat. cur domus est, ut conferuetur sippelex.Nempe vilitudinis deambutiatio, up peremtis conseruanti domus est gratia . At, inter Me propter quid post caetram ambulare oportet. er cuius oportet gradi tu,nihil inter se uidetur. Sit ita, deambulatio post caenam,c, non notare cibum cum occupet locum in quos, b, ualerest .a. competit igitur deambulationi post caenam id est cere, cibum inquam simplum in ore uentris non supernatisre dis idipsum μnitatem conseruet. Sic enim uidetur.b. igitur cibum inquam haud natare,c, ipsi inest,idest deambulationi posternam. At,a, ualitudinem inquam conseruare,b, ipsi competit. Q nae igitur est causa, ut,d gratia cuius caeteratiunt j competat,e.nempe,b ipsum est, non supernatare inquam cibum. At s hoc est tanquam ipsius ratis,nam,a, casignabitur pacto. cur autem ,b, competit ipsi, mis sinum est id nimirum est sic inquam sese habere, verum mutentur ratiocinationes oportet,magis enim hoc pacto fingula
Teucrumcunque uero caua est ipsum cuius gratis,Vt propter quid ambulat. Vt anus fiat. Propter quid domus est. Ut sero ventur uasa . Hoc quidem gratia huius, qucd ssanari. laudo utrogratia huius, quod est seruari est proii r quid autem σπtet post ccnam ambul ire. Et cuius grutis oportet. Differt nihil. Ambulare autempost caenam sit, c. Non eminere cibus in quo,b. Sanari in quo,a. sit igitur ip post cenam ambulare inexistens ipsam non eminere cibos iuxta os uentris. Et hoc esse satium. Videtur enim ipsi ambulare,quod erat,e,in F, b,quod erat non enunire cibos. suis autem , quod erat sanum esse. Facta Seruans vasa Domus
rNunc de finali caua exempla ponit: & inquit. rQuo
rumcun vero causa est ipsiim cuius gratia: idest finis, idem est iudicium. Vt propter quid ambulat socrates. Respondebitur.vt Sanus fiat. Vnde demonstratio sic coponitur.Omne quod sanum fieri vult, hulat.Socrates famis fieri vult.Ergo Socrates ambulat:demonstratio est per medium:quod causa finalis. Aliud exemplum ponst& inquit Propter quid domus tacta est,ut seruentur Vasa.Ergo demonstratio erit. Seruans vasa sat hum. Domus seruans vasa: Domus ergo facta. Haec ergo demonstra tio est cuius medium causa finalis est.Et hoc inquit.Hoequidem igitur huius gratia quod est smari: ut ambulare Socratem.Illud vero gratia huius est: quod est flauari vasturi Vasa semari finalis causa est domus tactae.Vlterius vult ponere aliud exemplum.Et ideo ne fit de verbis contentis,nomina exponit: & inquit. Propter quid autem oportet post nam ambulare, de cuius gratia oportet: differt nihil. Et ita pro eodem habendum est propter ud,& inis gratia. Terminis expositis,ponit exemplum , de inquit.Ambulare autem post caenam fit,e, non eminere cibos: sit in quo b,Sanari se in quo.a. Terminis dispotatis:docet demonstrare:& inquit. Sit igitur ipsi post coma ambulare inexistens ipsum non eminere cibos iuxta os ventris: ita ut propositio minor sit ambulare post caena est cibos non eminere:& hoc scilicret. b. st esse statim: Seira maior erit:non eminere cibos est fanum esse. Nam terminis Se propositionibus ita constitutis:videtur ipsi an,
bulare:quod erat.c.inesse. quod erat no eminere cibos, huic autem scilicet ipsi. b. iner .a. quod est sanum esse. Erit ergo demonstratio:ergo omne.c.est.a. quoniam om
ne ambulare post nam est sanum esse. Collo destiae qualis nam haec demonstratio fit:& inquit. 'Quae igitur initia est, ut si carint.a. ipsum: quod est cuius gratia.
140쪽
rRespondet causam esse,quia est.b.quare cibos non eminere causa est ipsiusai. id est ipsius sanum esse hoc autem scilicet. h.ipsus praedicati Vid licet. a.qiiod erat sanum es se non est definitio .Sed ut illius ratio, & ita quasi definitio.Et ita patet.b.esse causam ipsius.a. non simpliciterised quasi rationem esse illius. Propter quid autem.b. ips.c.inest.quoniam est ipsum sanari.quod sic se habere est. Et ita
ficiens.a.vero ipsius. b.Vt finis. 'Sed dices: si ita est:exemplum non respondet proposito: proposuit enim dare exemplum in demonstratione cuius medium est finis: &dedit demonstrationem: ius medium est essectrix causa. TRespondet,& inquit.Oportet autem commutare rationes: scilicet ut conuertatiir maiormam maiore conuer
est: ut finis demonstretur de aliquo: scilicet.a. finis deipis e. Respondet causis est ipsum.b. quod est cauta effectrix.
Ergo altera causa per alteram de aliquo demonstrari po test.Quaerebatur secundo: Vinim causa demostrans possit esse definitio causae demonstrais:& respondet. Hos autem .s.causa demonstrans ut ratio est illius.i.causae demostratae . Nam in Philopontis inquit non eminere cibos non est simpliciter definitio sianitatis sed ut ratio.Non n. una causa est ratio Met definitio alterins proprie. Et propterea dicit.a.quod est sianum esse:iu causa finalis sic lioeest per aliquid. quod est in ratio demonstrabimcecontra vero ut propter quid.b. ipsi.c.inent propter quid simpliciter demonstrabitur quoniam hoc est sanari , quod est sic se habere cur. scibi non nateno & ita medium quod
K si in terminis: sie singula magis apparebunt ad proposi- est cause essemiae quo demonstratur finalis cause no est
tum erit enim demonstratio: cuius medium erit causa finalis.Sic locum isium intellexit Philoponiis: secundum alteram eius expositionem. TAliter etiam exponi potest: de fortasse melius:& magis ad verba.Dicemus.ri. Aristotclem primo dare exempla in causa finali: cum inquit. rQuoriam vero causa est ipsilis citius gratia:idem est iu dicium in demonstrando: nam medium etiam est propterquilin de es is causis dictum est. Et ponit duo exempla in cause finali: cum inquit. Vt propter quid ambulat nupple Socrates siue Plato, ut sanus sal:st ambulans.a.senuesse. h.Socrates.c. de patet demonstrationem esse per medium: quod est causa finalis. Secundum exemplum P nit cum inquit . Propter quid domus est facta: 't seruentur vasa factum sit.a.Seruari vasa b.domus. c.Tunc Verificat exempla & inquit. Hoc quidem scilicet Socrate amhulare est gratia hutiis: quod is sanari . Et ita prima demonstratio est per causam finalem.Illud vero scilicet do mum esse iactam gratia huius est: quod est vasa seruari. Et ita demonstratio secunda etiam in per causiam finale. r Sed dices medium in demonstrationiblis talibus est cuius gratia: ergo nulla harum demonstrationum est pro pter quid. TRespondet propter quid autem oportet Socratem post csnam ambulare,& cuius gratia oportet:dissere nihil. Ergo prima demonstratio est propter quid. Si definitio simpliciter sanitatis:neci: a pler quid simplir ecStra vero ca finalis bii est simplr .ppter quid causae es scistitiae. 'Debes scire tui Philoponus inquit aliquando
nomina esse rationibus manifestiora. Aliquando rationes manifestiores nominibus.Ideo Aristotcles inquit. Opor
tet autem commutare rationes manifestas ad nomina, de
aliquando contra &se singula id est uterci: propositiones syllogisiani magis apparebunt. Vel mesius hixta hac expositionem: quia usus est infinitis pro rationibus. Dixit enim non eminere cibos esse sanari: & ambulare post
nam esse non eminere cibos quae res est aliquatenus cotra usum inquit.Oportet aute commutare rationes quae
sumptae fiant per verba infinita:ad nomina: quia υhi di cibatur ambulare dicere possiimus: Ambulans: & υhi dicebatur non eminere cibos: potest dici prohibens cibos, .u υbi sanari dicinatumdicatur sanum: . ita singulae pro ppositiones magis apparebunt.Haec est expositio qus mi hi magis placet. Tordo autem generationis ac ortus uerso modo sese Iubet in hiser in mouentibus causis. In issis enim primo medium fiat oportet, in his autem,e,inum extremum primo,deinde id ulti gratia curas caetera fiunt. ΠGinerationes autem econtrario hic. Cr in tausis secundum monim. ibi quidem enim medium oportet fieri primum.Hic autem ipmiliter propter quid domus ficta est , 5 citius gratia fa- sum. . extremum. vltimum uero ipsum, cuius gratia est. cta est disserenitui. Et ita secunda demonstratio licet meis r Declarauit per qtiodlibet genus causae fieri posse demodium sit cuius gratia erit propter quid. Haec sunt exein- si rationem. Nunc vero de medris,quibus demonstratio- placausae finalis. Tiniaeres ulterius utrum una causa pos tae fiunt: Ut Themistio placet.Talem differentiam ponit: n Meu, sit per aliam demonstrari:& si sc. Vtrum causa demon- q, trifari medium in demonstratione constituitur. Aut ut Themi. prius ordine ipse essectinqui demonstratur aut ut posterilis ordine:aut ut simul Prius ordine essediti demonstra to est medium quod est causa essed rix posterius vero ordine: est medium,quod est causa finalis. Simul deniq: est definitio: hoc est quid est:S: quod res esse est. Et huius rei in
causa est quia rerum generationes aliter fiunt ab ipsa mouente causa, Aliter a finali causa aliter a formali: & hoc inquit. ζGenerationes autem econtrario hic, &in causis secundum motum fiuiit.Ergo supple is media:qtiae sunt causae illo esse. 'uum aliter se habent in demonstrationi bus nam ibi hoc est in demonstrationibus effectuum causarum efficientium medium oportet ordine primum fieri cum effectrix causa ordine effectu prior fit. Hic vero scilicet in demonstrationibus effectuum causae finalis .c. id est medium est ultimum ordine at esse, tu posterius. Et per .c. intellexit medium proximae demonstrationis.
Propterea subdit. Ultimum autem stipple is telligo illud, quod
strans.sit definitio causae demonstratae. r R espondet causam finalem posse detraonstrari de aliquo:per emcientem&hoc per exemplum & inquit. Ambulare autem post nam sit.e.non eminere cibos inquo. b.sanari fit in quo a Terminis sic constitutis: fit ii ii post csnam ambulare. . ipsi. c. inexistens ipsum,no eminere cibos iuxta os stomachi hoc est ipsiim .h. itavi minor sit haec ambulare post csnam est non eminere cibos iuxta os ventris:& hoc: scili ect.b. sit esse sanum: iri ut maior sit . non eminere cibos est sanum esse,& sequitur conclusio. Ergo ambulare post caenam est sanum est: Nam ut inquit videriir ipsi ambulare quod erat. c.messe.b. quod erat no eminere cibos. Huic autem Icilicet.b. a.videtur inesse: quod erat sania esse ergo conclusio erit ambulare post cibum est sanum esse.
Ex hi; concludit finalem causam de aliquo demonstraripos Ie per eis. cienton:& inquit. ae igitur causa est: in ipsi. cui sit a.quod. a. est ipsum cuius grati id est quae cauta